AMAÇ: Araştırma planlamasında kullanılan basamakları öğrencilerin tanımlayabilmesini sağlamaktır.

Transkript

1 ÖRNEKLEME YÖNTEMLERİ Salı Populasyonu tanımak, Populasyonu temsil gücüne sahip bir alt grubu seçmek. n hacimli örnekten; elde edilen sonuçlarla; n den N e gitmektir. Populasyona genellemektir. n ise; ÖRNEK teki kişi sayısıdır AMAÇ: Araştırma planlamasında kullanılan basamakları öğrencilerin tanımlayabilmesini sağlamaktır. Öğrenim hedefleri : Bu oturum sonunda katılımcılar: Evren ve örneklem kavramını tanımlayabilecek, Farklı örneklem seçim yöntemlerinin avantaj ve dezavantajlarını sayabilecek, Araştırmada kullanılacak değişkenleri ve veri toplama yöntemlerini tanımlayabilecektir. Örnekleme tekniği, bir araştırmayı geniş ve gereksiz bir bilgi yükünden kurtaracak zaman-para-eleman-ve malzeme tasarrufu sağlar. Örnekleme yararlı bir teknik olmakla beraber, riski yüksek ve gelişigüzel kullanılması sakıncalı bir işlemdir. Evren (araştırma popülasyonu); N Belli bir bölgede oturma, bir sağlık kuruluşuna başvurma,belirli bir hastalığı olma vs özellikler açısından benzer olan kişilerin tümü Örneklem; n Evrenin özel yöntemlerle seçilen ve kendisine birçok özellik yönünden benzeyen bir alt bölümü Neden örnekleme yaparız? n sayıda çalışma örneği oluştururuz? Daha pratik, ucuz, kısa süreli Sonuçlar en az evren kadar güvenilir Uygulama hataları daha az Daha ayrıntılı bilgi toplanabilir PRATİK NOKTALAR Örneklemdeki hata payı hiçbir zaman 0 olmaz ki. Kim demiş? Hata payının en aza indirilmesi optimum örnek büyüklüğü ile olur. Her çalışma için mutlaka bir örnek büyüklüğü hesaplanmalıdır. Dicle de n 1 kadar, Ankarada n 2 kadar, Mersinde n 3 kadar. Gibi örnekler seçilebilir. Belki ilerde aynı konuda yapılmış çalışmaları birleştirmek gerekebilir. (Hatırınızda bulunsun; Tıbbi araştırmalarda; toplumu temsil yeteneği yüksek olan-verilen kararı topluma genellemeye izin verebilecekörneklem grubu üzerinde çalışmak; Para, Zaman,Eleman, ve Uzman hekim yetersizlikleri nedeniyle çoğu zaman mümkün olamamaktadır)

2 Örnekleme Yöntemleri OLASILIĞI BİLİNMEYEN ÖRNEKLER Gelişigüzel örnekleme, kota örneklemesi Ya ben yaptım oldu. Teyzesini referans alanların çalışması da diyebiliriz. OLASILIK ÖRNEKLERİ Bu da bilimi referans alanların yaklaşımıdır. Basit rasgele Sistematik Tabakalı Küme Çok aşamalı Basit Rasgele Örnekleme nasıl olur? Evrendeki tüm birimler listelenir. Rasgele sayılar tablosu/kura yardımıyla örnekleme girecek birimler seçilir. Seçim olasılıklı olduğundan evrendeki her bireye eşit olasılıkla seçilme şansı verir. Evren çok büyük olmadığında seçim işlemleri çok kolaydır. Sistematik Örnekleme Yöntemi Evren büyük olduğunda kullanılan bir örnekleme yöntemidir. Çok sayıda birim içeren kayıt sistemlerinin incelenmesinde kullanılır Seçim işlemlerinde evren büyüklüğü (N) örneklem büyüklüğüne (n) bölünerek kaç birimde bir birimin örnekleme alınacağı saptanır. Tabakalı Örnekleme Yöntemi İncelenen karakter katılımcıların herhangi bir özelliğine göre değişiklik gösteriyorsa kullanılır Tabakalardaki birimlerin kendi içinde homojen olması gerekir. Küme Örnekleme Yöntemi Örnekleme birimi demet ya da kümedir. Araştırmaya dahil olan bireyler geniş bir alana yayılmışsa uygulanmalıdır. Küme içinin heterojen olması durumunda örneklem hatası küçüktür.

3 Örneklem Büyüklüğü için düşünme yolu : Pek çok araştırmada populasyona ilişkin parametrelerin (µ) veya populasyon oranı (P) tahmin edilmesi veya aynı değişkenin incelendiği farklı örneklemlerden elde edilen istatistiklerin karşılaştırılması amaçlanır. Doğru bir tahmin yapılabilmesi için; üzerinde çalışma yapılacak çalışma grubunun (Örneklemin) en az kaç birim içermesi gerektiği hesaplanarak belirlenmelidir. P [ I X I d] 1 Yanda verilen ifadede d öngörülen kabul edilebilir örnekleme hatasını (1-α) güven düzeyini ve α simgesi yanılma düzeyini göstermektedir. Genelde güven düzeyleri %95, %99 ve %99.9 olarak seçilir. Bu güven düzeyleri α=0.05, α=0.01 ve α= dir. Populasyon Ortalaması µ için Örneklem Büyüklüğü Kestirimi Ortalama için µ ve Standart sapması için ise; ( ) olan normal dağılıma n sahip olduğu göz önüne alınırsa, örneklem büyüklüğü (n) için; Anayığın hacmi çok büyükse: 2 Z 2. n hesaplanır. 2 d Anayığın birim sayısı (N) çok büyük değilse, (n) şöyle hesaplanır. n N 0.05ise hesapladığımız n değerini n 0 değerine eşitleyerek, aşağıdaki ifade (n) hesaplanır. n0 n olur. n0 1 N

4 Türkiye de 0-16 yaş arası çocuklarda epilepsi prevalansı J Child Neurol Apr;19(4): Serdaroglu A, Ozkan S, Aydin K, Gucuyener K, Tezcan S, Aycan S. Çalışmanın amacı Türkiye de 0-16 yaş arası çocuklarda epilepsi prevalansını saptamaktır. Türkiye de yaşayan çocuk araştırmanın evrenini oluşturmaktadır. Çocukluk çağında epilepsi prevalansı %1 arasında olduğu için örneklem (0.05 tip 1 hata, 0.10 tip 2 hata ve desen etkisi 2 olmak üzere) olarak belirlendi. Küme örneklem metodu kullanılarak il, ilçe ve köylerden toplam (97%) çocuğa ulaşıldı. Deneyler için gerekli örnek büyüklüğünün saptanmasında kullanılan ölçütler: Tip 1 hata: 0.05 ya da daha düşük olarak varsayılır Güç (1-β): %80 ya da daha yüksek olarak varsayılır Beklenen en düşük oran İki grup arasında beklenen oransal fark Kullanılacak istatistiksel testin tek ya da çift yönlü Oluşu * tip 1 hata: 0,05, bir ilaçtaki yan etki oranı: %40, iki grup arasındaki yan etki açısından beklenen fark: %10 ve çift yönlü hipotez testi için hesaplanmıştır.

5 Populasyon Oranının (P) kestirilmesi Tahmin edilmek istenen Populasyon oranı (P) ile örneklem oranı p ö arasındaki farkın önceden belirlenen bir değeri belli bir olasılıkla aşmaması isteniyorsa ( P( IP po I d) (1 )). örneklem büyüklüğünü (n), (N sonsuz) için aşağıdaki ifade ile hesaplanır. n Z 2. 2 d P. Q ARAŞTIRMA DA BAŞLIK BAŞLIK Konuya benzer; ayrıca zaman, yer ve çalışmaya katılanlar hakkında bilgi verir. Diyarbakır da öğlen yemeğini lokantalarda yiyenlerin prevalansı Diyarbakır da ev kiralayan öğrencilerin prevelansı Diyarbakır da çeşmeden değil de; Marketlerden su alanların enfeksiyon hastalıklarına yakalanma riski nedir? BAŞLIK Başlık araştırmanın hem ilk hem de son yazılan bölümüdür. Araştırma başlığının kısa ve öz olması anlaşılırlığı arttırır. Araştırmanın içeriğini yeterli ölçüde ve en az sayıda kelimeler ile ortaya koymalıdır. Araştırmanın türü hakkında ipucu içerir. ARAŞTIRMA YERİNİN SEÇİMİ SEÇİMDE ÖNEMLİ NOKTALAR ARAŞTIRMANIN KONUSU ARAŞTIRMANIN AMAÇLARI ELDEKİ OLANAKLAR

6 Neden örnekleme yaparız? Daha pratik, ucuz, kısa süreli Sonuçlar en az evren kadar güvenilir Uygulama hataları daha az Daha ayrıntılı bilgi toplanabilir PRATİK NOKTALAR Örneklemdeki hata payı hiçbir zaman 0 olmaz. Hata payının en aza indirilmesi optimum örnek büyüklüğü ile olur. Her çalışma için mutlaka bir örnek büyüklüğü hesaplanmalıdır. DEĞİŞKENLER Bağımlı: Bir çok faktörün etkisiyle ortaya çıkan, bu faktörlerle kendisi arasındaki ilişki saptanmaya çalışılan değişken (örn. hastalık, davranış biçimi) Bağımsız: Bağımlı değişkeni ne ölçüde etkiledikleri saptanmaya çalışılan değişken (yaş,cinsiyet, sigara içme...) ARAŞTIRMADA KULLANILAN PARAMETRE, TERİM, SINIFLANDIRMA VE KRİTERLERİN AÇIKLANMASI BİR HASTANENİN BAKIM KALİTESİ Memnuniyet Hastane infeksiyonları hızı Sağlık personelinin işe gelmeme hızı Yatak işgal oranları Örneğin: Dicle Üniversitesinde yatak işgal oranı %87 dir. Yani her yıl yatakların %13 ü boş kalıyor. Hastanenin Otelcilik konusunda; yapılan yatırımının %13 ü heba edilmesi anlamına geliyor. Özel Veni-vidi ne? HT tanımı (Hiper Tansiyon) Örneğin 45 yaş üstü Diyarbakırlıların tansiyonu nedir? Sorulsa, Kişiler 15 dakika oturtulduktan sonra sağ kol kalp hizasına getirilir ve manşon kolun üst 2/3 ünü kaplayacak şekilde sarılarak 250 mm-hg ya kadar şişirilir. Ardından manşonun havası indirilirken ilk duyulan ses ve bu sesin kaybolduğu basınç kaydedilir /90 mm-hg hipertansiyon olarak sınıflandırılır. Biz bu çalışmayı 150 kişide yapacak olsak; örneklemimiz n=150 kişidir. Olur. N ise Diyarbakır daki 45 yaş üstü kişilerin toplamıdır. Popülasyon

7 Epidemiyolojik Veri Kaynakları Mortalite istatistikleri, Anket Doğum kayıtlarından sağlanan tıbbi veriler Bildirimi zorunlu hastalık istatistikleri Kitlesel tanı ve tarama araştırmaları Hastalık kayıtları Genel popülasyon için morbidite araştırmaları Epidemiyolojik Veri Kaynakları Sağlık sigortası istatistikleri Hayat sigortası istatistikleri Hastane yatan hasta istatistikleri Hastane ayaktan bakım istatistikleri Sağlık ocaklarından elde edilen veriler

8

9

10

11

12

13

14 Performans: Üretici ile tüketicinin kesişim yüzdesidir. Birinci kalite hizmet vermeyen personelin (Doktor+Hemşire+Memur), hizmetlerinden, hizmet alan hasta ve sahipleri memnun kalmamışsa, başhekim de bu personele 1. Kalite hizmet veren personel olarak bakıyorsa, β hatası yada 2. Tip hata yapmış olur. Buna da vatandaş riski denir.

15 İddia: Hastanenin Başhekimi üreticidir. Başhekimin riski α=0.05 dersek ne olur. Hastaların %95 ine şifa verdik demektir. Hastaneye gelen hastaların %95 inin iyileşerek ayrılması

16 Sağlıkta riskimiz nedir? Ölmek mi kalmak mı? s

17 ,