Dervişler, v.b kimseler tarafında sırta giyilen kaba ve kalın kumaşlardan yapılmış kışlık

Transkript

1 Köyümüzdeki Halk Oyunlarında Yerel Giysiler ABA: elbise. Dervişler, v.b kimseler tarafında sırta giyilen kaba ve kalın kumaşlardan yapılmış kışlık ABANİYE KEMER: Beyaz ve safran sarısı bez üzerine ipek ile yapraklı dallar işlenerek yapılan süs olarak kullanılan elbiseyi belden sıkmaya yarayan şey. ALACA: Kırmızı zemin üzerine sarı çubuklu pamuklu bir kumaştır. İpeklisi de dokunmuş olduğundan pamuklu alaca ve ipekli alaca diye ayrılır. ALIN ALTINI : İki parmak enliliğinde dikilmiş bir bez üzerine beşlik ve onluk altınlar bir sıra dizilerek fesin altına üstüne gelen kısmı üzerine dikilir. Bunun üstüne düz kıvrak çeki çekilerek bu çeki üstüne de altın, elmas, inciden yapılmış top iğneler sokulur. ALIN ÇATKISI : Kadınların baş tuvaletinde kullandıkları bir saç bağının adı. İki parmak kadar kalınlıkta bürüncükten veya canfesten, kadifeden bir kordela şerit olup üzeri renkli ipekli veya sırma ile işlenir, süslenir. ATLAS : İpekten dokunmuş esvaplık bir kumaş olup al, mavi, sarı ve daima düz renklidir. Üzerinde hiçbir tezyini motif bulunmaz. BAKLAVA DİLİMİ: Eşkenar şeklinde olan baklava biçimli motif. BALIK SIRTI : Enine düz olmayıp, iki tarafa doğru yuvarlakça olan balıksırtı, yol yol çapraz çizgilerle meydana gelen balık kılçığı şeklinde kumaş deseni. 1 / 7

2 BAŞLIK : Gelin başı süslemede kullanılan tacın adı. Başa geçirilen giysi. BASMA : Düz beyaz dokumanın çeşitli basma süs motifleri ile süslenmesidir BİLEZİK : diye çeşitleri vardır. Kadın kolunun bilek ve dirsek arası süsü. Altın telkari, gümüş savatlı, paftalı BİNDALLI : İpekli kumaş ve kadifelerin üzerleri kılabden ile iri yapraklar ve dallarla işlenmiş bir kumaş. Bindallılar'dan entare dikilir bazan da mintan yapılırdı.hem erkekler hemde kadınlar tarafından kullanılmıştır. BONCUK : Elbise ve eşya süslemede kullanılır. En küçükleri toplu iğne başı kadar, ceviz büyüklü ğünde olan ları da vardır. Ortaları iğne geçecek büyüklükte deliklidir. Küçük boncuklar çeşitli renklerde olup oyacılıkta kullanılır. BÜRGÜ : Yatak çarşafı gibi düz ve peştamal gibi geniş bir örtü olup, başa enlemesine atılır. Baş ile gövdeyi tamamen içine alır. El ile iç tarafında tutularak bir ucu ile yüz örtülür. BÜRÜNCEK: Ham ipekten az miktarda keten ipliği karıştırılarak dokunan yazlık güzel bir kumaştır. Tül gibi in cesi ve az kalıncası olur. Ten üstüne giyilen iç gömleği ve iç donu yapılır. Gayet hafif, tüy gibi olmakla beraber tül gibi şeffaf değildir. CEPKEN : Yakası düz kesim, önü düz veya çapraz, eteği kısadır. Ancak bele kadar iner ve kolları uzundur. Gömlek üstüne giyilir. Giyenin yaşına, içtima i durumuna göre işlemesi ve biçimi değişik olur.daha çok sırma ile işlenir ÇAPRAZ: Göğsü çapraz kavuşan kısa bir yeleğin adıdır. 2 / 7

3 ÇARIK : Manda gönünün sırt kısmından yapılan bir çeşit yün çorapla giyilen ayakkabıdır.tek parça gönden yapı lır, ayak tabanını,etrafı ile topuğu kapatır. Sırım ile bağlanarak ayağa geçirilir.yalın ayak giyilmez. ÇEDİK : Kadın ve erkeklerin giydikleri sarı sahtiyandan yapılır, kısa ve bol konçlu ayakkabı. Aynı zamanda yarım konçlu lapçin. ÇEMBER : Başa örtülen, pamuklu, kenarları oyalı, sırmalı yazma. İpekli, ipek başlı, çatal ipekli denilen çeşitleri vardır ÇEVRE : Kenarları kıvrılmış, oya veya işleme nakışlarla süslenmiş büyük mendil.başa örtülen yazma çev re ve sırmalı çevre denilen çeşitleri vardır. ÇİZME : Ayağı bacak ile beraber örten, koncu baldıra hatta diz kapağına kadar çıkan uzun konçlu bir ayakkabıdır. ÇORAP: Yünden, filikten, iplikten, sade, siyah, beyaz, kendinden nakışlı ve her türlü renklerden boyanmış iplerle karışık, nakışlı örülür. Giyim kuşamı tamamlar.iplikten örülene tire çorap, yünden örülene yün çorap denir.nakışlarına ve uzunluklarına göre isimlendirilir. DİZLİK : Dize kadar olan kısa don. Dizkapaklarını örter,diz kapağından aşağıya ancak üç dört parmak kadar iner. Baldırlar tamamen açıkta çıplak kalır. DON : Vücudu belden aşağı topuklara kadar örten ve bacaklar için iki parçası bulunan ten üstüne giyilen bir iç çamaşırı "iç donu" ayrıca "turman" da denir. Erkek ve kadın donlarının kesimi ayrı ayrı olur. DUVAK: Gelinin başına takılıp yüzünü örten tülden ve telli süslü örtü. Bazı bölgelerde hala kırmızı tülden duvaklar tercih edilir. 3 / 7

4 TÜLBENT: Çok ince beyaz bir bezdir. Sık ve seyrek dokunuşuna, keten ve pamuk ipliğinden oluşuna göre çeşitleri vardır ENTARİ: Basma, patiska ve bu kumaşlardan yapılan uzun, düz, süssüz bir kadın esvabıdır. Eskiden erkekler tarafından da giyilmiştir. Erkekler sokak entarisi ni hiçbir zaman dış donu üstüne giymemişlerdir. İç donu üstüne şalvar ve onun üstüne giyilmiştir. ETEKLİK : tamamlanır. Belden aşağı giyilen bir kadın esvabıdır. Belden üstüne giyilen bir buluz ile KADIN FESİ : Kırmızı ve kalın çuhadan yapılmıştır, silindir şeklinde bir başlık. Fes genellikle eğri giyilir. Kaş üstüne kadar eğik olur. Bazen ön tarafa doğru düz olarak giyilir. FES PÜSKÜLÜ : Bir ucu fese bağlı, bir ucu serbest iplik demeti şeklinde süs. FİSTAN: Entari. Aynalı, fırçalı, şemsiyeli, karpuz kollu, dört peşli, yakadan büzmeli diye çeşitleri vardır. GELİNLİK : Bir kadının ömrü boyunca giydiği en pahalı, en süslü entarinin adıdır. Düğünde giyilir. Sonra hatıra olarak saklanır. GELİN TELİ : Gelin tuvaletinde duvağı süsler. 1-2 milim eninde gayet ince ve uzun gümüş tellerdir. Duvakla beraber, pırıl pırıl, at kuyruğu halinde baştan diz kapaklarının altına kadar sarkar. GÖMLEK: İnce, yumuşak bezlerden yapılır. Gömleklik bezler düz beyaz, veya beyaz üzerine kırmızı, sarı, mavi renklerde ince çubuklu olarak dokunur. Tenin üstüne giyilir 4 / 7

5 KEMER : Gümüş üstüne işlenmiş, karanakışlı kemer. Kıstı, küpe HAMAYLI :.muskalara,, boyna takılan, küçük kuranı kerim ve dualar. denir. HIRKA : Kolları az genişce, boyun kısmı yakasız, önden yukarıdan aşağıya bir sıra düğme ile kapanır. İki yanına ekseriye bir cep de açılır. Pamukludan yapılır. Hırkanın bir yüz kumaşı birde astar kumaşı vardır. Yüzü ile astar arasına istenilen incelikte bir tabaka pamuk konur. İÇLİK; Kışın esvap altına giyilen pamuklu yelek. "zıbın"da denir. KADİFE : İpek, pamuk veya yünden, yüzü tüylü yumuşak kumaş. Kadifenin çeşidinden kavuk, takke, cepken, camedan, hırka, entari, şalvar, ayakkabılığı yapılmıştır. En güzel kadife Bursa Kadifesi'dir. KEÇE : Yün yada kıldan ıslatılarak dövülmek suretiyle yapılan kalın, kaba kumaş. En iyisinden külah yapılır. KETEN : Telleri dokumacılık bakımından çok önemli bir bitki. KINA : Bu adı taşıyan bir ağacın yapraklarının tozundan yapılmış karamtırak kırmızı boya. Eski Türk süslenmesinde çok önemli bir yer almıştır. Düğünler de ve bayramlarda kızların, kadınların avuçları, el ve ayak parmakları kına ile boyanır.bir macun haline getirilen kına boyası akşam yemeğinden sonra avuca konulur.parmaklar yumruk yapılarak bezle sabaha kadar bağlanır.sabah yıkanır.uzun müddet kalacak kırmızı renk alır. Erkekler yalnız sağ ellerine nazar değmesin diye kına yakarlar. KUNDURA : Konçsuz iki parmak topuklu, ökçe altı demir nalçalı, taban altı kabaralı (demir 5 / 7

6 çivili),ağır ve kaba ayakkabı. KÖÇEK : Kadın kılığına girip çengi gibi oynayan erkeklere verilen ad. LİRA ÇEYREGİ: Altın liranın dörtte birine (çeyreğine) denilir. Başlıklara dizilir. Boyuna asılır MİNTAN: Canfesten kalın bir cins ipekli kumaş. MEST : Tabanı ve yüzü yumuşak deriden, incik kemiğinin üstüne kadar çıkan kısa kondu, düğmesiz ve bağsızdır. Ayağa tıpkı çorap gibi hem kadın, hem erkek tarafından giyilir. Sarı veya siyah sahtiyandan yapılır. Uzun boğazlı ya da kısa boğazlı olur. NAZARLIK : Nazar değmesin diye üste takılan mavi boncuk v.b. NAKIŞ : Sırma ve ipekle kumaş üzerine işlenen çeşitli işleme türleri. NALÇA : Ayakkabıların altına çakılan demir. OYA : Mendil, yazma çember, başörtüsü gibi kadın eşyasının kenarlarına iğne ile örülen veya örüldükten sonra dikilen bir çeşit dantel.motifleri çiçekler,meyvacıklar, yapraklar veya sembolik şekiller. 6 / 7

7 PEŞKİR : Yemek yerken kullanılan veya el kurulanan büyük mendil şeklinde pamuk veya keten dokuma bez. TAÇ : Gelinin başına konulan elmaslı başlık ziyneti. TAKKE : Kavuk, külah, fes gibi herhangi bir serpuş altına giyilen ve başın terini emerek ÜÇETEK : Üçetek entarinin belden aşağı kısmının üç ayrı yaprak,dilim halinde yapılmasından dolayı bu ismi almıştır.şalvar üstüne giyilir. Ön ve yanlarda bulunan yapraklar kaldırılarak bellerdeki kuşak ve kemerin altına sokularak güzel bir görünüş sağlanır. Bunlarında birçok çeşidi vardır. Verevli gibi. GÜNDELİK: Gün içinde giyilen normal kıyafetlere verilen isim. GİZLENCE; Misafirliğe gidilirken, misafir kabul ederken giyilen yeni, yenice, temiz ve süslü esvablar, üstlükler ve ayakkabılara denir. "Yabanlık şalvar", yabanlık hırka", "yabanlık terlik" gibi. YEMENİ : Üzerine el kalıplarıyla çiçek şekilli süsü motifleri basılmış büyükçe ve değirmi halde "Dülbent" bezin adı olup kadınlar tarafından başa bağlanır. Fırdolayı etrafı da oya dikilerek süslenir. Basma suretiyle süslenmiş olanlarına "Yazma Yemeni" denir. ZIBIN : Kışın esvab altına giyilen kolsuz pamuklu yeleğin adıdır. 7 / 7