STOKLAR TMS-2

Transkript

1 1 STOKLAR TMS-2

2 Üretim İşletmelerinde Stoklar 2 Stoklar aynı zamanda işletme tarafından üretilen mamulleriya da üretimde olan yarı mamulleri ve üretim sürecinde kullanılmak üzere bekleyen ilk madde ve malzemeleri de kapsar.

3 3 A DİREKT İLK MADDE VE MAZLEME GİDERLERİ B DİREKT İŞÇİLİK GİDERLERİ C GENEL ÜRETİM GİDERLERİ D YARI MAMUL KULLANIM 1DÖNEM BAŞI STOK (+) 2DÖNEM SONU STOK (-) ÜRETİLEN MAMULLERİN MALİYETİ E MAMUL STOKLARINDA DEĞİŞİM 1DÖNEM BAŞI STOK (+) 2DÖNEM SONU STOK (-) I. SATILAN MAMULLERİN MALİYETİ A DÖNEM BAŞI TİCARİ MAL STOKU (+) B DÖNEM İÇİ TİCARİ MAL ALIŞLARI (+) C DÖNEM SONU TİCARİ MAL STOKU (-) II. SATILAN TİCARİ MALLARIN MALİYETİ III. SATILAN HİZMETİN MALİYETİ SATIŞLARIN MALİYETİ (I+II+III)

4 Normal Maliyet Yöntemi 4 Sabit genel üretim maliyetlerinin dönüştürme maliyetlerine dağıtımı, üretim faaliyetlerinin normal kapasitede olacağı varsayımına dayanır. Normal kapasite, planlanan bakım-onarım çalışmalarından kaynaklanacak kapasite düşüklüğü de dikkate alınarak, normal koşullarda bir veya birkaç dönem veya sezonda elde edilmesi beklenen ortalama üretim miktarıdır. Gerçek üretim düzeyi normal kapasiteye yakınsa, bu kapasite normal kapasite olarak kabul edilebilir. Her bir üretim birimine dağıtılan sabit genel üretim gider tutarı, düşük kapasite ya da atıl kapasite nedeniyle arttırılmaz.

5 Normal Maliyet Yöntemi 5 Dağıtılmayan genel üretim giderleri, gerçekleştiği dönemde gider olarak kaydedilerek sonuç hesaplarına alınır. Çok yüksek üretim olan dönemlerde, her bir üretim birimine dağıtılmış sabit genel üretim gideri payı düşer, böylece stoklar yüksek maliyetten değerlenmemiş olur. Değişken genel üretim giderleri, üretim tesislerinin gerçek kullanıma bağlı olarak her bir üretim birimine dağıtılır.

6 Toplam Maliyetler Endiretk Giderler Makine Saati

7 GNEL İŞÇİLİK SAATİ ÜRETİM GİDERLERİ Ocak ,00 Şubat ,00 Mart ,00 Nisan ,00 Mayıs ,00 Haziran ,00 Temmuz ,00 Ağustos ,00 Eylül ,00 Ekim ,00 Kasım ,00 Aralık ,00

8 ÖZET ÇIKIŞI Regresyon İstatistikleri Çoklu R 0, R Kare 0, Ayarlı R Kare 0, Standart Hata 6705, Gözlem 12 ANOVA df SS MS F Anlamlılık F Regresyon 1 1,3E+10 1,3E ,4278 1,05E-08 Fark 10 4,5E Toplam 11 1,34E+10 KatsayılarStandart Hata t Stat P-değeri Düşük %95Yüksek %95Düşük 95,0% Yüksek 95,0% Kesişim 9.583, ,917 1, , , , , ,47 İŞÇİLİK SAATİ 14,38 0, , ,05E-08 12, , , ,26151

9 9 ÜRETİM TOPLAM SABİT TOPLAM DEĞİŞKEN BİRİM SABİT BİRİM DEĞİŞKEN BİRİM MİKTARI_br MALİYET_TL MALİYET_TL MALİYET_TL MALİYET_TL MALİYET_TL/br OCAK ,00 4,00 13,00 ŞUBAT ,50 4,00 11,50 MART ,43 4,00 10,43 NİSAN ,63 4,00 9,63 MAYIS ,00 4,00 10,00 DÖNEM TOPLAM MALİYET FONKSİYONU Y= X

10 10 TEORİK KAPASİTE PRATİK KAPASİTE NORMAL KAPASİTE FİİLİ KAPASİTE (Üretim Miktarı) Kapasite Kullanım Oranı 80% SATIŞ MİKTARI SATIŞ FİYATI 25 Sabit GÜG * Kapasite Kullanım Oranı TL * %80= TL Olumsuz Kapasite Farkı TL TL = TL TUTAR TAM NORMAL DEĞİŞKEN DİREKT DİMM GİDERİ Dİ GİDERİ DEĞİŞKEN GÜG SABİT GÜG Toplam Üretim Gideri

11 SATIŞLARIN MALİYETİ TABLOSU 11 TAM NORMAL DEĞİŞKEN DİREKT Toplam Üretim Gideri (+) DB YARI MAMUL (-) DS YARI MAMUL TOPLAM ÜRETİM MALİYETİ BİRİM ÜRETİM MALİYETİ 18,00 16,80 12,00 9,00 TOPLAM ÜRETİM MALİYETİ (+) DB MAMUL (-) DS MAMUL SATILAN MAMUL MALİYETİ

12 12 GELİR TABLOSU TAM NORMAL DEĞİŞKEN DİREKT SATIŞLAR SATIŞLARIN MALİYETİ SATILAN MAMUL MALİYETİ KAPASİTE FARKI_olumsuz DÖNEM GİDERİ DEĞİŞKEN GÜG SABİT GÜG KÂR/ZARAR

13 13 TEORİK KAPASİTE PRATİK KAPASİTE NORMAL KAPASİTE FİİLİ KAPASİTE (Üretim Miktarı) Kapasite Kullanım Oranı 104% SATIŞ MİKTARI SATIŞ FİYATI 25 TUTAR TAM NORMAL DEĞİŞKEN DİREKT DİMM GİDERİ Dİ GİDERİ DEĞİŞKEN GÜG SABİT GÜG

14 14 SATIŞLARIN MALİYETİ TAM NORMAL DEĞİŞKEN DİREKT Toplam Üretim Gideri (+) DB YARI MAMUL (-) DS YARI MAMUL TOPLAM ÜRETİM MALİYETİ BİRİM ÜRETİM MALİYETİ 13,85 13,85 9,23 6,92 TOPLAM ÜRETİM MALİYETİ (+) DB MAMUL (-) DS MAMUL SATILAN MAMUL MALİYETİ

15 15 GELİR TABLOSU TAM NORMAL DEĞİŞKEN DİREKT SATIŞLAR SATIŞLARIN MALİYETİ SATILAN MAMUL MALİYETİ KAPASİTE FARKI_olumlu DÖNEM GİDERİ DEĞİŞKEN GÜG SABİT GÜG KÂR/ZARAR

16 Birleşik Üretim ve Maliyeti 16 Üretim sürecinde aynı anda birden fazla ürün birlikte üretilebilir. Birlikte üretilen ürünler, her ürünün ana ürün olduğu ortak ürünler veya ana ürün ve yan ürün olabilir. Her bir ürünün üretim maliyetlerinin ayrı olarak belirlenemediği durumlarda, bu maliyetler ürünler arasında rasyonel ve tutarlı bir temele göre dağıtılır. Maliyetlerin dağıtımı, örneğin ürünlerin ayrılma noktasındaki veya tamamlandıktan sonraki nispi satış değerlerine göre yapılabilir. Yan ürünler, çoğunlukla yapıları gereği önemsizdirler. Eğer durum böyleyse, yan ürünler net gerçekleşebilir değerlerine göre ölçülürler ve bu tutar ana ürünün maliyetinden düşülür. Bunun sonucu olarak, ana ürünün defter değeri maliyetinden önemli ölçüde farklılık göstermez.

17 Ortak ürün, ana ürün ve yan ürün 17 Et kombinelerinde kesim aşaması, ayrım noktasıdır. Ayrım noktasında ortaya çıkan ürünler, ortak ürün (ana ürün ve yan ürün) Et, ana ürün; kemik, yan ürün niteliğindedir.

18 18 Ayrım Noktası DİMM Gideri A Ek İşlem Ayeni Dİ Gideri Birleşik Üretim B Ek İşlem Byeni GÜ Gideri YM Ek İşlem YMyeni Birleşik Maliyetler Ek İşlem Maliyetleri

19 Birleşik Maliyetlerin Dağıtımı 19 Birleşik üretim maliyetleri, birleşik ürünlerin stok maliyetinin hesaplanması amacı ile ayrım noktasında ana mamullere dağıtılır. Birleşik üretim maliyetinden yan mamullere ve üretim kayıplarına kesinlikle pay verilmez. Ayrım noktasında, birleşik maliyetlerin doğrudan ve bire bir çıktılara dağıtılması da söz konusu değildir. Birleşik maliyetlerin dağıtımında, aşağıdaki yöntemlerden biri kullanılabilir: Miktar yöntemi Net satış hâsılatı yüzdesi yöntemi Brüt satışların kârlılığı oranı yöntemi Net gerçekleştirilebilir değer yöntemi

20 Birleşik üretim maliyet verileri 20 Birleşik üretim maliyet, TL dir.

21 Miktar Yöntemi 21

22 Net Satış Hâsılatı Yüzdesi Yöntemi 22

23 23 Brüt Satışların Kârlılığı Oranı Yöntemi

24 24

25 Net Gerçekleştirilebilir Değer Yöntemi 25

26 26

27 Maliyetin Ölçümüyle İlgili Teknikler 27 Sonuçlar maliyete yakınsa, stok maliyetinin ölçümüyle ilgili kullanılabilecek teknikler: Standart maliyet yöntemi ve Perakende yöntemi

28 Maliyetin Ölçümüyle İlgili Teknikler 28 Standart maliyet hesabında Perakende yöntemi İlk madde ve malzemelerin, işçiliğin, verimliliğin ve kapasite kullanım oranlarının normal düzeyleri dikkate alınır. Standart maliyetler düzenli olarak gözden geçirilir ve gerek görülürse mevcut koşullar dikkate alınarak yeniden belirlenir. Perakende satış yapan işletmeler tarafından, diğer maliyet yöntemlerini uygulamanın pratik olmadığı, benzer kâr marjlarına sahip, hızla değişen çok sayıda kalemden oluşan stokların değerlemesinde kullanılır. Bu yöntemde, stokların maliyeti, stokların satış değerinden uygun bir brüt kar marjının düşülmesi suretiyle bulunur. Kullanılacak yüzde oranının belirlenmesinde, gerçek satış fiyatının altında fiyatlandırılan stoklar dikkate alınır. Çoğunlukla, her perakende satış bölümü için ortalama bir yüzde kullanılır.

29 Perakende Yöntemi 29 ABC marketinin geçmiş 4 yıla ilişkin ortalama maliyeti, TL. Satışlar, maliyetlerinin üzerine %20 kâr marjı konularak yapılmış (satış hasılatı da TL) 2010 yılı dönem başı stok mevcudu, TL 2010 yılı dönem içi alışlar, TL 2010 yılı satışlar, TL

30 30 Geçmiş yılların toplam maliyeti Kâr Marjı 20% Geçmiş yılların toplam hasılatı yılı Satışlar Tahmini Kâr tutarı Tahmini Satışların Maliyeti Dönem başı stok Dönem İçi alışlar Satılabilir stoklar Tahmini Satışların Maliyeti Tahmini dönem sonu stok

31 Stok Maliyetlerini Hesaplama Yöntemleri 31 Gerçek parti maliyet yöntemi Ağırlıklı ortalama maliyet yöntemi FIFO yöntemi LIFO yöntemi

32 Gerçek parti maliyet yöntemi 32 Normal şartlarda birbirleri ile ikame edilemeyen stok kalemleri ile özel projeler için üretilen veya satın alınan mal veya hizmetlerin maliyeti, her bir varlığa ilişkin özel maliyeti dikkate alınarak belirlenir. Maliyetin özel olarak belirlenmesi, maliyetin belirlenen stok kalemleriyle ilişkilendirilmesini ifade eder. Bu yöntemin, belirli bir proje için ayrılan stoklara ilişkin olarak, bu stokların satın alınmış veya üretilmiş olmasına bakılmaksızın, kullanılması uygundur.

33 Gerçek parti maliyet yöntemi 33 Genellikle birbirleri ile ikame edilebilen büyük miktardaki kalemlerden oluşan stoklar için uygun bir maliyet hesaplama yöntemi değildir. Bu durumlarda, dönem kar veya zararı üzerindeki etkisini görmek amacıyla stokta kalan kalemleri seçme yöntemi kullanılabilir.

34 34 (FİFO) veya ağırlıklı ortalama maliyet yöntemleri Bir işletme benzer özelliklere ve benzer kullanıma sahip tüm stoklar için aynı maliyet hesaplama yöntemini kullanır. Türü veya kullanım alanları itibarıyla farklı olan stoklar için, farklı maliyet hesaplama yöntemleri kullanılabilir. Örneğin, aynı stoklar işletmenin farklı bölümlerinde farklı kullanım alanına sahip olabilir. Ancak, stokların coğrafi konumlarındaki bir farklılık (veya buna bağlı olarak vergi kurallarındaki farklılık), tek başına, aynı stok kalemi için farklı maliyet hesaplama yöntemlerinin kullanımını haklı çıkaracak yeterlilikte değildir.

35 Ortalama maliyet yönteminde 35 Ortalama, işletmenin iş akışına bağlı olarak, periyodik bazda (Dönem sonu ağırlıklı ortalama maliyet yöntemi) veya Her bir ek alım/üretim sonrasında (hareketli ağırlıklı ortalama maliyet yöntemi) hesaplanabilir

36 Net Gerçekleşebilir Değer 36 Stokların maliyeti; stokların zarar görmesi, kısmen veya tamamen kullanılmaz hale gelmesi ya da satış fiyatlarının düşmesi gibi durumlarda geri kazanılamayabilir ve stok maliyeti geri kazanılabilir tutardan daha yüksek olabilir. Stokların maliyeti, tahmini tamamlanma maliyeti veya tahmini satış maliyetinin artması durumunda da geri kazanılamayabilir. Stoklar mali tablolarda, kullanımları veya satılmaları sonucunda elde edilmesi beklenen tutardan daha yüksek bir bedelle izlenemez.

37 37 AOM veya FIFO yöntemine göre Stok Türü Miktar Birim Maliyet_TL/br Piyasa Fiyatı_TL/br Tamamlama Gideri_TL/br Satış Gideri_TL Toplam Maliyet (AOM veya FIFO Net Gerçekleşebilir Maliyet ya da NBG'den Stok Türü yöntemine Göre) Değer düşük olan

38 38

39 39

40 40

41 ALTINYILDIZ 41

42 42

43 43

44 BSH Ev Aletleri Sanayi Ve Ticaret A.Ş. 44

45 AKIN TEKSTİL A.Ş. 45

46 Ford Otomotiv Sanayi A.Ş. 46 Stoklar elde etme maliyeti veya net gerçekleşebilir değerin düşük olanıyla finansal tablolara yansıtılır. Stokların maliyeti, aylık hareketli ağırlıklı ortalama metodu ile hesaplanmaktadır. Mamul maliyeti hammadde, doğrudan isçilik, diğer doğrudan giderler ve ilgili genel üretim giderlerini içerirken borçlanma maliyetlerini içermez. Net gerçekleşebilir Deger, isin normal akısı içinde tahmini satış fiyatından tahmini tamamlama maliyeti ve satısı gerçekleştirmek için gerekli tahmini satış maliyeti toplamının indirilmesi ile elde edilen tutardır. Mamul üzerindeki sabit üretim maliyetleri normal üretim kapasitesine göre dağıtılırlar. Fabrikanın yıllık üretim planları haricinde üretime ara vermesi sırasında oluşan çalışmayan kısım giderleri mamul stokları ile ilişkilendirilmez ve oluştuğu dönemde satılan malın maliyeti hesabında muhasebeleştirilir.

47 47

48 48

49 BagfaşA.Ş. 49 Stoklar, stok değer düşük karşılığı ayrıldıktan sonra net gerçekleşebilir değer veya maliyet değerinden düşük olanı ile değerlenmektedir. Maliyet belirleme yöntemi, Ağırlıklı Ortalama Maliyet yöntemidir. Mamul ve yarı mamullerin maliyetine, ilk madde ve malzeme, direkt işçilik ve değişken ve sabit genel üretim giderleri dahil edilmektedir. Net gerçekleşebilir değer, satış fiyatından stokları satışa hazır hale getirebilmek için yapılan giderlerle, pazarlama ve satış giderleri düşüldükten sonraki değerdir.

50 50

51 51

52 BİM Birleşik Mağazalar A.Ş. 52 Stoklar, elde etme maliyeti veya gerçekleştirilebilir değerinin düşük olanı üzerinden değerlenmiştir. Stokların maliyetini oluşturan unsurlar alım maliyeti ve ilgili durumlarda stokları mevcut durum ve konumuna getirmek için katlanılan giderleri kapsamaktadır. Stok maliyeti ilk -giren -ilk -çıkar metodu ile belirlenmektedir. Gerçekleştirilebilir değer, tahmini satış fiyatından satış esnasına kadar oluşacak ek maliyetler düşülerek tahmin edilen tutardır.

53 53

54 ANADOLU Cam Sanayi A.Ş. 54 Stoklar ağırlıklı ortalama maliyet yöntemine göre maliyetin ya da net gerçekleşebilir değerin (piyasa değerinden satış giderlerinin düşülmesi yoluyla hesaplanan değer) düşük olanı ile değerlenmektedir. Stokların maliyeti tüm satın alma maliyetlerini, dönüştürme maliyetlerini ve stokların mevcut durumuna ve konumuna getirilmesi için katlanılan diğer maliyetleri içerir.

55 55