Türkiye de Seçim Sistemi TBMM de Eşit Temsili Sağlıyor mu?

Transkript

1 Türkiye de Seçim Sistemi TBMM de Eşit Temsili Sağlıyor mu?

2 1.BÖLÜM TBMM DE EŞİT TEMSİL EDİLİYOR MUYUZ?

3 DEMOKRASİ NEDİR?

4 Demokrasi; Halkın serbest ve eşit siyasal katılımını sağlayan, Özgür muhalefeti mümkün kılan, Yürütme erkini dengeleyip denetleyen kurum ve süreçlerin etkin olduğu, Bireylerin siyasal hak ve özgürlüklerini garanti altına alan, bir rejim tanımıdır.

5 Çağdaş bir temsili demokrasinin olmazsa olmaz koşulları: Özgür ve hakça seçim; eşit temsil Korkusuzca iktidar sahiplerini eleştirme, yerme ve itham etmeyi içeren ifade özgürlüğü Dernekleşme veya örgütlenme özgürlüğü Haber alma kaynaklarının çoğulculuğu ve özgürlüğünü garanti altına alan bir hukuk rejimi

6 Türkiye Cumhuriyeti Devleti Anayasanın 2.maddesinde «demokratik, laik, sosyal bir hukuk devleti» olarak tanımlanır. Ancak; Mevcut Anayasa ve seçim sistemi kanunu demokrasinin en temel ilkesi olan «temsilde eşitlik» koşulunu sağlamak için gerekli düzenlemelere sahip midir? Anayasada tanımlanan «milli egemenlik» seçim kanunu ile de desteklenmekte midir?

7 ANAYASA / MADDE 6 Egemenlik «Egemenlik, kayıtsız şartsız milletindir!» Türk Milleti, egemenliğini, Anayasanın koyduğu esaslara göre, yetkili organları eliyle kullanır. Egemenliğin kullanılması, hiçbir suretle hiçbir kişiye, zümreye veya sınıfa bırakılamaz. Hiçbir kimse veya organ kaynağını Anayasadan almayan bir devlet yetkisi kullanamaz.

8 Uygulanan seçim sisteminin sonuçlarıyla birlikte inceleyelim: Egemenlik, anayasada yazdığı gibi gerçekten Milletin mi?

9 BİR ÖRNEK(!) 2002 Genel Seçim Sonuçları YIL 2839 Sayılı Seçim Kanunu Sistemi Meclise Giren Partiler Oy (%) Temsil (%) Aşkın Temsil (%) Mecliste Temsil Edilmeyen Oy (%) Hükümet Biçimi AKP , Tek Partili 2002 Ülke %10 Barajlı D hont CHP

10 Bu tabloya göre; seçimlerinde oy kullanan toplam seçmenin %45.3 ü mecliste temsil edilmemiştir Genel Seçim Sonuçları 55% 45% 2002 Seçimlerinde Temsil Edilmeyen Halk 2002 Seçimlerinde Temsil Edilen Halk

11 2. Oy tercihi farklı olan ve oranı %45.3 e tekabül eden seçmenler AKP ve CHP ye oy vermedikleri halde, bu iki partiye sanki oy vermişler gibi işlem yapılarak TBMM de YANLIŞ temsil edilmişlerdir Genel Seçimlerinde Meclise Giremeyen Partiler YIL 2002 Doğru Yol Partisi MHP Genç Parti Demokratik Halk Partisi Anavatan Partisi Saadet Partisi Demokratik Sol Parti Oy (%) 9,54 8,36 7,25 6,22 5,13 2,49 1,22 Temsil (%)

12 3. %10 seçim barajı nedeniyle barajı aşmakla ilgili sıkıntıları bulunan partilerin seçmenleri, temsil edilememe sonucuyla karşılaşmamak için baraj sorunu olmayan partilere oy vermek zorunda bırakılmışlardır. Buradan hareketle; 2002 genel seçimlerindeki AKP nin %34.3 olan ve CHP nin %19.4 olan oyu seçmen iradesinin, oy verme eğiliminin zorlanmasıyla elde edilen oylardır.

13 2002 seçimlerinde AKP ve CHP aldıkları oy oranlarına göre mecliste temsil edilseydi: MEVCUT SEÇİM SİSTEMİNE GÖRE ALINAN OY ORANINA GÖRE YIL Meclise Giren Partiler Milletvekili Sayısı Mecliste Temsil (%) Milletvekili Sayısı Mecliste Temsil (%) 2002 AKP , ,6 CHP , ,1 TOPLAM , , yılında uygulanan seçim sistemiyle AKP+CHP = 541 milletvekili çıkarmıştır. Mecliste temsil edilmeyen oy oranı %45.3 olmuştur! Eğer seçime katılan tüm partiler aldıkları oy oranlarına göre mecliste temsil edilselerdi AKP+CHP = 285 milletvekili çıkaracaktı. Mecliste temsil edilmeyen oy oranı en aza indirgenecekti!

14 2002 Genel Seçimleri Milli Bakiye Sistemine Göre Partiler: Temsil Oranı % Vekil Sayısı AKP 33,6 185 CHP 18,2 100 DYP 9,8 54 MHP 8,7 48 GP 7,1 39 DEHAP 7,5 41 ANAP 5,4 30 SP 2,7 18 DSP 1,3 7 YTP 1,3 7 BBP 1,1 6 YP 1,1 6 BTP 0,5 3 İP 0,5 3 LDP 0,4 2 ÖDP 0,4 2 MP 0,2 1 TKP 0,2 1 Kaynak: Erol Tuncer, Çok partili dönemde seçimler ve seçim sistemleri Seçim senaryoları,(2008)

15 4. Milletvekilleri tercihli oy sistemiyle değil, parti başkanları tarafından milletvekili adayı olarak atanmış, aday sıraları belirlenmiştir. Bu durumda; Halk tercihini atanmış milletvekilli adayları arasından yapmak zorunda bırakılmıştır. Yasama gücü halkın iradesini gerektiği ölçüde yansıtmaktan uzaktır.

16 Bu durumda; EGEMENLİK KAYITSIZ ŞARTSIZ MİLLETİN OLMUŞ MUDUR? 1) Toplam seçmen sayısının %45,3 ünün iradesi mecliste temsil edilememiştir. Sonuç: %45,3 oranındaki seçmenin iradesi yok sayılmıştır. 2) AKP ve CHP ye oy veren % 53,7 oranındaki seçmen mecliste %98,4 oranında temsil edilmiştir. Sonuç: AKP ve CHP seçmeninin iradesi ayrıcalıklı bir hal kazanmış, milletin tek iradesi olarak kabul edilmiştir.

17 3) 2002 Genel Seçimleri nde meclise girmeye hak kazanan AKP ve CHP nin milletvekili adayları ile aday sıraları, bu iki partinin Genel Başkanları tarafından belirlenmiştir. Sonuç: Millet egemenliğinin/iradesinin temsili, parti başkanları veya belirli zümreler tarafından sekteye uğratılmıştır.

18 GENEL SONUÇ 2002 Genel seçimlerinden sonra oluşan meclis milleti temsil etmemektedir. Bu durum ya Anayasaya aykırıdır! ya da aykırılık bulunamıyorsa anayasada güvence altına alınmış olması gereken temsilde eşitliğin ciddi bir ihlaline işaret etmektedir

19 2.BÖLÜM Nüfus oranlarına, Geçerli oy sayısına, Seçmen sayısına göre 1 Kasım Genel Seçiminde İLLERİN MİLLETVEKİLİ TEMSİLİNDEKİ EŞİTSİZLİKLERİ!

20 1 Kasım 2015 Genel Seçim Sonuçlarında NÜFUSA GÖRE Eşit Temsil Ediliyor muyuz? İllerde Milletvekili Başına Düşen Nüfus 1 İstanbul Ankara 160,939 3 Antalya İzmir 158,195 5 Gaziantep Zonguldak Kilis 64,39 79 Ardahan Tunceli 43, Bayburt * 2014 nüfus sayımı baz alınmıştır.

21

22

23

24

25 Seçim Sistemimiz Temsilde Eşit Mi? Nüfusa Göre; İSTANBUL- BAYBURT * 1 Kasım Seçimleri esas alınmıştır.

26 Milletvekili Başına Düşen Nüfus; İstanbul 163 Bin Bayburt 40 Bin İstanbul da 4 Kişinin Oyu = Bayburt'ta 1 Kişinin Oyu * 1 Kasım Seçimleri esas alınmıştır.

27 *1 Kasım Seçimleri esas alınmıştır. Seçim Sistemimiz Temsilde Eşit Mi? Nüfusa Göre; ZONGULDAK- BAYBURT

28 *1 Kasım Seçimleri esas alınmıştır. Milletvekili Başına Düşen Nüfus Miktarı; Zonguldak 120 Bin Bayburt 40 Bin Zonguldak ta 3 Kişinin Oyu = Bayburt'ta 1 Kişinin Oyu

29 ZONGULDAK-TUNCELİ

30 Milletvekili Başına Düşen Nüfus Miktarı; Zonguldak 120 Bin Tunceli 43 Bin Zonguldak ta 3 Kişinin Oyu = Tunceli de 1 Kişinin Oyu

31 Diğer Örnekler; ZONGULDAK: 120 BİN ARDAHAN: 50 BİN ZONGULDAK: 120 BİN KİLİS: 64 BİN ZONGULDAK: 120 BİN GÜMÜŞHANE: 73 BİN ZONGULDAK: 120 BİN ARTVİN: 85 BİN ZONGULDAK HALKININ OY GÜCÜ DAHA MI DEĞERSİZ?

32 ZONGULDAK-İSTANBUL

33 Milletvekili Başına Düşen Nüfus Miktarı; Zonguldak 120 Bin İstanbul 163 Bin Zonguldak ta 1 Kişinin Oyu = İstanbul da 1,4 Kişinin Oyu

34 ZONGULDAK-ANKARA

35 Milletvekili Başına Düşen Nüfus Miktarı; Zonguldak 120 Bin Ankara 161 Bin Zonguldak ta 1 Kişinin Oyu = Ankara da 1,4 Kişinin Oyu

36 ZONGULDAK-İZMİR

37 Milletvekili Başına Düşen Nüfus Miktarı; Zonguldak 120 Bin İzmir 158 Bin Zonguldak ta 1 Kişinin Oyu = İzmir de 1,4 Kişinin Oyu

38 Diğer Örnekler; ZONGULDAK: 120 BİN ANTALYA: ZONGULDAK: 120 BİN KOCAELİ: ZONGULDAK: 120 BİN ADANA: ZONGULDAK: 120 BİN ŞANLIURFA: 159 BİN 157 BİN 155 BİN 154 BİN ZONGULDAK HALKININ OY GÜCÜ DAHA MI DEĞERLİ?

39 78 Kilis Ardahan Tunceli Bayburt * 2014 nüfus sayımı baz alınmıştır. 1 Kasım 2015 Genel Seçim Sonuçlarında GEÇERLİ OY SAYISINA GÖRE Eşit Temsil Ediliyor muyuz? İllerde Milletvekili Başına Düşen Geçerli Oy Sayısı 1 İzmir Ankara İstanbul Bursa Kocaeli Zonguldak

40 1 Kasım Seçimleri esas alınmıştır. Seçim Sistemimiz Temsilde Eşit Mi? Geçerli Oy Sayısına Göre; İZMİR- BAYBURT

41 Milletvekili Başına Düşen Geçerli Oy Sayısı; İzmir 107 Bin Bayburt 23 Bin İzmir de 4,7 Geçerli Oy = Bayburt'ta 1 Geçerli Oy

42 Seçim Sistemimiz Temsilde Eşit Mi? Geçerli Oy Sayısına Göre; ZONGULDAK- BAYBURT

43 *1 Kasım seçimleri esas alınmıştır. Milletvekili Başına Düşen Geçerli Oy Sayısı; Zonguldak 77 Bin Bayburt 23 Bin Zonguldak ta 3,4 Geçerli Oy = Bayburt'ta 1 Geçerli Oy

44 ZONGULDAK-TUNCELİ

45 Milletvekili Başına Düşen Geçerli Oy Sayısı; Zonguldak 77 Bin Tunceli 26 Bin Zonguldak ta 3 Geçerli Oy = Tunceli'de 1 Geçerli Oy

46 Diğer Örnekler; ZONGULDAK: 77 BİN ARDAHAN: ZONGULDAK: 77 BİN KİLİS: ZONGULDAK: 77 BİN GÜMÜŞHANE: 28 BİN 34 BİN 38 BİN ZONGULDAK HALKININ OY GÜCÜ DAHA MI DEĞERSİZ?

47 ZONGULDAK-İSTANBUL

48 Milletvekili Başına Düşen Geçerli Oy Sayısı; Zonguldak 77 Bin İstanbul 103 Bin Zonguldak ta 1 Geçerli Oy = İstanbul da 1,4 Geçerli Oy

49 ZONGULDAK-ANKARA

50 Milletvekili Başına Düşen Geçerli Oy Sayısı; Zonguldak 77 Bin Ankara 107 Bin Zonguldak ta 1 Geçerli Oy = Ankara da 1,4 Geçerli Oy

51 ZONGULDAK-İZMİR

52 Milletvekili Başına Düşen Geçerli Oy Sayısı; Zonguldak 77 Bin İzmir 107 Bin Zonguldak ta 1 Geçerli Oy = İzmir de 1,4 Geçerli Oy

53 Diğer Örnekler; ZONGULDAK: 77 BİN BURSA: ZONGULDAK: 77 BİN KOCAELİ: ZONGULDAK: 77 BİN MANİSA: ZONGULDAK: 77 BİN ANTALYA: 103 BİN 103 BİN 102 BİN 100 BİN ZONGULDAK HALKININ OY GÜCÜ DAHA MI DEĞERLİ?

54 GEÇERLİ OYA GÖRE İSTANBUL SEÇMEN SAYISI TUNCELİ SEÇMENİ SAYISI SONUÇ; 1 MİLLETVEKİLİ

55 OLMASI GEREKEN; İSTANBUL SEÇMEN SAYISI TUNCELİ SEÇMEN SAYISI SONUÇ; 1 MİLLETVEKİLİ

56 DİĞER BİR ÇARPIKLIK: Nüfusa göre illerin milletvekili sayıları belirlendiği için birçok ilde daha çok oy kullanıldığı halde seçmeni az olan illere göre daha az sayıda milletvekili çıkarılmaktadır. Oy kullanma hakkı olmayan 18 yaş altındaki nüfus, milletvekili sayısı nüfusa göre belirlendiği için, o ildeki seçmenlerin diğer illerdeki seçmenlere göre oy gücünü artırıp, seçim sonucuna oy kullanmışlar gibi etki ettirilmektedirler.

57 KAYITLI SEÇMEN SAYISI MANİSA > ŞANLIURFA

58 GEÇERLİ OY SAYISI MANİSA > ŞANLIURFA

59 MİLLETVEKİLİ SAYILARI MANİSA < ŞANLIURFA

60 MANİSA ŞANLIURFA; Manisa İlinin Çıkardığı Milletvekili Sayısı : 9 Şanlıurfa ilinin Çıkardığı Milletvekili Sayısı : 12

61 2014 NÜFUS SAYIMI VERİLERİ MANİSA 18 YAŞ ALTI NÜFUS : 388,349 MANİSA 18 YAŞ ÜSTÜ NÜFUS : 1,367,905 ŞANLIURFA 18 YAŞ ALTI NÜFUS : 956,239 ŞANLIURFA 18 YAŞ ÜSTÜ NÜFUS : 889,428

62 1.400, , ,000 (+18) NÜFUS VE KAYITLI SEÇMEN ORANLARI 800, , ,000 Kayıtlı Seçmen (+18) Nüfus 200,000 0,000 MANİSA ŞANLIURFA Şanlıurfa nın 18 yaş altı nüfusu Manisa nınkinden fazla olduğundan, oy kullanma hakları olmamasına rağmen oy kullanmışlar gibi çıkarılan milletvekili sayısına etki edilmiştir.

63 Yaş Altı Nüfus 18 Yaş Üstü Nüfus Toplam Manisa Şanlıurfa

64 GEÇERLİ OY SAYISI SAYISI MERSİN > GAZİANTEP

65 KAYITLI SEÇMEN SAYISI MERSİN > GAZİANTEP

66 MİLLETVEKİLİ SAYISI MERSİN < GAZİANTEP

67 MERSİN GAZİANTEP; Mersin İlinin Çıkardığı Milletvekili Sayısı :11 Gaziantep İlinin Çıkardığı Milletvekili Sayısı :12

68 2014 NÜFUS SAYIMI VERİLERİ MERSİN 18 YAŞ ALTI NÜFUS : 566,460 MERSİN 18 YAŞ ÜSTÜ NÜFUS : 1,160,795 GAZİANTEP 18 YAŞ ALTI NÜFUS : 819,817 GAZİANTEP 18 YAŞ ÜSTÜ NÜFUS : 1,069,649

69 1.250, ,00 (+18) NÜFUS VE KAYITLI SEÇMEN ORANLARI 1.150, , ,00 Kayıtlı Seçmen (+18) Nüfus 1.000,00 950,00 MERSİN GAZİANTEP Şanlıurfa nın 18 yaş altı nüfusu Manisa nınkinden fazla olduğundan, oy kullanma hakları olmamasına rağmen oy kullanmışlar gibi çıkarılan milletvekili sayısına etki edilmiştir.

70 2.000, , , , , , , Yaş Altı Nüfus 18 Yaş Üstü Nüfus Toplam 600, , ,000 0,000 Mersin Gaziantep

71 TEŞEKKÜR EDERİZ

72 PROJE EKİBİ Proje Koordinatörü: Deniz YAVUZYILMAZ, Proje Ekibi: Tuğçe AKALTUN Elif Nur KARADOĞAN Seren Selvin KORKMAZ Ceylan ÖZDEMİR

73 KAYNAKLAR 1. Charlles Tilly Demokrasi, Erol Tuncer, Çok partili dönemde seçimler ve seçim sistemleri Seçim senaryoları, Ersin Kalaycıoğlu, Türkiye nin Yeni Siyasal Rejim Arayışı, Robert Dahl, On Democracy, TUİK 2015 Genel Seçim Sonuçları ( (Erişim Tarihi: ) 6. TUİK Nüfus Verileri ( (Erişim Tarihi: ) 7. TBMM Arşivi ve Tutanakları (Erişim Tarihi: )

74 Political and Social Research Insititute of Europe