Fen ve Teknoloji VÜCUDUMUZDAK S STEMLER Ünite 1

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "Fen ve Teknoloji VÜCUDUMUZDAK S STEMLER Ünite 1"

Emine Emre
8 yıl önce
İzleme sayısı:

1 BOfiALTIM S STEM Besinlerin hücrelerimizde kullan lmas sonucu karbondioksit, amonyak, üre, ürik asit, madensel tuz gibi vücut için zararl maddeler oluflur. Bu zararl maddelerin vücuttan uzaklaflt r lmas na boflalt m, bunu sa layan sisteme de boflalt m sistemi denir. nsanda boflalt m görevini yapan organlar böbrekler ve buna ba l kanallar, deri, akci er, karaci er ve sindirim kanal d r. Böbrekler, drar Kanallar ve drar Torbas Böbreklerimiz, k rm z renkli, her biri fasulye tanesi biçiminde bir çift organ m zd r. Böbre in çukur k sm na böbrek göbe i denir. Süzülecek kan getiren atardamarlar ile sinirler böbre e göbek bölgesinden girer. Süzülmüfl kan götüren toplardamarlar ve idrar kanal ayn yerden ç kar. Her böbrekten bir tane idrar kanal ç kar ve bu kanal idrar kesesinde sonlan r. Bir böbrekten enine bir kesit al n p incelenecek olursa üç k s mdan olufltu u görülür. 1. Kabuk (korteks) 2. Öz (Medulla) 3. Havuzcuk (pelvis) 1. Kabuk (Korteks) bölgesi: Böbre in en d fl nda böbrek zar bulunur. Bu zar n alt nda yer alan bölgesi kabuk bölgesidir. Kabuk bölgesinde idrar n süzüldü ü nefron ad verilen yap lar bulunur. Her böbre imizde yaklafl k 1 milyon kadar nefron vard r. Her nefron bir k lcal damar yuma olan glomerulus, glomerulusu saran bowman kapsülü ve bowman kapsülünün uzant s olan k vr ml bir kanalc ktan oluflur. 2. Öz (Medulla) bölgesi: Öz bölgesinde taban kabuk bölgesine, uç k sm havuzcu a bakan piramit fleklinde yap lar bulunur. Bunlara Malpigi piramitleri denir. Bu piramitler idrar toplama kanallar ndan oluflmufltur. 3. Havuzcuk (Pelvis) bölgesi: drar toplama kanallar n n aç k olan uçlar havuzcu a aç l r. drar burada toplan r. drar, idrar kanal ile böbrekten ç karak idrar 17

nsanda boflalt m görevini yapan organlar böbrekler ve buna ba l kanallar, deri, akci er, karaci er ve sindirim kanal d r.

2 kesesine iletilir. Atardamar n böbre e getirdi i kan üre, ürik asit gibi zararl maddeler içerir. Bu kan n içindeki zararl maddeler böbre in kabuk bölgesindeki nefronlar yard m yla süzülerek ayr l r. Kandan bu flekilde ayr lan üre ve ürik asit içeren s - v ya idrar denir. Havuzcuk bölgesinde toplanan idrar, idrar borusu arac l ile idrar kesesine ulafl r ve burada toplan r. Böbreklerin görevleri flunlard r. Hücrelerde oluflan art k maddeleri tafl yan kan süzmek ve bu maddelerin d flar at lmas n sa lamak Vücudun gereksiniminden fazla suyun d flar at lmas n gerçeklefltirmek Vücutta dengeli bir iç çevrenin oluflmas n sa lamak Boflalt m Sisteminin Sa l ve Korunmas Boflalt m sisteminde görülebilecek aksakl klar flunlard r. 1. Nefrit: Böbrek yang lanmas na verilen isimdir. drar n süzüldü ü yer olan nefronlar n yang lanmas sonucu oluflur. Nefrit genellikle bulafl c hastal klar sonucunda ortaya ç kar. Belirtileri; ödem, titreme, atefl, kusma, bafl ve bel a r lar - d r. 2. drar yollar yang lanmas : Üreme organlar veya kan yolu ile gelen mikroplar n idrar yollar nda oluflturdu u yang lanma olay d r. En önemli belirtileri; idrar yollar nda yanma, s z, s k s k idrara gitme ve idrar renginde bulan kl kt r. 3. Albümin: Böbrekte idrar süzen nefronlar n çeflitli nedenlerle görevlerini tam olarak yapamamas ndan ileri gelir. Proteinli maddeler idrara geçmeye bafllar. Tedavisinde perhiz çok önemlidir. 4. Böbrek tafllar : Böbrekte, özellikle havuzcuk bölgesinde, kalsiyum tuzlar n n birikmesi sonucunda oluflur. Bu tafllar yerlerinden oynad zaman fliddetli a r lara neden olur. Ayn zamanda idrar kanallar n tahrip eder. Özel ilaçlar ve ses dalgalar ile vücut içinde parçalanarak idrarla d flar at labilir. Bu mümkün olmazsa ameliyatla ç kar labilir. Böbrekleri korumak için dikkat edilmesi gereken hususlar: Yeterli s v al nmal, al nan s v miktar s cak havalarda ço alt lmal d r. Böbrek yang lanmalar zaman nda tedavi edilmelidir. drar yaparken yanma, s z hissedildi inde mutlaka doktora gidilmelidir. Difl çürükleri zaman nda tedavi ettirilmelidir. Mikroplu hastal klarda verilen ilaçlar tam olarak kullan lmal d r. Unutulmamal d r ki bu gibi durumlarda kana kar flan mikroplar böbreklerde yerleflebilir. 18

3 KONU TARAMA TEST I. Sindirim art klar n n anüsten at lmas II. Karbon dioksidin akci erler yard m yla at lmas III. Su, tuz ve ürenin deriden ter fleklinde at lmas Yukar dakilerden hangileri vücutta gerçekleflen boflalt m olay na örnek verilebilir? 5. Kandaki art k maddelerin erimifl hâlde d - flar at lmas n sa layan organlar hangileridir? I. Böbrek II. Deri III. Akci er IV. Kal n ba rsak A) Yaln z IV B) I ve II C) II, III ve IV D) I, II ve IV A) Yaln z I B) I ve II C) II ve III D) I, II ve III 2. Afla dakilerden hangisi boflalt m sisteminin görevlerinden biri de ildir? A) Vücudun su ve tuz dengesini düzenleme B) Yararl besin maddelerinin geri emilmesini sa lama C) fiekerin fazlas n vücuttan atma D) Azotlu art klar vücuttan uzaklaflt rma 3. Afla dakilerden hangisi böbrekler taraf ndan oluflturulan idrarda bulunmaz? A) Üre B) Su C) Karbon dioksit D) Ürik asit 6. Böbrek tafllar genelde böbre in hangi bölgesinde oluflur? A) Kabuk B) Öz C) Havuzcuk D) drar yolu 7. I. Havuzcuk II. Kabuk III. Glomerulus IV. drar kanal Yukar dakilerden hangisi veya hangileri böbrekteki süzücü birimler olan nefronlar n yap s nda bulunur? A) I ve II B) I ve III C) Yaln z III D) Yaln z II 4. Afla dakilerden hangisi vücudumuzdaki zararl maddelerin d flar at lmas nda görevli de ildir? A) Karaci er C) Akci er B) Böbrek D) Deri 8. Boflalt m sisteminde süzülme sonucu oluflan idrar ilk önce afla daki yap lardan hangisine gelir? A) Havuzcuk B) drar kanal C) drar kesesi D) Üretra 19

Kandaki art k maddelerin erimifl hâlde d - flar at lmas n sa layan organlar hangileridir? I. Böbrek II. Deri III. Akci er IV.

4 9. Böbrek havuzcu unda toplanan s v, afla- daki yap lardan hangisindeki s v ile ayn özelliktedir? A) Sidik kesesi B) Böbrek atardamar C) Böbrek toplardamar D) Pankreas özsuyu 13. Afla dakilerden hangisi boflalt mda yard mc organd r? A) Böbrek B) drar kanal C) drar torbas D) Deri 10. Afla daki bilgilerin hangisi yanl flt r? A) Böbrekte bulunan toplardamar içerisindeki kanda, üre ve ürik asit miktar çok daha az olur. B) Böbre in yap s nda bulunan kan süzücü k s mlara, malpigi cisimcikleri denir. C) Malpigi cisimcikleri, böbre in kabuk bölgesinde bulunur. D) Boflalt m sistemi organ böbrekte temizlenen kan, bir atardamar yoluyla böbre i terk eder. 14. Kan, böbreklerde süzüldükten sonra toplardamarlara geçer. Bir böbrek toplardamar nda afla daki maddelerden hangisi daha az bulunur? A) Glikoz B) Üre C) Aminoasit D) Su 15. Afla dakilerden hangisi bir at k ürün olmas na karfl n direk olarak böbreklerden at lmaz? A) Üre B) Su C) Karbondioksit D) Ürik asit 11. Afla daki yap lardan hangisi insanda boflalt m olay ile ilgili de ildir? A) Böbrekler B) Sidik torbas C) Ter bezleri D) Böbreküstü bezleri 16. Afla dakilerden hangisi kandaki fazlal k ya da zararl maddelerin temizlenme yerlerinden birisi de ildir? A) Akci erler C) Böbrekler B) Sidik torbas D) Ter bezleri 12. Süzülmüfl kan böbreklerden d flar ç karan damar afla dakilerden hangisidir? A) Alt ana toplardamar B) Böbrek toplardamar C) Akci er atardamar D) Üst ana toplardamar 17. Böbrekte art k maddeler kandan süzülerek kanallara geçer ve daha sonra da idrar olarak d flar at l r. Böbrekte art k maddelerin kandan ayr ld - (süzüldü ü) bölge afla dakilerden hangisidir? A) Öz bölgesi B) Havuzcuk C) Kabuk bölgesi D) drar kanal 20

A) Böbrekte bulunan toplardamar içerisindeki kanda, üre ve ürik asit miktar çok daha az olur. B) Böbre in yap s nda bulunan kan süzücü k s mlara, malpigi cisimcikleri denir.

5 18. Böbrekler ile ilgili olarak afla daki bilgilerden hangisi yanl flt r? A) Böbre e art k maddeler böbrek toplardamar ile getirilir. B) Böbre in kabuk bölgesinde süzülme olur. C) Böbre in en küçük görev birimine nefron denir. D) Böbreklerden fazla su ve üre d flar at l r. 19. Afla da verilen olaylardan hangisi, boflalt ma yard mc olaylardan birisi de ildir? A) Terlemenin yap lmas B) Zehirli maddelerin etkisizlefltirilmesi C) Zehirli gazlar n nefesle d flar at lmas D) Sindirim art klar n n d flar ya at lmas 20. Boflalt m sisteminin sa l n korumak için afla dakilerden hangisi yap lmamal - d r? A) Bol sulu besinlerin tüketilmesi B) Bol tuzlu, ac ve baharatl besinlerin yenmesi C) S rt bölgesinin so uktan korunmas D) Alkol ve uyuflturucudan uzak durulmas 21. Boflalt m n temel amac afla dakilerden hangisidir? A) Canl n n yaflamas n kolaylaflt r c iç çevre haz rlamak B) Metabolizma sonucu üretilen fazla maddeleri uzaklaflt rmak C) Zehirli maddeleri zehirsiz hâle getirmek D) Canl n n iç çevresini fazla maddelerden uzaklaflt rmak 22. Hücrelerde oluflan su, madensel tuzlar ve üre böbreklere hangi damarlarla ulafl r? A) Böbrek toplardamar B) Aort toplardamar C) Alt ana atardamar D) Böbrek atardamar 23. Afla dakilerden hangisi böbrek sa l n olumsuz yönde etkilemez? A) Alkol ve sigara kullanmak B) Afl r baharatl besinler yemek C) Ayaklar üflütmemek D) Temizlik kurallar na uymamak 24. Böbreklerle ilgili verilen bilgilerden hangisi yanl flt r? A) Böbrek boflalt m organ d r. B) Böbrek atar damar karbon dioksitçe zengin kan tafl r. C) Madensel tuzlar böbre in kabuk bölgesinde süzülür. D) Süzülen art k maddeler böbre in havuzcuk bölümünde toplan r. 25. Afla dakilerden hangisi kan n zararl maddelerden ar nd r lmas nda etkili de- ildir? I. Akci er II. Pankreas III. Deri IV. Böbrek A) l ve II B) II ve III C) III ve IV D) II ve IV 1. B 2. C 3. C 4. A 5. B 6. C 7. C 8. A 9. A 10. D 11. D 12. B 13. D 14. B 15. C 16. B 17. C 18. A 19. D 20. B 21. A 22. D 23. C 24. B 25. B Tarih:.../.../ Do ru:... Yanl fl:... Net:... 21

A) Terlemenin yap lmas B) Zehirli maddelerin etkisizlefltirilmesi C) Zehirli gazlar n nefesle d flar at lmas D) Sindirim art klar n n d flar ya at lmas 20.

Benzer belgeler

ÖĞRENME ALANI : CANLILAR VE HAYAT ÜNĐTE 1 : VÜCUDUMUZDA SĐSTEMLER (MEB)

ÖĞRENME ALANI : CANLILAR VE HAYAT ÜNĐTE 1 : VÜCUDUMUZDA SĐSTEMLER (MEB) B- BOŞALTIM SĐSTEMĐ (6 SAAT) BOŞALTIM SĐSTEMĐMĐZ VÜCUDUMUZDAN ATIKLARI UZAKLAŞTIRIR 1- Boşaltım Sistemi 2- Boşaltım Sistemi Organları