EL HIJYENI VE DOĞRU ELDIVEN KULLANıMı. Uzm. Hem. Nimet Ateş Ġ.Ü Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Hastanesi Hemşirelik Hizmetleri Müdürlüğü

Transkript

1 EL HIJYENI VE DOĞRU ELDIVEN KULLANıMı Uzm. Hem. Nimet Ateş Ġ.Ü Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Hastanesi Hemşirelik Hizmetleri Müdürlüğü

2 El Hijyeni Neden Önemlidir? Hastane içerisinde mikroorganizmaların hastalar arasında taşınması ve yayılmasında %20-40 ında kaynak veya bulaş yolu sağlık çalışanlanlarının kirli elleridir.

3 El Hijyeni Neden Önemlidir? Bu sorunun en az yarısı el hijyeni gibi basit bir işlemle engellenebilir. Hastane enfeksiyonlarının önlenmesinde en etkili, en eski, en basit ve ucuz tıbbi uygulama el yıkamadır.

4 Tarihçe Ġlk 1825 yılında Fransız eczacı klorlu su ile el yıkamanın antiseptik özelliği olduğunu yayınlamıştır de Oliver Wendel Holmes puerpeal ateşin sağlık çalışanlarının elleri ile yayıldığını bildirmiştir.

5 Tarihçe 1846 da Ignaz Semmelweis klorlu solüsyonla el yıkamayı şart koşarak puerperal sepsise bağlı mortalite oranını %22 den %3 e düşürmüştür. Semmelweis in bu çalışması antiseptik ajanla el yıkamanın sabun ve suya göre daha etkili olduğunu gösteren ilk kanıttır.

6 Tarihçe 1961 de ABD de hastaya temastan önce ve sonra su ve sabunla el yıkamayı 1-2 dakika önermişlerdir. Ġlk yazılı el yıkama ile ilgili rehberler Centers for Disease Control and Prevention (CDC) 1975 ve 1985 te oluşturulmuş, daha sonra rehberler revize edilmiştir.

7 Cilt Deri yaklaşık olarak 1.5 m 2 alana sahip vücudun en büyük organıdır, Vücut savunmasının en önemli silahıdır, Normal insan derisi bölgelere göre farklı oranda aerobik mikroorganizma barındırır; Sağlık personelinin ellerindeki toplam bakteri sayısı - 3.9x x10 6

8 Ellerin Kontaminasyonu ve Çarpraz Bulaş 1-Organizmanın hastanın cildini veya çevresindeki cansız objeleri kolonize etmesi 2-Organizmaların sağlık çalışanlarının ellerini kontaminasyonu 3-Organizmanın sağlık çalışanlarının ellerinde yaşayabilmesi 4-Sağlık çalışanlarının ellerinin kontamine kalması 5-Kontamine ellerin bir başka hasta veya hasta ile direkt temasta olacak cansız bir obje ile direkt temas etmesi

9 Organizmanın Hastayı ve Çevresini Kolonize Etmesi Her gün normal deriden, canlı mikroorganizma içeren 10 6 hücre dökülür Hasta yakınındaki cansız çevre kontamine olur Hastaya / yakınındaki cansız çevreye temas ile sağlık çalışanlarının ellerinin kontaminasyonu sağlanır. Bonten MJM et al. Lancet, 1996 Boyce JM et al. J Clin Microbiol 1994 McFarland LV et al. N EngJ Med 1989 Samore MH et al. Am J Med 1996

10 Sağlık Çalışanlarının Ellerinin Kontaminasyonu Hemşirelerin elleri Hastayı kaldırma, Nabız, tansiyon ölçme Hastanın vücut ısısını ölçme Hastaya dokunma cfu Klebsiella spp ile kontaminasyon Casewell M. Br Med J, 1977;2

11 Sağlık Çalışanlarının Ellerinin Kontaminasyonu Hasta bakımının yetişkin veya yenidoğana uygulanması, bakımın tipi ve süresi kontaminasyon seviyesini etkiler. En fazla hasta ile direkt temas ve solunum yolu bakımı kontaminasyonu artırmaktadır. Hasta bakım süresi artıkça ellerin kontaminasyon yoğunluğu artmaktadır.

12 Sağlık Çalışanlarının Ellerinin Kontaminasyonu Hastaların sağlam derilerine temas eden temiz sayılan işlemler esnasında eller; S. aureus C. difficile Gram negatif basiller Enterokoklar ile kontamine olmakta Sanderson PJ et al. J Hosp Infec 1992 Ojajarvi J. J Hygiene 1980

13 Organizmanın Ellerde Yaşayabilmesi Mikroorganizmalar farklı sürelerde ellerde yaşayabilirler. Eschericha coli 6 dakika, Klebsiella spp. 2 dakika sonra %50 si canlılık göstermektedir. VRE eldivenli ve eldivensiz parmak uçlarında en az 60 dakika, Pseudomonas aeruginosa balgamda varsa 180 dakikaya kadar yaşayabilmekte ve tokalaşma ile geçebilmektedir.

14 Sağlık Çalışanlarının Ellerinin Kontamine Kalması El temizliğinin ihmal edilmesi kadar yetersiz uygulanması da ellerin kontamine kalmasına yol açabilir.

15 Kontamine Ellerle Organizmanın Çapraz Bulaşı Organizmanın tipi Hasta bakım aktivitesinin süresi Kaynak ve ulaştığı yüzey Nemlilik düzeyi Ġnokulumun büyüklüğü çapraz bulaşı etkiler.

16 El Hijyeni Hijyenik El Yıkama El Antisepsisi El Yıkama Cerrahi El Yıkama Su - Sabun Antiseptik Sabun El Antiseptiği Antimikrobiyal Sabun El Antiseptiği

17 El hijyeni Ne Zaman Yapılmalıdır? 5 ENDĠKASYON Hasta ile temastan önce Aseptik işlemlerden önce Her türlü vücut sıvıları bulaşma riskinden sonra Hasta ile temastan sonra Hasta çevresi ile temastan sonra

18 Doğru El Yıkama Tekniği - Önce su ile eller ıslatılır - Ellere 3-5 ml sabun alınır - En az 30 sn süre ile eller ovalanır - Ellerin ve parmakların tüm yüzeyinin kaplanmış olmasına dikkat edilir - Eller su ile durulanır ve tek kullanımlık havlu ile kurulanır - Musluğu kapatmak için havlu kullanılmalıdır.

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

34 El sırtı En sık yıkanmayan bölgeler El ayası Daha az sıklıkta yıkanmayan bölge Yıkanan bölge

35 Doğru El Yıkama Tekniği Sıcak su kullanmaktan kaçınılmalı! (Dermatit riskinden dolayı) Sıvı sabun kullanımı uygun bir seçenek Kısmen boş sabun dağıtıcısına sabun eklenmemeli! Çok kullanımlık havlular uygun değil!

36 Doğru El Yıkama Tekniği Gözlemsel çalışmalar, ortalama el yıkama süresinin saniye arasında olduğunu ortaya koymuştur. (14 el yıkama çalışmasının 10 unda <15 sn, 8 inde 10 sn ) Sağlık çalışanları ellerinin tüm yüzeylerini ve parmaklarını etkili yıkamadığı ortaya konulmuştur.

37 El Yıkama ve El Antisepsisi Endikasyonları Ellerde gözle görülür kirlenme varlığında, Nonantimikrobiyal sabun ve su Antimikrobiyal sabun ve su Ellerde gözle görülür kirlenme yoksa; Alkol bazlı el antiseptikleri Gözle görülür kir? Kendini kirli hissetmesi WHO Guidelines on hand hygiene in health care, 2006

38 El Yıkama ve El Antisepsisi Endikasyonları Bacillus spp Clostridium difficie Sporlu bakteriler El yıkama (alkollü jel kullanmak yerine) da enfeksiyonun yayılmasını önlemek için gereklidir. Eli alkolle ovmak, eğer hastada clostridium difficile varsa etkisizdir. Sporosidal etkinlik için su ve basit/antimikrobiyal sabunla ellerin yıkanması Eldiven giyilmesi Eldiven çıkardıktan sonra el yıkama / el antisepsisi

39 El Antiseptikleri Alkoller Klorheksidin Heksaklorofen Ġyot ve iyodoforlar Para-chloro-meta-xylenol (PCMX) Kuaterner amonyum bileşikleri Triklosan Hidrojen peroksit...

40 Antibakteriyel Özellik Açısından El Hijyeni Ürünlerinin Etkinliği ĠYĠ DAHA ĠYĠ ÇOK ĠYĠ BASĠT SABUN ANTĠMĠKROBĠYAL SABUN ALKOL BAZLI SOLÜSYON

41 Alkol Bazlı El Antiseptikleri Etkinliği; Ġçerikteki alkolün tipi Konsantrasyonu Temas süresi Kullanılan miktar Alkol uygulandığında elin kuru olmasına

42 El Antiseptiklerinin Avantajları Mikrobiyolojik açıdan çok etkili Daha çabuk El yıkamaya göre el tahrişi daha az Durulama esnasında su kaynaklı tekrar kontaminasyon riski yok El hijyeni uyumunu arttırıyor

43 El Antiseptiklerinde Önemli Noktalar Eldiven giymeden önce uygulanan alkol bazlı el antiseptiğinin tam olarak kurumuş olmasına dikkat edilmeli! Tam kuruma sağlanana kadar eller ovalanmaya devam edilmeli Uçucu ve yanıcı olduğu unutulmamalı

44 Doğru Eldiven Kullanımı Sağlık çalışanları arasında eldiven kullanımı, 1980'li yıllarda başlayan AIDS pandemisinden sonra yaygınlaşmıştır. Eldiven bulaşma riskini tamamen ortadan kaldırmadığı için, el yıkama yerine geçmemektedir.

45 Doğru Eldiven Kullanımı Hasta ile temas sonrası eldivenler çıkartılmalı Bir başka hastaya aynı eldiven ile temas edilmemeli Hastadaki işlemler temiz alandan kontamine alana doğru yapılmalı Aynı hastada kontamine vücut alanından temiz alana geçişte eldivenler değiştirilmeli Ġşlem sonrası eldiven çıkarılmalı

46 Doğru Eldiven Kullanımı Eldiven kullanımı öncesinde ve sonrasında mutlaka el antisepsisi sağlanmalı Eldivenler yıkanmamalı Tekrar kullanılmamalı Eldiven üstüne antiseptik solüsyon uygulanmamalıdır

47 Doğru Eldiven Kullanımı Klinik uygulama esnasında ortaya çıkan deneysel koşulları içeren bir araştırmada, hasta temasları arasında çıkartılmasının ardından el üzerinde log bakteri oluşumu gözlenmiştir. Bu yüzden, eldiven çıkartıldıktan sonra eller yıkanmalı veya dezenfekte edilmelidir

48 El Hijyeni ve Uyum El hijyenine uyumun hastane enfeksiyon insidansını azalttığı bilinmektedir. Fakat, sağlık çalışanlarında davranış değişikliğinin sağlanması günümüzde enfeksiyon kontrolünün en zorlayıcı alanlarından birisidir.

49 El Hijyeni ve Uyum Sağlık çalışanlarında el hijyenine uyum %5 ila %81 arasında değişmektedir. Karabey et al. J Hosp Infect 2004

50 El hijyeni ve Uyum Ünite Uyum Yazar Dergi YBU % 41 Albert RK N Eng J Med 1981; 304 Koğuş/YBU % 32 Conly JM Am J Infect Control 1989;16 Koğuş/YBU % 21 Ortak Hosp Infect Control 1989:16 YBU % Doebbeling B N Eng J Med 1992;327 C-YBU % 38 Wurtz R Am J Infect Control 1994;22 Tüm YBU % 32 Meengs MR Ann Emerg Med; 1994;23 YBU % 36 Pittet D Ann Intern Med; 1999; 130 Koğuş/ YBU % 48 Pittet D Ann Intern Med; 1999; 130

51 El Hijyeni ve Uyum Yazar Yıl Ortalama Süre (saniye) Gould Quraishi Fox Lund 1994 < 9 Meengs Larson 1991 < 10 Broughall Larson Daschner Taylor Önerilen: 30 saniye el yıkama, toplam işlem süresi sn

52 El Hijyeni ve Uyum Arjantin, Brezilya, Kolombiya, Hindistan, Fas, Türkiye gözlem % 55.8 hemşire %43.4 doktor Uyum Hemşireler %52.8 Doktorlar %47.1 Kadınlar %52.8 Erkekler %47.1 Rosental VD, IFIC 2005

53 El Hijyeni ve Uyum Arjantin,Brezilya, Kolombiya, Hindistan, Fas, Türkiye Uyum Sabah %52.1 Öğleden sonra %50.6 Ġnvaziv temas %53.9 Yüzeyel temas %50 Rosental VD, IFIC 2005

54 El Hijyeni ve Uyum %59 %36 El hijyeni uygulama endikasyonunun sıklığı arttıkça uyum azalmakta 20/saat 8/saat Pediatri YBÜ Uyum Endikasyon

55 El Hijyeni Uyumunun Az Olma Nedenleri Zaman yetersizliği YBÜ nde çalışma Artan iş yükü Hafta içi çalışma Personel yetersizliği Ekipman yetersizliği Lavabo, sabun, kağıt havlu vs... Cilt irritasyonu Eldivenin koruduğu inancı Önerilere uymama Rol-model bulunmaması

56 El Hijyeni Uyumunu Arttıran Çalışmalar 6 Altın Kural 1. Sağlık çalışanları tarafından kabul edilebilir iyi bir alkol bazlı el antiseptiği seçimi 2. El antiseptiğinin kolayca ulaşılabilir olması (Hasta yatak başında, cepte, duvarlarda) 3. Eğitim ve teşvik 4. Hastane bütçesinden tüm masrafların karşılanması 5. Üst düzey rol model yöneticiler 6. Dengeli hasta-personel oranı G.Kampf (Journal of Hospital İnfection 2004)

57 El Hijyeni Uyumunu Arttıran Çalışmalar Ġngiltere de hasta hastane enfeksiyonundan etkileniyor. Hastaları sağlık bakım sistemine katarak hastane enfeksiyonlarını azaltmayı amaçlayan fizibilite çalışması yapılmış. 3 yıl boyunca «Ellerinizi Temizleyin» kampanyası ile uyum artmıştır. Hastaların; %57 si sağlık çalışanlarının ellerini yıkadığını düşünüyor %43 ü sağlık çalışanının ellerini yıkadığını bilmek istiyor %20 si sağlık çalışanının ellerini yıkamadığını düşünmek bile istemiyor. Çünkü el yıkamanın mesleklerinin gereği olduğunu düşünüyor %71 i hastane enfeksiyonlarını azaltacağını ve sağlık çalışanına ellerinizi yıkadınız mı sorusunun sakınca yaratmadığını düşünüyor D.Pittet, Journal of Hospital İnfection,2011

58 El Hijyeni Uyumunu Arttıran Çalışmalar 2 farklı YBÜ nde El hijyeni uyumunu artırmak amacıyla Eğitim (Birey Odaklı) Sık performans geri bildirimi 4347 el hijyeni gözlemi yapılmış Nozokomiyal enfeksiyonlar %47,55 ten %27,93 e Düşürülmüş (1000 hasta gününde) (p:0,001) Rosenthal, AJIC,2005

59 El Hijyeni Uyumunu Arttıran Çalışmalar WHO gelişmekte olan ülkelerde el hijyeni uyumunu artırıcı model yayınlamıştır. Sistem Değişikliği (Alkol bazlı el antiseptiklerinin temini ve kullanımını sağlanması) Eğitim (Birey Odaklı) El hijyeni gözlemi ve geri bildirim El hijyenini hatırlatan posterlerin kullanımı El hijyeni sağlanması ile güvenli hasta bakımı kültürü oluşturulması

60 Başarılı El Hijyeni Uygulaması Nasıl Sağlanır? Eğitim Rutin izlem ve geri bildirim El hijyeni uygulamasını kolay, mümkün ve uygun kılmak Alkol bazlı ajanlar sağlamak Hasta eğitimi Ġş yerinde hatırlatıcılar Ġdari yaptırım ve ödüller El Hijyeni Kılavuzu 2008, Türk Hastane İnfeksiyonları ve Kontrolü Derneği

61 Başarılı El Hijyeni Uygulaması Nasıl Sağlanır? El hijyeni ajanını değiştirmek (kışın değil) Sağlık çalışanlarının el bakımını kolaylaştırmak ve desteklemek Bireysel ve kurumsal düzeyde aktif katılımı sağlamak Kurumsal güven ortamı oluşturmak Bireysel ve kurumsal yetkinliği güçlendirmek Kalabalıkları, personel yetersizliği ve yoğun iş yükünü önlemek El Hijyeni Kılavuzu 2008, Türk Hastane İnfeksiyonları ve Kontrolü Derneği

62 SONUÇ Hastane enfeksiyonlarını önlemede en basit ve ucuz yolun el hijyeni olduğu unutulmamalıdır.

63 TEŞEKKÜR EDERİM. Enfeksiyon Kontrolü Ellerinizdedir!