12. ÜNİTE AYDINLATMA DAĞITIM TABLOLARI YAPIM RESİMLERİ

Transkript

1 12. ÜNİTE AYDINLATMA DAĞITIM TABLOLARI YAPIM RESİMLERİ KONULAR 1. İlgili İç Tesisat Yönetmelik Maddelerinin İncelenmesi 2. Tablo Çeşitleri 3. Tablo Montajında Kullanılan Gereçler 4. Dağıtım Tablo Şemalarının Çizilmesi

2 BU ÜNİTEYE NEDEN ÇALIŞMALIYIZ? Aydınlatma Dağıtım Tablolarının Yapım Resimleri hakkında bilgi sahibi olacak, Dağıtım Tabloları ile İlgili İç Tesisat Yönetmelik Maddelerini İnceleyecek, Aydınlatma Dağıtım Tablo Çeşitlerini öğrenecek, Tablo Montajında Kullanılan Gereçlerin isimlerini ve görevlerini öğreneceksiniz.

3 BU ÜNİTEYE NASIL ÇALIŞMALIYIZ? Ünite içerisinde yer alan tanım ve kavramları iyi öğreniniz. Ünite içerisinde yer alan konulara ait açıklamaları dikkatlice okuyunuz. Üniteye ait konuların içerisindeki bir bölümü öğrenmeden başka bir bölüme geçmeyiniz. Ünite sonunda yer alan özet kısmını mutlaka okuyarak değerlendirme sorularını yanıtlarına bakmadan dikkatlice çözmeye çalışınız. Çözümünü yaptığınız değerlendirme sorularını kitabınızın sonunda yer alan yanıt anahtarı ile karşılaştırınız. Yanlış cevaplarınızın nedenini bulup bu konudaki eksikliğinizi mutlaka tamamlayınız.

4 12.1 İLGİLİ İÇ TESİSAT YÖNETMELİK MADDELERİNİN İNCELENMESİ Dağıtım tabloları işletme sırasında ortaya çıkan mekanik zorlamalara, nem ve ısı etkilerine dayanıklı ve zor tutuşabilen yapay (sentetik) ya da metal gereçlerden yapılmalı, sayaç altlıkları için saç kullanılmalıdır. Kullanılacak gereçler yürürlükteki ilgili standartlara uygun olmalıdır. Dağıtım tablolarının yapımında kullanılan ve korozyona dayanıklı olmayan gereçler, gerektiğinde boyanmalı ya da bunlara galvaniz yüzey koruması gibi uygun bir yüzeysel işlem uygulanmalıdır. Sac tablolar için 0,5 m2 ye kadar en az 1 mm, 0,5 m2 nin üzerinde en az 2 mm kalınlıkta düzgün yüzeyli DKP sac kullanılmalıdır. Gerilim altındaki çıplak bölümler arasında en az 10 mm açıklık bulunmalıdır. Gerilim altındaki çıplak bölümler işletme araçların yalıtılmamış iletken bölümlerden, çevredeki metal parçalardan ve yapı bölümlerinden en az 15 mm açıklıkta olmalıdır. Gerilim altındaki çıplak bölümler koruyucu dış engellerden en az aşağıdaki açıklıktaki olmalıdır. Sac kılıflar, sac kapılar vb. tesis bölümlerinde Örgülü tel, örgülü tel kapı ve öteki engellerde : 40 mm : 100 mm Dağıtım tablolarının ön ve arkasında gerilim altında bulunan madeni bölümlere insanların dokunmasına engel olacak düzenlerin yapılması ve bu yapılamadığında tabloların çevresinin kapatılması gerekir. Dağıtım tablolarındaki aygıtlara (sigorta, anahtar, sayaç, zil transformatörü) etiket takılmalı, klemens ve iletkenlere numara verilmelidir. Tablolar üzerinde bulunacak aygıtlar, tablonun yapısına uygun seçilmelidir. 60 Ampere kadar akım çeken tablolar barasız, 60 A den daha fazla akım çeken tablolar baralı tipte olmalıdır. Tozlu yada nemli yerlerde kullanılan tablolar, tamamen sızdırmaz biçimde, kapalı dökme demir yada çelik saçtan yapılmalıdır. İşyeri, konut vb. yerlerde dağıtım tabloları merdiven başı gibi umuma açık yerlere konulmamalı, ait olduğu bağımsız bölümün içerisine konulmalıdır. Tabloların demir gövdesi ile gerilim altında olmayan tüm demir bölümleri topraklanmalıdır. Sayaç nemsiz, tozsuz, zararlı ısınma ve hava değişiklikleri ile sarsıntı olmayan ve işletme ilgililerinin tüketiciye haber vermeden istedikleri zaman kontrol edebilecekleri yerlere konmalıdır. Konutlarda, elektrik sayaçları merdiven boşluklarındaki duvar üzerine, kapaklı bölmelerin içine ya da iyi havalandırılabilen bodrumların kuru ve uygun yerlerine konulabilir. 204

5 Tozlu yerlere ya da açığa konulması zorunlu olan sayaçlar galvanizli saçtan yapılmış ve kilitli bir dolap içine yerleştirilmeli ve sayaca gelen kolonların dolaba giriş ve çıkış delikleri toz ve nem girmeyecek biçimde kapatılmalıdır. Sayaçların üst kenarının yerden yüksekliği 1,8 metre olmalıdır TABLO ÇEŞİTLERİ Elektrik enerjisi dağıtımının sonu, iç tesisatın başladığı yere dağıtım tabloları konur. Bu dağıtım tablolarında, alıcı devrelerinin, ölçü, güvenlik ve kumanda elemanları bulunur. Dağıtım tablolarının montajı yapılırken, enerjinin iç tesisata girişi de dikkate alınarak en uygun yere yapılmalıdır. Bu seçim yapılırken herhangi bir tehlike anında, elektrik enerjisinin kolayca hemen kesilebilmesi de göz önünde tutulmalıdır. Enerji dağıtım tabloları; kendi güvenliğini temin eden kolon sigorta ve şalter ile linye sigortaları, ölçü ve kumanda elemanlarına sahiptir. Bu araçların tamamı, şebekeden yalıtılan, eğrilmeyen, ses çıkarmayan, darbe etkilerine dayanıklı, yanmayan, su ve eriyiklerinden etkilenmeyen düzlemler üzerine uygun olan bir düzenle yerleştirilir. Dağıtım tabloları; a. Aydınlatma dağıtım tabloları b. Kuvvet dağıtım tabloları Sıva üstü ve sıva altı gömme tip sac tablolar; pano tipi dağıtım tablosu yapılmasına lüzum görülmeyen yerlerde kullanılmak üzere, en az lmm lik DKP saçtan imal edilir. Tablo üç kısımdan meydana gelir. Kilitlenebilir bir kapağı, sac kutu ve özel anahtarla açılıp kapatılabilen özellikte, tablonun içine konulacak, hat güvenliğini temin eden Kolon sigorta ve şalter ile linye sigortalan, ölçü ve kumanda elemanlarının montajının yapıldığı şasi ve kapatıldığında bu elemanları görebilecek şekilde delikler olan iç kapaktan oluşur. Sac kutu kaynaklı olarak yapılır. Kablo girişleri için gerekli delikler açılacaktır. Tablo üzerinde faz hatları için gerekli sayıda, yanmayan tipte klemens veya baralar, nötr ve topraklama baraları bulunur TABLO MONTAJINDA KULLANILAN GEREÇLER Yapım Gereçleri Sac tablolar: DKP olarak adlandırılan 1-2 mm kalınlığında saclardan yapılır. Küçük tipleri (sıva üstü, sıva altı gömme tip) düzgün, kıvrımlı bölümleri, nokta kaynağı ile kaynak yapılarak, birleştirilir. Kapalı ve açık tipleri de yapılır. Büyük pano tipleri ise köşebentlerle dayanımı artırılmak suretiyle imal edilirler. 205

6 Yalıtkan gereçlerden yapılan tablolar; kumanda ve kontrol araçları, tablonun yalıtkan gereçleri üzerine monte edilir. Saçtan yapılmış çerçeve dolap kutu içine yerleştirilerek güven altına alınabilir Tablo üzerine montajı yapılan gereçler Tablo üzerine ihtiyaca göre seçici pako şalterler monte edilir, bu şalterler, kullanışlı ve pratik olmaları nedeniyle son yıllarda tablo ve pano tipi dağıtım tablolarında, pako şalterler daha çok kullanılmaktadır. Pako şalterler, tablo üstü montajına mahsus, sac veya plastik kapaklı, döner göbekli, projede gösterilecek sayıda pozisyonu olan, amaca göre, kontak sayısı ve kontak akımı ile anılırlar Sigortalar Bıçaklı sigortalar: Tablo arkası montajına mahsus kısa devre akımına dayanabilir maddeden yapılmış tipte kaidesi ile birlikte, ihtiyaca göre amperajı ile birlikte NH ifadesi ile birlikte anılırlar. Resim 12.1: NH Bıçaklı Sigorta Buşonlu sigortalar: Tablo arkası veya üstü montajına mahsus, sıcaktan veya arktan erimeyecek ve yanmayacak bir maddeden gövdesi ve kapağı ile komple, ihtiyaca göre amperajı ile birlikte anılırlar. Resim 12.2: Buşonlu Sigortada kullanılan elemanlar 206

7 Anahtarlı otomatik sigortalar: Aynı zamanda anahtar vazifesi de gören, ihtiyaca göre amperajı ile birlikte tek ve çok kutuplu olarak, W otomat veya K otomat ifadesi ile birlikte anılırlar. Resim 12.3: Buton, şalter ve anahtar Resim 12.4: Anahtarlı otomatik sigorta Ölçü aletleri Ölçü aletleri tablo üzerine montaj edilebilir tipte imal edilenler kullanılmalıdır. Alternatif akım ölçü aletleri şebeke frekansına uygun olmalıdır. Aynı tablo üzerinde kullanılan ölçü aletleri aynı form ve boyutta dört köşe veya yuvarlak yapıda olmalıdır. Ayrıca gaz, toz ve rutubetten etkilenmeyecek tarzda olanlar kullanılmalıdır. İhtiyaca göre voltmetreler, ampermetreler, frekansmetreler kullanılır. Ampermetreler, 100 amper in üstündeki akımlarda kullanılacaksa akım trafosu ile birlikte kullanılır. Voltmetre, devresine bağlanacak voltmetre komütatörü ile her faz ın gerilimi ayrı ayrı ölçülebilir. 207

8 3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI Resim 12.5: Dağıtım Tablolarında Kullanılan Ölçü Aletleri Sayaçlar: Kullanılan elektrik enerjisinin miktarını ölçmek için ihtiyaca göre, tek veya üç fazlı sayaçlar kullanılır. Sayaçların akım bobinleri 100 amper in üstündeki akımlarda kullanılacaksa akım trafosu ile birlikte kullanılır. İşaret lâmbaları: Fazların tabloya kadar gelip gelmediği, istenilen renkte ışıklı işaret lâmbaları kullanılmak suretiyle tespit edilir. Şekil 12.1: NH Sigorta ile Yapılmış Bir kuvvet Dağıtım Tablosunun Bağlantısı 208

9 12.4 DAĞITIM TABLO ŞEMALARININ ÇİZİLMESİ İmalât resimleri; tabloların yerlerine montaj resimleri tali tablolarda 1/5 ölçeğinde, önden görünüşü (cihazlarla beraber) yandan görünüşü ve kesiti çizilir. Şekil 12.2 : Buşonlu Sigortalarla Yapılan Bir Dağıtım Tablosunun Bağlantısı ve Görünüşü 209

10 ÖZET Dağıtım tabloları işletme sırasında ortaya çıkan mekanik zorlamalara, nem ve ısı etkilerine dayanıklı ve zor tutuşabilen yapay (sentetik) ya da metal gereçlerden yapılmalı, sayaç altlıkları için sac kullanılmalıdır. Kullanılacak gereçler yürürlükteki ilgili standartlara uygun olmalıdır. Dağıtım tablolarının yapımında kullanılan ve korozyona dayanıklı olmayan gereçler, gerektiğinde boyanmalı ya da bunlara galvaniz yüzey koruması gibi uygun bir yüzeysel işlem uygulanmalıdır. Dağıtım tablolarının ön ve arkasında gerilim altında bulunan madeni bölümlere insanların dokunmasına engel olacak düzenlerin yapılması ve bu yapılamadığında tabloların çevresinin kapatılması gerekir. Dağıtım tablolarındaki aygıtlara (sigorta, anahtar, sayaç, zil transformatörü) etiket takılmalı, klemens ve iletkenlere numara verilmelidir. 60 Ampere kadar akım çeken tablolar barasız, 60 A den daha fazla akım çeken tablolar baralı tipte olmalıdır. Sayaç nemsiz, tozsuz, zararlı ısınma ve hava değişiklikleri ile sarsıntı olmayan ve işletme ilgililerinin tüketiciye haber vermeden istedikleri zaman kontrol edebilecekleri yerlere konmalıdır. Konutlarda, elektrik sayaçları merdiven boşluklarındaki duvar üzerine, kapaklı bölmelerin içine ya da iyi havalandırılabilen bodrumların kuru ve uygun yerlerine konulabilir. Enerji dağıtım tabloları; kendi güvenliğini temin eden kolon sigorta ve şalter ile linye sigortalan, ölçü ve kumanda elemanlarına sahiptir. Tablo üzerine ihtiyaca göre seçici pako şalterler monte edilir. Bıçaklı sigortalar; tablo arkası montajına mahsus kısa devre akımına dayanabilir maddeden yapılmış tipte kaidesi ile birlikte, ihtiyaca göre amperajı ile birlikte NH ifadesi ile birlikte anılırlar. Buşonlu sigortalar; tablo arkası veya üstü montajına mahsus, sıcaktan veya arktan erimeyecek ve yanmayacak bir maddeden gövdesi ve kapağı ile komple, ihtiyaca göre amperajı ile birlikte anılırlar. Anahtarlı otomatik sigortalar; ayrı zamanda anahtar vazifesi de gören, ihtiyaca göre amperajı ile birlikte tek ve çok kutuplu olarak, W otomat veya K otomat ifadesi ile birlikte anılırlar. 210

11 Ölçü aletleri tablo üzerine montaj edilebilir tipte imal edilenler kullanılmalıdır. Sayaçlar; kullanılan elektrik enerjisinin miktarını ölçmek için ihtiyaca göre, tek veya üç fazlı sayaçlar kullanılır. Sayaçların akım bobinleri 100 amper in üstündeki akımlarda kullanılacaksa akım trafosu ile birlikte kullanılır. Fazların tabloya kadar gelip gelmediği, istenilen renkte ışıklı işaret lâmbaları kullanılmak suretiyle tespit edilir. İmalât resimleri; tabloların yerlerine montaj resimleri tali tablolarda 1/5 ölçeğinde, önden görünüşü (cihazlarla beraber) yandan görünüşü ve kesiti çizilir. 211

12 DEĞERLENDİRME SORULARI Aşağıdaki soruları dikkatlice okuyunuz ve doğru seçeneği işaretleyiniz. 1. Elektrik dağıtım tablolarının montajı ve bağlantıları ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? a. Tabloların içinde oluşabilecek nem ve rutubetin dışarı çıkmaması için tablonun altına veya üstüne delik açılmaz, b. Tablolardaki sigorta, anahtar ve sayaçlara etiket takılır, c. 60 ampere kadar akım çekilen tablolar barasız tipte imal edilir, d. Tabloların gerilim altındaki bölümleri için dokunmaya karşı koruyucu tedbirler alınır. 2. Aydınlatma dağıtım tabloları üzerinde aşağıdaki elektrik malzemelerinden hangisi bulunmaz? a. sigortalar b. şalterler c. sinyal lâmbaları d. gerilim trafosu 3. Elektrik iç tesisleri proje detay lan içinde aşağıdakilerden hangisinin bulunmasına gerek yoktur? a. Dağıtım tablosunun önden, yandan ve kesit resmi 1/5 ölçeğinde çizilir, b. enerji dağıtım özeti c. yüksek gerilim trafosu sarım hesaplan d. yükleme cetveli 4. Elektrik iç tesislerindeki dağıtım tablolarına montajı yapılan sayaçların akım bobinleri 10 amper in üstündeki akımlarda kullanılacaksa ampermetrelerin devrelerine hangi devre elemanı bağlanır? a. akım trafosu b. gerilim trafosu c. ön direnç d. ayarlı direnç 212