ELEKTRİK ve PLANLAMA 21. YÜZYILDA PLANLAMAYI DÜŞÜNMEK. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Cengiz GÖLTAŞ 14 Mayıs 2011

Transkript

1 ELEKTRİK ve PLANLAMA 21. YÜZYILDA PLANLAMAYI DÜŞÜNMEK Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Cengiz GÖLTAŞ 14 Mayıs 2011

2 TÜRKİYE DE ELEKTRİK ENERJİSİ KURULU GÜCÜ (Nisan 2011) TERMİK - İTHAL KÖMÜR %6,5 TERMİK - DİĞER %9,4 JEOTERMAL %0,2 HİDROLİK - BARAJLI %26,7 HİDROLİK - AKARSU %6,1 RÜZGAR %2,7 TERMİK - DOĞALGAZ %32,3 TERMİK - LİNYİT %16,1

3 TERMİK - DOĞALGAZ HİDROLİK - BARAJLI TERMİK - LİNYİT TERMİK - DİĞER TERMİK - İTHAL KÖMÜR HİDROLİK - AKARSU RÜZGAR JEOTERMAL 94 TOPLAM KURULU GÜÇ: MW

4 Kurulu Güç (MW) TÜRKİYE KURULU GÜCÜNÜN GELİŞİMİ ( ) Yıl

5 Kurulu Güç (MW) 50000,0 TÜRKİYE KURULU GÜCÜNÜN KAYNAKLARA GÖRE GELİŞİMİ ( ) 45000, , , , , , , ,0 5000,0 Rüzgar Jeotermal Hidrolik Çok Yakıtlı Diğer Termik Doğal Gaz Nafta LPG Motorin Fuel-Oil İthal Kömür Taşkömürü Linyit 0,0 Yıl

6 TÜRKİYE DE ELEKTRİK ÜRETİMİ (2009) TERMİK - İTHAL KÖMÜR %6,6 TERMİK - DİĞER %4,6 JEOTERMAL %0,2 HİDROLİK - BARAJLI %15,7 HİDROLİK - AKARSU %2,7 RÜZGAR %0,8 TERMİK - DOĞALGAZ %49,3 TERMİK - LİNYİT %20,1

7 TERMİK - DOĞALGAZ TERMİK - LİNYİT HİDROLİK - BARAJLI TERMİK - İTHAL KÖMÜR TERMİK - DİĞER HİDROLİK - AKARSU RÜZGAR JEOTERMAL 436 TOPLAM ÜRETİM: GWh

8 Üretimi (GWh) TÜRKİYE ELEKTRİK ÜRETİMİNİN GELİŞİMİ ( ) Yıl

9 Üretim (GWh) TÜRKİYE ELEKTRİK ÜRETİMİNİN KAYNAKLARA GÖRE GELİŞİMİ ( ) Jeotermal+Rüzgar Hidrolik Termik-Diğer Doğal Gaz Fuel-Oil Linyit Taşkömürü+İthal Kömür+Asfaltit Yıl

10 TÜRKİYE DE ELEKTRİK TÜKETİMİNİN SEKTÖRLERE DAĞILIMI (2009) SANAYİ %44,9 TARIMSAL SULAMA %2,3 AYDINLATMA %2,5 DİĞER %4,9 RESMİ DAİRE %4,5 TİCARET %15,9 MESKEN %25,0

11 SANAYİ MESKEN TİCARET RESMİ DAİRE AYDINLATMA TARIMSAL SULAMA DİĞER TOPLAM NET TÜKETİM: GWh

12 Enerji Politikaları Güvenlik Politikası Dış Politika Ulaştırma Politikası Ekonomi Politikası Enerji Politikası Eğitim Politikası Sanayi Politikası Tarım Politikası Çevre Politikası

13 Türkiye 2010 Elektrik Üretiminin Kuruluşlara Göre Dağılımı Kuruluş GWh % EÜAŞ ,62 45,39 Yap İşlet ,61 21,52 Serbest Üretici ,24 18,96 Yap İşlet Devret ,84 6,45 Otoprodüktör ,82 5,62 İşletme Devri Hakkı 4.323,63 2,06 Toplam ,76 100,00

14 Fiyat Artışları Konut Kullanıcısının Faturasına Yansıyan 1 kilovat saat Elektrik Fiyatındaki Artışlar (Fon, vergi, hizmet bedelleri dahil) Tarife dönemleri Kuruş Yüzde Aralık ,81 Ocak ,90 19,5 Temmuz ,87 21,0 Ekim ,69 7,9 Ocak ,93 1,0 Nisan ,53-1,6 Ekim ,93 9,8 Ocak ,24 1,1 2 Yıllık Kümülatif Zam Oranı (%) 72,3

15 Doğal Gaz İthalatı Yıl Miktar Yıl Miktar

16 Türkiye de Kurulması Planlanan Nükleer Santral (Akkuyu) Hakkında Görüşler Reaktörde Rusya 100% hisseye sahiptir. Arzu ettiğinde hissesinin 49% nu istediğine devir edebilir. Santral inşa ve işletme safhasında T.C vatandaşlarına istihdam sağlanması sağlam koşullara bağlanmamıştır. Projede başarısızlık olursa, Rus tarafı projeyi istediğine devir edebileceği gibi, bundan dolayı herhangi bir yükümlülük almamaktadır. Rus şirketine elektrik üretim imtiyazına ilaveten, elektrik alım ve satım imtiyazı verilmektedir. Türkiye, kurulacak nükleer santral üzerinde yeterli söz hakkına sahip değildir.

17 Türkiye de Kurulması Planlanan Nükleer Santral (Akkuyu) Hakkında Görüşler Rusya nın Türkiye de sahip olacağı nükleer santralin birim yatırım maliyeti (kilovat başına), açıklamalara göre 4 bin 166 dolardır. Rusya da inşa aşamasında olan Nizhegorod un birim yatırım maliyeti 1958 dolar, 2008 ve 2009 yılında iki reaktör olarak inşasına başlanan Novovoronezh 2 nin birim yatırım maliyeti 2 bin 83 dolardır yılında bir ünitesinin inşasına başlanmış olan ve ikinci ünitesinin inşasına da bu yıl başlanılan Leningrad 2 nin birim yatırım maliyeti ise 2 bin 417 dolardır

18 Türkiye de Kurulması Planlanan Nükleer Santral (Akkuyu) Hakkında Görüşler Rusya ile imzalanan nükleer santral anlaşması, Sayın Taner Yıldız ın tanımıyla paket anlaşmalar ın içinde yer almaktadır. Rusya ile Türkiye dış ticaret hacmi: 38 milyar $ (2008, ekonomik kriz öncesi) Türkiye nin ihracatı: 6,5 milyar $ Rusya nın Türkiye ye i,hracatı: 31,5 milyar $ Rusya ya, doğal gazdaki bağımlılığımız % 63, petroldeki bağımlılığımız % 40 Buna bir de nükleer (yapım, işletme, yakıt tedariki, atık yönetimi) eklenmiş oldu

19 Türkiye nin enerji kaynakları yetersizdir. Bu nedenle mutlaka nükleer enerjiye gidilmelidir iddiası

20 Değerlendirmeyi Bekleyen Yenilenebilir Enerji Potansiyeli Hidroelektrik: Rüzgar: Jeotermal: Güneş: Yerli Linyit: Biyogaz: Toplam Milyar kws 120 Milyar kws 5-16 Milyar kws 380 Milyar kws Milyar kws 35 Milyar kws 767 Milyar kws

21 Türkiye nin yerli enerji kaynaklarının yetersiz olduğu iddiası temelsizdir. Kaynaklarımız, 2030 lu yılları, % 7 gibi bir ekonomik büyüme oranını karşılayabilecek yeterliliktedir. Bu nedenle de Enerji kaynaklarımız yetersiz olduğu için nükleerden vazgeçilemez tezinin de dayanağı yoktur.

22 JEOTERMAL - Ülkemiz jeotermal kaynaklar açısından Avrupa da 1. Dünyada ise 7. sırada olmasına rağmen enerji üretimindeki payı halen % 4 ler seviyesindedir. - Türkiye nin jeotermal brüt teorik ısı potansiyelinin MW, teknik ısı potansiyelinin MW ve kullanılabilir ısı potansiyelinin de MW olduğu belirtilmektedir Kanıtlanmış jeotermal elektrik teknik potansiyeli 500 MW Kadardır.

23 RÜZGAR EİEİ Tarafından yayınlanan Türkiye Rüzgar Atlasına göre MW lık Rüzgar potansiyeli mevcuttur. Bugünkü teknik koşullarda yılda 2500 saat kullanma süresi ile kurulabilecek teknik kapasite (yararlanabilir potansiyel içerisinde) 20 bin MW ın üzerindedir.

24 GÜNEŞ Ülkemizde yıllık güneşlenme süresi 2640 saat. Ancak bu potansiyelin 1/200 ü kullanılabiliyor. Ülkemiz üzerine düşen güneş enerjisi miktarı 80 milyon ton petrole eşdeğerdir. Türkiye de güneş enerjisinden en fazla düzlemsel kollektörlerle sıcak su elde etmekte yararlanılıyor.

25 BİOKÜTLE *Hammaddeleri bitkisel ve hayvansal kökenli (Enerji Ormanları, ağaç atıkları, yağlı tohum bitkileri,patates, buğday vb.karbonhidrat bitkiler, elyaf, kentsel ve endüstriyel atıklar) olarak tanımlanır. *Biokütle her yerde yetiştirilebilen, sosyo-ekonomik gelişme sağlayan, çevre dostu, elektrik üretebilen, taşıtlar için yakıt elde edebilen stratejik bir enerji kaynağıdır. *Biokütleden ısı ve elektrik üretiminde Avusturya, Finlandiya, Almanya ve İngiltere başı çekmekte, Almanya da yılda 2,2 milyon ton ucuz ve çevre sorunu yaratmayan biyo-motorin üretilmekte, ABD de 8 bin MW lık kapasite kullanımda, Fransa da birincil enerji tüketiminin % 2 si odun yakılması ile sağlanıyor

26 KÖMÜR Linyit rezervi 10 milyar ton Taş Kömürü 1,12 milyar ton Türkiye linyit rezervinin % 68 inin alt ısıl değeri 2000 kcal/kg olup kalorifik değeri oldukça düşüktür. Bugün ülkemiz kömürlerinin enerji üretimindeki payı %20 lerin altına düşmüştür.

27 Mevcut Linyit kaynaklarına göre elde edilecek elektrik enerjisi üretim potansiyelinin yılda 120 Milyar kwh düzeyinde olmasına karşın, halen bu potansiyelin % 35 ine denk gelen yıllık 42 Milyar kwh lik bölümü kullanılmaktadır Taşkömüründe ise 11 Milyar kwh lik yıllık üretim potansiyeline karşın 3.1 Milyar kwh lik üretimle potansiyelin % 32 si değerlendirilmektedir

28 ENERJİNİN ETKİN KULLANIMI- VERİMLİLİK Enerji Tasarrufu; enerjinin akıllıca kullanışı ile kayıpların en aza indirilmesi, aynı enerji ile daha çok iş yapılması veya aynı iş için daha az enerji kullanılması anlamını taşımaktadır. Elektrik İşleri Etüt İdaresi Genel Müdürlüğü tarafından yapılan çalışmalar sonucu sanayi, bina ve ulaşım sektörlerinde yıllık enerji tasarrufu potansiyelinin yaklaşık 3 milyar dolar olduğu tespit edilmiştir. Bu çalışmalar ışığında ülkemizde % 30 lara varan enerji tasarrufu potansiyelinin % lik bir bölümü hiçbir harcama gerektirmeyen, yalnızca bilinçlendirme, yönlendirme çalışmaları ile kazanılabilecek bir oran/büyüklük olarak önümüzde durmaktadır.