1.1 COĞRAFİ KONUM Bir yerin Dünya üzerinde bulunduğu konuma coğrafi konum denir. Coğrafi konum, matematik ve özel konum olarak ikiye ayrılır.

Transkript

1 1. Yeryüzünde Yaşam 1.1 COĞRAFİ KONUM Bir yerin Dünya üzerinde bulunduğu konuma coğrafi konum denir. Coğrafi konum, matematik ve özel konum olarak ikiye ayrılır. 1.2 MATEMATİK KONUM Dünya üzerindeki bir yerin başlangıç paraleline (Ekvator) ve başlangıç meridyenine (Greenvv ich) göre olan konumuna matematik konum denir MATEMATİK KOORDİNATLAR Paralel ve Özellikleri Ekvator'a paralel olarak geçtiği düşünülen dairelere paralel denir. Başlangıç paraleli (0 ) ve en büyük paralel dairesi Ekvator'dur. Kutup noktalarına eşit uzaklıktaki noktaların birleştirilmesiyle elde edilen ve Dünya'yı or tasından çevreleyen en geniş paralel dairesine Ekvator denir. Ekvator'un kuzeyindeki paralellere kuzey paralelleri, güneyindekilere ise güney paralell eri denir Ekvator yıl boyunca gece ile gündüz eşitliğinin yaşandığı, çizgisel hızın en fazla, yer çekiminin en az olduğu paralel dairesidir. Paraleller, Ekvator'dan kutuplara doğru birer derece aralıklarla çizilir. 90 tane Kuzey Yarım Küre'de, 90 tane Güney Yarım Küre'de olmak üzere toplam 180 tane paralel dairesi vardır. Dünya'nın şeklinden dolayı Ekvator'dan kutuplara doğru gidildikçe paralellerin boyları kısalır ve kutuplarda nokta şeklini alır. Meridyen ve Özellikleri Bir kutup noktasından diğer kutup noktasına uzanan, Ekvator ve paralelleri dik olarak kesen yarım çemberlere meridyen denir. Meridyenler, 360 olan Ekvator çemberinin birer derecelik aralıklara ayrılmasıyla oluşturulmuştur. Başlangıç meridyeni (0 ), İngiltere'nin başkenti Londra yakınlarındaki Greenwich Gözlem Evi'nden geçer. Başlangıç meridyeninin doğusunda kalan meridyenlere doğu meridyenleri, batısında kalan meridyenlere batı meridyenleri denir. 180 tane doğuda, 180 tane batıda olma üzere toplam 360 tane meridyen yayı vardır. Türkiyenin Matematik Konumu: ***Kuzey Yarımkürenin Orta Kuşağı'nda yer alır. Başlangıç Meridyeninin (Greenvvich) doğusundadır. Orta Kuşak ta yer aldığı için yıl içinde dört mevsimi belirgin olarak yaşar. Kuzeyden esen rüzgarlar hava sıcaklığını düşürürken, güneyden esen rüzgarlar ise hava sıcaklığını arttırır. 2. Dünyada Ve Türkiye de İklim Belli bir yerde, sıcaklık, nem, yağış, basınç, rüzgâr ve bulutluluk gibi hava olaylarının mevsimlik, yıllık gidişlerinin uzun yıllar boyunca gösterdikleri ortalama duruma iklim denir. Bu ortalama durum uzun yıllar içinde çok büyük değişikliğe uğramaz. Sıcaklık, rüzgâr ve yağış gibi hava olaylarının bir yerde gösterdiği kısa süreli değişime de hava durumu denir. Sıcak kuşak ve ılıman kuşak, Kuzey Yarım Küre'de, Güney Yarım Küre'ye göre daha geniş alan kaplar. Bunun sebebi Kuzey Yarım Küre'de karaların oranının daha fazla olmasıdır. Denizler karalara göre az ısınırlar. Oysa karalar çok ısınırlar. Bu durum Kuzey

2 Yarım Küre'de sıcak ve ılıman kuşağın daha geniş alan kaplamasına neden olmaktadır. Yine bu durumun sonucu olarak Kuzey Yarım Küre Güney Yarım Küre'ye göre 2 C daha sıcak olmaktadır. İklim tiplerini üç bölümde inceleyebiliriz. 1. Sıcak İklimler 2. Ilıman İklimler 3. Soğuk İklimler Sıcak İklimler kendi içinde 4 bölüme ayrılır. Bunlar Tropikal İklim, Muson İklimi, Ekvatoral İklim ve Çöl İklimidir. Ilımlı iklimler: Bunlar ılımlı Okyanus ve ılımlı kara iklimleridir. Okyanus iklimi daha çok deniz kenarlarında etkilidir. Sıcaklık arasında değişir. Ilımlı kara iklimi ise iç bölgelerde görülür ve kışları çok soğuk yazları ise çok sıcak geçer. Soğuk iklimler: Yılın en sıcak ayı ortalaması 0 Cnin altındadır. Yağmur az olup yazın ve baharda kar erimeleri olur. Bir diğer şekli de kütüpaltı iklimine benzeyen daha sert ve kar erimesi az, buz iklimidir. Türkiye de İklim: ***Kuzey Yarım Küre'de ve Orta Kuşak ta yer alan Türkiye'de farklı iklim tipleri görülür. Türkiye'de farklı iklimlerin ortaya çıkmasında;; 1. Üç tarafının denizlerle çevrili olması, 2. Ilıman kuşakta yer alması, 3. Ortalama yükseltinin fazla olması ve yükseltinin batıdan doğuya doğru artması, 4. Kuzeyde ve güneyde dağların kıyıya paralel olarak uzanması etkilidir. 5. Ülkemizde Akdeniz, Karadeniz ve Karasal olmak üzere üç iklim tipi görülmektedir. 3. Bölüm Eski Çağlarda Anadolu 3.1 Eski Çağlarda Anadolu Anadolu;; sahip olduğu coğrafi konum açısından son derece önemli bir bölgedir. Bu durum en eski devirlerden başlayarak çeşitli toplumların Anadolu'ya göç etmesine ve yerleşmesine yol açmıştır. Bu nedenle Anadolu toprakları birçok uygarlığın kesişme noktası olmuştur. Anadolu'nun tarih boyunca önemli bir yerleşim bölgesi olmasında şu faktörler etkili olmuştur: İklim özelliklerinin insan hayatı için uygun olması Topraklarının insan yerleşimi ve tarım üretimi için elverişli olması Çok sayıda akarsuya sahip bulunması

3 Asya ile Avrupa arasında göç yolları üzerinde yer alması Anadolu'nun sahip olduğu bu özellikler pek çok toplumu bu bölgeye çekmiştir. Anadolu toprakları günümüzün binlerce yıl öncesinden başlayarak Hitit, Lidya, Frig, Urartu, İyon, Pers, Helen, Roma, Bizans, Selçuklu, Osmanlı gibi önemli uygarlıklara beşiklik etmiştir. 3.2 Tarihin Başlangıcı ve Devirleri ***İnsanlık tarihi M.Ö yılında yazının bulunması esas alınarak iki bölüme ayrılır. 1. Tarih Öncesi Devirler : (Yazının bulunmasından önceki devirler) 2. Tarih Devirleri: (Yazının icadıyla başlayan devirler) TARİH ÖNCESİ DEVİRLER Bu dönemle ilgili bilgiler daha çok kalıntılara dayanmaktadır. Tarih öncesi devirler insanların kullandıkları araç ve gereçlerin malzemelerine göre bölümlere ayrılır. TAŞ DEVRİ Taş Devri kendi içerisinde üç bölüme ayrılır. a) Kaba Taş Devri İnsanlık tarihinin en uzun dönemidir. Bu dönemde iklim elverişli olduğu için insanlar ağaç gölgelerinde yaşadılar;; barınaklara ihtiyaç duy madılar. Bu dönemde yapılan aletler kaba ve ilkeldir. b) Yontma Taş Devri İlkel bir hayat tarzı yaşandı. İnsanlar doğadaki hazır gıdalarla ve hay vanları avlayarak beslendiler. c) Cilalı Taş Devri Bu dönemde insanlar tarımsal faaliyetlere başladılar ve hayvanları evcilleştirdiler. İlk köyleri ve kentleri kurarak yerleşik yaşama geçtiler. Üretim hayatı ile birlikte ticari faaliyetlere başladılar. Topraktan çanak, çömlekler ve aletler yapmaya başladılar. Bitki liflerinden giysiler yaparak dokumacılık faaliyetlerine başladılar. MADEN DEVRİ Kullanılan madenlere göre sırasıyla Bakır, tunç ve demir olarak üçe ayrılır. TARİHDEKİ DEVİRLER Yazının icadından günümüze kadar geçen zamana tarih devirleri denir. Tarihin çağlara ayrılmasında insanlık tarihinde meydana gelen ve bütün insanlığı etkileyen büyük olaylar ölçü alınmıştır.

4 İlk Çağ (M.Ö M.S. 375) M.Ö yılında Sümerlerin yazıyı icat etmesi ile başlayıp M.S.375 yılındaki Kavimler Göç üne kadar süren dönemdir. Orta Çağ ( ) Kavimler Göçü ile başlayıp, İstanbul un fethine kadar süren dönemdir. Yeni Çağ ( ) İstanbul'un fethinden, Fransız İhtilali ne kadar süren dönemdir. Yakın Çağ ( ) Fransız İhtilali'nden günümüze kadar süren dönemdir. **Milat: Dünya'nın Güneş çevresinde bir defa dönmesi ile geçen süre Güneş yılıdır. Güneş yılına göre düzenlenen takvimde Milat Hz. İsa'nın doğumudur ve (0) başlangıçtır. Hz. İsa'nın doğumundan önceki tarihler milattan önce (M.Ö.), doğumundan sonraki tarihler ise milattan sonra (M.S.) şeklinde belirtilir. **Yüzyıl: Zamanın yüzer yıllık bölümlere ayrılmasıdır. 4. Ülkemizde Nüfus ve Yerleşme *** Nüfus: Sınırları belli bir alanda, belli bir zamanda yaşayan insan sayısıdır. Nüfus Yoğunluğu: Bir Kilometre kareye düşen insan sayısına denir. Şu formülle hesaplanır. Nüfus Yoğunluğu=Nüfus (Yaşayan İnsan Sayısı) / Yüzölçümü Nüfusun Dağılışını Etkileyen Faktörler: 1- Doğal Faktörler: İnsanın etkisi dışında ortaya çıkan faktörlerdir. İklim, yükselti, yeryüzü şekilleri vb.. 2- Beşeri Faktörler: İnsana bağlı faktörlerdir. Sanayi kuruluşları, ticaret, sosyal imkanlar (eğitim, sağlık, sinema vb). gibi. Bir yerin nüfusunun fazla olmasına neden olan sebepler şunlardır. Uygun iklim şartları, Verimli tarım alanlarına sahip olması, yer altı kaynakları açısından zengin olması, turizmin gelişmiş olması, eğitim imkanlarının fazla oluşu, sahip olduğu sosyal, kültürel ve tarihi özellikler. Not: Günümüzde bir yerin nüfus artışında o yerin sahip olduğu iş imkanları birinci derecede etkilidir. **Bir yerin nüfus yoğunluğunun fazla oluşu o yeri şu şekilde etkiler.

5 *İş gücü ucuzlar, tüketim artar, konut sıkıntısı yaşanır, eğitim, sağlık vb. sorunlar artar, trafik sorunları yaşanır. Bir yerin nüfus artış hızı, yıllara veya çeşitli dönemlere göre farklılık gösterebilir. ***Türkiye de Nüfusun Dağılışı: - Ülkemizde en çok nüfus deniz kenarlarına ve iç kesimlerde ise verimli ovalara yerleşmiştir. - Nüfusun yoğunluğu en fazla olan bölgelerimiz sırasıyla;; 1- Marmara Bölgesi 2-Güney Doğu Anadolu Bölgesi, 3-Ege Bölgesi, 4-Akdeniz Bölgesi, 5-İç Anadolu Bölgesi,6- Karadeniz Bölgesi,7- Doğu Anadolu Bölgesidir - Bölgelerimizde nüfus yoğunluğunun az olduğu bazı yerler;; Akdeniz de ;;Taşeli Platosu çevresi İç Anadolu Bölgesinde;; Tuz gölü çevresi, Güney ve Doğu Anadolu Bölgesinde ;;Mardin Eşiği ve Hakkari çevresi, Marmara Bölgesinde;; Trakya nın kuzeyi Karadeniz Bölgesinde;; Doğu Karadeniz Bölümü seyrek nüfuslu yerlerdir. 5. Kemal Atatürk'ün Kişisel Özellikleri ***Mustafa Kemal 1881 yılında Selanik te doğmuştur yılında Dolmabahçe sarayında vefat etmiştir. Türkiye nin Kurucusu olmasının yanında çok yönlü, üstün yetenek, zeki ve kuvvetli iradeye sahiptir. Bunlar Mustafa Kemal in Türk milletinin en büyük lideri olmasında ve tüm dünyaca kabul edilmesinde etkili olan özellikleridir. Kemal Atatürk ün şahsiyeti sadece Türk toplumunda değil Batı toplumunda da çok takdir edilmiştir. 6. Osmanlı Devleti nin Kuruluşu ***Osmanlı Devleti ni kuranlar, Oğuzların Bozok kolunun Kayı boyundandır. Osmanlı Devleti ilk olarak Ertuğrul Bey tarafından Söğüt ve Domaniç te bir uç beyliği olarak kuruldu. Osmanlı Devleti resmen 1299 tarihinde Osman Bey tarafından kurulmuş ve devlet kurucusunun ismini almıştır. Osmanlı devletinin Kuruluşunda ve yükselmesinde etken gösteren bir kaç neden şunlardır: 1. Osmanlı Devleti kurulduğu sırada Anadolu ve Balkanlarda kuvvetli bir devletin olmaması. 2. Anadolu ve Balkanlardaki devlet ya da beyliklerin birbirleriyle sürekli çatışma halinde olması. 3. Osmanlıların Bizans a karşı mücadele vermeleri ***Osmanlı Devletinin Başkentleri

6 Söğüt, Bilecik, Yarhisar, Bursa, İznik, Edirne, İstanbul ( İstanbul, Fatih Sultan Mehmet öncülüğünde 1453 yılında fethedilmiştir.) Kaynaklar Milli Eğitim Bakanlığı online ders kitapları: at%c4%b1m%20dersi%20% %20s%c4%b1n%c4%b1flar%29%20%c3%96%c4%9fretim%20program%c4%b1.pdf