ORGANİK PAMUK ve ORGANİK KUMAŞ ÜRETİM PROJESİ

Transkript

1 ORGANİK PAMUK ve ORGANİK KUMAŞ ÜRETİM PROJESİ EGE ÜNİVERSİTESİ TEKSTİL MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ 2014 Danışman : Doç. Dr. Pınar ÇELİK Necati ER info@necatier.com/ Ali KARTAL alikartal@outlook.com.tr/

2 İçindekiler İçindekiler Organik Pamuk Organik Pamuk Gereksinimi Organik Pamuğun Dünyadaki ve Türkiyedeki Durumu Organik Tekstil Ürünleri Organik Tekstillerin Kullanım Alanları Organik Tekstillerin Sertifikalandırılması Global Organik Tekstil Standartları (GOTS) Textile Exchange (Organic Exchange) Organik Pamuk Kullanılarak Kumaş Üretilmesi Projesi Organik İplik Üretimi Kumaş Örülmesi Kaynaklar... 6 Tablolar Tablo1 : yılları arası dünya geneli organik pamuk üretimi... 1 Tablo2 : yılları arası en çok organik pamuk üretimi yapam ülkeler sıralaması... 2 Tablo3 : yılları dönemi ülkelere göre organik pamuk üretim miktarları... 2 Tablo4 : Rieter OpenEnd R60 makine ayarları... 4 Resimler Resim1 : : Rieter Open End R Resim2 : Ne30/1 organik pamuk ipliği... 4 Resim3 : TERROT SH Resim4 : 100g/m 2 organik pamuklu örme kumaş

3 1 Organik Pamuk Organik pamuk genel olarak astropikal 1 bölgelerde yetiştirilmiş ve yetiştirilmesi sırasında pestisid 2 veya sentetik tarım gübreleri gibi hiçbir kimyasal kullanılmamış pamuğu ifade etmektedir.[1] 1.1 Organik Pamuk Gereksinimi Dünya çapında ekili alanların sadece %2,5 kadarı pamuk yetiştiriciliği için kullanılıyor olmasına rağmen, dünyada kullanılan zirai böcek ilaçlarının %16 sı pamuk yetiştiriciliği için kullanılmaktadır. Sadece pamuk yetiştiriciliğinde gözlenen bu yüksek oran çevresel olarak birçok olumsuzluğa yol açmaktadır. Bu olumsuzlukların başında biyolojik çeşitliliğin azalması ve biyolojik döngünün zarar görmesi gelmektedir. Ayrıca toprak, su ve hava gibi çevresel bileşenlerin kirletilmesi ve bu kirlenmenin yeryüzündeki tüm canlıların sağlığına zarar vermesi söz konusudur. [1] Ekolojik ayak izi son derece yüksek olan konvansiyonel pamuk yetiştiriciliğinin yerine organik pamuk yetiştiriciliğinin tercih edilmesi, kullanıcıya temiz ve sağlıklı ürünler sunulmasının yanında gezegen için de büyük fayda sağlamaktadır. Çevresel bileşenlerin kirletilmeden korunması, canlı çeşitliliğinin kısıtlanmaması gezegenimiz için uzun vadeli ve son derece yararlı bir planın parçası olarak kabul edilmektedir.[1] 1.2 Organik Pamuğun Dünyadaki ve Türkiyedeki Durumu Son on yıl içerisinde çevre bilincinin artması ile organik pamuk üretimi artmış olsa da, geçtiğimiz üç yılda toplam organik pamuk üretimi önemli ölçüde düşüş göstermiştir yılları arasındaki toplam organik pamuk lifi üretimi Tablo1 de gösterilmektedir.[2] Tablo1 : yılları arası dünya geneli organik pamuk üretimi 1 Tropikal bölgelerin bittiği noktadan itibaren astropikal bölgeler başlar. Genellikle kuzey ve güney enlemleri arası astropika kabul edilir. 2 Pestisit, zararlı organizmaları engellemek, kontrol altına almak ya da zararlarını azaltmak için kullanılan madde ya da maddelerden oluşan karışımlardır. 1

4 Tablo1 de görüldüğü gibi döneminde organik pamuk üretimi en yüksek seviyeye ulaşmış döneminde üretim ton kadar azalmıştır. Dünya çapındaki toplam üretim içerisinde ülkemiz %11,38 paya sahip olup, üretim miktarı sıralamasında ikinci sırada yer almaktadır yılları arasında, organik pamuk üreticisi olan on ülkelerin üretim miktarlarına göre sıralaması Tablo2 de verilmiştir.[2] Hindistan Hindistan Hindistan Hindistan Hindistan Suriye Türkiye Suriye Suriye Türkiye Türkiye Suriye Türkiye Çin Çin Çin Tanzanya Çin Türkiye Tanzanya Tanzanya Çin ABD ABD ABD ABD ABD Tanzanya Tanzanya Mali Uganda Uganda Uganda Mısır Peru Peru Peru Peru Mali Uganda Mısır Mısır Mısır Kırgızistan Mısır Burkina Faso Burkina Faso Mali Peru Burkina Faso Tablo 2 : yılları arası en çok organik pamuk üretimi yapan ülkeler sıralaması döneminde ülkemizde ton organik pamuk lifi üretilmiştir. Bu üretim ülkemizi, %74 lük payı ile ton üretim yapan Hindistan ın çok gerisinde bıraksa da dünya sıralamasında en büyük ikinci organik pamuk üreticisi ülke konumuna getirmiştir döneminde organik pamuk üretimi yapan ülkelerin üretim miktarları Tablo3 te verilmiştir.[2] Sıralama Ülke Üretim (ton) Yüzde Pay 1 Hindistan 103, % Türkiye 15, % Çin 8, % Tanzanya 8, % ABD 6, % Mali 1, % Peru % Uganda % Mısır % Burkina Faso % Benin % Kırgızistan % Nikaragua % Paraguay % İsrail % Brezilya % Senegal % Tacikistan %0.001 Toplam 138, Tablo3 : Dönemi ülkelere göre organik pamuk üretim miktarları 2

5 2 Organik Tekstil Ürünleri Organik tarım ile elde edilen doğal materyallerden, belirli standartlara göre elde edilmiş ürünler organik tekstil ürünleri olarak adlandırılmaktadır. Organik tekstiller pamuk, jüt, ipek, yün vb. hammaddelerden üretilebilirler. Ancak bu tekstil hammaddelerinin kullanım yüzdeleri 1 ve elde edilişlerinin olumsuz sonuçları 2 karşılaştırıldığında organik pamuk lifleri ile üretilmiş organik tekstiller ön plana çıkmaktadır.[3,4] 2.1 Organik Tekstillerin Kullanım Alanları Organik tekstiller cilt dostu, sağlıklı ve çevreye duyarlı olmaları ile ön plana çıkmaktadırlar. Bu özellikleri ile özellikle bebek giysilerinin üretiminde sıklıkla kullanılmaktadırlar. Bunun yanında konvansiyonel yöntemlerle elde edilmiş pamuk ile üretilebilen tüm tekstil ürünleri üretilebilmektedir. 2.2 Organik Tekstillerin Sertifikalandırılması Belirli standartlara göre üretilmiş organik tekstil ürünleri çeşitli kurumlar tarafından sertifikalandırılmaktadır. Sertifikalandırma ; üretimin her aşamasında çeşitli kriterlere göre üretim yapılması ve bu üretimin bağımsız akredite kurumlar tarafından denetlenmesi ile ilgili kuruluşlara verilmektedir.[5,6,9] Global Organik Tekstil Standartları (GOTS) Global organik tekstil standartları çalışma grubu dünyanın önde gelen dört 3 organik tekstil organizasynonunun ortak çalışmaları ile oluşturulmuştur. GOTS organizasyonu tarımsal, çevresel ve sosyal sorumlulukları, tekstil prosesleri alanında incelemekte ve sertifikalandırmaktadır.[6,9] Textile Exchange (Organic Exchange) Textile Exchange organizasyonu uluslararası alanda organik tekstil ürünlerinin ve üretiminin yagınlaşması amacı üzerine kurulmuştur. Organizasyon %100 organik tekstil ürünleri (OE100) ve organik karışım 4 (OE Blended) tekstil ürünleri için belirlediği standartlar çerçevesinde sertifiklandırma yapmaktadır.[7,8] 3 Organik Pamuk Kullanılarak Kumaş Üretilmesi Projesi Sistem Analizi dersi kapsamında organik pamuk kullanılarak iplik eldesi ve elde edilen ipliğin örülerek kumaş haline dönüştürülmesi amaçlanmıştır. İşlemlerin tamamı Ege Üniversitesi Tekstil Mühendisliği Bölümü Uygulama İşletmeleri nde yapılmıştır. Üretim için kullanılacak organik pamuk GOTS ve OE sertifikalarına sahip EGEDENİZ Tekstil Ticaret ve Sanayi A.Ş. firmasından şerit olarak temin edilmiştir. Firmaya ait sertifika örnekleri ekte verilmiştir. 1 Bitkisel bir lif olan pamuk, lif üretiminin %54 ünü kapsadığı için endüstride önemli bir yere sahiptir.[10] 2 Dünyada kullanılan zirai böcek ilaçlarının %16 sı pamuk yetiştiriciliği için kullanılmaktadır. 3 OTA (ABD), IVN (Almanya), Soil Association (İngiltere) ve JOCA (Japon) 4 En az %5 organik pamuk içeren karışımları kapsamaktadır. 3

6 3.1 Organik İplik Üretimi Yapılan ölçümler sonucunda iplik üretimi için kullanılacak şerit kalınlığının Ne 0,16 olduğu tespit edilmiştir. Şeritten iplik eğirme işlemi Rieter Open End R60 makinesinde gerçekleştirilmiştir. Üretilecek ipliğin örülerek kumaşa dönüştürülmesi planlandığından 1 iplik numarası Ne30, büküm katsayısı α e =3,7 olarak belirlenmiş ve makine üzerinde gerekli ayarlamalar yapılmıştır. Yapılan ayarlar Tablo4 te verilmiştir. Rotor Devri İplik Hızı Çekim Besleme Açma Sil. T/m Sarım Açısı /dk m/dk 291 0,48 m/dk Tablo4 : Rieter Open End R60 makine ayarları Eğirme işlemi makinedeki dört rotor üzerinde gerçekleştirilmiştir. Başlangıça mevcut 2.5 kg şeridin tamamı iplik formuna getirilmiş, toplamda m iplik, 0.3kg lık 8 bobbin halinde elde edilmiştir. Örmenin yapılacağı makinenin dört sistem ile çalışması planlandığından 8 bobin parafinleme esnasında birleştirilerek 0.6kg ağırlığında olacak biçimde 4 bobine sarılmıştır. Resim1 : Rieter Open End R60 Resim2: Ne30/1 organik pamuk ipliği 1 Örülecek kumaşın gramajı 100g/m 2 olarak öngörülmüş, iplik üretimindeki hesaplar bu değere göre yapılmıştır. 4

7 3.2 Organik Kumaş Üretimi Örme işlemi için TERROT SH130 tipi 16 (406,4mm) çapında, E28 inceliğinde yuvarlak örme makinesi kullanılmış, makinede 4 sistem çalıştırılmış ve örgü yapısı olarak SÜPREM örgü tercih edilmiştir. Örülen kumaşın gramajı 100g/m 2 olarak ölçülmüştür. Tüp formunda örülmüş olan kumaş kapalı en 40,64cm, açık en 81,28 cm olarak ölçülmüştür. Toplam kullanılan iplik ağırlığının 2,5kg, gramajın 100g/m 2 ve açık 1 kumaş eninin 81,28cm olduğu bilindiğinden, örülen kumaşın 30,75m uzunluğunda olacağı hesaplanmış ancak gramaj ayarlamaları ve kumaşın makineden sökümlesi sırasında kumaşta kayıplar meydana geldiğinden 25m kumaş elde edilmiştir. Resim3: TERROT SH130 Resim4: 100g/m 2 organik pamuklu örme kumaş 1 Açık kumaş eni = makine çapı x 2 olarak hesaplanmakatdır. 5

8 4 Kaynaklar 1 Erişim tarihi: Textile Exchange, Farm & Fiber Report , Erişim tarihi: Erişim tarihi: Plunkett, Jack W. Plunkett's apparel and textiles industry almanac. Plunkett Research Ltd. pp ISBN Tarakçıoğlu I Organik Pamuk Fantezi mi, Fırsat mı? Türkiye Tekstil Sanayii İşverenleri Sendikası Dergisi. Tübitak Tekstil Araştırma Merkezi Müdürlüğü, Ege Üniversitesi Tekstil Fakültesi. 8 Eylül İZMİR. 6 Erişim tarihi: Erişim tarihi: Erişim tarihi: Erişim tarihi: Erişim tarihi :