ULUSLARARASI DOĞRUDAN YATIRIMLAR 2015 YILI RAPORU

Transkript

1 T.C. EKONOMİ BAKANLIĞI ULUSLARARASI DOĞRUDAN YATIRIMLAR 2015 YILI RAPORU Eylül 2016 TEŞVİK UYGULAMA VE YABANCI SERMAYE GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

2

3 İÇİNDEKİLER A. ULUSLARARASI DOĞRUDAN YATIRIM GÖSTERGELERİ YILI GENEL DEĞERLENDİRMESİ Dünya Ekonomisinde Uluslararası Doğrudan Yatırımlar Türkiye de Uluslararası Doğrudan Yatırım Girişleri Uluslararası Doğrudan Yatırım Girişi Bileşenleri Uluslararası Doğrudan Yatırım Girişlerinin Sektörlere Göre Dağılımı Uluslararası Doğrudan Yatırım Girişlerinin Ülkelere Göre Dağılımı Birleşme ve Satın Alma İşlemlerinde Uluslararası Doğrudan Yatırımlar Türkiye de Uluslararası Sermayeli Şirket Sayıları Uluslararası Sermayeli Şirketlerin Sektörel Dağılımı Uluslararası Sermayeli Şirketlerin Yatırımcı Ülkelere Göre Dağılımı Uluslararası Sermayeli Şirketlerin Sermaye Büyüklüklerine Göre Dağılımı Uluslararası Sermayeli Şirketlerin Bulundukları İllere Göre Dağılımı Uluslararası Yatırımcıların Türkiye deki Yatırım Projeleri TÜRKİYE DEKİ YATIRIMCI ÜLKELER B. ULUSLARARASI DOĞRUDAN YATIRIMLARI ARTIRMAYA YÖNELİK FAALİYETLER YATIRIM ORTAMINI İYİLEŞTİRME ÇALIŞMALARI Yılı YOİKK Çalışmaları Türkiye Tecrübe Paylaşım Programı Türkiye nin Yatırım Yeri Endekslerindeki Konumu YATIRIMLARIN KARŞILIKLI TEŞVİKİ VE KORUNMASI ANLAŞMALARI... 69

4 TABLOLAR Tablo 1: En Fazla UDY Çeken On Ülke ve Türkiye (Milyar ABD Doları)... 4 Tablo 2: En Fazla UDY Stoku Olan On Ülke ve Türkiye (2015)... 8 Tablo 3: Döneminde Uluslararası Doğrudan Yatırım Bileşenleri (Milyon Dolar) Tablo 4: Sektörlere Göre Uluslararası Doğrudan Yatırım Girişleri, Tablo 5: Sektörlere Göre Uluslararası Doğrudan Yatırım Girişleri (Milyon Dolar) Tablo 6: Ülkelere Göre Uluslararası Doğrudan Yatırım Girişleri (Milyon Dolar) Tablo 7: 2015 Yılında En Büyük Beş Birleşme ve Satın Alma İşlemi Tablo 8: Yıllar İtibarıyla Kuruluş Türlerine Göre Uluslararası Sermayeli Şirketlerin Sayısı Tablo 9: Uluslararası Sermayeli Şirket Sayılarının Sektörlere Göre Dağılımı Tablo 10: Uluslararası Sermayeli Şirket Sayısının Ülkelere Göre Dağılımı Tablo 11 : Uluslararası Sermayeli Şirketlerin Sayılarının Sermaye Büyüklüğü Açısından Yıllara Göre Dağılımı ( ) Tablo 12: Uluslararası Sermayeli Şirketlerin Sermaye Büyüklüğü Açısından Sektörlere Göre Dağılımı ( ) Tablo 13: Uluslararası Sermayeli Şirketlerin Sermaye Büyüklüğü Açısından Ülkelere Göre Dağılımı ( ) Tablo 14: Uluslararası Sermayeli Şirketlerin Sayılarının İllere Göre Dağılımı (İlk 10 İl) Tablo 16: Uluslararası Sermayeli Şirketlerin Yatırım Projeleri Tablo 17: 2015 yılında Uluslararası Sermayeli Şirketlerin Yatırım Projelerinin Sektörel Dağılımı Tablo 18: Yılları Arasında Uluslararası Sermayeli Şirketlerin Yatırım Projelerinin Sektörel Dağılımı Tablo 19: Yılları Arasında Uluslararası Sermayeli Şirketlerin Yatırım Projelerinin Yatırım Tutarına Göre İlk 20 İl Bazında Dağılımı (Milyon Dolar) Tablo 20 : Yılları Arasında Uluslararası Sermayeli Şirketlerin Yatırım Projelerinin İlk 20 İl Bazında Dağılımı (Adet) Tablo 21 : 2015 yılındaki Yatırım Projelerinin Destekleme Sınıfına ve Sektörlere Göre Dağılımı (Adet - Milyon Dolar) Tablo 22 : 2015 Yılında Yatırım Tutarı 30 Milyon Dolardan Fazla Olan Yatırım Projeleri (Adet - Milyon Dolar) Tablo 23: 2015 Uluslararası Doğrudan Yatırım Girişi (Milyon Dolar) Tablo 24: Yılları Arasında Uluslararası Yatırım Girişi (Milyon Dolar) Tablo 25: İlk 10 Ülkenin Uluslararası Doğrudan Yatırımları ve Şirket Sayıları Tablo 26: Türkiye Tarafından İmza Edilen ve Yürürlüğe Giren YKTK Anlaşmaları Tablo 27: Türkiye Tarafından İmza Edilen ve Onay Süreci Devam Eden YKTK Anlaşmaları... 71

5 HARİTALAR Harita 1: 2015 Yılında Kurulan Uluslararası Sermayeli Şirketlerin Bulundukları İllere Göre Dağılımı 29 Harita 2: Yılları Arasında Faaliyette Bulunan Uluslararası Sermayeli Şirketlerin Bulundukları İllere Göre Dağılımı Harita 3: Marmara Bölgesi Harita 4: Ege Bölgesi Harita 5: Akdeniz Bölgesi Harita 6: Karadeniz Bölgesi Harita 7: İç Anadolu Bölgesi Harita 8: Doğu Anadolu Bölgesi Harita 9: Güneydoğu Anadolu Bölgesi Harita 10: Yılları Arasında Yatırım Projelerinin İl Bazında Dağılımı Harita 11: Yılları Arasında Yatırım Projelerinin Tutarlarının İl Bazında Dağılımı Harita 12: Yatırımlara Yönelik Devlet Destekleri Sisteminin Bölgesel Yapısı Harita 13: 2015 Yılında Yatırım Projelerinin Destekleme Sınıfına Göre İllerdeki Dağılımı (Milyon Dolar) Harita 14: 2015 Yılında Yatırım Projelerinin Destekleme Sınıfına Göre İllerdeki Dağılımı (Adet)... 49

6 GRAFİKLER Grafik 1: Yurt İçi Uluslararası Doğrudan Yatırımın Ülke Gruplarına Göre Dağılımı... 3 Grafik 2: Yurt Dışı Uluslararası Doğrudan Yatırımın Ülke Gruplarına Göre Dağılımı... 7 Grafik 3: Döneminde Türkiye de Uluslararası Doğrudan Yatırımlar...11 Grafik 4: Uluslararası Doğrudan Yatırım Girişinin Sektörel Dağılımı Grafik 5: Piyasaya Giriş Şekillerinin Yıllık Dağılımı Grafik 6: Piyasaya Giriş Şekillerinin Yıllar İtibarıyla Sektörel Dağılımı ( )...22 Grafik 7: 2015 Yılındaki Proje Adedinin Bölgelere Göre Dağılımı...45 Grafik 8: 2015 Yılındaki Projelerin Yatırım Tutarlarının Bölgelere Göre Dağılımı...45 Grafik 9: 2015 Yılında Bölgesel ve Sektörel Teşvik Sisteminden Yararlanan İmalat Sektörü Yatırımlarının Dağılımı...47 Grafik 10: İspanya Menşeli Uluslararası Doğrudan Yatırım Girişleri ve Şirketler...52 Grafik 11: ABD Menşeli Uluslararası Doğrudan Yatırım Girişleri ve Şirketler...53 Grafik 12: Lüksemburg Menşeli Uluslararası Doğrudan Yatırım Girişleri ve Şirketler...54 Grafik 13: Hollanda Menşeli Uluslararası Doğrudan Yatırım Girişleri ve Şirketler...55 Grafik 14: Azerbaycan Menşeli Uluslararası Doğrudan Yatırım Girişleri ve Şirketler...57 Grafik 15: Belçika Menşeli Uluslararası Doğrudan Yatırım Girişleri ve Şirketler...58 Grafik 16: Rusya Menşeli Uluslararası Doğrudan Yatırım Girişleri ve Şirketler...59 Grafik 17: İngiltere Menşeli Uluslararası Doğrudan Yatırım Girişleri ve Şirketler...60 Grafik 18: Çin Menşeli Uluslararası Doğrudan Yatırım Girişleri ve Şirketler...61 Grafik 19: Almanya Menşeli Uluslararası Doğrudan Yatırım Girişleri ve Şirketler...62

7 A. ULUSLARARASI DOĞRUDAN YATIRIM GÖSTERGELERİ YILI GENEL DEĞERLENDİRMESİ 1.1. Dünya Ekonomisinde Uluslararası Doğrudan Yatırımlar Dünya da 2014 yılında devam eden makroekonomik kırılganlıklar, ekonomi politikası belirsizlikleri, tırmanan jeopolitik riskler ve bazı uluslararası doğrudan yatırımların yerlileşmesi gibi etkenlerle azalan uluslararası doğrudan yatırımlar (UDY) 2015 yılında % 38 gibi ciddi bir artışla 1,76 trilyon dolar olarak gerçekleşmiş ve küresel krizin etkilerinin hissedildiği 2008 yılından bu yana en yüksek seviyeye erişmiştir. Söz konusu artışta, birleşme ve satın alma işlemlerinin yanı sıra şirket içi mülkiyet düzenlemelerinin etkili olduğu değerlendirilmektedir. Zira söz konusu şirket yeniden yapılandırma (corporate reconfiguration) işlemleri hariç tutulduğunda, 2015 yılı dünya doğrudan yatırım artışı % 15 seviyelerine gelmektedir. Bu işlemlerin ortak özelliği, ödemeler dengesinde ciddi hareket yaratsa da reel bir iktisadi faaliyete karşılık gelmemesidir. Vergiden kaçınma amacıyla şirket merkezlerinin taşınması mahiyetindeki doğrudan yatırımlar, söz konusu yapılandırmanın temelini oluşturmaktadır. Küresel düzeyde UDY akımlarının ülke ve sektör dağılımlarına ilişkin referans kaynaklardan birisi olarak kabul edilen ve 2015 yılına yönelik nihai verileri ve değerlendirmeleri içeren Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Konferansı (UNCTAD) Dünya Yatırım Raporu 2015 yılının Haziran ayında yayımlanmıştır. UNCTAD raporuna 1 göre; dünya genelinde 2014 yılında % 10,5 lik düşüş gösteren UDY akımları, 2015 yılında % 38 oranında artarak 1,76 trilyon ABD Dolarına ulaşmıştır. Gelişen ülkelere (gelişmekte olan ülkeler ve geçiş ekonomileri) yönelen UDY akımları, 2015 yılında 799,7 milyar ABD Doları tutarında gerçekleşerek, bir önceki yıla göre %5,9 oranında yükselirken gelişmiş ülkelere yönelen UDY akımları ise %84,4 oranında ciddi bir oranda yükselerek 962,5 milyar ABD Dolarına erişmiştir. Gelişmiş ülkelerde UDY akımları bu tutarla küresel krizden bu yana görülen en yüksek seviyeye erişmiş ve 2 yıl aradan sonra gelişen ülkeleri 1 World Investment Report, Haziran 2016, UNCTAD 1

8 yeniden geride bırakmıştır. Gelişmiş ülke performansındaki sıçramada ABD de görülen 4 kata yakın artış ile Avrupa ülkelerinde görülen %65 lik artış ve işlemler bazında bahsi geçen birleşme ve satın alma faaliyetlerinin lokomotif olduğu görülmektedir. ABD de gerçekleşen geniş çaplı UDY artışının gelişmiş ülkeler başta olmak üzere Dünya daki UDY artışının önemli bir parçasını oluşturduğu dikkat çekmektedir. Avrupa ülkeleri arasında ise İrlanda, Hollanda ve İsviçre ye gerçekleşen UDY akımlarındaki artış Avrupa da görülen artışın %77 sini teşkil etmiş ve bu ülkelerde de birleşme ve satın alma faaliyetlerinin temel etken olduğu dikkat çekmiştir. Gelişen ülkeler arasında ise Asya ülkeleri %16 artış ile UDY akımlarında yıllar itibariyle yeni bir zirveye ulaşmıştır. Bölge içinde özellikle Doğu ve Güney Asya ülkelerindeki artış belirgin olmakla birlikte Batı Asya Bölgesi nde 7 yıldır görülen azalma süreci devam etmiştir. Latin Amerika ülkelerinde doğrudan yatırımlar, düşen emtia fiyatları ve zayıf büyüme sebebiyle nispeten yatay seyir izlemiş, Rusya da iktisadi faaliyette yavaşlama ve ambargo UDY akımlarını sert bir şekilde düşürmüş ancak Asya ülkelerinde devam eden artış performansı, diğer bölgeleri de telafi ederek gelişen ülkelerdeki UDY artışına öncülük etmiştir yılında ise uluslararası doğrudan yatırımların; küresel ekonomideki kırılganlık unsurlarının devam etmesi, ülkelerde düşük büyüme görünümünün yaygınlaşması, bazı emtia ihracatçısı ülkelerdeki yavaşlama, firmaların vergi cennetlerine taşınma imkanlarını kısıtlayacak önlemler ve çok uluslu şirket kârlılıklarında görülen düşüş gibi gerekçelerle % aralığında azalacağı öngörülmektedir. Azalışın hem gelişmiş hem de gelişen ülkelerde görülmesi beklenmekte ve 2016 ilk 4 ayında elde edilen birleşme satın alma işlemi verilerinin 2015 yılının aynı dönemine kıyasla %32 oranında gerilemesi de azalış beklentisini desteklemektedir. Orta vadede küresel iktisadi faaliyetin toparlanmaya devam edeceği beklentisine paralel olarak, 2017 yılında UDY akımlarının yeniden artmaya başlayarak 2018 yılında 1,8 trilyon ABD Doları seviyesini geçeceği tahmin edilmektedir. Güncellenen veriler itibariyle tarihte ilk kez 2013 ve 2014 yıllarında gelişen ülkelerin gerisine düşen gelişmiş ülkelerdeki UDY akımları, 2015 yılında yukarıda bahsi geçen sıçrama ile birlikte toplamda 962,5 milyar ABD Doları gibi oldukça yüksek bir tutar ile küresel UDY payını da %55 e taşımıştır den bu yana dünyada gerçekleşen UDY akımlarından aldığı 2

9 payla gelişmiş ülkeleri geride bırakan gelişen ülkelere yönelen UDY toplam tutarı 799,7 milyar ABD Dolarına ulaşarak %45 pay elde etmiştir (Grafik 1). UDY çeken ülkeler arasında da ilk 10 ülkeden 5 i gelişen ülkelerden oluşmaktadır yılında ABD de gerçekleştirilen UDY akımları bir önceki yıla kıyasla % 256 gibi yüksek bir oranda artarak 379,9 milyar ABD Doları tutarına ulaşmıştır. Bu tutar ABD yi lider konumuna taşırken, Hong Kong 174,9 milyar ABD Doları ile ikinci, Çin ise 135,6 milyar ABD Doları ile üçüncü sırada yer almıştır yılında önde gelen ABD, Hong Kong ve Çin in her biri, UDY akımlarında tarihi rekor performansa ulaşmıştır. Küresel UDY akımlarında bölgesel bazda en fazla UDY girişi Asya Bölgesi nde gerçekleşmiştir. % 31 lik pay (541 milyar ABD Doları) ile ilk sırada yer alan Asya Bölgesi ni %29 ile Avrupa (504 milyar ABD Doları), % 24 lük pay ile Kuzey Amerika (429 milyar ABD Doları) ve %10 luk pay ile Latin Amerika (168 milyar ABD Doları) takip etmektedir. Kaynak: Dünya Yatırım Raporu (World Investment Report) 2016, UNCTAD 3

10 Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası tarafından IMF Altıncı El Kitabı na göre açıklanan ödemeler dengesi revizyonlarının dâhil edilmediği rapora göre, Türkiye ye gelen uluslararası doğrudan yatırımlar 2015 yılında 16,5 milyar ABD doları olarak açıklanmıştır (TCMB verilerine göre 16,8 milyar ABD Doları). Böylece 2015 yılında, 2014 yılına göre %36 oranında artış gerçekleşmiştir (Rapora göre, 2014 yılı 12,1 milyar ABD doları). Bu tutarla Türkiye, dünyada 2015 yılında en fazla uluslararası doğrudan yatırım çeken ülkeler arasında 2014 yılına göre 2 basamak yükselerek 20 inci ülke olurken (Tablo 1), gelişmekte olan ülkeler arasında ise bir önceki yıla göre 3 basamak yükselerek 8 nci sıraya yerleşmiştir. Tablo 1: En Fazla UDY Çeken On Ülke ve Türkiye (Milyar ABD Doları) Sıra Ülke UDY Sıra Ülke UDY Sıra Ülke UDY 1 ABD 211,5 1 Çin Halk C. 128,5 1 ABD 379,9 2 Çin Halk. C. 123,9 2 Hong Kong 114,1 2 Hong Kong 174,9 3 Hong Kong 74,5 3 ABD 106,6 3 Çin 135,6 4 Kanada 71,8 4 Brezilya 73,1 4 İrlanda 100,5 5 Singapur 66,1 5 Singapur 68,5 5 Hollanda 72,6 6 Avustralya 57,0 6 Kanada 58,5 6 İsviçre 68,8 7 Rusya Fed. 53,4 7 İngiltere 52,4 7 Singapur 65,3 8 Brezilya 53,1 8 Hollanda 52,2 8 Brezilya 64,6 9 Hollanda 51,4 9 Avustralya 39,6 9 Kanada 48,6 10 İngiltere 47,6 10 Hindistan 34,6 10 Hindistan 44,2 25 Türkiye 12,3 22 Türkiye 12,1 20 Türkiye 16,5 Dünya Toplamı 1.427,2 Dünya Toplamı 1.277,0 Dünya Toplamı 1.762,2 Kaynak: World Investment Report (WIR) 2016, UNCTAD Türkiye nin dünya genelindeki uluslararası doğrudan yatırımlardan aldığı pay, 2015 yılında da 2014 yılındaki % 1 lik seviyesini korumuştur. Gelişen ülkeler arasındaki payı ise % 1,6 seviyesinden % 2,1 seviyesine yükselmiştir. Türkiye nin UDY bağlamında son yıllarda gerçekleştirdiği atılım ile birlikte, küresel UDY akımlarından aldığı payı kayda değer bir düzeye getirdiği görülmektedir. Asya ülkelerinin küresel UDY akımlarındaki etkinliği yıldan yıla arttıkça, Bölge ülkelerinin diğer kıtalara olan ilgisi de genişleyen küreselleşme imkanlarına paralel şekilde belirginleşmektedir. Türkiye nin uluslararası doğrudan yatırım çekme potansiyeli her geçen yıl 4

11 artmakta ve kayda değer biçimde çeşitlenmektedir. Türkiye ye en çok UDY getiren ve 2002 yılından bu yana Türkiye nin çektiği kümülatif UDY tutarının yaklaşık %70 ini oluşturan AB ülkelerinin payının, 2015 yılında son üç yıla benzer şekilde azalması ve %58 e gerilemesi, Türkiye ye doğrudan yatırım yapan ülkelerin içeresinde Asya ülkelerinin giderek ön plana çıkması, bunun yanında 2015 yılında ABD yatırımlarının da önemli ölçüde artması bu durumu ispatlar niteliktedir. Ayrıca, Dünya Yatırım Raporu 2016 ya göre, uluslararası doğrudan yatırımların 2008 yılından itibaren azaldığı ve son yıllarda jeopolitik ve sosyal problemlerin yoğunlaştığı Batı Asya Bölgesi nde, Türkiye 2012, 2013 ve 2014 yıllarında olduğu gibi 2015 yılında da en çok uluslararası doğrudan yatırım çeken ülke olmuş, bunun yanında payını giderek artırarak tek başına Bölge deki toplam yatırımların % 39 unu çekmiştir. Rapora göre, 2015 yılında dünya genelinde yurt dışına yapılan doğrudan yatırımlar ise 2014 yılına göre %11,8 oranında artarak 1 trilyon 474 milyar ABD Doları seviyesinde gerçekleşmiştir. Gelişmiş ülkelerin 2015 yılında yurt dışına yaptığı yatırımlar 2014 yılına göre %33 oranında artarak 1 milyar 65 milyon ABD Dolarına ulaşmış olup, toplam yatırımların %72 sini oluştururken; gelişen ülkelerin gerçekleştirdiği yurtdışı yatırımlar %21 oranında azalarak 409 milyar ABD Doları tutarına ulaşmış ve toplam yurtdışına yapılan doğrudan yatırımların %28 ini oluşturmuştur. Gelişmiş ülkeler içinde Avrupa menşeli şirketlerin gerçekleştirdikleri doğrudan yatırımlar %85 gibi ciddi bir oranda artarak, 4 yıl üst üste yaşanan yurtdışı yatırım azalışının ardından, Bölgeyi 2015 yılının lider yatırımcı bölgesi konumuna ulaştırmıştır. Söz konusu artışta birleşme satın alma işlemlerinin temel etken olduğu, bu işlemlerin Avrupa Merkez Bankası tarafından atılan adımların finansal koşulları rahatlatmasından ve vergiden kaçınma hamlelerinden etkilendiği vurgulanmaktadır. Gelişen ülkelerin yurtdışı yatırımlarındaki düşüşte ise iktisadi faaliyette yavaşlama, emtia fiyatlarında gerileme, değer kaybeden yerel para birimleri etkili olurken, Rusya özelinde ise uluslararası sermaye piyasalarına erişimi engelleyen yaptırımların ana faktörlerden olduğu görülmektedir yılında, en fazla uluslararası doğrudan yatırım yapan ülkeler sıralamasında ise ABD yine 300 milyar ABD Doları ile birinci sırayı almıştır. ABD yi Japonya (129 milyar ABD Doları) 5

12 ve Çin (128 milyar ABD Doları) takip etmiştir. İlk 20 ülke içerisindeki gelişmiş ülkeler sırasıyla, Hollanda, İrlanda, Almanya, İsviçre, Kanada, Lüksemburg, Belçika, Fransa, İspanya, İtalya, İsveç ve Norveç şeklinde sıralanmaktadır. Bu ülkeler, geçtiğimiz senelerde de yurtdışına yapılan yatırımlarda önde gelen ülkeler konumunda olmuştur. En büyük 20 yatırımcı ülke içerisindeki gelişen ülkeler ise sırasıyla, Çin, Hong Kong, Singapur, Güney Kore, Rusya ve Şili olmuştur. Gelişen ülkeler, 2007 yılında toplam yurtdışı yatırımlardan % 15 pay alırken, 2014 yılında 518 milyar ABD doları yatırım ile toplam yurtdışı yatırımların %39 unu, son beş yılda da ortalama %32 sini oluşturmuştur. Ancak, 2015 yılında ise 409 milyar ABD Doları ile bu oran % 28 e gerilemiştir yılında 2014 yılının aksine gelişen ülke yurtdışı yatırımlarındaki azalma, gelişen ülkelerdeki genişleme sürecinin frenlendiği şeklinde yorumlanabilmektedir. Zira potansiyel büyüme ile fiili büyüme arasındaki makasın daralması, düşen emtia fiyatları, bölgesel riskler, borçlanma olanaklarının geçmişe kıyasla daralması ve tüm dünyada yavaşlayan büyüme gibi sebeplerle gelişen ülkelerde geçtiğimiz 10 yılda görülen hızlı büyüme döneminin sonuna gelinmesi, doğrudan yatırımlar alanında da bir atalet sebebi olabilir. Ancak 2015 yılında gelişmiş ülkelerdeki artışın spesifik nitelikte birleşme ve satın almalardan kaynaklandığı da dikkate alınması gereken bir detay olarak görülebilir. Dünya da UDY akımlarında öne çıkan bir başka önemli gelişme ise emtia fiyatları ile ilintilidir yılından bu yana maden ve metal cevheri fiyatlarında görülen istikrarlı azalış ile 2014 ün son dönemlerinden itibaren petrol fiyatlarında görülen sert düşüş, madencilik sektöründeki doğrudan yatırımlarda da kendini göstermektedir yılları birleşme ve satın alma işlemlerinin ortalama %20 si madencilik sektöründe gerçekleşmiş iken, bu oran 2015 yılında %4 e gerilemiş, yine aynı sektörde yeni yatırımlarda da döneminde madencilik sektörü payı yarı yarıya gerileyerek döneminde %5 seviyelerinde gerçekleşmiştir. Türkiye ise 2014 yılında 6,7 milyar ABD doları tutarında dış yatırımı ile 29. sırada iken, 2015 yılında 4,8 milyar ABD doları dış yatırım ile 37. sırada yer almıştır. Türkiye nin son yıllarda yurtdışı yatırımlarının da arttığı görülmektedir. Zira yılları arasında ortalama 1,7 6

13 milyar ABD Doları yurtdışı doğrudan yatırım gerçekleştiren Türkiye, yılları arasında ortalama 4,3 milyar ABD Doları yurtdışı yatırım gerçekleştirmiştir. Kaynak: WIR, 2016 UNCTAD Raporu na göre 2015 yılı itibari ile dünya toplam UDY stoku ise yaklaşık 25 trilyon ABD Doları olarak gerçekleşirken, en fazla UDY stokuna sahip ülke sıralamasında ABD, Hong Kong ve İngiltere ilk üç sırada yer almıştır. Türkiye ise 2015 yılında 145,5 milyar ABD Doları değerinde stok rakamına ulaşmıştır yılında %22 seviyesinde olan uluslararası doğrudan yatırım stokunun GSYİH ya oranı da 2015 yılında %20 seviyesinde gerçekleşmiştir. Dünya UDY stokunun sektörel tahmininin yapıldığı son yıl olan 2014 yılı rakamlarına göre, küresel doğrudan yatırım stokunun %64 ü hizmetler sektöründe, %27 si imalat sektöründe, %9 u ise tarım, madencilik ve diğer sektörlerde gerçekleştirilmiştir. 7

14 Son yıllarda UDY akımlarının gelişmiş ve gelişen ülke dağılımları nispeten dengeli olsa da bu durumun henüz UDY stokuna yansımadığı ve bu alanda gelişmiş ülkelerin hâlâ ön planda oldukları görülmektedir. Tablo 2: En Fazla UDY Stoku Olan On Ülke ve Türkiye (2015) Sıra Ülke Yatırım Stoku (Milyar ABD Doları) 1 ABD Hong Kong İngiltere Çin Almanya Singapur İsviçre Fransa Kanada Hollanda Türkiye 2 145,5 Kaynak: WIR, 2016 Komple Yeni (Greenfield) Yatırımlar Küresel çapta uluslararası doğrudan yatırımların temelini sınır ötesi birleşme ve satın alma işlemleri ile komple yeni yatırımlar oluşturmaktadır yılında dünya genelinde komple yeni yatırım proje tutarı bir önceki yıla göre %8,5 oranında artmıştır. Söz konusu artış oranı gelişmiş ülkelerde %12,3, gelişen ülkelerde ise %6,6 olarak gerçekleşmiştir yılında açıklanan yeni yatırım projelerinin büyük bölümü geçtiğimiz yıllarda da olduğu üzere (%66 lık pay ile) gelişen ülkelerde gerçekleşmiştir. 2 Türkiye de yaptıkları doğrudan yatırım stokuna ilişkin veriler, belli kriterlere göre seçilen yabancı sermayeli şirketlerden yıl sonlarında anket yoluyla sağlanan ve söz konusu şirketlerin defter ve piyasa değerlerini içeren bilgilerden derlenmektedir. Bu stokla ilişkili olarak, İMKB de hisselerinin alım-satımı yapılan şirketlerin piyasa değerleri için İMKB de oluşan piyasa değerleri; diğer şirketler için ise defter değerlerinin İMKB tarafından yayımlanan ilgili sektöre ait piyasa değeri/defter değeri oranı ile çarpılmasıyla bulunan değerler kullanılmaktadır. 8

15 Yeni yatırımların sektörel bileşimine baktığımızda ise bir önceki yıla göre hizmetler ve imalat sektörü yatırımlarının arttığı görülmektedir. Hizmetler sektöründeki komple yeni yatırımlar %18 oranında artarak 408 milyar ABD Doları olarak gerçekleşirken, imalat sektöründeki yatırımlar %2 oranında yükselerek 322 milyar ABD Dolarına ulaşmıştır. Tarım ve madencilik sektörlerindeki komple yeni yatırımlar ise %16 oranında azalarak 35 milyar ABD Doları seviyesinde gerçekleşmiştir. UNCTAD raporuna göre, Türkiye de planlanan komple yeni yatırım projeleri ise, 2015 yılında % 10 oranında artarak 6,1 milyar ABD Doları seviyesinde gerçekleşmiştir. Son 10 yıllık dönemde Türkiye de gerçekleştirilen komple yeni yatırım projeleri ortalamasına baktığımızda ise 13,2 milyar ABD Doları proje bedeli, birleşme ve satın alma işlemleri ile birlikte Türkiye de orta vadeli doğrudan yatırım potansiyeline işaret etmesi açısından önemlidir. Birleşme ve Satın Alma İşlemleri UNCTAD ın çeşitli kaynaklardan derlediği bilgilere göre, 2015 yılında dünya genelindeki sınır ötesi birleşme ve satın alma işlemlerinin toplam değeri, 2012 ve 2013 yıllarındaki azalıştan sonra 2014 yılında tekrar artışa geçmiş, 2015 yılında ise %67 lik ciddi bir artışla 721,5 milyar ABD doları seviyesine çıkmıştır. Bu yükselişte, gelişmiş ülkelerdeki sınır ötesi birleşme ve satın alma değerinin 2 katına çıkarak 631 milyar ABD dolarına ulaşmasının büyük payı olmuştur yılında sınır ötesi birleşme ve satın alma işlemlerinde gelişmiş ülkelerin payı %87 ye çıkarken, gelişen ülkelerin payı %13 e gerilemiştir (2014 yılında gelişmiş ülkelerin payı %70 iken, gelişen ülkelerin payı %30 idi). Sektörel bazda dağılım incelendiğinde ise, 2015 yılında sınır ötesi birleşme ve satın alma işlemlerinin tutarında, tarım ve madencilik sektöründe azalma olurken, imalat sektörü ve hizmetler sektöründe artış yaşanmıştır yılında sınır ötesi birleşme ve satın alma işlemlerinin %54 ünü imalat sektörü, %42 sini ise hizmetler sektörü oluşturmaktadır yılında, sınır ötesi birleşme ve satın alma işlemlerinde imalat sektörü %105 lik ciddi bir artışla 388 milyar ABD Doları olarak gerçekleşirken, hizmetler sektörü ise %46 lık artışla 302 milyar ABD Doları tutarına ulaşmıştır. Tarım ve madencilik sektörlerindeki satın alma ve birleşme işlemleri ise 32 milyar ABD Doları tutarında gerçekleşmiştir. Buradan hareketle; 2015 yılı satın 9

16 alma ve birleşme işlemlerinin tutarında sektörel bağlamda ciddi artışların yaşandığı bir yıl olduğu söylenebilmektedir. UNCTAD raporuna göre, 2015 yılında Türkiye deki sınır ötesi birleşme ve satın alma işlemlerinin toplam değeri ise 2014 yılına göre %46 lık artışla 3 milyar ABD doları olarak gerçekleşmiştir. Rapor da, Türkiye nin 2015 yılı sınır ötesi birleşme ve satın alma işlemlerinin tutarındaki artışın uluslararası doğrudan yatırım girişindeki artışın üzerinde önemli etkisi olduğu vurgulanmıştır Türkiye de Uluslararası Doğrudan Yatırım Girişleri Uluslararası Doğrudan Yatırım Girişi Bileşenleri 3 Türkiye de 2000 li yılların başından itibaren yürütülen istikrarlı ve öngörülebilir politikalar sayesinde ekonomide güven ortamı oluşturulmuş ve bu kapsamda uluslararası doğrudan yatırım girişleri kayda değer bir biçimde yükselmiştir. Türkiye ye gelen toplam uluslararası doğrudan yatırım tutarı döneminde sadece 19,6 milyar ABD Doları seviyesinde iken, yılları arasında yaklaşık 8 kat artarak 161 milyar ABD Dolarına ulaşmıştır. Türkiye ye yönelik uluslararası doğrudan yatırımlar özellikle 2005 yılından itibaren 10 milyar ABD dolarının üzerine çıkarak artış trendi içerisine girmiş, 2007 yılında tarihinin en yüksek seviyesi olan 22 milyar ABD Dolarına ulaşmış, ancak 2008 yılından itibaren tüm dünyayı etkisi altına alan ekonomik kriz sebebiyle azalan küresel doğrudan yatırım akımlarından Türkiye de etkilenmiştir yılından itibaren tekrar artışa geçen uluslararası doğrudan yatırımlar 2011 yılında 16,2 milyar ABD Doları ile yüksek bir değere ulaşırken, 2012, 2013 ve 2014 yıllarında bu rakamın altında milyar ABD doları bandında gerçekleşmiş, 2015 yılında ise krizden sonraki en yüksek değerine ulaşmıştır (Grafik 3). 3 Uluslararası doğrudan yatırım girişi, 4875 sayılı Doğrudan Yabancı Yatırımlar Kanunu na göre Türkiye de faaliyette bulunan şirketlerin yurt dışından yaptıkları, TCMB ödemeler dengesi istatistiklerinde sermaye ve diğer sermaye olarak sınıflandırılan kalemlere ilişkin transferlerin net tutarı ile yabancıların gayrimenkul edinimlerine istinaden transfer edilen tutarı içermektedir. 10

17 TCMB tarafından IMF Altıncı El Kitabı esas alınarak açıklanan ödemeler dengesine göre, Türkiye de 2014 yılında 12 milyar 523 milyon ABD Doları olan uluslararası doğrudan yatırım akımı, 2015 yılında %34,3 oranında artışla 16 milyar 819 milyon ABD Dolarına ulaşmıştır. Bu rakam küresel krizden sonraki en yüksek değer olmakla birlikte, Türkiye ye gelen uluslararası yatırımlar açısından tarihin 4. en yüksek seviyesidir (sırasıyla 2007, 2006, 2008 yıllarının ardından). Raporun önceki kısımlarında belirtildiği gibi, UNCTAD raporuna göre, Türkiye dünyada 2015 yılında en fazla uluslararası doğrudan yatırım çeken ülkeler arasında 2014 yılına göre 2 basamak yükselerek 20. sırada yer almıştır. Kaynak:TCMB 2015 yılında Türkiye de toplam 16,8 milyar ABD Doları tutarında gerçekleşen uluslararası doğrudan yatırımın, 12,7 milyar ABD Dolarlık kısmı sermaye bileşeninden, 4,1 milyar ABD Dolarlık kısmı ise yabancıların gayrimenkul alımlarından oluşmaktadır (Tablo_3). 11

18 Tablo 3: Döneminde Uluslararası Doğrudan Yatırım Bileşenleri 4 (Milyon Dolar) Uluslararası Doğrudan Yatırım (Net Yükümlülük Oluşumu) (Birikimli) Sermaye (Net) Giriş (Yatırım) Çıkış (Tasfiye) Diğer Sermaye a Gayrimenkul (Net) Kaynak: TCMB a)uluslararası sermayeli şirketlerin yabancı ortaklarından aldığı kredi Uluslararası Doğrudan Yatırım Girişlerinin 5 Sektörlere Göre Dağılımı Son 10 yıla ait uluslararası yatırımların sektörel bazda dağılımı incelendiğinde, 43,6 milyar ABD Doları ile finans ve sigorta faaliyetleri sektörünün ilk sırada yer aldığı görülmektedir. Finans-sigorta sektörünün ardından en fazla UDY çeken sektörler sırasıyla; imalat sektörü (29,5 milyar ABD Doları), enerji sektörü (16 milyar ABD Doları), telekomünikasyon sektörü (7,8 milyar ABD Doları) ve toptan ve perakende ticaret sektörü (6,6 milyar ABD Doları) olmuştur yılında ise, Türkiye deki uluslararası yatırımlar açısından ilk üç sektör; imalat (4,1 milyar ABD Doları), finans-sigorta (3,5 milyar ABD Doları) ve ulaştırma ve depolama (1,5 milyar ABD Doları) sektörleri olmuş, uluslararası doğrudan yatırımların %77 si bu üç sektörde gerçekleşmiştir (Tablo 4). Söz konusu üç sektörde de artışlar dikkat çekici olup imalat sektöründe %50, finans-sigorta sektöründe %140 ve ulaştırma-depolama sektöründe %157 lik artış meydana gelmiştir. 4 Raporda, TCMB tarafından 2016 yılı Mayıs ayı içerisinde yayımlanan ödemeler dengesinde yer alan 2015 yılı verileri kullanılmıştır. TCMB tarafından yayımlanan geçmiş yıllara ilişkin ödemeler dengesi verileri, gerekli oldukça geriye dönük olarak revize edilmektedir yılında gerçekleşen nakit UDY girişlerine göre 12

19 Tablo 4: Sektörlere Göre Uluslararası Doğrudan Yatırım Girişleri 6, 2015 (Milyon ABD Doları) Sıra Sektör Sermaye Girişi Oran (%) 1 İmalat ,7 2 Finans ve Sigorta Faaliyetleri ,8 3 Ulaştırma ve Depolama ,9 4 Enerji ,6 5 Toptan ve Perakende Ticaret 569 4,8 6 Madencilik ve Taşocakçılığı 202 1,7 7 Gayrimenkul Faaliyetleri 169 1,4 8 Bilgi ve İletişim 150 1,3 9 İnşaat 76 0,6 10 İnsan Sağlığı ve Sosyal Hizmet Faaliyetleri 59 0,5 Diğer 202 1,7 Toplam ,0 Kaynak: TCMB 2015 yılında toplam 4,1 milyar ABD Doları tutarındaki yatırım ile imalat sektörü en fazla UDY çeken sektör olmuştur. Söz konusu işlemler arasında Goldman Sachs International tarafından Socar Türkiye Enerji A.Ş. ye iştirakte bulunulmasına istinaden transfer edilen 1,3 milyar ABD Doları, aynı şirkette sermaye artışına gidilmesine istinaden yapılan transfer ve B.S.A. International tarafından Ak Gıda Sanayi ve Ticaret şirketinin % 80 hissesinin satın alınmasına istinaden transfer edilen 603 milyon ABD Doları öne çıkan işlemlerdir yılında imalat sektöründen sonra en fazla UDY çeken finans-sigorta sektöründe ise gerçekleşen işlemlerin başında, Garanti Bankası A.Ş. nin hisselerinin Banco Bilbao Vizcaya Argentineria şirketi tarafından satın alınmasına istinaden transfer edilen 2 milyar 126 milyon ABD Doları gelmektedir. Bu işlemin yanında Tekstil Bankası nın Çin li Industrial and Commercial Bank of China tarafından satın alınmasına istinaden transfer edilen 285 milyon 6 Uluslararası yatırımcıların Türkiye deki yeni veya mevcut şirketleri ile iştirak ettikleri yerli sermayeli şirketlerdeki ortaklık paylarına ilişkin transferlerdir. Uluslararası sermayeli şirketlerin yurt dışındaki ortaklarından kullandıkları kredilere ilişkin diğer sermaye bileşeni ile yabancıların gayrimenkul edinimlerine istinaden transfer edilen tutarları içeren gayrimenkul bileşeni dahil değildir. 13

20 ABD Doları ve ING Bank. A.Ş. de sermaye artışına gidilmesine istinaden yapılan transfer öne çıkan işlemler olarak görülmektedir yılında en fazla UDY çeken sektörler sıralamasında 3. sırada yer alan ulaştırma, haberleşme ve depolama sektöründe ise gerçekleşen önemli işlemlerin başında, Fina Holding A.Ş. nin hisselerinin %64,5 inin Çinli China Merchants Holdings e devri sonucu transfer edilen 940 milyon ABD Doları tutarındaki işlemdir. (Transferi yapan firma Lüksemburg da kurulu olduğu için işlem ödemeler dengesi istatistiklerine Lüksemburg menşeli olarak kaydedilmiştir.) Bunun yanında Limak Yatırım Enerji A.Ş. hisselerinin Malaysia Airports tarafından satın alınması sonucu Malezya dan transfer edilen 316,5 milyon ABD Doları tutarındaki sermaye de öne çıkan bir başka işlem olmuştur yılında öne çıkan bir başka sektör olan enerji sektörüne bakıldığında ise Akkuyu Nükleer A.Ş. de gerçekleşen sermaye artışı için AO Rusatom tarafından yapılan transfer, Tanap Doğalgaz İletim A.Ş. de sermaye artışı gerçekleştirilmesine istinaden Azeri Canub Qaz Dahlizi QSC tarafından yapılan transfer ve Lukoil Euroasia Petrol A.Ş. de gerçekleştirilen sermaye artışı kapsamında Lukoil Europe Holdings tarafından yapılan transfer dikkat çekmektedir. Bunun yanında, toptan ticaret sektöründe öne çıkan en önemli işlem, Boyner Perakende ve Tekstil Yatırımları A.Ş. nin % 30,7 lik hissesinin Katarlı Mayhoola For Investments Opc şirketi tarafından satın alınmasına istinaden transfer edilen 350 milyon ABD Doları tutarındaki sermaye transferi olmuştur. 14

21 Kaynak: TCMB Tablo 5: Sektörlere Göre Uluslararası Doğrudan Yatırım Girişleri (Milyon Dolar) Sektörler Toplam İmalat Finans ve Sigorta Faaliyetleri Ulaştırma ve Depolama Enerji Toptan ve Perakende Ticaret Madencilik ve Taşocakçılığı Gayrimenkul Faaliyetleri Bilgi ve İletişim İnşaat İnsan Sağlığı ve Sosyal Hizmet Faaliyetleri Toplam Kaynak: TCMB 15

22 Uluslararası Doğrudan Yatırım Girişlerinin 7 Ülkelere Göre Dağılımı Tablo 6: Ülkelere Göre Uluslararası Doğrudan Yatırım Girişleri (Milyon Dolar) Sıra Ülke Sermaye Girişi Oran (%) Sıra Ülke Sermaye Girişi Oran (%) 1 Hollanda ,5 1 İspanya ,4 2 İngiltere ,3 2 ABD ,2 3 Azerbaycan ,3 3 Lüksemburg ,7 4 Rusya 723 8,4 4 Hollanda ,0 5 Almanya 601 7,0 5 Azerbaycan 786 6,6 6 Lüksemburg 528 6,2 6 Belçika 753 6,4 7 İtalya 488 5,7 7 Rusya 747 6,3 8 ABD 334 3,9 8 İngiltere 596 5,0 9 Fransa 281 3,3 9 Çin 451 3,8 10 Japonya 257 3,0 10 Almanya 387 3,3 Kaynak: TCMB Toplam ,0 Toplam ,0 Kaynak: TCMB 2015 yılında uluslararası doğrudan yatırım girişlerinin ülkelere göre dağılımında ilk üç sırada İspanya, ABD ve Lüksemburg yer almaktadır yılında Avrupa ülkelerinin yanı sıra, son yıllarda devam eden Asya ülkeleri ilgisinin yine devam ettiği görülmektedir. Ancak diğer bölgelerden gelen uluslararası yatırımlarda artış yaşanmasına rağmen, AB üyesi ülkeler ve ABD Türkiye ye yapılan uluslararası doğrudan yatırımlardaki ağırlığını korumaktadır Birleşme ve Satın Alma İşlemlerinde Uluslararası Doğrudan Yatırımlar yılında, Türkiye de ve bulunduğu coğrafyada yaşanan olumsuz gelişmelere ve siyasi belirsizliklerin gerçekleştiği bir dönem olmasına rağmen, makroekonomik istikrar, krize karşı direncin yüksek olması ve çeşitli yatırım avantajlarını barındırması dolayısıyla, doğrudan yatırımlar küresel kriz sonrası dönemdeki en yüksek seviyesine ulaşmıştır. Bu durumun 7 Uluslararası yatırımcıların Türkiye deki yeni veya mevcut şirketleri ile iştirak ettikleri yerli sermayeli şirketlerdeki ortaklık paylarına ilişkin transferlerdir. Uluslararası sermayeli şirketlerin yurt dışındaki ortaklarından kullandıkları kredilere ilişkin diğer sermaye bileşeni ile yabancıların gayrimenkul edinimlerine istinaden transfer edilen tutarları içeren gayrimenkul bileşeni dahil değildir. 8 Kaynaklar: Annual Turkish M&A Review 2015, Deloitte Birleşme ve Satın Alma İşlemleri 2015 Raporu, Ernst & Young 16

23 oluşmasında, 2015 yılında uluslararası yatırımcıların 2014 yılına göre birleşme ve satın alma işlemlerinde hem işlem hacmini hem de işlem adedini artırmasının katkısı büyüktür. Bu durum, Türkiye nin yatırım yapmak için cazip bir ülke olma algısının sürdüğünü göstermektedir. Türkiye nin, 2016 yılında da birleşme ve satın alma işlemleri açısından yerli ve uluslararası yatırımcıların ilgisini çekmeye devam etmesi beklenmektedir. Birleşme ve satın alma işlemleri verilerinde her ne kadar paralellik söz konusu olsa da farklı analiz ve hesaplama yöntemleri kullanılması sebebiyle çeşitli kuruluşlar tarafından hazırlanan raporlarda işlem adedi ve değeri açısından farklılıklar görülebilmektedir. Ernst & Young ın birleşme ve satın alma raporuna göre, 2015 yılında 319 işlem adedi ile işlem sayısında bir önceki yılla benzer bir seyir görülürken, işlem hacminde ise ciddi düşüş görülmüştür yılında, değeri açıklanan ve açıklanmış işlemlerin toplam değeri 10,7 milyar ABD Doları seviyesinde gerçekleşmiştir (2014 yılında 17,7 milyar ABD Doları olarak gerçekleşmiştir). Rapora göre, işlem değeri 100 milyon doların üzerinde olan işlem sayısı bir önceki yıl olduğu gibi 21 olurken, KOBİ boyutundaki şirketlerin ilgisinin ve yaptığı yatırımların 2015 yılında da devam ettiği görülmektedir. Değeri açıklanmayan işlemlerle birlikte 2015 yılında toplam işlem hacminin 15 milyar dolar seviyesinde olduğu tahmin edilmektedir. Deloitte tarafından hazırlanan birleşme ve satın alma raporu verilerini dikkate aldığımızda ise, 2015 yılında 245 birleşme ve satın alma işlemi gerçekleşmiş olup, işlem hacmi bakımından 16,4 milyar ABD Doları seviyesinde gerçekleştiği görülmektedir ki bu rakam, 2014 yılına göre %9 luk düşüş anlamına gelmektedir. Her iki raporda da Türkiye nin toplam (yerli ve yabancı) birleşme ve satın alma değerlerinin düştüğü ifade edilse de açıklanmayan işlem tutarlarının farklılık yaratabilmesi mümkündür. Ernst & Young ın raporuna göre uluslararası yatırımcılar, 2015 yılında gerçekleşen birleşme ve satın alma işlemlerinin toplam hacminde, geçtiğimiz yılın aksine bu yıl, %62 lik pay alarak 6,6 milyar dolarlık işlem hacmi ile yerli yatırımcıları ciddi oranda geride bırakmıştır (2012 yılından beri ilk defa uluslararası yatırımcılar işlem hacmi bakımından yerli yatırımcıların önüne geçmiştir). İşlem adedinde ise, yerli yatırımcılar son yıllarda olduğu gibi 2015 yılında 17

24 gerçekleştirdikleri 196 adet işlem ile uluslararası yatırımcılardan (123 işlem) önde yer almıştır. Deloitte un raporunda ise, uluslararası yatırımcıların 2015 yılında gerçekleştirdikleri birleşme ve satın alma işlemlerinin 11,5 milyar ABD doları ve 125 adet işlem ile toplamdaki paylarını %70 seviyesine çıkararak güçlü bir seviyeye yükselttiği belirtilmektedir. Uluslararası yatırımcıların 2015 yılında gerçekleştirdiği işlemler incelendiğinde, geçtiğimiz yıllarda olduğu gibi, adet bazında AB ülkeleri ve ABD nin ağırlıklarını koruduğu görülmektedir. En çok işlem yapan ülkeler listesinde ABD ve AB ülkelerinin yanı sıra Japonya, BAE, Katar, Hindistan ve İsviçre yer almaktadır yılında ABD, işlem adedi bazında 23 işlem ile ilk sırada yer almış ve ABD yi İngiltere ve Almanya izlemiştir. İşlem hacmi açısından 2015 yılında önde gelen ülkelerin ise ABD, Almanya, İngiltere, Çin, Malezya ve Japonya olduğu görülmektedir. Tablo 7: 2015 Yılında En Büyük Beş Birleşme ve Satın Alma İşlemi Satın Alınan Şirket Socar Türkiye Enerji A.Ş. Fina Holding A.Ş. Ak Gıda Sanayi ve Ticaret Boyner Perakende ve Tekstil Yatırımları A.Ş. Limak Yatırım Enerji A.Ş. Kaynak: Ernst&Young, Deloitte Satın Alan Şirket Goldman Sachs International China Merchants Holdings Satın Alınan Hisse (%) Satın Alan Şirketin Ülkesi Tutar (Milyon ABD Doları) 13 ABD ,5 Çin (Lüksemburg) 940 B.S.A. International 80 Belçika 603 Mayhoola For Investments Opc 30,7 Katar 350 Malaysia Airports 40 Malezya yılındaki önemli büyüklükteki birleşme ve satın alma işlemleri ağırlıklı olarak finans, imalat, ulaştırma ve enerji sektörlerinde gerçekleşmiştir. ABD li Goldman Sachs International ın Socar Türkiye Enerji A.Ş. nin %13 hissesini satın almasına istinaden gelen 1,3 milyar ABD Doları sermaye, 2015 yılının en büyük hacimli birleşme ve satın alma işlemi olmuştur. Bunun yanı sıra, 2014 yılında gerçekleşen Garanti Bankası A.Ş. hisselerinin %14,9 unun İspanyol Banco Bilbao Vizcaya Argentaria (BBVA) şirketine devrolmasına ilişkin 18

25 2,1 milyar ABD Doları karşılığındaki satışı işlemine dair para transferi, 2015 yılı TCMB ödemeler dengesine yansıyarak en yüksek tutarlı sermaye girişi olmuştur yılında gerçekleşen ikinci büyük işlem, Fina Holding A.Ş. nin hisselerinin %64,5 inin Çinli China Merchants Holdings e devri sonucu transfer edilen 940 milyon ABD Doları tutarındaki işlemdir (Transferi yapan firma Lüksemburg da kurulu olduğu için işlem ödemeler dengesi istatistiklerine Lüksemburg menşeli olarak kaydedilmiştir) yılının öne çıkan diğer birleşme ve satın alma işlemleri; B.S.A. International tarafından Ak Gıda Sanayi ve Ticaret şirketinin % 80 hissesinin satın alınmasına istinaden Belçika dan transfer edilen 603 milyon ABD Doları, Limak Yatırım Enerji A.Ş. hisselerinin Malaysia Airports tarafından satın alınması sonucu Malezya dan transfer edilen 316,5 milyon ABD Doları, Boyner Perakende ve Tekstil Yatırımları A.Ş. nin % 30,7 lik hissesinin Katarlı Mayhoola For Investments Opc tarafından satın alınmasına istinaden transfer edilen 350 milyon ABD Doları ve Tekstil Bankası nın Çin li Industrial and Commercial Bank of China tarafından satın alınmasına istinaden transfer edilen 285 milyon ABD Doları tutarındaki işlemler olmuştur. 19

26 1.3. Türkiye de Uluslararası Sermayeli Şirket Sayıları yılı sonu itibarıyla Türkiye de adet uluslararası sermayeli şirket faaliyette bulunmaktadır. Bu şirketlerin adedi uluslararası sermayeli şirket ve şube kuruluşu, adedi ise yerli sermayeli şirketlere yapılan uluslararası sermaye iştirakidir (Tablo 8). Tablo 8: Yıllar İtibarıyla Kuruluş Türlerine Göre Uluslararası Sermayeli Şirketlerin Sayısı ( Birikimli ) Yıl Yeni İştirak Şube Toplam Genel Toplam Geçici Veriler, Kaynak: Ekonomi Bakanlığı Uluslararası sermayeli şirket sayısında; 2012 ve 2013 yıllarında %1,6 ve %11,3 oranlarında düşüş görülmüştür yılında görülen %24 oranındaki artışın ardından 2015 yılında gerçekleşen %18,4 oranındaki artışla bu veri son beş yıldaki en yüksek seviyeye gelmiştir yılı sonu itibariyle Türkiye de faaliyette bulunan adet uluslararası sermayeli şirketin %80 i limited şirketlerden, %18,9 u anonim şirketlerden, geri kalan %1,1 lik bölümü ise komandit, kolektif, adi şirket, iş ortaklığı ve adi komandit şirketlerden oluşmaktadır. 9 Uluslararası sermayeli şirket sayıları tasfiye, %100 yerli sermayeli şirket statüsüne geçiş gibi nedenlerle değişmektedir. Bu rakamlar belli dönemlerde revize edilmektedir. 20

27 Adet Grafik 5:Piyasaya Giriş Şekillerinin Yıllık Dağılımı ( ) Yeni İştirak Şube Geçici Veriler, Kaynak :Ekonomi Bakanlığı yılları arasında yeni şirket ve şube kuruluşlarının toplam uluslararası sermayeli şirketler içerisindeki ortalama payı %86,4 seviyesindedir (Grafik 5). 21

28 Yeni İştirak Yeni İştirak Yeni İştirak Yeni İştirak Yeni İştirak Yeni İştirak Yeni İştirak Grafik 6: Piyasaya Giriş Şekillerinin Yıllar İtibariyle Sektörel Dağılımı ( ) İmalat Sanayii İnşaat Geçici Veriler, Kaynak : Ekonomi Bakanlığı Toptan ve Perakende Ticaret Oteller ve Lokantalar Ulaştırma, Haberleşme ve Depolama Gayrimenkul Kiralama ve İş Faaliyetleri Diğer Toplumsal, Sosyal ve Kişisel Hizmet Faaliyetleri Türkiye de yatırımları olan uluslararası sermayeli şirketlerin, başta toptan ve perakende ticaret olmak üzere, gayrimenkul kiralama ve iş faaliyetleri ile ulaştırma, haberleşme ve depolama sektörlerinde faaliyette bulundukları görülmektedir (Grafik 6) Uluslararası Sermayeli Şirketlerin Sektörel Dağılımı 2015 yılı sonu itibarıyla Türkiye deki adet uluslararası sermayeli şirketin, adedinin toptan ve perakende ticaret, adedinin gayrimenkul kiralama ve iş faaliyetleri ve adedinin de imalat sanayi sektörlerinde faaliyette bulunduğu görülmektedir. İmalat sanayinde uluslararası sermayeli şirket sayısı bakımından kimyasal madde ve ürünler imalatı birinci sırada yer alırken, tekstil ürünleri imalatı ile gıda ürünleri, içecek ve tütün imalatı takip eden alt sektörler konumundadır (Tablo 9). 22

29 Tablo 9: Uluslararası Sermayeli Şirket Sayılarının Sektörlere Göre Dağılımı Sektörler ( Birikimli ) Toplam Tarım, Avcılık,Ormancılık ve Balıkçılık Madencilik ve Taşocakçılığı İmalat Sanayii Gıda Ürünleri, İçecek-Tütün İmalatı Tekstil Ürünleri İmalatı Kimyasal Madde ve Ürünlerin İmalatı B.Y.S. Makine ve Teçhizat İmalatı Motorlu Kara Taşıtı, Römork ve Yarı Römork İmalatı Diğer İmalat Elektrik, Gaz ve Su İnşaat Toptan ve Perakende Ticaret, Oteller ve Lokantalar Ulaştırma, Haberleşme ve Depolama Hizmetleri Mali Aracı Kuruluşların Faaliyetleri Gayrimenkul Kiralama ve İş Faaliyetleri Diğer Toplumsal, Sosyal ve Kişisel Hizmet Faaliyetleri Toplam Geçici Veriler, Kaynak: Ekonomi Bakanlığı yılları arasında faaliyette bulunan uluslararası sermayeli şirketlerin sektörel dağılımına bakıldığında; toptan ve perakende ticaret, gayrimenkul kiralama ve iş faaliyetleri sektörlerinin ilk iki sırada yer aldığı, yıllarında düşüş gösteren imalat sanayi sektörünün 2014 yılından itibaren yükselişe geçtiği görülmektedir yılındaki ve 2015 yılındaki toplam şirket sayıları karşılaştırıldığında elektrik, gaz ve su sektöründe %90 oranında bir artış yaşanmıştır. Bunu %88 ile toptan ve perakende ticaret sektörü ve %72 ile ulaştırma, haberleşme ve depolama sektörleri izlemektedir (Tablo 9). 23

30 Uluslararası Sermayeli Şirketlerin Yatırımcı Ülkelere Göre Dağılımı adet uluslararası sermayeli şirketin ülke gruplarına göre dağılımında, AB ülkeleri girişimle birinci sırada yer almaktadır. AB ülkeleri içinde de Almanya adet, İngiltere adet ve Hollanda adet ile Türkiye de en fazla şirketi olan ilk üç AB ülkesi olarak sıralanmaktadır (Tablo 10) yılında kurulan adet uluslararası sermayeli şirketin, adedi AB ülkeleri, adedi Yakın ve Ortadoğu ülkeleri ve 373 adedi ise diğer Asya ülkeleri ortaklı şirketlerdir (Tablo 10). Tablo 10: Uluslararası Sermayeli Şirket Sayısının Ülkelere Göre Dağılımı Ülkeler ( Birikimli ) Toplam AB Ülkeleri Almanya Hollanda İngiltere İtalya Diğer AB Ülkeleri Diğer Avrupa Ülkeleri (AB Hariç) Afrika Ülkeleri Kuzey Amerika A.B.D Kanada Orta ve Güney Amerika, Karayipler Yakın ve Orta Doğu Ülkeleri Diğer Asya Çin Halk Cum Güney Kore Cum Diğer Diğer Ülkeler Toplam Geçici Veriler, Kaynak : Ekonomi Bakanlığı Uluslararası Sermayeli Şirketlerin Sermaye Büyüklüklerine Göre Dağılımı Türkiye deki uluslararası sermayeli şirketlerin sermaye büyüklüğüne göre dağılımına bakıldığında, sermayeleri ABD Dolarının altında olan şirketlerin toplam şirket sayısı içindeki payları yılları arasında artış eğilimi göstermiştir. 24

31 Sermayeleri ABD Doları arasında olan uluslararası sermayeli şirketlerin sayıları ise yıllarında düşüş gösterirken 2015 yılında artışa geçmiştir. Sermaye büyüklükleri ABD Doları arasında olan uluslararası sermayeli şirketler ile sermayeleri ABD Dolarının üstünde olanların sayısı da yıllarında düşüş trendi izlemiştir. Sermaye büyüklüğü ABD Doları üzerinde olan uluslararası sermayeli şirketlerin toplam şirket sayısı içindeki payı ise 2015 yılında %3,2 seviyesindedir (Tablo 11). Tablo 11 : Uluslararası Sermayeli Şirketlerin Sayılarının Sermaye Büyüklüğü Açısından Yıllara Göre Dağılımı ( ) Sermaye Tutarı (Dolar) Şirket Sayısı Geçici Veriler, Kaynak: Ekonomi Bakanlığı Toplam İçindeki Payı (%) Şirket Sayısı Toplam İçindeki Payı (%) Şirket Sayısı Toplam İçindeki Payı (%) Şirket Sayısı Toplam İçindeki Payı (%) Şirket Sayısı Toplam İçindeki Payı (%) < , , , , , , , , , , , , , , ,5 > , , , , ,2 Toplam , , , , , yılında kayıtlı sermayesi ABD Dolarının üzerinde olan 176 adet uluslararası sermayeli şirket kurulmuş olup, bu şirketlerin 69 adedi toptan ve perakende ticaret sektöründe, 27 adedi gayrimenkul kiralama ve iş faaliyetleri sektöründe, 25 adedi imalat sanayinde, 17 adedi elektrik, gaz ve su sektöründe, 13 adedi inşaat sektöründe ve 11 adedi ulaştırma, haberleşme ve depolama hizmetlerinde faaliyette bulunmaktadır (Tablo 12). 25

32 Tablo 12: Uluslararası Sermayeli Şirketlerin Sermaye Büyüklüğü Açısından Sektörlere Göre Dağılımı ( ) Sektörler Tarım, Avcılık, Ormancılık ve Balıkçılık Madencilik ve Taşocakçılığı < Sermaye Tutarı (Dolar) > Toplam < > Toplam İmalat Sanayi Gıda Ürünleri, İçecek ve Tütün İmalatı Tekstil Ürünleri İmalatı Kimyasal Madde ve Ürünlerin İmalatı B.Y.S. Makine ve Teçhizat İmalatı Motorlu Kara Taşıtı, Römork, Yarı-Römork İmalatı Diğer İmalat Elektrik, Gaz ve Su İnşaat Toptan ve Perakende Ticaret, Oteller ve Lokantalar Ulaştırma, Haberleşme ve Depolama Hizmetleri Mali Aracı Kuruluşların Faaliyetleri Gayrimenkul Kiralama ve İş Faaliyetleri Diğer Toplumsal, Sosyal ve Kişisel Hizmet Faaliyetleri Toplam Geçici Veriler, Kaynak: Ekonomi Bakanlığı 26

33 2015 yılında kayıtlı sermayesi ABD Dolarının üzerinde olan 176 adet uluslararası sermayeli şirketin 79 u AB ülkelerinin yatırımcılarının ortağı olduğu şirketlerdir (Tablo 13). Bu ülkeler arasında Hollanda 19 adet şirket ile ön plana çıkmaktadır. Tablo 13: Uluslararası Sermayeli Şirketlerin Sermaye Büyüklüğü Açısından Ülkelere Göre Dağılımı ( ) Ülkeler < Sermaye Tutarı (Dolar) > Toplam < > Toplam AB Ülkeleri Almanya Hollanda İngiltere İtalya Diğer AB Ülkeleri Diğer Avrupa Ülkeleri (AB Hariç) Kuzey Afrika Ülkeleri Diğer Afrika Ülkeleri Kuzey Amerika A.B.D Kanada Orta ve Güney Amerika, Karayipler Yakın ve Orta Doğu Ülkeleri Diğer Asya Diğer Ülkeler Toplam Geçici Veriler, Kaynak :Ekonomi Bakanlığı 27

34 Uluslararası Sermayeli Şirketlerin Bulundukları İllere Göre Dağılımı adet uluslararası sermayeli şirketin illere göre dağılımında, adet şirket ile İstanbul birinci sırada yer almaktadır. Antalya adet, Ankara adet ve İzmir ise adet şirket ile İstanbul u takip etmiştir (Tablo 14). Tablo 14: Uluslararası Sermayeli Şirketlerin Sayılarının İllere Göre Dağılımı (İlk 10 İl) İller Şirket Sayısı ( ) Toplam Uluslararası Sermayeli Şirket Sayısı İçindeki Payı (%) Şirket Sayısı (2015) Toplam Uluslararası Sermayeli Şirket Sayısı İçindeki Payı (%) İSTANBUL , ,8 ANTALYA , ,2 ANKARA , ,7 İZMİR , ,5 MUĞLA ,3 54 1,0 MERSİN , ,5 GAZİANTEP 860 1, ,9 BURSA 646 1,4 14 0,3 AYDIN 617 1,3 47 0,8 HATAY 512 1, ,5 Diğer İller , ,9 Toplam Geçici Veriler, Kaynak :Ekonomi Bakanlığı 28

35 Harita 1: 2015 Yılında Kurulan Uluslararası Sermayeli Şirketlerin Bulundukları İllere Göre Dağılımı Geçici Veriler, Kaynak : Ekonomi Bakanlığı 29

36 Harita 2: Yılları Arasında Faaliyette Bulunan Uluslararası Sermayeli Şirketlerin Bulundukları İllere Göre Dağılımı Geçici Veriler, Kaynak : Ekonomi Bakanlığı 30

37 adet uluslararası sermayeli şirketin %60,5 inin faaliyette bulunduğu İstanbul ilinde, uluslararası sermayeli şirketlerin en yoğun olduğu alanlar sırasıyla toptan ve perakende ticaret, gayrimenkul kiralama ve iş faaliyetleri ile imalat sanayi sektörleridir (Tablo 15). Tablo 15: Uluslararası Sermayeli Şirketlerin Faaliyette Bulundukları İllerin Sektörlere Göre Dağılımı ( ) Sektörler İstanbul Antalya Ankara İzmir Muğla Tarım, Avcılık, Ormancılık ve Balıkçılık Madencilik ve Taşocakçılığı İmalat Sanayii Gıda Ürünleri, İçecek ve Tütün İmalatı Tekstil Ürünleri İmalatı Kimyasal Madde ve Ürünlerin İmalatı B.Y.S. Makine ve Teçhizat İmalatı Motorlu Kara Taşıtı, Römork, Yarı-Römork İm Diğer İmalat Elektrik, Gaz ve Su İnşaat Toptan ve Perakende Ticaret, Oteller ve Lokantalar Ulaştırma, Haberleşme ve Depolama Hizmetleri Mali Aracı Kuruluşların Faaliyetleri Gayrimenkul Kiralama ve İş Faaliyetleri Diğer Toplumsal, Sosyal ve Kişisel Hizmet Faaliyetleri Toplam Geçici Veriler, Kaynak : Ekonomi Bakanlığı Türkiye deki adet uluslararası sermayeli şirketin %64,8 i Marmara, %15,1 i Akdeniz, %10 u Ege, %6,9 u İç Anadolu bölgelerinde; %3,2 si de diğer bölgelerde faaliyette bulunmaktadır. Uluslararası sermayeli şirketlerin en yoğun olduğu toptan ve perakende ticaret, imalat sanayi, gayrimenkul kiralama ve iş faaliyetleri ile ulaştırma, haberleşme ve depolama hizmetleri sektörleri en fazla Marmara bölgesinde faaliyette bulunmaktadır (Harita 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9). 31

38 Uluslararası Sermayeli Şirket Sayılarının Bölgelere Göre Sektörel Dağılımı Harita 3: Marmara Bölgesi 32

39 Harita 4: Ege Bölgesi Harita 5: Akdeniz Bölgesi MERSİN 33

40 Harita 6: Karadeniz Bölgesi Harita 7: İç Anadolu Bölgesi 34

41 Harita 8: Doğu Anadolu Bölgesi Harita 9: Güneydoğu Anadolu Bölgesi 35

42 1.4. Uluslararası Yatırımcıların Türkiye deki Yatırım Projeleri yılları arasında uluslararası sermayeli şirketlerce başlatılan toplam adet proje kapsamında toplam 34,7 milyar ABD Doları tutarında yatırım yapılması öngörülmektedir yılında uluslararası sermayeli şirketlerce gerçekleştirilmesi planlanan projeler için 225 adet yatırım teşvik belgesi düzenlenmiştir. Bu projelerde öngörülen yatırım tutarı ise 12,1 milyar ABD Dolarıdır (Tablo 16). Tablo 16: Uluslararası Sermayeli Şirketlerin Yatırım Projeleri Komple Yeni Yatırım Tevsi Diğer Yatırım Türleri a Toplam Proje Sayısı (Adet) Toplam Yatırım (Milyon Dolar) Proje Sayısı (Adet) Toplam Yatırım (Milyon Dolar) Proje Sayısı (Adet) Toplam Yatırım (Milyon Dolar) Proje Sayısı (Adet) Yatırım (Milyon Dolar) Genel Toplam Kaynak: Ekonomi Bakanlığı a) Modernizasyon, Ürün Çeşitlendirmesi, Entegrasyon 2015 yılında başlatılan 225 projenin, %48 i mal veya hizmet üretimine yönelik komple yeni yatırım, %33 ü tevsi ve %19 u modernizasyon, ürün çeşitlendirmesi ve entegrasyon amaçlı yatırım projesidir. Başlatılan 108 adet komple yeni yatırım projesi için öngörülen 10,1 milyar ABD Doları yatırım tutarı toplam yatırım tutarının %83,6 sını, 75 adet tevsi yatırımı için öngörülen 1,7 milyar ABD Doları yatırım tutarı toplam yatırım tutarının %14,3 ünü, kalan 257 milyon ABD Dolarlık 42 adet modernizasyon, ürün çeşitlendirmesi ve entegrasyon amaçlı yatırım projesi ise toplam yatırım tutarının %2,1 ini oluşturmaktadır. Komple yeni yatırımlar, son beş yıllık dönemde başlatılan projelerin adet olarak yaklaşık %48 ini, yatırım tutarı olarak da yaklaşık %64,7 sini teşkil etmektedir. Uluslararası sermayeli şirketlerin 2015 yılında başlattıkları projelerin sektörel dağılımında toplam yatırım tutarı bakımından enerji sektörü 8,8 milyar ABD Doları yatırım tutarı ve %73 36

43 pay ile ağırlıklı bir konuma sahiptir (Tablo 17). Bu sektörde Tanap Doğalgaz İletim A.Ş. nin toplam 8,5 milyar ABD Dolarlık yatırımı ön plana çıkmaktadır. İkinci sırada yer alan metal cevheri madenciliği sektörü 626 milyon ABD Doları yatırım tutarı ve %5,2 paya sahiptir. Bu tutar içinde Anagold Madencilik San. ve Tic. A.Ş. nin toplam 490 milyon ABD Dolarlık ve Aldridge Mineral Madencilik Ltd.Şti. nin 110 milyon ABD Dolarlık yatırım projeleri 2015 yılında sektördeki önde gelen büyük ölçekli projelerdir yılında metal cevheri madenciliği sektörünü %4,5 pay ile otomotiv sektörü takip etmektedir. Mercedes-Benz Türk A.Ş. nin 300 milyon ABD Doları tutarındaki projesi ile Toyotetsu Otomotiv Parçaları San.ve Tic.A.Ş. nin 40 milyon ABD Doları tutarındaki yatırımları sektördeki önemli projelerdir. Ayrıca, 2015 yılında ADN PPP Sağlık Yatırım A.Ş. tarafından gerçekleştirilmesi öngörülen toplam 384 milyon ABD Doları tutarındaki yatırım sağlık sektöründe, Brisa Bridgestone Sabancı Lastik San. ve Tic. A.Ş. tarafından gerçekleştirmesi planlanan 114 milyon ABD Doları tutarındaki yatırım imalat sektöründe ve Data Merkezi Bir Üretim İnşaat San.ve Tic.Ltd.Şti. nin 135 milyon ABD Doları tutarındaki yatırımları hizmetler sektöründeki diğer önemli projelerdir yılından itibaren imalat ile elektrik, gaz ve su üretimi ve dağıtımı sektörlerinde başlatılan yatırım projelerinin toplam yatırım tutarının önemli bir bölümünü oluşturduğu görülmektedir (Tablo 18). Son 5 yılda enerji sektörün ortalama yatırım tutarı 2,9 milyar ABD Dolarıdır. 37

44 Tablo 17: 2015 yılında Uluslararası Sermayeli Şirketlerin Yatırım Projelerinin Sektörel Dağılımı Sektörler Komple Yeni Proje Sayısı (Adet) Yatırım Tutarı (Milyon Dolar) Proje Sayısı (Adet) 38 Tevsi Yatırım Tutarı (Milyon Dolar) Modernizasyon, Ürün Çeşitlendirmesi, Entegrasyon Proje Sayısı (Adet) Yatırım Tutarı (Milyon Dolar) Proje Sayısı (Adet) Toplam Yatırım Tutarı (Milyon Dolar) Sektörlerin Toplam İçindeki Payları (%) TARIM, AVCILIK ,22 0,22 MADENCİLİK ,67 5,31 Metal Cevheri Madenciliği ,33 5,19 Madencilik ve Taşocakçılığı ,33 0,12 İMALAT SANAYİİ ,78 13,11 Gıda ve İçecek ,67 0,91 Tekstil ,22 0,10 Kimya ,33 0,65 B.Y.S. Makine Ve Teçhizat İmalatı ,44 0,48 B.Y.S. Elektrikli Makine Ve Cihazların İmalatı ,22 0,06 Motorlu Kara Taşıtı, Römork ve Yarı-Römork İmalatı ,00 4,49 Ana Metal Sanayii ,33 0,06 Metal Eşya Sanayii ,89 0,43 Kağıt ve Kağıt Ürünleri İmalatı ,56 0,23 Plastik ve Kauçuk Ürünleri İmalatı ,78 2,76 Metalik Olmayan Diğer Mineral Ürünlerin İmalatı ,67 1,50 Metal Atık ve Hurdaların Yeniden Değerlendirilmesi ,78 0,27 Diğer İmalat ,89 1,18 ELEKTRİK, GAZ VE SU ,89 73,05 OTELLER VE LOKANTALAR ,78 0,80 ULAŞTIRMA, HABERLEŞME VE DEPOLAMA ,56 1,35 FAALİYETLERİ Destekleyici ve Yardımcı Ulaştırma Faaliyetleri ,78 0,51 Havayolu Taşımacılığı ,44 0,33 Telekomünikasyon ,33 0,51 EĞİTİM HİZMETLERİ ,44 0,01 GAYRİMENKUL, KİRALAMA VE İŞ FAALİYETLERİ ,33 1,93 SAĞLIK ,44 4,16 DİĞER HİZMET FAALİYETLERİ ,89 0,06 TOPLAM ,00 100,00 Kaynak: Ekonomi Bakanlığı Proje Sayısı (Adet) (%) Yatırım Tutarı (%)

45 Tablo 18: Yılları Arasında Uluslararası Sermayeli Şirketlerin Yatırım Projelerinin Sektörel Dağılımı Sektörler Proje Sayısı (Adet) Toplam Toplam Toplam Toplam Proje Proje Proje Proje Yatırım Yatırım Yatırım Yatırım Sayısı Sayısı Sayısı Sayısı (Milyon (Milyon (Milyon (Milyon (Adet) (Adet) (Adet) (Adet) Dolar) Dolar) Dolar) Dolar) Toplam Yatırım (Milyon Dolar) Tarım, Avcılık Madencilik İmalat Sanayii Elektrik, Gaz ve Su Oteller ve Lokantalar Ulaştırma, Haberleşme ve Depolama Faaliyetleri Eğitim Hizmetleri Gayrimenkul, Kiralama Ve İş Faaliyetleri Sağlık Diğer Hizmet Faaliyetleri Toplam

46 Harita 10: Yılları Arasında Yatırım Projelerinin İl Bazında Dağılımı Kaynak: Ekonomi Bakanlığı 40

47 Harita 11: Yılları Arasında Yatırım Projelerinin Tutarlarının İl Bazında Dağılımı 41 Kaynak: Ekonomi Bakanlığı

48 2015 yılında uluslararası sermayeli şirketlerin yatırım projelerinin iller bazında dağılımı incelendiğinde, yatırım tutarı bakımından otomotiv, plastik-kauçuk imalatına yönelik projelerin ağırlıkta olduğu Kocaeli nin ve otomotiv sektöründeki projeler ile Bursa nın ilk iki sırada geldiği görülmektedir yılları arasındaki yatırımların il bazında dağılımında tutar açısından Kocaeli nin 4 milyar ABD Dolarlık yatırım projesi ile ilk sırada olduğu görülmektedir. Kocaeli yi Bursa (3,3 milyar ABD Doları) ve İstanbul (1,6 milyar ABD Doları) takip etmektedir (Tablo 19). Tablo 19: Yılları Arasında Uluslararası Sermayeli Şirketlerin Yatırım Projelerinin Yatırım Tutarına Göre İlk 20 İl Bazında Dağılımı (Milyon Dolar) İller KOCAELİ BURSA İSTANBUL ANKARA HATAY SAKARYA DENİZLİ KARAMAN ARTVİN MANİSA İZMİR MERSİN ADANA KAYSERİ TEKİRDAĞ ELAZIĞ BİNGÖL ÇANKIRI AKSARAY ESKİŞEHİR Kaynak: Ekonomi Bakanlığı yılları arasında uluslararası sermayeli şirketlerin yatırımlarının il bazında dağılımında proje adedi olarak ilk iki sırada Kocaeli (136 proje) ve İstanbul (129 proje) yer almaktadır. Bu iki ili, Bursa (87 proje) takip etmektedir (Tablo 20). 42

49 Tablo 20 : Yılları Arasında Uluslararası Sermayeli Şirketlerin Yatırım Projelerinin İlk 20 İl Bazında Dağılımı (Adet) İller KOCAELİ İSTANBUL BURSA İZMİR TEKİRDAĞ MANİSA ANKARA ANTALYA MERSİN SAKARYA GAZİANTEP ADANA BALIKESİR DÜZCE ESKİŞEHİR BİLECİK MUĞLA AYDIN KONYA KAYSERİ Kaynak: Ekonomi Bakanlığı 2015 yılının bölgesel ve sektörel yapısı incelendiğinde, projelerin adet ve yatırım tutarları açısından, uluslararası sermayeli şirketlerin ağırlıklı olarak faaliyet gösterdiği 1.Bölge de yoğunlaştığı görülmektedir (Grafik 7-8). 43

50 Harita 12: Yatırımlara Yönelik Devlet Destekleri Sisteminin Bölgesel Yapısı Kaynak: Ekonomi Bakanlığı 44

51 Grafik 7: 2015 Yılındaki Proje Adedinin Bölgelere Göre Dağılımı 4. Bölge 9% 5. Bölge 5% 6. Bölge 1% 3. Bölge 18% 1. Bölge 45% 2. Bölge 22% Grafik 8: 2015 Yılındaki Projelerin Yatırım Tutarlarının Bölgelere Göre Dağılımı 5. Bölge 14% 6. Bölge 0% 1. Bölge 36% 4. Bölge 22% 3. Bölge 4% 2. Bölge 24% Kaynak: Ekonomi Bakanlığı 45

52 12 milyar ABD Doları tutarındaki yatırımların 1 milyar ABD Doları Genel Sistem, 9,2 milyar ABD Doları Büyük Ölçekli Proje (8,5 milyar ABD Doları Tanap Doğalgaz İletim A.Ş. nin projesidir), 1,2 milyar ABD Doları ise Bölgesel destek unsurlarından yararlandırılmıştır (Tablo 21). Tablo 21 : 2015 yılındaki Yatırım Projelerinin Destekleme Sınıfına ve Sektörlere Göre Dağılımı (Adet - Milyon Dolar) Bölgesel Büyük Ölçekli Stratejik Genel Toplam Destek sınıfı Yatırım Yatırım Yatırım Yatırım Yatırım Adet Adet Adet Adet Tutarı Tutarı Tutarı Tutarı Tutarı Adet Enerji Hizmetler İmalat Madencilik Toplam Kaynak: Ekonomi Bakanlığı 2015 yılında da genel sistemden yararlanan yatırımlarda imalat sektörü ilk sıradadır. 1 milyar ABD Doları tutarındaki genel sistemden yararlanan yatırımların, 392 milyon dolarlık kısmı imalat sektöründedir. Bölgesel ölçekli yatırım desteklerinden yararlanan yatırımlarda hizmetler, büyük ölçekli yatırım desteklerinden yararlanan yatırımlarda ise enerji sektörü ön plana çıkmıştır. Büyük Ölçekli Yatırımların Teşvikine yönelik destek unsurlarından yararlanan ve toplam değerleri 680 milyon ABD Dolarına ulaşan 7 adet imalat sektörü yatırımının otomotiv, plastikkauçuk ve makina imalatı sektörlerinde yoğunlaştığı görülmektedir. Bölgesel ve sektörel yatırım teşvik uygulamalarından yararlanan 1,2 milyar ABD Doları tutarındaki 111 adet projenin sektörel dağılımı incelediğinde ise yaklaşık 692 milyon ABD Dolarıyla hizmetler sektörün ilk sırada yer aldığı görülmektedir. Bu sektörde 233 milyon ABD Dolarıyla bilişim yatırımları önemli paya sahiptir. İmalat sektörü içerisinde ilk sırada, 117 milyon ABD Doları yatırım tutarı ve %26 lık pay ile otomotiv sektörü yer almaktadır (Grafik 9). Otomotiv sektörünü %21 lik pay ile gıda sektörü, %14 lük pay ile plastik ürünleri sektörü izlemiştir. 46

53 Grafik 9: 2015 Yılında Bölgesel ve Sektörel Teşvik Sistemlerinden Yararlanan İmalat Sektörü Yatırımlarının Dağılımı Plastik 14% Metal Eşya 10% Makine 6% Kimya 5% Gıda 21% Petrol Ürünleri 4% Diğer 14% Kaynak: Ekonomi Bakanlığı Otomotiv 26% 2015 yılında düzenlenen toplam 12 milyar ABD Doları tutarındaki 225 adet projeden 23 adedinin yatırım tutarı 30 milyon ABD Dolarının üzerinde olup, bunların toplam yatırım tutarı 11,2 milyar ABD Dolarıdır. Gerçekleştirilmesi planlanan 23 adet projenin sektörel dağılımında yatırım tutarı açısından enerji sektörü, proje sayısı açısından ise imalat sektörü ilk sırada yer almaktadır (Tablo 22). Tablo 22 : 2015 Yılında Yatırım Tutarı 30 Milyon Dolardan Fazla Olan Yatırım Projeleri (Adet - Milyon Dolar) Bölgesel Büyük Ölçekli Stratejik Genel Toplam DESTEK SINIFI Yatırım Yatırım Yatırım Yatırım Yatırım Adet Adet Adet Adet Adet Tutarı Tutarı Tutarı Tutarı Tutarı Enerji Hizmetler İmalat Madencilik Toplam Kaynak: Ekonomi Bakanlığı 47

54 Harita 13: 2015 Yılında Yatırım Projelerinin Destekleme Sınıfına Göre İllerdeki Dağılımı (Milyon Dolar) 48 Kaynak: Ekonomi Bakanlığı

55 Harita 14: 2015 Yılında Yatırım Projelerinin Destekleme Sınıfına Göre İllerdeki Dağılımı (Adet) Kaynak: Ekonomi Bakanlığı 49

56 2. TÜRKİYE DEKİ YATIRIMCI ÜLKELER Türkiye de son 10 yıllık dönemdeki ( dönemi) UDY verileri ülkesel bazda incelendiğinde, ilk sırada 20 milyar ABD Doları ile Hollanda yer almaktadır. Hollanda dan sonra en fazla UDY gerçekleştiren ülkeler sırasıyla ABD (10,6 milyar ABD Doları), Avusturya (9,3 milyar ABD Doları), Lüksemburg (8,6 milyar ABD Doları) ve İngiltere (8,2 milyar ABD Doları) olmuştur yılında ise Türkiye deki uluslararası doğrudan yatırım girişi 10 bakımından ilk 10 ülke İspanya, ABD, Lüksemburg, Hollanda, Azerbaycan, Belçika, Rusya, İngiltere, Çin ve Almanya olarak sıralanmaktadır. İspanya ve ABD kayda değer büyüklükteki birleşme ve satın alma işlemlerini gerçekleştirerek ilk 2 sırada yer almış, sırasıyla %18,4 ve %13,2 oranında paya sahip olmuşlardır. Tablo 23: 2015 Uluslararası Doğrudan Yatırım Girişi (Milyon Dolar) Tablo 24: Yılları Arasında Uluslararası Yatırım Girişi (Milyon Dolar) Sıra Ülke Sermaye Yüzde (%) 1 İspanya ,4 2 ABD ,2 3 Lüksemburg ,7 4 Hollanda ,0 5 Azerbaycan 786 6,6 6 Belçika 753 6,4 7 Rusya Fed ,3 8 İngiltere 596 5,0 9 Çin Halk Cum ,8 10 Almanya 387 3,3 Diğer ,4 Toplam Kaynak: TCMB Sıra Ülke Sermaye Yüzde (%) 1 Hollanda ,5 2 ABD ,7 3 Avusturya ,7 4 Lüksemburg ,1 5 İngiltere ,7 6 Almanya ,4 7 İspanya ,8 8 Belçika ,8 9 Yunanistan ,6 10 Fransa ,7 Diğer ,0 Toplam Kaynak: TCMB 10 Uluslararası yatırımcıların Türkiye deki yeni veya mevcut şirketleri ile iştirak ettikleri yerli sermayeli şirketlerdeki ortaklık paylarına ilişkin transferlerdir. Uluslararası sermayeli şirketlerin yurt dışındaki ortaklarından kullandıkları kredilere ilişkin diğer sermaye bileşeni ile yabancıların gayrimenkul edinimlerine istinaden transfer edilen tutarları içeren gayrimenkul bileşeni dahil değildir. 50

57 İspanya, ABD, Lüksemburg, Hollanda, Belçika, İngiltere ve Almanya son 10 yıllık dönemdeki toplam doğrudan yatırımlarda olduğu gibi, 2015 yılında da ilk 10 yatırımcı ülke arasında yer almayı başarmıştır. Ayrıca, döneminde ilk 10 sırada yer alan ülkelerin, 9 u AB üyesi ülkelerdir yılında Azerbaycan (özellikle 2011 yılından beri Socar firmasının yaptığı yatırımların devam etmesi) ve Çin (ilk kez 2015 yılında finans ve enerji sektörlerine yapılan yatırımlarla ciddi bir seviyeye ulaşması) öne çıkan ülkeler olurken, Körfez ülkelerinden gelmeye devam eden yatırımlar, son yıllarda Asya ülkelerinin Türkiye ye olan ilgisinin giderek arttığını göstermektedir. ABD ve AB ülkelerinin yanı sıra son yıllarda Türkiye ye Asya ülkelerinden yapılan yatırımlarla birlikte kaynağı çeşitlenen yatırımlar, Türkiye nin sadece AB ülkelerinden değil dünyanın farklı bölgelerinden yatırım çeken bir ülke haline geldiğini kanıtlamaktadır. Tablo 25: İlk 10 Ülkenin Uluslararası Doğrudan Yatırımları ve Şirket Sayıları Sıra Ülke Toplam Şirket Sayısı* Türkiye ye Yapılan UDY** (2015) (Milyon Dolar) Dünya Genelinde Ülke Dışına Yapılan UDY Toplamı *** (2015) (Milyon Dolar) 1 İspanya ABD Lüksemburg Hollanda Azerbaycan Belçika Rusya Fed İngiltere Çin Halk Cum Almanya Kaynaklar: * Geçici Veriler, Ekonomi Bakanlığı ** TCMB *** UNCTAD İspanya 2015 yılında İspanya kaynaklı doğrudan yatırımlar, 2011 yılındaki 2,3 milyar ABD doları yatırım tutarının ardından en yüksek değerine ulaşarak 2,2 milyar ABD doları seviyesinde 51

58 gerçekleşmiş ve bu değer ile 2015 yılı toplam uluslararası doğrudan yatırım girişleri sıralamasında ilk sırada yer almıştır yılı uluslararası doğrudan yatırım girişindeki ciddi yükselişin büyük bir bölümü, Banco Bilbao Vizcaya Argentineria (BBVA) şirketinin Garanti Bankası A.Ş. deki hisse payını %39,9 a yükseltmesine istinaden transfer edilen 2 milyar 126 milyon ABD Doları sermayeden kaynaklanmaktadır. Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TCMB UNCTAD verilerine göre, İspanya nın dünyada yaptığı uluslararası doğrudan yatırımlar 2015 yılında 34,6 milyar ABD Doları seviyesinde gerçekleşmiştir. Türkiye nin İspanya dan çektiği 2,2 milyar ABD Doları tutarında yatırım, İspanya nın yurtdışı yatırımlarının %6,3 ünü teşkil etmektedir. 52

59 Türkiye de 2015 yılında; şirket kuruluşu, şube kuruluşu veya hisse devri yoluyla 30 adet şirket İspanya sermayeli olurken, genel toplamda ise, 613 adet İspanya sermayeli şirket faaliyet göstermektedir. ABD ABD kaynaklı uluslararası doğrudan yatırımlar, tarihi zirve yaptığı 2007 yılındaki 4,2 milyar ABD Doları tutarının ardından en yüksek seviyesine ulaşarak 2015 yılında 1 milyar 568 milyon ABD Doları olarak gerçekleşmiştir. Bu rakamla, ABD kümülatif sıralamada da 3. sıradan 2. sıraya yükselmiştir yılında, ABD li Goldman Sachs International ın Socar Türkiye Enerji A.Ş. nin %13 hissesini satın almasına istinaden gelen 1,3 milyar ABD Doları sermaye, 2015 ödemeler dengesine yansıyan en önemli ABD kaynaklı yatırımdır. Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TCMB 53

60 Türkiye de 2015 yılında; şirket, şube kuruluşu veya hisse devri yoluyla 123 adet şirket, ABD sermayeli olmuştur. Genel toplamda ise, adet ile ABD Türkiye de en çok uluslararası sermayeli şirkete sahip 9. ülke konumundadır. Lüksemburg Lüksemburg kaynaklı doğrudan yatırımlar, 2015 yılında bir önceki yıla göre 2,4 kat artarak 1 milyar 263 milyon ABD Doları seviyesine ulaşmış olup, 2008 yılındaki 3,1 milyar ABD doları doğrudan yatırım tutarının ardından en yüksek seviyesinde gerçekleşmiştir. Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TCMB 2015 yılı uluslararası doğrudan yatırım girişindeki bu yükselişin büyük bir bölümü, Fina Holding A.Ş. nin hisselerinin %64,5 inin Çinli China Merchants Holdings e devri sonucu transfer edilen 940 milyon ABD Doları tutarındaki işlemdir (Transferi yapan firma Lüksemburg da faaliyet gösterdiği için işlem ödemeler dengesi istatistiklerine Lüksemburg 54

61 menşeli olarak yansımıştır). Ayrıca, Gama Holding e Gama International B.V. tarafından sermaye artışı kapsamında yapılan transfer ile Ferrero International S.A tarafından Ferrero Türkiye Çikolata ve Tarım Ürünleri Sanayi ve Ticaret A.Ş. ye sermaye artışı kapsamında yapılan transfer Lüksemburg kaynaklı diğer öne çıkan işlemlerdir. Hollanda 2015 yılında Hollanda sermayeli uluslararası doğrudan yatırımlar, 2014 yılına göre düşmesine rağmen 1 milyar ABD Doları eşiğini aşarak 1 milyar 188 milyon ABD Doları olarak gerçekleşmiştir. Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TCMB 2015 yılında, başta finans sektöründeki ING Bank Amsterdam tarafından ING Bank. A.Ş. ye sermaye artışına istinaden yapılan sermaye transferi ile enerji sektöründeki Lukoil 55

62 Euroasia Petrol A.Ş. de gerçekleştirilen sermaye artışına istinaden Lukoil Europe Holdings tarafından geçekleştirilen transfer, Hollanda kaynaklı yatırımlar içerisinde önde gelmektedir. Bunun yanı sıra, Hollanda kaynaklı yatırımlar içerisinde muhtelif birleşme satın alma ve sermaye artışları da önemli yer tutmaktadır. Türkiye de 2015 yılında; şirket, şube kuruluşu veya hisse devri yoluyla 144 adet şirket Hollanda sermayeli olmuştur. Genel toplamda ise Hollanda, adet şirket ile Türkiye de en çok uluslararası sermayeli şirkete sahip 5. ülke konumundadır. Azerbaycan Özellikle 2011 yılından bu yana Türkiye deki doğrudan yatırımlarını genişleten Azerbaycan, enerji sektörü başta olmak üzere son 5 yıldır istikrarlı doğrudan yatırım performansı ile dikkat çekmektedir yılında, Azerbaycan menşeli doğrudan yatırımların önemli bir bölümü ülkenin doğrudan yatırım eğilimlerine paralel şekilde enerji ve bağlı imalat sektörlerinde gerçekleşmiştir. Socar Turkey Enerji A.Ş. şirketinde State Oil Company of Azerbaijan Republic (SOCAR) tarafından sermaye artışına gidilmesi sonucu yapılan transferler ile Canub Qaz Dahlizi QSC tarafından Tanap Doğalgaz İletim A.Ş. de sermaye artışına gidilmesine istinaden yapılan transfer dikkat çeken işlemler olmuştur. Ayrıca, Pasha Yatırım Bank A.Ş. de sermaye artışına gidilmesine istinaden yapılan transfer finans sektöründeki Azeri kaynaklı en önemli işlemdir. 56

63 Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TCMB Türkiye de 2015 yılında, şirket, şube kuruluşu veya hisse devri yoluyla 188 adet şirket Azerbaycan sermayeli olmuştur. Genel toplamda ise Azerbaycan, adet şirket ile Türkiye de en çok uluslararası sermayeli şirkete sahip 7. ülke konumundadır. Belçika Belçika ülkemizde özellikle finans sektöründeki yatırımları ile 2006 ve 2011 yıllarında öne çıkan bir ülke konumundadır yılında da 753 milyon ABD Doları yatırım ile en fazla yatırım gerçekleştiren 6. ülke olmuştur yılında Yıldız Holding e bağlı Ak Gıda Sanayi ve Ticaret A.Ş. nin %80 hissesinin B.S.A. International tarafından satın alınmasına istinaden transfer edilen 603 milyon ABD Doları sermaye yıl genelinde de dikkat çeken en önemli işlem olmuştur yılında Belçika kaynaklı bir diğer önemli işlem ise Fortisbank NV tarafından BNP Paribas Fortis Yatırımlar Holding A.Ş. de sermaye artışına gidilmesi sebebiyle yapılan transferdir. 57

64 Kaynak: Ekonomi Bakanlığı,TCMB Türkiye de 2015 yılında, şirket, şube kuruluşu veya hisse devri yoluyla 27 adet şirket Belçika sermayeli olmuştur. Genel toplamda ise Belçika, 562 adet ile Türkiye de en çok uluslararası sermayeli şirkete sahip 19. ülke konumundadır. Rusya Rusya doğrudan yatırımlar bağlamında hem yatırımcı hem de yatırım çeken ülke olarak son 10 yılda ciddi anlamda öne çıkan gelişen ülkelerden olmuştur. Rusya nın da Türkiye de doğrudan yatırımlarını - Azerbaycan a benzer şekilde sonrasında özellikle enerji sektöründe olmak üzere artırdığı gözlenmektedir. Grafik te görüldüğü gibi Rusya son dönemde 700 milyon ABD Dolarının üzerinde doğrudan yatırımlarıyla bir ölçüde istikrar sağlamış görünümdedir yılında Rusya tarafından gerçekleştirilen 747 milyon ABD Doları tutarındaki doğrudan yatırımın tamamına yakını Akkuyu Nükleer A.Ş. de gerçekleştirilen sermaye artışına istinaden transfer edilmiştir. 58

65 Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TCMB Türkiye de 2015 yılında; şirket kuruluşu, şube kuruluşu veya hisse devri yoluyla 131 adet şirket Rusya sermayeli olmuştur. Genel toplamda ise, adet ile Rusya, Türkiye de en çok uluslararası sermayeli şirkete sahip 6. ülke konumundadır. İngiltere Dünya nın önde gelen yatırımcı ülkelerinden olan İngiltere, Türkiye de de başlıca yatırımcı ülkelerden biridir. İngiltere 2012 deki yaklaşık 2 milyar ABD Doları tutarında doğrudan yatırım ile ilk sırada yer alırken, 2014 yılındaki yaklaşık 1 milyar ABD Doları tutarındaki doğrudan yatırım ile 2. sırada yer almıştır. Kümülatif bazda da Türkiye de en fazla doğrudan yatırım gerçekleştiren 4. ülke olan İngiltere, 2015 yılında da 596 milyon ABD Doları tutarında yatırım gerçekleştirmiştir yılındaki işlemler arasında European Bank for Reconstruction and Development (EBRD) tarafından Borsa İstanbul A.Ş. hisselerinin 59

66 %10 unun satın alınmasına istinaden transfer edilen 122 milyon ABD Doları, Dardanelles Gayrimenkul Yatırımları şirketindeki sermaye artışına istinaden Macfarlanes LLP tarafından transfer edilen tutar ve yine EBRD tarafından Global Liman İşletmeleri A.Ş. nin %11 hissesinin devralınmasına istinaden transfer edilen 57 milyon ABD Doları tutarındaki işlemler öne çıkmaktadır. Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TCMB Türkiye de 2015 yılında; şirket, şube kuruluşu veya hisse devri yoluyla 149 adet şirket, İngiltere sermayeli olmuştur. Genel toplamda ise, adet ile İngiltere Türkiye de en çok uluslararası sermayeli şirkete sahip 4. ülke konumundadır. Çin Yıllar itibariyle Çin den ülkemize gerçekleştirilen doğrudan yatırımlar oldukça sınırlı seviyede kalmakla birlikte, 2012 sonrası süreçte bir hareketlenme gözlenmektedir yılında görülen artış ise Tekstil Bank ın Çin menşeli Industrial and Commercial Bank of China 60

67 tarafından satın alınmasına istinaden transfer edilen 286 milyon ABD Doları ile Shanghai Electric Power Company Ltd. nin 2014 yılında satın aldığı Emba Elektrik Üretim A.Ş. de sermaye artışına gitmesi sebebiyle transfer edilen sermayeden kaynaklanmaktadır. Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TCMB Türkiye de 2015 yılında; şirket kuruluşu, şube kuruluşu veya hisse devri yoluyla 93 adet şirket Çin sermayeli olmuştur. Genel toplamda ise, 755 firma ile Çin, Türkiye de en çok uluslararası sermayeli şirkete sahip 15. ülke konumundadır. Almanya Türkiye de en çok uluslararası sermayeli şirkete sahip ülke konumunda olan Almanya doğrudan yatırım performansı açısından da lokomotif ülkelerdendir yılında yaklaşık 2 milyar ABD Doları tutarında doğrudan yatırım ile lider yatırımcı ülke konumunda bulunan Almanya özellikle imalat, enerji ve sigorta alanlarında istikrarlı bir yatırımcıdır yılındaki 61

68 387 milyon ABD Doları tutarındaki Almanya menşeli doğrudan yatırımın önemli bir kısmı çok sayıda sermaye artışı işleminden kaynaklanmaktadır. Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TCMB Türkiye de 2015 yılında; şirket kuruluşu, şube kuruluşu veya hisse devri yoluyla 431 adet şirket Almanya sermayeli olmuştur. Genel toplamda ise, firma ile Almanya, Türkiye de en çok uluslararası sermayeli şirkete sahip ülke konumundadır. 62