BÖLÜM 3b:MÜHENDİSLİK ALAŞIMLARINDA YAPI-ÖZELLİK-ISIL İŞLEM İLİŞKİLERİ
|
|
- Derya Sökmen
- 7 yıl önce
- İzleme sayısı:
Transkript
1 BÖLÜM 3b:MÜHENDİSLİK ALAŞIMLARINDA YAPI-ÖZELLİK-ISIL İŞLEM İLİŞKİLERİ 1 Fe-C alaşımlarının tavlanması Tavlama, malzemenin belli bir sıcaklığa ısıtılması, bu sıcaklıkta belli bir süre tutulması ve sonra yavaş soğutulması kademelerini içeren bir ısıl işlemdir. Tavlama sıcaklığında bekleme süresi, istenen dönüşümün tamamlanmasını sağlayacak kadar olmalıdır. Malzeme, sıcaklık gradyanları veya termo-elastik gerilmelerin yol açtığı çatlama/yamulmayı önlemek için yavaşça soğutulmalıdır.tavlama, iç gerilmeleri gidermek, sünekliği, tokluğu artırmak, belli bir mikroyapı elde etmek amacıyla uygulanır. Tavlama çeşitleri aşağıda verilmiştir. Çeliklerde tavlama sıcaklıkları yandaki diyagramda gösterilmektedir. Normalleştirme: Çeliğin üst kritik sıcaklıkların (A 3 ve A cm ) hemen üstündeki sıcaklıklarda ostenitleme bölgesine kadar ısıtılıp havada soğutulduğu bir ısıl işlemdir. Normalleştirilmiş ötektoid altı sade karbon çeliğinin mikroyapısı, ötektoid öncesi ferrit ve ince perlitden oluşur. Normalleştirme işlemi, perlit ve ötektoid öncesi faz tane boyutlarını küçültmek, döküm ve dövme parçalarda homojen tane boyutu ve bileşim elde etmek için uygulanan bir tavlama işlemidir. Sıcaklık, C Küreselleştirme: Ötektoid sıcaklığın tam altında, yüksek C lu çeliklere yumuşak küresel yapı elde etmek amacıyla uygulanan çok uzun süreli (16-24 saat) ısıtma işlemidir. Böylece ilave şekillendirme işlemleri için maksimum yumuşaklık elde edilir. Sade karbonlu çeliği tavlamada çoğunlukla kullanılan sıcaklıklar Gerilme giderme Normalleştirme Küreleştirme Tam tavlama Tam tavlama: Ostenitleme ve yavaş soğutma (birkaç saat) ısıl işlemi olup bu işlem sonucu daha yumuşak ve sünek kaba perlit (ve ötektoid öncesi faz) elde edilir. Aşırı soğuk işlem (Plastik deformasyonla) ile sertleşmiş ve ilave şekillendirme gerektiren parçaların yumuşatılması için tam tavlama yapılır. 2 1
2 Sade Karbon Çeliklerinin sınıflanması ve örneksel mekanik özellikleri Sade karbon çelikleri ABD standardlarında plain carbon steels diye geçer, yaygın olarak dört rakamlı AISI-SAE işareti ile tanımlanır. Örneğin, AISI-SAE 1030 çeliği. Burada 10 rakamı sade karbon çeliğini, 30 rakamı ise çelikte %0.30 C bulunduğunu göstermektedir.tüm sade karbon çelikleri dayanımı artırmak için alaşım elementi olarak Mn (% ) içerir. Sade karbon çelikleri empürite (katışkı) olarak P, S, Si ve diğer bazı elementleri de içerebilir. Aşağıdaki tablo da sade karbon çeliklerinin örneksel mekanik özellikleri gösterilmektedir. Çok düşük karbonlu sade karbon çelikleri, nispeten düşük dayanıma fakat yüksek sünekliğe sahiptir. Bu çelikler otomobil kaportasında olduğu gibi şekil verilen sac ve şerit malzemesi olarak kullanılır. Sade karbon çeliğinin karbonu arttıkça çelikler daha dayanımlı fakat daha az sünek olmaktadır. Orta karbonlu ( ) çelikler miller ve dişliler için kullanılır. Yüksek karbonlu çelikler ( ) yaylarda, dövme kalıplarında, bıçak ve makasların kesici ağızlarında kullanılır. Sade 3 DÜŞÜK ALAŞIMLI ÇELİKLER Neden alaşımlı çelikler? Sade karbonlu çelikler, dayanımı ve diğer mühendislik gereksinimleri çok yüksek olmayan yerlerde başarıyla kullanılır. Maliyetlerinin nispeten düşük olmasına rağmen bu çeliklerin aşağıdaki sınırlamaları vardır: Sade karbonlu çeliklerin dayanımları, süneklik ve darbe dayanımından büyük kayıplar olmadan 700 MPa dan üzerine çıkarılamaz. Sade karbon çeliklerinde büyük geniş kesitli parçaların her yerinde martenzitli yapı oluşturulamaz, yani bu çelikler derin sertleştirilemez. Sade karbonlu çeliklerin korozyon (yenim) ve oksitlenme direnci düşüktür. Orta karbonlu sade bir çelikte, tam martenzitli bir yapı elde etmek için hızla soğutulmalıdır. Hızlı soğutma ise ısıl işlem gören parçanın çarpılmasına ve çatlamasına neden olabilir. Sade karbon çeliklerinin düşük sıcaklıklardaki darbe dayanımı düşüktür. Sade karbonlu çeliklerin yukarıda belirtilen yetersizliklerini gidermek, özelliklerini iyileştirmek için, alaşım elementleri içeren, alaşımlı çelikler geliştirilmiştir. Alaşımlı çelikler, genellikle sade karbonlu çeliklerden pahalı olmalarına rağmen belirli mühendislik isteklerine yanıt verebilmek amacıyla kullanılabilecek tek çelik cinsidir. Alaşımlı çelikler için kullanılan başlıca alaşım elementleri mangan, nikel, krom, molibden ve volframdır. Ara sıra kullanılan diğer elementler ise vanadyum, kobalt, bor, aluminyum, kurşun, titanyum ve niobyumdur. Alaşım elementlerinin mikroyapıda dağılımı: Alaşım elementlerinin karbon çeliklerinde dağılımı bir elementin karbür ve bileşik oluşturma eğilimine bağlıdır. Yandaki tablo, alaşımlı çeliklerde alaşım elementlerinin dağılımını göstermektedir. Oklar, listenen elementlerin ferritte çözünme ya da karbür içinde birleşme eğilimlerini göstermektedir. Karbon miktarına bağlı olarak alaşım elementlerinin bazıları kısmen ferrit içinde çözünür, kısmende karbür oluşturur. Nb, Ti, W, V, Mo kuvvetli karbür oluşturucu elementlerdir. Si ve Al gibi elementler oksijenle birleşerek oksitler oluşturur. 4 2
3 Alaşım elementlerinin Ötektoid dönüşüme etkisi TEutectoid ( C) Ceutectoid (wt%c) Çeşitli elementler, Fe-Fe3C faz diyagramında ötektoid sıcaklığın ve otektoid karbon miktarının değişmesine Ti Si yol açar. Mangan ve Nikel ötektoid Mo W 0.6 Ni sıcaklığı düşürür ve Fe-Fe3C faz Cr 1000 diyagramında ostenit bölgesini 0.4 Cr Si genişleterek ostenit kararlaştırıcı 800 Mn element olarak iş görür. Bazı çeliklerde W 0.2 Mn Ti Mo 600 yeterli miktarda mangan veya nikelin Ni bulunması durumunda oda sıcaklığında bile ostenitli bir yapı elde edilir. wt. % of elementleri alloying elements Alaşım wt. % of alloying elements Ağ% Alaşım elementi ilavesi ile Totektoid değişimi Alaşım elementi ilavesi ile C otektoid değişimi Ağ% Alaşım elementleri Sıcaklık ( C) Volfram, molibden ve titanyum gibi karbür oluşturan elementler ötektoid sıcaklığını yükselterek ostenit faz alanını daraltır. Bu elementlere karbür kararlaştırıcı elementler denir. Alaşım elementleri ötektoid bileşimi % den daha az değerlere düşürür. Yukarıdaki grafikler düşük alaşımlı çeliklerin ısıl işlemi için ostenitleme sıcaklığını tahmin etmede faydalıdır. Alaşım elementleri ostenit dönüşümünü yavaşlatır. Çünkü karbonun yanında alaşım element atomlarıda dönüşüm sırasında yer değiştirmektedir. Yandaki şekil, %0.25 Mo ilavesinin ötektoid çelikte ostenit dönüşüm başlangıcını 650 C nin altındaki %0.25 Mo sıcaklıklarda dört kat geciktirdiğini göstermektedir. Alaşım elementlerinin çoğu (Cr, Ni, Si, Mn, Mo, Ti, W gibi) demir % 0 Mo kafesinde karbondan daha yavaş yayındığı için düşük alaşımlı çeliklerin eş sıcaklık eğrileri sağa kaydırır. Bu yüzden bir çok alaşımlı çeliklerde oda sıcaklığına nispeten yavaş soğutma ile dönüşüm eğrisinin yanda görüldüğü gibi burnundan geçmeden martenzit elde edilir. 5 Zaman, sn Düşük alaşımlı çeliklerin örneksel mekanik özellikleri ve uygulama alanları Yandaki tablo, yaygın olarak kullanılan düşük alaşımlı çeliklerin örneksel özelliklerini ve kullanım yerlerini vermektedir. Düşük alaşımlı çelikler, bazı dayanım düzeylerinde, sade karbonlu çeliklerden daha iyi dayanım, tokluk ve süneklik değerleri gösterir. Fakat, düşük alaşımlı çelikler daha pahalı olduğundan sadece gerekli olduğunda kullanılır. Düşük alaşımlı çelikler, çoğunlukla, taşıt parçalarının üretiminde sade karbonlu çeliklerle elde edilemeyecek yükseklikte dayanım ve tokluğun gerekli olduğu yerlerde kullanılır. 6 3
4 Dökme Demirler-I Tanımı: Dökme demirler, temelde %2-4 karbon ve %1-3 silisyum içeren ötektik alaşımlardır. Bu bakımdan, düşük ergime sıcaklığına (yak 1200 C) sahiptirler. Bu yüzden döküm yoluyla düşük maliyetle belirli uygulamalar için mühendislik parçaları üretilebilir. Silisyumun etkisi: Dökme demirlerin çoğu %1-3 oranında silisyum içerir. Silisyum, dökme demirdeki ferritin mukavemetin artırır. Ayrıca, silisyum ilavesi ile ötektik noktası %4.3 C dan %2-3.5 karbona kayar. Silisyum, ayrıca karbürün, demire ve grafite (serbest C na) dönüşümüne yol açar. Grafitleşme: Grafitleşme, bileşim ve soğuma hızı ile kontrol edilmektedir. %1 den fazla Si bulunması ve sıvı dökme demirin yavaşça soğutulması grafitleşmeyi kolaylaştırır. Dökme demirler grafitleştiğine göre, Fe-Fe 3 C faz diyagramı gerçekte denge diyagramı değildir. Fe-C ve Fe-Fe 3 C diyagramlarının demirce zengin tarafı (sol taraf) hemen hemen aynıdır. Fakat, Fe-C faz diyagramında Fe 3 C nin yerini grafit (C) alır. Böylece, 400 C de, %3.5C içeren dökme demirdeki ferrit miktarı α=( )/(100-0)=0.965 dir. Gri dökme demir:yüksek oranda Si içeren (~ %2 Si) dökme demir, katılaşma sırasında grafitleşir ve Fe 3 C oluşmaz. Bu tür dökme demirde grafit, yapraklar halinde bulunur. Kırıldığında açığa çıkan grafitler nedeniyle kırılma yüzeyi gridir. Grafit yapraklar nedeniyle gri dökme demir mükemmel titreşim söndürme kapasitesine ve aşınma direncine sahiptir. Bu bakımdan bu malzeme, ağır ekipmanlarda taban malzemesi olarak kullanılır. Gri dökme demir, ısıl işlemle perlitli, ferritli, martenzitli ve beynitli mikroyapılara sahip olabilir. Örneğin, gri dökme demir 750 C de ısıtıldığında ostenit (%0.75 C) ve grafit fazlarını içerir. Orta derece soğuma neticesinde ostenit, perlite dönüşür. Karbür oluşumu, daha az difüzyon gerektirdiğinden grafit oluşumundan daha kolaydır. Nihai yapı, perlitik ana faz içinde grafit yapraklarından oluşur. Yavaş soğuma hızında ferritli ana faz daha baskındır. Gri dökme demir mikroyapısı (400X). Koyu grafit yaprakları α-ferrit matrisi içinde bulunur. 7 Dökme Demirler-II Küresel grafitli dökme demir: Eğer çok az miktarda magnezyum veya seryum sıvı metale ilave edilirse yapraksı grafit yerine küre (nodul) şeklinde grafit oluşur. Normal gri dökme demirde süneklik sıfırdır. Küresel grafitli dökme demir ise %10-20 uzama gösterebilir. Küresel grafitli dökme demir, ısıl işlemle ferritli, perlitli veya temperlenmiş martensitli mikroyapıya sahip olabilir. Valf, pompa gövdeleri ve krank millerinin yapımında kullanılır. Beyaz dökme demir: Erimiş dökme demir katılaşırken karbonun çoğu grafit yerine demir karbür oluşturduğundan beyaz dökme demir meydana gelir. Döküm halindeki beyaz dökme demirin mikroyapısı perlitli anafaz içinde büyük miktarda demir karbürden (Fe 3 C) oluşur. Beyaz dökme demirin beyaz diye adlandırılmasının nedeni kırılma yüzeyinin beyaz veya parlak bir görünüşte olmasıdır.beyaz dökme demirde, karbonu demir karbür halinde tutmak için karbon ve silisyum miktarı nispeten düşük (% C ve % Si) ve katılaşma hızının yüksek olması gerekmektedir. Beyaz dökme demirler, çoğunlukla mükemmel aşınma ve yıpranma dirençleri için kullanılmaktadır. Dövülgen dökme demir: Dövülgen dökme demir, beyaz dökme demirin tavlanması ile elde edilir. Tavlama sonucu beyaz dökme demirdeki demir karbür, demir ve grafite ayrışır. Reaksiyon, sıvı olmayan ortamda olduğu için ortaya çıkan grafit yapraksı veya küresel değildir. Fakat, grafit katı faz içinde düzensiz yumrular halinde büyür. Gri dökme demirden daha dövülgendir. Ferritli veya perlitli dövülgen demir üretilebilir. Dövülgen dökme demirler, dökülebilirlik, talaşlı işlenebilirlik, orta dayanım, tokluk gibi özellikleri nedeni ile hırdavat malzemesi ve demiryolu ekipman parçası imalinde kullanılır. Küresel grafitli dökme demir mikroyapısı (150X) Koyu grafit noduller ferrit matrisi tarafından kuşatıımaktadır. Beyaz dökme demir mikroyapısı (350 X) Beyaz sementit bölgeleri perlit fazı ile kuşatılmaktadır. Dövülgen dökme demir mikroyapısı (100X): α-ferrit matrisi içinde koyu grafit yumruları 8 4
5 Gerçek demir-karbon faz diyagramında (kesikli çizgiler) sementit yerine grafit fazı bulunur. Fe-Fe 3 C diyagramı aşağıda kesiksiz çizgiler ile gösterilmektedir. 0 γ soğuma hızlı orta Beyaz Dövülgen Dökme demir aralığı yavaş Gri γ+grafit α+grafit Dökme Demirler-III küresel 100 Grafit Dökme demirde katılaşma sırasında soğuma hızına ve ısıl işleme bağlı olarak mikroyapının değişimi Fast=hızlı, Moderate=orta, slow=yavaş, malleable=dövülgen, reheat=yeniden ısıtma, cool=soğuma Dökme demirlerin mekanik özellikleri Dökme demir Gri (3.2C-2Si) G=grafit, P=perlit, α=ferrit Çekme Day.(.(MPa)) % Uzama Ferritli 172 <1 Perlitli 275 <1 Martensitli Küresel (3.5C-2.5Si) Ferritli Perlitli Temp. Mar Beyaz (3.5C-0.5Si) Perlitli (dök.) Dövülgen (2.2-1Si) Ferritli Perlitli Temp. Mar Paslanmaz Çelikler Paslanmaz çelikler, değişik ortamlarda korozyona (paslanmaya) karşı yüksek dirence sahiptir. Bunun nedeni, içerdikleri yüksek krom miktarıdır. Paslanmaz çeliğin paslanmaz olması için çeliğin en az %12 Cr içermesi gerekir. Krom elementi çeliğin yüzeyinde koruyucu oksit filmi oluşturarak alt taraftaki ana malzemeyi oksitlenmeden korumaktadır. Korozyon direnci Ni ve Mo ilavesi ile artırılabilir.paslanmaz çelikler genel olarak mikroyapıları temel alınarak dört türe ayrılır. Ferritli, ostenitli, martenzitli, çökeltili sertleşen. Aşağıdaki tabloda, paslanmaz çeliklerin örneksel mekanik özellikleri ve kullanılma yerleri görülmektedir.martensitli paslanmaz çeliklerde ısıl işlemle elde edilen martenzit anafaz olarak yapıda bulunur. Alaşım elementleri ilavesi, Fe-Fe 3 C faz diyagramını çok değişir. Ostenitik paslanmaz çeliklerde, ostenit faz alanı oda sıcaklığına kadar genişler. Ferritli paslanmaz çelikler, α-ferritten oluşur. Ostenitli ve ferritli paslanmaz çeliklerin sertliği ve mukavemeti, ısıl işlemle değil, soğuk işlemle artırılır. Ostenitli paslanmaz çelikler, yüksek oranda Cr ve Ni içerdiği için korozyona en fazla dayanımlıdır. Martensitli ve ferritli çelikler, manyetiktir. Ostenitli çelikler manyetik değildir. 10 5
6 Çökelme (yaşlandırma) sertleşmesi mekanizması Aluminyum alaşımlarının ve diğer metal alaşımlarının bir çoğunun dayanımları çökelme sertleşmesi ile artar. İkincil faz çökeltisi Ana faz (α) İkincil faza ait çökelen küçük parçacıkların içindeki ve etrafındaki kafes çarpılmaları dislokasyonun hareketini engellediğinden çökelme işlemi ile malzeme mukavemetleşir. Çözünürlük sınırı üstünde aşırı doymuş katı çözeltilerde, çökeltiler belli ısıl işlem sıcaklıklarında zamanla oluştuğundan çökelme sertleşmesi, yaşlandırma sertleşmesi olarak da bilinir. ALÜMİNYUM ALAŞIMLARI Çökelme sertleşmesi ısıl işlem basamakları A-B metallerine ait ikili faz diyagramı Çökelme sertleşmesi Sıvı ısıl işlem basamakları Sıcaklık Bileşim α + β Sıcaklık Çözeltiye alma Su verme yaşlandırma Zaman Çözeltiye alma ısıl işlemi: Bir alaşım sisteminde çökelme sertleşmesinin olabilmesi için, sıcaklık düştükçe çözünürlüğü azalan bir uç katı çözeltisinin var olması gerekir. Yukarıdaki faz diyagramında C o bileşimindeki bir alaşım içinde T 0 sıcaklığında tüm çözünen atomlar α tek fazlı katı eriyik içinde çözünür. Hızlı soğutma: Solvus çizgisi (çözünürlük sınır eğrisi) hızla geçilerek çözünürlük sınırı aşılır. Bu durumda T 1 sıcaklığında yarı-dengeli aşırı doymuş katı eriyik elde edilir. Bu sıcaklıkta denge fazları α+β dır. Fakat, difüzyonun sınırlı olması β fazının oluşumunu engeller. Yaşlandırma: Aşırı doymuş katı eriyiğin, difüzyonun yeterli olduğu T 2 sıcaklığına ısıtılması suretiyle β fazı küçük parçacıklar şeklinde zamanla çökelmeye başlar. Yani yaşlanma olur. 11 Al-%4 Cu alaşımının çökelme sertleşmesi Aşağıdaki şekilde Al-Cu faz diyagramı kısmen Katı çözelti görülmektedir. Al-%4Cu alaşımı çökelme sertleşmesi için uygun bir bileşim olup oda sıcaklığında alaşımda α ve θ fazları bulunmaktadır. Bu alaşımda çökelme sertleşmesi için ısıl işlem sırasışöyledir. A sıcaklığında (ör. 540 C) çözeltiye alma işlemi 540 C uygulanır. Bu işlem uygulanmış alaşıma su verilir (B: Oda sıcaklığı). Çözeltiye alma ve su verme işlemlerinden sonra, alaşım C arasında (C 20 C sıcaklığı) değişik sürelerde yapay olarak yaşlandırılır. Yandaki şekilde çökelme işlemi sırasında oluşan mikroyapılarşematik olarak görülmektedir. Çökelme sertleşmesi işlem kademeleri, mikroyapıları ve çekme değerleri 200 C 1 saat >1 saat sıvı Su verilmiş katı çözelti ÇD=240 Mpa Uzama=%40 yaşlandırılmış (mikron altı çökelti oluşumu başlamış) ÇD=415 Mpa Aşırı yaşlanmış (büyümüş θ çökeltileri) ÇD=170 Mpa Uzama=%20 Uzama=20 Çökelme serleşmesi için gerekli bileşim aralığı 540 C de tavlanmış yapı yavaş soğutulursa tane sınırlarında θ çökeltileri oluşur. ÇD=170, Uzama=%
7 Al-%4Cu alaşımında yaşlanma sonucu meydana gelen yapılar ve mekanik özellikler Dayanım veya sertlik Al atomu GP 1 Bölgesi Log yaşlanma zamanı Cu atomu θ faz parçacığı Kafes çarpılması var Aşırı yaşlanma θ faz parçacığı Kafes çarpılması yok Yandaki şekilde, çökelme sertleşmesi gösteren Al- Cu(%4) alaşımının oda sıcaklığı dayanım ve sertlik değerlerinin sabit bir sıcaklıkta yaşlandırma zamanı ile değişimi görülmektedir. Artan zaman ile mukavemet önce artar, yüksek bir değere erişir ve sonra azalır. Uzun süre sonra mukavemet değerlerindeki azalma aşırı yaşlanma sonucu oluşur. Al-%4Cu alaşımının yaşlanması sırasında önce küçük disk şeklinde GP1 bölgeleri (1-2 atom kalınlık, 25 atom çap) Cu atomu kümeleşmesi sonucu oluşur. Zamanla Cu atomu difüzyonu ile bu bölgeler büyüyerek sırasıyla θ (GP2 bölgesi de denir) ve θ geçiş fazları meydana geldikten sonra denge θ çökelti parçacıkları ortaya çıkar. Yandaki şekle bakıldığında maksimum mukavemet θ geçiş fazına tekabül etmektedir. Bu fazda çökelen parçacık ile matris arasında ve parçacık içinde kafes çarpılmaları en yüksek düzeydedir. Kafes çarpılmaları, plastik deformasyon sırasında dislokasyonların hareketini engelleyerek mukavemette artışa neden olur. Kafes çarpılmaları, aşırı yaşlanma ile azalır ve θ denge fazında tamamen kaybolur. Kaymaya karşı direnç azaldığından mukavemette düşüş olur. 13 Demir dışı alaşımlar ve kullanım yerleri Aluminyum alaşı şımlarının n mühendislik m özellikleri: Alüminyum, düşük yoğunluğu (2.70 gr/cm 3 ) nedeniyle özellikle taşıt parçaları yapımında tercih edilir. Yüzeyinde meydana gelen sağlam oksit filmi nedeniyle, iyi korozyon direnci gösterir. Saf aluminyuma alaşım elementleri ilave ederek dayanımı 690 MPa ya çıkarılabilir. Alüminyum, yiyecek kutularında ve paketlemede yaygın olarak kullanılır. Bakır r alaşı şımları: Bakır, gerek alaşımsız durumda, gerekse de diğer elementler katılarak alaşımlı durumda yaygın olarak kullanılan mühendislik metalidir. Alaşımsız bakır: yüksek iletkenliği nedeniyle büyük çapta elektrik sanayinde kullanılır. Cu-Zn alaşımları (pirinç): Pirinçler %5-%40 oranında Zn içeren bakır alaşımlarıdır. Tavlanmış durumda orta dayanımdadır ( MPa) ve soğuk işlenerek dayanımları artırılabilir. Kullanım yerleri arasında kilitler, anahtarlar, mermi parçaları, vidalar, pimler vs sayılabilir. Cu-Sn alaşımları (tunç): Bu alaşımlar bakıra katı çözelti sertleşmesi elde edebilmek amacıyla %1-10 Sn katılarak elde edilir. Yataklar, bilezikler, vana parçaları, dişliler kullanım yerleri arasındadır. Cu-Be alaşımları: Bu alaşımlar, %0.6-2 Be ve % Co içerir. Çökeltili sertleşebilen bu alaşımlarda ısıl işlem ve soğuk işlemle 1460 MPa dayanıma ulaşılabilir ki bakır alaşımlarında en yüksek değerdir. Kullanım yerleri arasında yaylar, merdane pimleri, kaynak cihazı parçaları sayılabilir. Magnezyum alaşı şımları: Magnezyum hafif bir metal olup (yoğunluk=1.74 g/cm 3 ) düşük yoğunlukta metal gerektiren uygulamalarda alüminyumla rekabet eder. Düşük yoğunlukları nedeniyle uçak sanayinde ve el aletlerinde kullanılmaktadır. Fakat, magnezyum ve alaşımlarının, yaygın kullanımlarını engelleyen birçok istenmeyen tarafları da vardır. Öncelikle, magnezyum aluminyumdan pahalıdır. Magnezyum havayla temas ettiğinde yandığı için dökümü nispeten daha zordur. Magnezyum alaşımları, aynı zamanda düşük dayanıma ( Mpa), düşük sürünme ve aşınma direncine sahiptir. Magnezyumun oda sıcaklığında şekil değiştirmesi güçtür. Çünkü magnezyum SDH (sıkı düzen hegzagonal) kristal yapısında olduğundan üç kayma sistemine sahiptir. Yüksek sıcaklıklarda magnezyumun taban kayma düzlemlerinden başka kayma mekanizmaları devreye girdiğinden Mg alaşımları soğuk işlenmez, sıcak veya ılık işlenir. Aluminyum ve çinko katı çözelti sertleşmesi ile magnezyumun dayanımını artırır. Soğuk işlenmelerindeki güçlük nedeniyle, yapı elemanlarında kullanılan magnezyum alaşımlarının çoğu dökümle elde edilir. Titanyum alaşı şımları: Nispeten hafif bir metal olan titanyum (yoğunluk=4.54 gr/cm 3 ), hayli pahalı olmasına rağmen yüksek dayanımı (%99 Ti için 662 MPa) nedeniyle, uçak ve uzay sanayinde Al alaşımlarıyla rekabet edebilmektedir. Ti metali oda sıcaklığında SDH krstal yapıya sahiptir. Ti-6Al-4V alaşımı yüksek dayanım ve işlenebilirlik özelliklerini bir arada taşıdığından en yaygın olarak kullanılan titanyum alaşımıdır. Bu alaşımın çözelti ısıl işlemi görmüş ve yaşlandırılmış durumdaki çekme dayanımı 1170 MPa ya ulaşmaktadır. Bu alaşım, örneğin uçak gaz türbin motorlarında disk ve kanat olarak kullanıldığı gibi kimyasal işlem cihazlarında da 14 kullanılmaktadır. 7
8 Nikel, yüksek sıcaklıkta korozyon ve oksitlenmeye karşı mükemmel direnciyle önemli bir mühendislik malzemesidir. Nikelin YMK yapısı ona yüksek şekillendirilebilirlik vermekte fakat nispeten pahalı olması ve yüksek yoğunluğu (8.9g/cm 3 ) kullanılmasını sınırlamaktadır. Nikel asıllı süper alaşımlar yüksek sıcaklıklara dayanabilen ve yüksek oksitlenme direncine sahip ve sürünme dirençli alaşımları gerektiren gaz türbini parçaları üretiminde kullanılmaktadır. Nikel asıllı süper alaşımların çoğu yaklaşık %50-60 Ni, %15-20 Cr ve %15-20 Co içerir. Çökelme sertleşmesi için az miktarda Al (%1-4) ve Ti (%1-4) de katılır. Nikel asıllı süper alaşımlar esas olarak üç ana faza sahiptir: (1) γ ostenit fazı, (2) gamma üstü (γ ) adı verilen Ni 3 Al ve Ni 3 Ti çökelti fazları, (3) karbür parçacıkları (% C katılmasıyla). γ bu alaşımlarda dislokasyonların gerilme altındaki hareketlerini güçleştirerek yüksek sıcaklık dayanımını artırır, karbürler ise yüksek sıcaklıklarda tane sınırı kararlılığını sağlar. Yandaki şekilde, sol üstteki kaba mikroyapı döküm yapısı olup ısıl işlemle bu mikroyapı değiştirilebilir ve γ ostenit matrisde küpsü ve ince gama üstü parçacıkları elde edilir (en sağdaki mikroyapılar). Nikel alaşımları Döküm yapısı Ni asıllı süper alaşım mikroyapıları Türbin motorunda Ti ve Ni alaşımları kullanım yerleri İnce küpsü γ parçacıkları ısıl işlem uygulanmış yapılar (çözeltiye alma+yaşlandırma) 15 Metal malzeme kullanan mühendislik tasarımları için malzeme seçimi Mühendislik tasarımlarında metal malzeme kullanmak bugün önemli olduğu gibi gelecekte de önemini koruyacaktır. Bunun başlıca nedeni metallerin aşağıdaki özelliklere sahip olmasıdır. Orta dayanım, iyi süneklik, şekillendirilebilirlik ve kolay kaynaklanabilirlik (çok düşük karbonlu sac çelikleri) Ortadan yükseğe dayanım ve yeterli tokluk, süneklik (düşükten orta karbonluya kadar sade karbonlu çelikler ve düşük alaşımlı çelikler). Düşük yoğunluk, yeterli dayanım ve iyi korozyon (yenim) direnci (aluminyum ve alaşımları) İyi elektrik ve ısı iletim, şekillendirilebilirlik, birleştirilebilirlik ve korozyon direnci (bakır ve alaşımları) İyi dökülebilirlik, yeterli dayanım, iyi aşınma dayanımı ve düşük maliyet (dökme demirler) Mükemmel korozyon direnci, iyi dayanım, yeterli süneklik (paslanmaz çelik) Yüksek dayanım, nispeten düşük yoğunluk ve iyi korozyon dayanımı (titanyum ve alaşımları) İyi dayanım, yüksek sıcaklıkta oksitlenme ve korozyon direnci (nikel ve kobalt asıllı alaşımlar) Düşük yoğunluk, yeterli dayanım ve süneklik (magnezyum alaşımları) Yukarıdaki liste tüm metalleri kapsamamakta, sadece metal malzemelerin önemli bazı özelliklerine değinmektedir. Bir mühendislik tasarımında kullanılacak metal malzemeye henüz karar verilmemişse, başlangıç noktası olarak metal malzemelerin uygulama alanlarına göz atılması önerilebilir. Maliyet malzeme seçiminde önemli bir etmendir. 16 8
ÇÖKELME SERTLEŞTİRMESİ
ÇÖKELME SERTLEŞTİRMESİ Prof. Dr. Ramazan YILMAZ Sakarya Üniversitesi, Teknoloji Fakültesi, Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü Esentepe Kampüsü, 54187, SAKARYA ÇÖKELME SERTLEŞTİRMESİ (Yaşlandırma
DetaylıMALZEME BİLGİSİ DERS 11 DR. FATİH AY. www.fatihay.net fatihay@fatihay.net
MALZEME BİLGİSİ DERS 11 DR. FATİH AY www.fatihay.net fatihay@fatihay.net GEÇEN HAFTA DEMİR ESASLI ALAŞIMLAR DEMİR DIŞI ALAŞIMLAR METALLERE UYGULANAN İMALAT YÖNTEMLERİ METALLERE UYGULANAN ISIL İŞLEMLER
DetaylıIsıl işlem, katı haldeki metal ve alaşımlarına belirli özellikler kazandırmak amacıyla bir veya daha çok sayıda, yerine göre birbiri peşine uygulanan
ISIL İŞLEMLER Isıl işlem, katı haldeki metal ve alaşımlarına belirli özellikler kazandırmak amacıyla bir veya daha çok sayıda, yerine göre birbiri peşine uygulanan ısıtma ve soğutma işlemleridir. İşlem
DetaylıBölüm 11: Uygulamalar ve Metal Alaşımların İşlenmesi
Bölüm 11: Uygulamalar ve Metal Alaşımların İşlenmesi Metal alaşımlar nasıl sınıflandırılır ve genel uygulama alanları nedir? Metallerin genel üretim teknikleri nelerdir? Demir esalı olan ve olmayan alaşımlarda
DetaylıÇÖKELME SERTLEŞTİRMESİ HOŞGELDİNİZ
ÇÖKELME SERTLEŞTİRMESİ Malzeme Malzeme Bilgisi Bilgisi PROF. DR. HÜSEYİN UZUN HOŞGELDİNİZ 1 ÇÖKELME SERTLEŞTİRMESİ (Yaşlandırma Sertleşmesi) Bazı metal alaşımlarının sertlik ve mukavemeti, soğuk deformasyon
Detaylı3. MALZEME PROFİLLERİ (MATERİALS PROFİLES) 3.1. METAL VE ALAŞIMLAR. Karbon çelikleri (carbon steels)
3. MALZEME PROFİLLERİ (MATERİALS PROFİLES) 3.1. METAL VE ALAŞIMLAR Karbon çelikleri (carbon steels) Çelik, bileşiminde maksimum %2 C içeren demir karbon alaşımı olarak tanımlanabilir. Karbon çeliğin en
Detaylı6. BEYAZ ve YÜKSEK ALAŞIMLI DÖKME DEMİRLER
6. BEYAZ ve YÜKSEK ALAŞIMLI DÖKME DEMİRLER Gri dökme demirlerin özellikleri; kimyasal bileşimlerinin değiştirilmesi veya kalıp içindeki soğuma hızlarının değiştirilmesiyle, büyük oranda farklılıklar kazanabilir.
DetaylıDemir-Karbon Denge Diyagramı
Demir-Karbon Denge Diyagramı Sıcaklık Demir-Karbon diyagramı Demir, pek çok mühendislik alaşımının temelini oluşturan metaldir. Külçe demir olarak bilinen ve hemen hemen saf durumdaki demir çatı, soba
DetaylıSÜPER ALAŞIMLAR Prof.Dr.Ayşegül AKDOĞAN EKER Prof.Dr.Ayşegül AKDOĞAN EKER
Süper alaşım; ana yapısı demir, nikel yada kobalt olan nisbeten yüksek miktarlarda krom, az miktarda da yüksek sıcaklıkta ergiyen molibden, wofram, alüminyum ve titanyum içeren alaşım olarak tanımlanabilir.
Detaylışeklinde, katı ( ) fazın ağırlık oranı ise; şeklinde hesaplanır.
FAZ DİYAGRAMLARI Malzeme özellikleri görmüş oldukları termomekanik işlemlerin sonucunda oluşan içyapılarına bağlıdır. Faz diyagramları mühendislerin içyapı değişikliği için uygulayacakları ısıl işlemin
DetaylıALUMİNYUM ALA IMLARI
ALUMİNYUM ALA IMLARI ALUMİNYUM VE ALA IMLARI Alüminyum ve alüminyum alaşımları en çok kullanılan demir dışı metaldir. Aluminyum alaşımları:alaşımlama (Cu, Mg, Si, Mn,Zn ve Li) ile dayanımları artırılır.
DetaylıProf. Dr. İRFAN AY / Öğr. Gör. FAHRETTİN KAPUSUZ 1
MAKİNE PROGRAMI MALZEME TEKNOLOJİSİ-I- (DERS NOTLARI) Prof.Dr.İrfan AY Öğr. Gör. Fahrettin Kapusuz 2008-20092009 BALIKESİR Prof. Dr. İRFAN AY / Öğr. Gör. FAHRETTİN KAPUSUZ 1 DEMİR-KARBON (Fe-C) DENGE DİYAGRAMI
DetaylıMalzeme Bilgisi Prof. Dr. Akgün ALSARAN. Temel kavramlar Demir-Karbon Denge Diyagramı
Malzeme Bilgisi Prof. Dr. Akgün ALSARAN Temel kavramlar Demir-Karbon Denge Diyagramı İçerik Giriş Demir-sementit diyagramı Demir-grafit diyagramı Dökme demir 2 Giriş Demir, pek çok mühendislik alaşımının
DetaylıCALLİSTER FAZ DÖNÜŞÜMLERİ
CALLİSTER FAZ DÖNÜŞÜMLERİ Faz dönüşümlerinin çoğu ani olarak gerçekleşmediğinden, reaksiyon gelişiminin zamana bağlı, yani dönüşüm hızına bağlı olarak gelişen yapısal özelliklerini dikkate almak gerekir.
DetaylıMALZEMELERİN MUKAVEMETİNİ ARTIRICI İŞLEMLER
MALZEMELERİN MUKAVEMETİNİ ARTIRICI İŞLEMLER Malzemelerin mekanik özelliği başlıca kimyasal bileşime ve içyapıya bağlıdır. Malzemelerin içyapısı da uygulanan mekanik ve ısıl işlemlere bağlı olduğundan malzemelerin
DetaylıDemir Karbon Denge Diyagramı
Demir Karbon Denge Diyagramı Saf Demirin Soğuma ve Isınma Eğrileri 769 C Curie noktasıdır. Bu sıcaklığın altında Fe manyetik özellik gösterir. 1 Fe-C Denge Diyagramı Fe-C Denge Diyagramı 2 Fe-C Denge Diyagramı
DetaylıDemirin Kristal Yapıları
Demirin Kristal Yapıları 1535 C 1390 C 910 C SIVI FERRİT (delta) OSTENİT (gamma) OSTENİT Kübik Yüzey Merkezli (KYM) FERRİT (alpha) FERRİT Kübik Hacim Merkezli (KHM) Kübik hacim merkezli (KHM), Kübik yüzey
DetaylıFaz ( denge) diyagramları
Faz ( denge) diyagramları İki elementin birbirleriyle karıştırılması sonucunda, toplam iç enerji mimimum olacak şekilde yeni atom düzenleri meydana gelir. Fazlar, İç enerjinin minimum olmasını sağlayacak
DetaylıDEMİR KARBON FAZ DİYAGRAMI
MARMARA ÜNİVERSİTESİ TEKNOLOJİ FAKÜLTESİ MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ MALZEME BİLİMİ Demir, Çelik ve Dökme Demir Yrd. Doç. Dr. Abdullah DEMİR DEMİR KARBON FAZ DİYAGRAMI Saf demire teknolojik özellik kazandıran
DetaylıDökme Demirlerin Korozyonu Prof.Dr.Ayşegül AKDOĞAN EKER
Dökme Demirlerin Korozyonu DÖKME DEMİR %2,06-%6,67 oranında karbon içeren Fe-C alaşımıdır. Gevrektirler. İstenilen parça üretimi sadece döküm ve talaşlı şekillendirme ile gerçekleştirilir. Dayanım yükseltici
DetaylıMETALLER. şeklinde sıralanır. Demir esaslı alaşımlarda karşılaşılan en önemli problem korozyon eğilimlerinin yüksek olmasıdır.
METALLER Malzeme seçimiyle ilgili kararlar hem tasarım hem de imalat faaliyetleri açısından son derece önemlidir. Malzemeler temel olarak metaller, seramikler ve polimerler ile bunların fiziksel birleşiminden
DetaylıÇELİKLERİN KOROZYONU. 14.04.2009 Prof.Dr.Ayşegül AKDOĞAN EKER
ÇELİKLERİN KOROZYONU Fe-C Denge Diyagramı Fe-C Denge Diyagramı KARBON ORANLARINA GÖRE ÇELİKLER Ötektoidaltı çelik %0,006 C - %0,8 C Ötektoid (Perlitik) çelik (%0,8 C li) Ötektoidüstü çelik %0,8 C - %2,06
DetaylıFe-C ve Fe-Fe 3 C FAZ DİYAGRAMLARI
Fe-C ve Fe-Fe 3 C FAZ DİYAGRAMLARI Malzeme Malzeme Bilgisi Bilgisi PROF. DR. HÜSEYİN UZUN HOŞGELDİNİZ 1 Fe-C ve Fe-Fe 3 C FAZ DİYAGRAMLARI İkili alaşım sistemlerinin en önemlilerinden birisi demir-karbon
DetaylıFaz dönüşümünün gelişmesi, çekirdeklenme ve büyüme olarak adlandırılan iki farklı safhada meydana gelir.
1 Faz dönüşümlerinin çoğu ani olarak gerçekleşmediğinden, reaksiyon gelişiminin zamana bağlı, yani dönüşüm hızına bağlı olarak gelişen yapısal özelliklerini dikkate almak gerekir. Malzemelerin, özellikle
DetaylıTEKNOLOJİSİ--ITEKNOLOJİSİ. Prof. Dr. İRFAN AY / Öğr. Gör. FAHRETTİN KAPUSUZ
MAKİNE PROGRAMI MALZEME TEKNOLOJİSİ--ITEKNOLOJİSİ (DERS NOTLARI) Prof.Dr.İrfan AY Öğr. Gör. Fahrettin Kapusuz 2008-2009 2008BALIKESİR 1 DEMİR-KARBON DEMİR(Fe--C) (Fe DENGE DİYAGRAMI 2 DEMİR KARBON DENGE
DetaylıFAZ DİYAGRAMLARI ve DÖNÜŞÜMLERİ HOŞGELDİNİZ
FAZ DİYAGRAMLARI ve DÖNÜŞÜMLERİ Malzeme Malzeme Bilgisi Bilgisi PROF. DR. HÜSEYİN UZUN HOŞGELDİNİZ Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 1 /94 Ötektik bileşim Birbirlerini sınırlı
DetaylıÇÖKELME SERTLEŞMESİ (YAŞLANMA) DENEYİ
1. DENEYİN AMACI: Alüminyum alaşımlarında çökelme sertleşmesinin (yaşlanma) mekanik özelliklere etkisinin incelenmesi ve sertleşme mekanizmasının öğrenilmesi. 2. TEORİK BİLGİ Çökelme sertleşmesi terimi,
DetaylıİKİLİ ÖTEKTİK FAZ DİYAGRAMLARI
İKİLİ ÖTEKTİK FAZ DİYAGRAMLARI Prof. Dr. Ramazan YILMAZ Sakarya Üniversitesi, Teknoloji Fakültesi, Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü Esentepe Kampüsü, 54187, SAKARYA İKİLİ ÖTEKTİK FAZ DİYAGRAMLARI
DetaylıSÜPERALA IMLAR. Yüksek sıcaklık dayanımı
SÜPERALA IMLAR SÜPERALA IMLAR Nikel ve Kobalt alaşımları: Korozyon dayanımı ve yüksek sıcaklık dayanımı için kullanılırlar. Yüksek ergime sıcaklığına ve dayanıma sahiptirler.. Süperalaşımlar: Nikel bazlı
DetaylıDemir, atom numarası 26 olan kimyasal element. Simgesi Fe dir. Demir, yerkabuğunda en çok bulunan metaldir. Yerkürenin merkezindeki sıvı çekirdeğin
Demir, atom numarası 26 olan kimyasal element. Simgesi Fe dir. Demir, yerkabuğunda en çok bulunan metaldir. Yerkürenin merkezindeki sıvı çekirdeğin de tek bir demir kristali olduğu tahmin edilmekle birlikte,
DetaylıFaz Dönüşümleri ve Faz (Denge) Diyagramları
Faz Dönüşümleri ve Faz (Denge) Diyagramları 1. Giriş Bir cisim bağ kuvvetleri etkisi altında en düşük enerjili denge konumunda bulunan atomlar grubundan oluşur. Koşullar değişirse enerji içeriği değişir,
DetaylıMMT209 Çeliklerde Malzeme Bilimi ve Son Gelişmeler 2 Çelik üretimi. Yrd. Doç. Dr. Ersoy Erişir Güz Yarıyılı
MMT209 Çeliklerde Malzeme Bilimi ve Son Gelişmeler 2 Çelik üretimi Yrd. Doç. Dr. Ersoy Erişir 2013-2014 Güz Yarıyılı Bir entegre çelik tesisinde üretim akışı 2 Hematit, Fe2O3 Manyetit, Fe3O4 Götit, FeO(OH)
Detaylı2. Sertleştirme 3. Islah etme 4. Yüzey sertleştirme Karbürleme Nitrürleme Alevle yüzey sertleştirme İndüksiyonla sertleştirme
Isıl İşlem Isıl İşlem Isıl işlem, metal veya alaşımlarına istenen özellikleri kazandırmak amacıyla katı halde uygulanan kontrollü ısıtma ve soğutma işlemleri olarak tanımlanır. Çeliğe uygulanan temel ısıl
DetaylıMALZEME BİLGİSİ DERS 7 DR. FATİH AY.
MALZEME BİLGİSİ DERS 7 DR. FATİH AY www.fatihay.net fatihay@fatihay.net GEÇEN HAFTA KIRILMANIN TEMELLERİ KIRILMA ÇEŞİTLERİ KIRILMA TOKLUĞU YORULMA S-N EĞRİSİ SÜRÜNME GİRİŞ Basınç (atm) Katı Sıvı Buhar
DetaylıDoç.Dr.Salim ŞAHİN SÜRÜNME
Doç.Dr.Salim ŞAHİN SÜRÜNME SÜRÜNME Malzemelerin yüksek sıcaklıkta sabit bir yük altında (hatta kendi ağırlıkları ile bile) zamanla kalıcı plastik şekil değiştirmesine sürünme denir. Sürünme her ne kadar
Detaylı2-C- BAKIR VE ALAŞIMLARININ ISIL İŞLEMLERİ 2-C-3 MARTENSİTİK SU VERME(*)
2-C- BAKIR VE ALAŞIMLARININ ISIL İŞLEMLERİ 2-C-3 MARTENSİTİK SU VERME(*) Sınai bakırlı alaşımlar arasında sadece soğukta iki veya çok fazlı alüminyumlu bakırlar pratik olarak mantensitik su almaya yatkındırlar.
DetaylıTOKLUK VE KIRILMA. Doç.Dr.Salim ŞAHĠN
TOKLUK VE KIRILMA Doç.Dr.Salim ŞAHĠN TOKLUK Tokluk bir malzemenin kırılmadan önce sönümlediği enerjinin bir ölçüsüdür. Bir malzemenin kırılmadan bir darbeye dayanması yeteneği söz konusu olduğunda önem
DetaylıMMT209 Çeliklerde Malzeme Bilimi ve Son Gelişmeler 2 Çelik üretimi. Yrd. Doç. Dr. Ersoy Erişir 2014-2015 Güz Yarıyılı
MMT209 Çeliklerde Malzeme Bilimi ve Son Gelişmeler 2 Çelik üretimi Yrd. Doç. Dr. Ersoy Erişir 2014-2015 Güz Yarıyılı Bir entegre çelik tesisinde üretim akışı 2 Hematit, Fe2O3 Manyetit, Fe3O4 Götit, FeO(OH)
DetaylıCERRAHİ İĞNE ALAŞIMLARI. Microbiologist KADİR GÜRBÜZ
CERRAHİ İĞNE ALAŞIMLARI Microbiologist KADİR GÜRBÜZ Bileşimlerinde en az % 12 krom bulunan çelikler paslanmaz çeliklerdir.tüm paslanmaz çeliklerin korozyon direnci, çok yoğun ve koruyucu krom oksit ince
DetaylıPaslanmaz Çeliklerin. kaynak edilmesi. Özlem Karaman Metalurji ve Malzeme Mühendisi Kaynak Mühendisi
Paslanmaz Çeliklerin kaynak edilmesi Özlem Karaman Metalurji ve Malzeme Mühendisi Kaynak Mühendisi İçerik Kaynak Yöntemleri Östenitik Paslanmaz Çeliklerin Kaynağı Ferritik Paslanmaz Çeliklerin Kaynağı
DetaylıMMM291 MALZEME BİLİMİ
MMM291 MALZEME BİLİMİ Yrd. Doç. Dr. Ayşe KALEMTAŞ Ofis Saatleri: Perşembe 14:00 16:00 ayse.kalemtas@btu.edu.tr, akalemtas@gmail.com Bursa Teknik Üniversitesi, Doğa Bilimleri, Mimarlık ve Mühendislik Fakültesi,
DetaylıPratik olarak % 0.2 den az C içeren çeliklere su verilemez.
1. DENEYİN AMACI: Farklı soğuma hızlarında (havada, suda ve yağda su verme ile) meydana gelebilecek mikroyapıların mekanik özelliklere etkisinin incelenmesi ve su ortamında soğutulan numunenin temperleme
DetaylıGeleneksel Malzemelerdeki Gelişmeler
Yeni Malzemeler ve Üretim Yöntemleri Geleneksel Malzemelerdeki Gelişmeler Yrd.Doç.Dr. Aysun AYDAY İleri Teknoloji Ürünü Yüksek Mukavemetli Çelikler Otomobil endüstrisinde yüksek mukavemetli çeliklere önemli
DetaylıMMT209 Çeliklerde Malzeme Bilimi ve Son Gelişmeler 10 Yüksek mukavemetli yapı çelikleri. Yrd. Doç. Dr. Ersoy Erişir 2013-2014 Güz Yarıyılı
MMT209 Çeliklerde Malzeme Bilimi ve Son Gelişmeler 10 Yüksek mukavemetli yapı çelikleri Yrd. Doç. Dr. Ersoy Erişir 20132014 Güz Yarıyılı Genel yapı çelikleri esasta düşük ve/veya orta karbonlu çelik olup
DetaylıMETALİK MALZEMELERİN GENEL KARAKTERİSTİKLERİ BAHAR 2010
METALİK MALZEMELERİN GENEL KARAKTERİSTİKLERİ BAHAR 2010 WEBSİTE www2.aku.edu.tr/~hitit Dersler İÇERİK Metalik Malzemelerin Genel Karakteristiklerİ Denge diyagramları Ergitme ve döküm Dökme demir ve çelikler
DetaylıBA KENT ÜNİVERSİTESİ. Malzemeler genel olarak 4 ana sınıfa ayrılabilirler: 1. Metaller, 2. Seramikler, 3. Polimerler 4. Kompozitler.
MALZEMELER VE GERĐLMELER Malzeme Bilimi mühendisliğin temel ve en önemli konularından birisidir. Malzeme teknolojisindeki gelişim tüm mühendislik dallarını doğrudan veya dolaylı olarak etkilemektedir.
DetaylıMMT113 Endüstriyel Malzemeler 5 Metaller, Bakır ve Magnezyum. Yrd. Doç. Dr. Ersoy Erişir 2013-2014 Güz Yarıyılı
MMT113 Endüstriyel Malzemeler 5 Metaller, Bakır ve Magnezyum Yrd. Doç. Dr. Ersoy Erişir 2013-2014 Güz Yarıyılı Cu Copper 29 Bakır 2 Dünyada madenden bakır üretimi, Milyon ton Yıl Dünyada madenden bakır
DetaylıYüzey Sertleştirme 1
Yüzey Sertleştirme 1 Yüzey sertleştirme Sünek yapıya sahip çeliklerden imal edilmiş makine parçalarında sert ve aşınmaya dayanıklı bir yüzey istenir. Örneğin yatak muylusu, kavrama tırnağı ve diğer temas
DetaylıPLASTİK ŞEKİLLENDİRME YÖNTEMLERİ
PLASTİK ŞEKİLLENDİRME YÖNTEMLERİ Metalik malzemelerin geriye dönüşü olmayacak şekilde kontrollü fiziksel/kütlesel deformasyona (plastik deformasyon) uğratılarak şekillendirilmesi işlemlerine genel olarak
DetaylıÇELİKLERİN VE DÖKME DEMİRLERİN MİKROYAPILARI
GAZİ ÜNİVERSİTESİ TEKNOLOJİ FAKÜLTESİ METALURJİ VE MALZEME MÜHENDİSLİĞİ MEM-317 MALZEME KARAKTERİZASYONU ÇELİKLERİN VE DÖKME DEMİRLERİN MİKROYAPILARI Yrd. Doç. Dr. Volkan KILIÇLI ANKARA 2012 Fe- Fe 3 C
DetaylıMALZEME BİLGİSİ DERS 10 DR. FATİH AY. www.fatihay.net fatihay@fatihay.net
MALZEME BİLGİSİ DERS 10 DR. FATİH AY www.fatihay.net fatihay@fatihay.net GEÇEN HAFTA TEMEL KAVRAMLAR FAZ DÖNÜŞÜMLERİNİN KİNETİĞİ DEMİR-KARBON ALAŞIMLARINDA MİKROYAPI VE ÖZELLİK DEĞİŞİMİ DEMİR-KARBON ALAŞIMLARININ
DetaylıFaz dönüşümleri: mikroyapı oluşumu, faz dönüşüm kinetiği
Faz dönüşümleri: mikroyapı oluşumu, faz dönüşüm kinetiği Faz dönüşümleri 1. Basit ve yayınma esaslı dönüşümler: Faz sayısını ve fazların kimyasal bileşimini değiştirmeyen basit ve yayınma esaslı ölçümler.
Detaylı1. AMAÇ Çeliklerde ısıl işlem yoluyla mikroyapı ve mekanik özelliklerin değişiminin incelenmesi
1. AMAÇ Çeliklerde ısıl işlem yoluyla mikroyapı ve mekanik özelliklerin değişiminin incelenmesi 2. TEORİK BİLGİ 2.1. Çeliklerin Isıl İşlemi Metal ve alaşımlarının, faz diyagramlarına bağlı olarak ergime
DetaylıÇELİKLERİN ISIL İŞLEMLERİ. (Devamı)
ÇELİKLERİN ISIL İŞLEMLERİ (Devamı) c a a A) Ön ve arka yüzey Fe- atomları gösterilmemiştir) B) (Tetragonal) martenzit kafesi a = b c) Şekil-2) YMK yapılı -yan yana bulunan- iki γ- Fe kristali içerisinde,
DetaylıCALLİSTER FAZ DİYAGRAMLARI ve Demir-Karbon Diyagramı
CALLİSTER FAZ DİYAGRAMLARI ve Demir-Karbon Diyagramı Bileşen deyimi, çoğunlukla alaşımı oluşturan saf metaller ve/veya bileşikler için kullanılır. Örneğin bir bakır-çinko alaşımı olan pirinçte Cu ve Zn,
DetaylıFAZ DİYAGRAMLARI ve DÖNÜŞÜMLERİ HOŞGELDİNİZ
FAZ DİYAGRAMLARI ve DÖNÜŞÜMLERİ Malzeme Malzeme Bilgisi Bilgisi PROF. DR. HÜSEYİN UZUN HOŞGELDİNİZ Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 1 /94 İkili Faz Diyagramından Hangi Bilgiler
DetaylıDENEYİN ADI: Çeliklerin Isıl İşlemi. AMACI: Çeliklerde ısıl işlem yoluyla mikroyapı ve mekanik özelliklerin değişiminin öğretilmesi.
DENEYİN ADI: Çeliklerin Isıl İşlemi AMACI: Çeliklerde ısıl işlem yoluyla mikroyapı ve mekanik özelliklerin değişiminin öğretilmesi. TEORİK BİLGİ: Metal ve alaşımlarının, faz diyagramlarına bağlı olarak
DetaylıDOĞAL KURŞUN METALİK KURŞUN PLAKALAR
KURŞUN ve ALAŞIMLARI DOĞAL KURŞUN METALİK KURŞUN PLAKALAR 1 KURŞUN ve ALAŞIMLARI Romalılar kurşun boruları banyolarda kullanmıştır. 2 KURŞUN ve ALAŞIMLARI Kurşuna oda sıcaklığında bile çok düşük bir gerilim
DetaylıÇİNKO ALAŞIMLARI :34 1
09.11.2012 09:34 1 Çinko oda sıcaklıklarında bile deformasyon sertleşmesine uğrayan birkaç metalden biridir. Oda sıcaklıklarında düşük gerilimler çinkonun yapısında kalıcı bozunum yaratabilir. Bu nedenle
DetaylıCALLİSTER METALLER Metallere Uygulanan Isıl İşlemler
CALLİSTER METALLER Metallere Uygulanan Isıl İşlemler Demir esaslı alaşımlar, demir elementinin ana element olarak yer aldığı ve diğer metal ve alaşımlardan daha fazla kullanılan malzeme gurubunu oluşturur.
DetaylıChapter 9: Faz Diyagramları
Chapter 9: Faz Diyagramları İki elementi birleştirdiğimizde... ortaya çıkan denklik durumu nedir? genel olarak aşağıdakileri belirlersek... -- kompozisyon (örn., ağ% Cu - ağ% Ni), ve -- sıcaklık (T ) şunlara
DetaylıBAZI ÖRNEKLER Soru 1 - Soru 2 -
BAZI ÖRNEKLER Soru 1 - ZSD (zaman-sıcaklık-dönüşüm) diyagramlarının nasıl elde edildiğini, gerekli şekilleri çizerek açıklayınız? Cevap: Kritik Çekirdeklenme Çekirdeklenme Hızı Dönüşüm Hızı Soru 2 - Ötektoid
DetaylıBARTIN ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ METALURJİ VE MALZEME MÜHENDİSLİĞİ
BARTIN ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ METALURJİ VE MALZEME MÜHENDİSLİĞİ MALZEME LABORATUARI I DERSİ ISIL İŞLEM (NORMALİZASYON, SU VERME, MENEVİŞLEME) DENEY FÖYÜ DENEYİN ADI: Isıl İşlem(Normalizasyon,
DetaylıÇELİKLERİN SINIFLANDIRILMASI VE STANDART GÖSTERİMİ
ÇELİKLERİN SINIFLANDIRILMASI VE STANDART GÖSTERİMİ ÇELİKLER Demir oranı, içerdiği diğer elementlerin hepsinden daha fazla olan, genelde % 2'den daha az karbon içeren alaşımlara çelik denir. Bazı krom
DetaylıMMT407 Plastik Şekillendirme Yöntemleri
K O C A E L İ ÜNİVERSİTESİ Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü MMT407 Plastik Şekillendirme Yöntemleri 3 Şekillendirmenin Metalurjik Esasları Yrd. Doç. Dr. Ersoy Erişir 2012-2013 Güz Yarıyılı 3. Şekillendirmenin
DetaylıMMT209 Çeliklerde Malzeme Bilimi ve Son Gelişmeler 3 Çelik üretimi. Yrd. Doç. Dr. Ersoy Erişir Güz Yarıyılı
MMT209 Çeliklerde Malzeme Bilimi ve Son Gelişmeler 3 Çelik üretimi Yrd. Doç. Dr. Ersoy Erişir 2013-2014 Güz Yarıyılı Fırın Ön hadde Nihai hadde Soğuma Sarma Hadde yolu koruyucusu 1200-1250 ºC Kesme T >
DetaylıMMT440 Çeliklerin Isıl İşlemi 2 Sertleştirme Isıl İşlemi ve Sertleşebilirlik
MMT440 Çeliklerin Isıl İşlemi 2 Sertleştirme Isıl İşlemi ve Sertleşebilirlik Yrd. Doç. Dr. Ersoy Erişir 2011-2012 Bahar Yarıyılı 2. Sertleştirme Isıl İşlemi ve Sertleşebilirlik 2.1. Tanımlar 2.2. Su verme
DetaylıMUKAVEMET ARTIRICI İŞLEMLER
MUKAVEMET ARTIRICI İŞLEMLER Malzemenin Mukavemeti; a) Kimyasal Bileşim b) Metalurjik Yapı değiştirilerek arttırılabilir Malzemelerin Mukavemet Arttırıcı İşlemleri: 1. Martenzitik Dönüşüm 2. Alaşım Sertleştirmesi
DetaylıBMM 205 Malzeme Biliminin Temelleri
BMM 205 Malzeme Biliminin Temelleri Faz Dönüşümleri Dr. Ersin Emre Ören Biyomedikal Mühendisliği Bölümü Malzeme Bilimi ve Nanoteknoloji Mühendisliği Bölümü TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi Ankara
DetaylıBMM 205 Malzeme Biliminin Temelleri
BMM 205 Malzeme Biliminin Temelleri Faz Diyagramları Dr. Ersin Emre Ören Biyomedikal Mühendisliği Bölümü Malzeme Bilimi ve Nanoteknoloji Mühendisliği Bölümü TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi Ankara
DetaylıÇ l e i l k i l k e l r e e e Uyg u a l na n n n Yüz ü ey e y Ser Se tle l ş e t ş ir i me e İ şl ş e l m l r e i
Çeliklere Uygulanan Yüzey Sertleştirme İşlemleri Bazı uygulamalarda kullanılan çelik parçaların hem aşınma dirençlerinin, hem de darbe dayanımlarının yüksek olması istenir. Bunun için parçaların yüzeylerinin
DetaylıMALZEME BİLGİSİ. Katı Eriyikler
MALZEME BİLGİSİ Dr.- Ing. Rahmi ÜNAL Konu: Katı Eriyikler 1 Giriş Endüstriyel metaller çoğunlukla birden fazla tür eleman içerirler, çok azı arı halde kullanılır. Arı metallerin yüksek iletkenlik, korozyona
DetaylıPaslanmaz Çeliklerin Kaynak İşlemi Esnasında Karşılaşılan Problemler ve Alınması Gereken Önlemler Paslanmaz çeliklerin kaynak işlemi esnasında
Paslanmaz Çeliklerin Kaynak İşlemi Esnasında Karşılaşılan Problemler ve Alınması Gereken Önlemler Paslanmaz çeliklerin kaynak işlemi esnasında karşılaşılan ve kaynak kabiliyetini etkileyen problemler şunlardır:
DetaylıProf. Dr. İRFAN AY / Öğr. Gör. FAHRETTİN KAPUSUZ 1
MAKİNE PROGRAMI MALZEME TEKNOLOJİSİ-I- (DERS NOTLARI) Prof.Dr.İrfan AY Öğr. Gör. Fahrettin Kapusuz 2008-20092009 BALIKESİR Prof. Dr. İRFAN AY / Öğr. Gör. FAHRETTİN KAPUSUZ 1 DEMİR-KARBON (Fe-C) DENGE DİYAGRAMI
DetaylıMMT440 Çeliklerin Isıl İşlemi 1 Isıl İşlem Yöntemlerinin Sınıflandırılması ve Tanımlanması
MMT440 Çeliklerin Isıl İşlemi 1 Isıl İşlem Yöntemlerinin Sınıflandırılması ve Tanımlanması Yrd. Doç. Dr. Ersoy Erişir 2011-2012 Bahar Yarıyılı TS EN 10020 Standardına göre çelikler TS EN 10020 ye göre
DetaylıIslah Çelikleri. Sementasyon Çelikleri. Nitrürlenebilen Çelikler. Otomat Çelikleri. Paslanmaz Çelikler. Takım Çelikleri
Bu ders kapsamında ele alınacak olan çelik türleri Islah Çelikleri Sementasyon Çelikleri Nitrürlenebilen Çelikler Otomat Çelikleri Paslanmaz Çelikler Takım Çelikleri ISLAH ÇELĠKLERĠ Bu çeliklerin % C karbon
DetaylıELASTİK PLASTİK. İstanbul Üniversitesi
ELASTİK PLASTİK HOMOJEN HETEROJEN dislokasyon birkristalideformeetmekiçinharcananenerji, teorik ve hatasız olan kristalden daha daha az! malzemelereplastikdeformasyonuygulandığında, deforme edebilmek için
DetaylıBölüm 9. Demir Karbon Alaşım Sistemi
Bölüm 9 Demir Karbon Alaşım Sistemi 1 DEMİR-KARBON ALAŞIM SİSTEMİ Demir, mühendislik uygulamalarında kullanılan alaşımların temelini oluşturan bir metaldir. Külçe demir olarak bilinen ve hemen hemen saf
DetaylıKonu: Yüksek Hassasiyetli Yağ Keçelerinin Takviye Bilezik Kalıplarının Üretiminde Kullanılan Takım Çelikleri ve Üretim Prosesleri
Nurettin ÇALLI Fen Bilimleri Ens. Öğrenci No: 503812162 MAD 614 Madencilikte Özel Konular I Dersi Veren: Prof. Dr. Orhan KURAL İTÜ Maden Fakültesi Konu: Yüksek Hassasiyetli Yağ Keçelerinin Takviye Bilezik
DetaylıMMT209 Çeliklerde Malzeme Bilimi ve Son Gelişmeler 11 Yüksek sıcaklığa dayanıklı çelikler. Yrd. Doç. Dr. Ersoy Erişir Güz Yarıyılı
MMT209 Çeliklerde Malzeme Bilimi ve Son Gelişmeler 11 Yüksek sıcaklığa dayanıklı çelikler Yrd. Doç. Dr. Ersoy Erişir 2011-2012 Güz Yarıyılı Sıcaklık, K Sıcaklık, C 4000 W Ergiyik Ta 3000 T m Mo Nb Hf 2000
Detaylı6.WEEK BİYOMATERYALLER
6.WEEK BİYOMATERYALLER Biyomedikal Uygulamalar İçin Malzemeler Doç. Dr. Ayşe Karakeçili 3. BİYOMATERYAL TÜRLERİ METALİK BİYOMATERYALLER Hard Tissue Replacement Materials Metalik materyaller, biyomateryal
DetaylıAlSi7Mg DÖKÜM ALAŞIMINDA T6 ISIL İŞLEM DEĞERLERE ETKİSİNİN İNCELENMESİ. Onur GÜVEN, Doğan ALPDORUK, Şükrü IRMAK
AlSi7Mg DÖKÜM ALAŞIMINDA T6 ISIL İŞLEM PARAMETRELERİNİN MEKANİK DEĞERLERE ETKİSİNİN İNCELENMESİ Onur GÜVEN, Doğan ALPDORUK, Şükrü IRMAK DÖKÜMCÜLÜK İSTENEN BİR ŞEKLİ ELDE ETMEK İÇİN SIVI METALİN SÖZ KONUSU
DetaylıÜRÜN KATALOĞU BM TEKNİK
TR ÜRÜN KATALOĞU BM TEKNİK HAKKIMIZDA Bm Lazer olarak sektörde edindiğimiz tecrübe ile siz değerli müşterilerimize daha kaliteli, güvenilir ve sürdürülebilir hizmet ulaştırmayı hedefliyoruz. 2009 yılından
DetaylıMMT440 Çeliklerin Isıl İşlemi 2 Sertleştirme Isıl İşlemi ve Sertleşebilirlik
MMT440 Çeliklerin Isıl İşlemi 2 Sertleştirme Isıl İşlemi ve Sertleşebilirlik Yrd. Doç. Dr. Ersoy Erişir 2011-2012 Bahar Yarıyılı 2. Sertleştirme Isıl İşlemi ve Sertleşebilirlik 2.1. Tanımlar 2.2. Su verme
DetaylıÇELİĞİN ISIL İŞLEMLERİ
ÇELİĞİN ISIL İŞLEMLERİ Isıl İşlem Isıl işlem; Bir malzemenin mekanik özelliklerini ve/veya içyapısını değiştirmek amacıyla, o malzemeye belli bir sıcaklık-zaman programı dahilinde uygulanan bir ısıtma
DetaylıBAKIR ALAŞIMLARI. Prof. Dr. Ramazan YILMAZ & Yrd. Doç. Dr. Zafer BARLAS
BAKIR ALAŞIMLARI Prof. Dr. Ramazan YILMAZ & Yrd. Doç. Dr. Zafer BARLAS Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi, Metalürji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü BAKIR VE ALAŞIMLARININ SINIFLANDIRILMASI 2 BAKIR
DetaylıArda Çetin, Peyman Çelenkoğlu, Burcu Tunç, Ayhan Comart (Ekstra Metal)
«SSF ve CGI ın Birleşimi: Çözelti Sertleştirmeli Ferritik Vermiküler Grafitli Dökme Demirlerin Üretimi ve Özellikleri» «Combination Of SSF and CGI: Production and Characterization Of Solid Solution Strenghtened
DetaylıMALZEME BİLİMİ (DERS NOTLARI)
MALZEME BİLİMİ (DERS NOTLARI) Bölüm 9. Fe-C Faz Diyagramı ve Demir Esaslı Malzemeler Doç.Dr. Özkan ÖZDEMİR Doç. Dr. Özkan ÖZDEMİR Fe ve alaşımlarının çok geniş bir istek yelpazesine (sertlik, süneklik,
DetaylıDEMİR DEMİR KARBON ALAŞIMLARI
DEMİR Kimyasal simgesi Fe olan doğada Hematit (Fe 2 O 3 %70 Fe %30 O), Magnetit (Fe 3 O 4 %72 Fe %28 O) Siderit (FeCO 3 %43 Fe %57 CO 3 yada karbonat) ve Pirit (FeS 2 demir sülfür) gibi cevherlerin işlenilmesi
DetaylıMUKAVEMET ARTIRICI İŞLEMLER
MUKAVEMET ARTIRICI İŞLEMLER Malzemenin Mukavemeti; a) Kimyasal Bileşim b) Metalurjik Yapı değiştirilerek arttırılabilir Malzemelerin Mukavemet Arttırıcı İşlemleri: 1. Martenzitik Dönüşüm 2. Alaşım Sertleştirmesi
DetaylıDemir Karbon Denge Diyagramı
Demir Karbon Denge Diyagramı Saf Demirin Soğuma ve Isınma Eğrileri 769 C Curie noktasıdır. 769 C sıcaklığın altında demir (Fe) manyetik özellik gösterir. 1 Fe-C Denge Diyagramı Fe-C Denge Diyagramı 2 Fe-C
DetaylıBMM 205 Malzeme Biliminin Temelleri
BMM 205 Malzeme Biliminin Temelleri Faz Diyagramları Dr. Ersin Emre Ören Biyomedikal Mühendisliği Bölümü Malzeme Bilimi ve Nanoteknoloji Mühendisliği Bölümü TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi Ankara
DetaylıProf. Dr. HÜSEYİN UZUN KAYNAK KABİLİYETİ
KAYNAK KABİLİYETİ Günümüz kaynak teknolojisinin kaydettiği inanılmaz gelişmeler sayesinde pek çok malzemenin birleştirilmesi artık mümkün hale gelmiştir. *Demir esaslı metalik malzemeler *Demirdışı metalik
DetaylıÇELİK YAPILAR 1. Hafta. Onur ONAT Munzur Üniversitesi Mühendislik Fakültesi İnşaat Mühendisliği Bölümü, Tunceli
ÇELİK YAPILAR 1. Hafta Onur ONAT Munzur Üniversitesi Mühendislik Fakültesi İnşaat Mühendisliği Bölümü, Tunceli 1 Hangi Konular İşlenecek? Çelik nedir, yapılara uygulanması ve tarihi gelişimi Çeliğin özellikleri
DetaylıGİP 121- GEMİ YAPI MALZEMELERİ 8. HAFTA
GİP 121- GEMİ YAPI MALZEMELERİ 8. HAFTA 5. ÇELİKLERİN ISIL İŞLEMLERİ Faz: Metallerin kafes yapısına faz adı verilir. Katı Eriyikler (Tek Fazlı Alaşımlar): Alaşımı oluşturan elementlerin kafes sistemlerinde
DetaylıFaz kavramı. Kristal yapılı malzemelerin iç yapılarında homojen ve belirli özellikler gösteren bölgelere faz (phase) adı verilir.
Faz kavramı Kristal yapılı malzemelerin iç yapılarında homojen ve belirli özellikler gösteren bölgelere faz (phase) adı verilir. Fazlar; bu atom düzenlerinden ve toplam iç yapıda bu fazların oluşturdukları
DetaylıMetallerde Özel Kırılganlıklar HASAR ANALİZİ
Metallerde Özel Kırılganlıklar HASAR ANALİZİ Prof. Dr. Akgün ALSARAN 11 Giriş Hidrojen gevrekliği Sıvı metal kırılganlığı Temper gevrekliği Ana Hatlar 22 Malzemelerin servis koşullarında performanslarını;
DetaylıFZM 220. Malzeme Bilimine Giriş
FZM 220 Yapı Karakterizasyon Özellikler İşleme Performans Prof. Dr. İlker DİNÇER Fakültesi, Fizik Mühendisliği Bölümü 1 Ders Hakkında FZM 220 Dersinin Amacı Bu dersin amacı, fizik mühendisliği öğrencilerine,
DetaylıDislokasyon hareketi sonucu oluşan plastik deformasyon süreci kayma olarak adlandırılır.
Dislokasyon hareketi sonucu oluşan plastik deformasyon süreci kayma olarak adlandırılır. Bütün metal ve alaşımlarda bulunan dislokasyonlar, katılaşma veya plastik deformasyon sırasında veya hızlı soğutmadan
DetaylıPASLANMAZ ÇELİKLERİN KAYNAK METALURJİSİ Demir esaslı alaşımlar içerisine paslanmazlık özelliğini sağlamak amacıyla krom elementi ilave edilir.
PASLANMAZ ÇELİKLERİN KAYNAK METALURJİSİ Demir esaslı alaşımlar içerisine paslanmazlık özelliğini sağlamak amacıyla krom elementi ilave edilir. İçerisinde kütlesel olarak minimum % 10,5 krom elementi bulunan
Detaylı