GEBE ve EMZİREN ANNEDE BESLENME Dr. Şevki ÇELEN ZTB Kadın Sağlığı EAH Perinatoloji Kliniği

Transkript

1 Aile Hekimliği sisteminde ilk 1000 gündeki beslenmeye yaklaşım nasıl olmalı? Doktor, Hemşire, Ebenin rolü GEBE ve EMZİREN ANNEDE BESLENME Dr. Şevki ÇELEN ZTB Kadın Sağlığı EAH Perinatoloji Kliniği

2 Maternal, fetal ve süt çocuğunun sağlığını en iyi şekilde düzenlemek için kadının beslenme durumu prekonsepsiyonel dönemde değerlendirilmelidir

3 Prekonsepsiyonel dönem SORGULANMALI Gebe kalınan kilo Gebelikte alınan kilo Medikal Hikaye (Chron s, Diabet ) Obstetrik Hikaye (NTD öyküsü) J Am Diet Assos 2008

4 SORGULANMALI Uygun Fiziksel Aktivite Yeme alıģkanlıkları Allerji, kötü alıģkanlıklar Uygun Vitamin ve Mineral Desteği J Am Diet Assos 2008

5 Folik Asit Fetüs/yenidoğanda NTD öyküsü Gebelik öncesi 1 ay-10. hafta Yok 0.4 mg folik asit Var 4 mg folik asit

6 Gebelik öncesi Yüksek doz A vitamini (10 bin IU/gün) kullanımı varsa kısıtlanmalı Güvenilirlikleri ve etkinlikleri tam bilinmediğinden gebelik ve emzirme döneminde bitkisel ilaçlar kesilmeli

7 Yeme bozukluğu Fertiliteyi etkileyebilir Gebelik komplikasyonlarına yol açabilir Gebelikte agreve olabilir

8 VKI kg/m Normal Kilolu Obezite Morbid Obezite

9 GEBELİK Sağlıklı bir gebelik dönemi geçirmek için; Uygun miktarda/çeģitlilikte ve sağlıklı olduğu bilinen besin tüketimi Yeterli vitamin ve mineral alınması Yeterli kilo alımı ve fiziksel aktivite Alkol/Sigara-madde bağımlılığı vb. alıģkanlıklardan kaçınma

10 KAÇINILMALI DondurulmuĢ gıdalar YıkanmamıĢ sebze/meyve Taze Küflü peynir Çiğ/az piģmiģ et-balık ġarküteri ürünleri Kafein

11 Besinlerle geçen hastalıklar Maternal hastalık Kongenital enfeksiyon Prematür doğum DüĢük-Ölü doğum

12 Önlem KiĢisel hijyen (sık el yıkama) PiĢmiĢ et ve balık tüketimi Pastörize edilmemiģ günlük ürün tüketilmemesi Taze sebze/meyve iyi yıkanmalı

13 Gebelerde kalori ihtiyacı Günlük ihtiyaç 340 kcal/gün ikinci trimester 452 kcal/gün üçüncü trimester artar..

14 Gebelikte kilo takibi VKI Gebelikte alınan kilo <18.5 kg/m2 (zayıf) 12.5 to 18.0 kg 18.5 to 24.9 kg/m2 (normal ) 11.5 to 16.0 kg 25.0 to 29.9 kg/m2 (kilolu) 7.0 to 11.5 kg 30.0 kg/m2 (obese) 5 to 9.0 kg

15 Az kilo alımı SGA Fazla kilo alımı LGA Çocuklukta obezite

16 Multivitamin desteği DOĞRU/YETERLĠ beslenemeyen gebelere verilmesi öneriliyor Demir 30 mg Kalsiyum en az 250 mg Folate en az 0.6 mg Moos MK. Am J Obstet Gynecol 2008;199:S280.

17 Demir desteği Kime? Ne kadar? Gebelik ve laktasyon için toplam 1000 mg demir gerekir Tüm gebelere 2. trimesterden itibaren mg/gün elementer demir proflaksisi Anemik gebelerde tedavi dozu 120 mg/gün elementer demir önerilir

18 Kalsiyum Gebelikte toplam kalsiyum ihtiyacı 30 gr Gebe ve emziren annelerin günlük kalsiyum ihtiyacı 1000 mg

19 Multivitamin desteği Yeterli besin tüketemeyenler Çoğul gebeler Ağır sigara içiciler Adölesan gebeler Vejeteryanlar Ġlaç ve madde bağımlıları Laktaz eksikliği olanlar

20 Balık tüketimi Proteinden zengin yağdan fakir iyi bir gıda Uzun zincirli poliunsature yağ asiti-omega-3 Haftada 2-3 porsiyon civa içermeyen balık tüketilmesi öneriliyor.

21 Omega-3 Beyin, retina geliģimi, visuel ve kognitif fonksiyonların geliģiminde etkin Erken doğum, DDA, Preeklampsi yi önlediği iddia ediliyordu Cochrane Database Syst Rev 2005 Bunu destekleyecek yeterli kanıt yok Omega-3 desteği rutin önerilmiyor.

22 Gestasyonel DM-Beslenme Ġlk defa gebelik sırasında saptanan diyabet Gebelerde %3-25 GDM tanısı konulabilir National Diabetes Information Clearinghouse: National diabetes statistics, 2011

23 Gestasyonel diyabet Gebelik öncesi normal, gebeliğin ilerleyen haftalarında bozulan, doğumdan sonra düzelen glukoz toleransı Gebelikten önce var olan hafif derecede anormal glukoz toleransının gebelikte kötüleģmesi Tanı konulmamıģ tip II diyabet Tanı konulmamıģ tip I diyabet

24 Glukoz tarama testi Kimi tarayalım? ACOG ve ADA tüm gebelerin taranmasını öneriyor ( hft) ACOG; teģhis edilmemiģ tip 2 diabet için güçlü Ģüphe bulunduğunda (obesite, GDM veya bozulmuģ glukoz metabolizması hikayesi) bu hastaları ilk vizitte taramayı öneriyor

25 GDM için risk faktörleri Aile hikayesi BKI >30 kg/m 2 YaĢ >25 >4.1 kg üzeri bebek doğurma öyküsü BozulmuĢ glukoz metabolizması hikayesi Açıklanamayan perinatal kayıp veya malformasyonlu infant öyküsü

26 Anne doğum kilosu >4.1 kg veya <2.7 kg Ġlk vizitte glukozüri PCOS Glukokortikoid kullanıyor olmak Esensiel yada gebeliğe bağlı HT Metabolik send Gebelerin %90 ı GDM için risk faktörü taşır

27 50 g glukoz (oral) 1 st sonra KŞ<140 mg/dl Normal KŞ>140 mg/dl 3 gün sonra ft AKŞ ve 2. st TKŞ Tek değer yüksek 100 gr OGTT AKŞ, 1, 2, 3. st KŞ 2 değer yüksek Normal Glukoz Açlık 1. Saat 2. Saat 3. Saat 100g 95mg/dl 180mg/dl 155mg/dl 140mg/dl GDM

28 ADA g glukoz (oral) AKŞ, 1, 2. st KŞ Normal Tek değer yüksek Glukoz Açlık 1. Saat 2. Saat 75g 92mg/dl 180mg/dl 153mg/dl GDM

29 Gebeliğin herhangi bir döneminde; Açlık plasma glukoz HbA1C 126 mg/dl veya % 6.5 veya Random plasma glukoz 200 mg/dl (AKġ yada HbA1C ile doğrulanan) Aşikar Diabetus Mellitus

30 GDM tanısı alanlar persistan diabet açısından postpartum hft taranmalı AKŞ 75 OGTT 2. st KŞ HbA1c mg/dl 126 mg/dl mg/dl 200 mg/dl %6.5 Bozulmuş açlık glukozu DM Bozulmuş glukoz toleransı DM DM

31 GDM-Beslenme Diyetisyen konsültasyonu Normoglisemi sağlamak Ketoasidozdan korumak VKI ne göre doğru kilo alımını sağlamak

32 GDM- Kalori ihtiyacı Sıklıkla kcal/gün Normal VKI 30 kcal/kg/gün Obez kcal/kg/gün Morbid Obez kcal/kg/gün Zayıf 40 kcal/kg/gün

33 Kalori ihtiyacı 3 azaltılmıģ ana öğün, 2-4 ara öğün Ģeklinde %40 Karbonhidrat %40 Yağ %20 Protein Öğünlere dağıtılmalıdır Diyetin ve kilo alımının takibi önemlidir

34 ANNE SÜTÜ Emziren annelerde Meme-Over kanseri Kemik erimesi Anemi riski azalır. Emzirme uterusun eski haline dönmesine yardımcı olur

35 Ġlk 6 ayda bebeklere sadece anne sütü verilmelidir. Tamamlayıcı besinlere 6 aydan önce baģlanmamalıdır. 6 ayın üzerindeki tüm bebekler tamamlayıcı besin almalıdır ve anne sütüne tamamlayıcı besinler ile birlikte 2 yaģına kadar veya daha fazla devam edilmelidir.

36 Bebekler anne sütü ile beslendikleri dönemde büyüme ve gelişme açısından mutlaka izlenmelidir.

37 Ġlk 6 aylık dönemde anne sütü azalıyorsa YanlıĢ emzirme tekniği Sütün tamamen boģaltılmaması anneye sütünün arttırılmasına yönelik eğitim verilmeli ve tamamlayıcı besinlere gereksiz yere erken baģlanmamalıdır

38 Emzirme dönemi Süt üretimi; maternal vücut yapısını, beslenme durumu ve ihtiyaçlarını etkiler Emzirenler gebelikte aldıklarından kcal fazla kaloriye ihtiyac duyarlar Emzirenler günlük 1000 mg Kalsiyum almalı

39 Süt miktarı Kişiden kişiye değişir ve günlük ml arasında olabilir

40 Bebeğin ihtiyacı Maternal laktasyon kapasitesinden öte bebeğin ihtiyacı süt üretimini belirler Çoğul gebelikler

41 Maternal faktörler Stress-Anksiyete Yorgunluk-Hastalık Sigara Kombine OKS

42 Diyet Annede beslenme akut olarak kısıtlansa bile süt üretiminde değiģiklik olmayacaktır Ancak kronik diyet besin depolarını tüketeceğinden süt üretimini olumsuz etkiler

43 Mineral ihtiyacı Serum düzeyinden bağımsız Kalsiyum Fosfor Magnezyum Demir Bakır Çinko Serum düzeyine bağımlı Ġyot Selenyum

44 Özetle Anne sütü ilk altı ay; Komple bir öğün...

45 TEŞEKKÜRLER HEPİMİZİN SORUMLULUKLARI VARDIR