Dokuz Eylül Üniversitesi Yayına Kabul Tarihi:

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "Dokuz Eylül Üniversitesi Yayına Kabul Tarihi:"

Transkript

1 Yayın Gelş Tarh: Dokuz Eylül Ünverses Yayına Kabul Tarh: Sosyal Blmler Ensüsü Dergs Onlne Yayın Tarh: Cl: 8, Sayı:, Yıl: 206, Sayfa: 3-54 hp://dx.do.org/0.6953/deusbed.5934 ISSN: E-ISSN: Araşırma Makales TÜRKİYE DE PETROL TALEBİNİN FİYAT VE GELİR ESNEKLİKLERİ: ARDL SINIR TESTİ VE NEDENSELLİK ANALİZİ Öz Muhammed Şehd GÖRÜŞ * Kumru TÜRKÖZ ** Bu çalışmanın emel amacı, dönemler arasında Türkye nn perol alebnn fya ve gelr esneklklern ahmn emek ve perol fyaı, perol aleb ve gelr düzey arasındak nedensellk lşksnn yönünü esp emekr. Çalışmada ahmn yönemler olarak ARDL Sınır Tes yaklaşımı ve Toda-Yamamoo (995) Granger Nedensellk Tes kullanılmışır. Yapılan analz sonucunda değşkenler arasında br eşbüünleşme lşksnn mevcu olduğu gözlemlenmşr Elde edlen sonuçlara göre, uzun dönemde perol alebnn fya esneklğ -0,7; gelr esneklğ se 0,5 olarak hesaplanmışır. Dğer yandan, kısa dönemdek fya esneklğ se -0,08; gelr esneklğ se 0,59 olarak ahmn edlmşr. Elde edlen amprk sonuçlara göre, perol alebnn fya ve gelr esneklkler hem uzun dönemde hem de kısa dönemde nelaskr. Nedensellk Tes sonuçlarına göre se perol fyaından perol alebne doğru ek yönlü br nedensellk lşks esp edlmşr. Bu sonuçlardan Türkye de perol fyaı ve gelr düzeynn perol aleb üzernde kısa ve uzun dönemde güçlü br eksnn olmadığı, bunun emel nedennn se perolün zorunlu mallar arasında yer almasından kaynaklandığı söyleneblr. Anahar Kelmeler: Perol Taleb, ARDL Sınır Tes, Nedensellk Tes. PRICE AND INCOME ELASTICITIES OF OIL DEMAND IN TURKEY: ARDL BOUND TEST AND CAUSALITY ANALYSIS Absrac The prmary obecve of hs paper s esmang prce elascy and ncome elascy of ol demand, and causaly relaonshp beween varables wh respec o Turksh economy for he perod of 970 and 203. In he sudy, ARDL Bound Tes approach and Toda-Yamamoo (995) Granger Causaly Tes are employed as an esmaon mehod. Accordng o bound es analyss, a conegraon relaonshp s found beween varables. Emprcal fndngs show ha long-run prce and ncome elascy of ol demand n Turkey s -0.7 and 0.5 respecvely. On he oher hand, shor-run prce and ncome elascy of ol demand esmaed as and 0.59 respecvely. Causaly Tes * Araş. Gör., Yıldırım Beyazı Ünverses, Syasal Blgler Faküles, İksa Bölümü, msgorus@ybu.edu.r ** Araş. Gör., Balıkesr Ünverses, İksad ve İdar Blmler Faküles, İksa Bölümü, kumru.urkoz@balkesr.edu.r 3

2 Görüş, M. Ş., Türköz, K. DEÜ SBE Dergs, Cl: 8, Sayı: resuls ndcaes ha here s a undreconal causaly from ol prce o ol demand. These resuls sugges ha changes n ol prces and ncome level haven srong effecs on ol demand n he shor-run and long-run n Turksh economy. Keywords: Ol Demand, ARDL Bound Tes, Causaly Tes. GİRİŞ Sanay Devrmyle beraber küresel çapa sanayleşme harekelernn başlaması, Dünya dak ener kaynaklarının önemn arırmışır. Önceler üremde enernn emel kaynağı olarak kullanılan kömür, ürem eknololernn gelşmes ve üremde daha verml ener kaynaklarına hyaç duyulmasıyla beraber yern perol ve perol ürevlerne bırakmışır. Geleceke nükleer ener, güneş eners, hdrolk ve eoermal ener, rüzgâr eners ve byoyakı eners gb alernaf ener kaynaklarının dünya ener alebnn öneml br bölümünü karşılayacağı ahmn edlrken, günümüzde se perol ener pyasalarındak şlev bakımından en öneml ener kaynağı olarak kabul edlmekedr. Perol, günümüzde ulaşırma sekörünün emel ener kaynağı konumuna gelmş ve dünya brncl ener ükem çndek payı bakımından lk sıraya yükselmşr. Brncl ener kaynakları arasında sraek br konuma sahp olan perol, Türkye Peroller (204) nn Ham Perol ve Doğal Gaz Sekör Raporu na göre; dünya ener alebnn %33, n karşılamakadır ve uzun dönemde brncl ener ükem çersndek payını koruyacağı beklenmekedr. Gerek eknolonn her geçen gün yaygınlaşıp daha genş klelere ulaşması, gerekse dünya nüfusunda meydana gelen arışlar, ükelen oplam ener mkarını her geçen gün daha da arırmakadır. Bu durumun, 2050 yılında küresel perol alebnn %0 oranında armasına ve günlük oralama 90 mlyon varle yükselmesne neden olacağı ahmn edlmekedr. Aran bu alebe rağmen dünyadak perol rezervlernn yaklaşık 50 yıl çnde ükenme rsk bulunmakadır (Khalaf, 204: 323). Perolün yaygın br ener kaynağı olarak kullanılması, perol fyalarında yıllar bar le belrgn arışlar yaşanmasına neden olmuşur. Özellkle küresel perol fyaları 2003 yılından 203 yılına kadar genel olarak arış gösermşr. Talep, arz ve spekülaf fakörler le bu fakörlern brbrleryle olan karşılıklı lşkler perol fyaları üzernde düzenl br arışa yol açmışır. Son yıllarda Amerka nın ekonomk olarak daha da güçlenmes ve özellkle Çn ve Hndsan gb gelşmeke olan Asya ülkelernn güçlü ekonomk performansı perole olan küresel alebn armasına yol açmışır (Hassan ve Zaman, 202: 226). Aran alep se sınırlı olan perol rezervlernn değerlenmesne ve fyalarda belrgn arışlar yaşanmasına sebep olmuşur. Gelecekle lgl mevcu senaryolara göre; 2030 yılına kadar perol alebnn her yıl yüzde,3 aracağı ve söz konusu bu arışın yüzde 70 oranında özellkle Hndsan ve Çn gb gelşmeke olan ülkelerden kaynaklanacağı ahmn edlmekedr. Ayrıca bu ülkelern perole olan aleplernn de 2030 a kadar yıllık oralama yüzde 2,5 aracağı ahmn edlmekedr (Zaoual, 2007: 95). 32

3 Türkye de Perol Talebnn DEU Journal of GSSS, Vol: 8, Issue: Ekonomk kalkınmanın emel unsuru olarak görülen perole olan alep küresel ölçeke olduğu gb Türkye de de her geçen gün arış gösermekedr. Ancak Türkye coğraf konumundan dolayı sınırlı perol rezervlerne sahpr. Bu yüzden ham perol hyacının büyük br kısmını hala yoluyla karşılamakadır. Bu alandak en büyük hala parnerler; Rusya, Irak ve İran dır. Brsh Peroleum (205) verlerne göre, Türkye nn 203 yılındak ham perol ükem mkarı günlük varl, yıllık olarak se 33, mlyon on olarak gerçekleşmşr. Türkye nn ham perol ükemnn dünyadak oplam ükeme oranına bakıldığında se %0,8 lk br paya sahp olduğu görülmekedr. Bu çalışmada, leraür araması ve ekonomerk analz çn konuyla lgl blmsel araşırmalardan, kamu kuruluşu raporlarından ve uluslararası kuruluşların verlernden yararlanılmışır. Çalışmada, gelr düzey ve perol fyaının perol ükem üzerndek eksnn araşırılması amaçlanmakadır. Türkye ekonoms çn perol fyaının ve gelr düzeynn perol aleb üzerndek kısa ve uzun döneml eksnn ele alındığı çalışmaların sınırlı sayıda olması (Alınay, 2007; Solak ve Beşkaya, 203 gb) nedenyle çalışmanın bu konudak yerl leraüre kakı sağlaması beklenmekedr. Bu amaçla çalışmanın knc bölümde konu le lgl eork çerçeveye yer verlmş, üçüncü bölümde yabancı ve yerl leraür ncelenmş, dördüncü bölümde se çalışmada kullanılacak ekonomerk yönem ve ver se anıılmışır. Beşnc bölümde ARDL Sınır Tes ve Nedensellk Tes yardımıyla modeldek değşkenler arasındak lşk ahmn edlrken, çalışmanın son bölümünde se elde edlen amprk sonuçlar hakkında değerlendrmeler yapılmış ve polka önerlernde bulunulmuşur. TEORİK ÇERÇEVE Perol fyaları, ülkelern ekonomk performansı bakımından öneml gösergelerden br olarak kabul edlmekedr. Bu nedenle perol fyalarındak arış ne kadar fazla ve uzun sürel se, makroekonomk değşkenler üzerndek eks de o kadar ekl olmakadır. Perol fyalarında meydana gelen arışlar, uluslararası care dengesn ve dövz kurlarını öneml br şeklde eklemekedr. Fyalardak arışın necesnde, perol hal eden ülkelern ödemeler denges bozulmakadır. Aynı zamanda, hal malları pahalanırken hraç malların değernn düşmes, reel mll gelrn düşmesne sebep olmakadır. Perol hraç eden ülkeler çn, fya yükselşnden kaynaklanan hraca gelrler doğrudan reel mll gelr arırırken, perol halaçısı konumundak ülkelerde aran perol fyaları, enflasyon ve grd malyelernde yükselşe neden olmakadır (Bayraç, 2007: 6). Dğer br deyşle perol fyaları, perol aleb ve mll gelr karşılıklı ekleşm halnde neredeyse üm ekonomler eklemekedr. Teork açıdan, gelr düzeynn perol aleb üzerndek eksnn pozf; perol fyalarının perol aleb üzerndek eksnn se negaf olması beklenmekedr. Amprk leraürde perol fyaları ve makroekonomk değşkenler arasındak lşk brçok çalışma arafından kanılanmışır. Sonuçlar perol 33

4 Görüş, M. Ş., Türköz, K. DEÜ SBE Dergs, Cl: 8, Sayı: fyalarında meydana gelen arışların ya fyalandırma ve ürem malyeler nedenyle ya da oplam alep (enflasyon ve para polkası kanalıyla) ve oplam arz (çıkı kanalıyla) üzernde yaraığı ek nedenyle ekonom üzernde son derece öneml olduğunu gösermşr (Degannaks vd., 203: 5). Ancak bu durum ülkelern perol halaçısı ya da perol hracaçısı olmalarıyla yakından lşkldr. Perol hal eden gelşmeke olan ülkelern perol hal eden gelşmş ülkelerden daha fazla enerye bağımlı olmaları ve enernn ekn kullanıldığı ener-yoğun sekörlere sahp olmaları, bu ülkelern perol fyalarındak arışan olumsuz eklenmesne neden olablmekedr. Perol fyaındak arış, frmaların daha az ener saın almasına neden olmakadır. Ayrıca, sermaye ve emek vermllğndek azalmalara bağlı olarak poansyel mll gelrn düşmesne de neden olablmekedr (Alınaş, 203: 3). Oysa perol hraç eden ülkeler açısından perol fyalarındak arış söz konusu ülkelern mll gelrn arırarak ekonomlern pozf yönde eklemekedr. Ülke ç perol fyalarının oluşumunda, global perol fyaları ve dövz kurlarının yanı sıra hükümelern müdahales de öneml br yer umakadır. Perol fyalarının arığı dönemlerde, ne perol halaçısı konumundak Türkye nn ener faurası armakadır (Bayraç, 2007: 22). Ancak perol fyalarının 204 yılından baren hızlı br şeklde düşmesyle brlke Türkye gb perol hal eden ülkelern bu durumdan olumlu olarak eklenmes beklenmekedr. Faka pazar paylarında olası br değşklk, perol hracaçısı ülkelerde oraya çıkablecek cdd daralmalar, perol halaçısı ülkelerdek ekonomk büyümenn sınırlı kalma olasılığı, Rusya ve Irak gb öneml care parnerlermzn çnde bulunduğu syas ve ekonomk belrszlkler Türkye nn hracaını olumsuz ekleyeblecekr (Çulha vd., 205: 9). Türkye, perol hyacını karşılama bakımından dışa bağımlı br ülke olduğu çn perol aleb ve perol halaı mkarı brbrne paralel olarak hareke emekedr. Dünya da ve Türkye de bu alandak çalışmalar ncelendğnde perol alebn belrleyen k ana fakör; gelr düzey ve perol fyaı olarak öne çıkmakadır. SEÇİLMİŞ LİTERATÜR Ener aleb ve belrleycler hakkında leraürde çok sayıda çalışma bulunmakadır. Faka çalışmalarda, kullanılan değşkenler, ekonomerk yönemler, seçlen ülkeler ve zaman aralıkları bakımından farklılıklar göze çarpmakadır. Ener aleb olarak genellkle ener ükemnn ya da ener halaının ele alındığı görülmekedr. Bu çalışmalarda, ener aleb olarak elekrk, doğal gaz, perol ya da perol ürünlerne olan alep bağımlı değşken olarak ele alınmışır. Açıklayıcı değşkenler se emel olarak fya ve gelr düzey olmak üzere k anedr. Leraürde ener aleb le fya ve gelr düzey arasındak lşknn araşırıldığı çalışmalardan bazıları şu şekldedr: 34

5 Türkye de Perol Talebnn DEU Journal of GSSS, Vol: 8, Issue: Cooper (2003) çalışmasında, dönem arasında 23 ülke çn ham perol ükemnn kısa ve uzun dönem fya esneklklern Paral Adusmen Model (PAM) yönemn kullanarak ahmn emşr. Perol aleb bağımlı değşken, gelr düzey ve perol fyaı se bağımsız değşkenler olarak ele alınmışır. Çalışmanın sonuçlarına göre, ham perolün uluslararası alebnn kısa ve uzun vadede fya değşklklerne karşı duyarsız olduğu esp edlmşr. Ayrıca kısa dönemdek fya esneklklernn uzun dönemdekne göre daha kaı olduğu görülmüşür. Analze dâhl edlen ülkelerden Porekz ve Çn de, fya esneklkler beklenlenn aksne hem uzun hem de kısa dönemde pozf olduğu gözlemlenmşr. Alınay (2007) çalışmasında, ARDL Sınır Tes yönemyle Türkye dek ham perol halaının yılları arasındak kısa ve uzun dönem fya ve gelr esneklklern ahmn emşr. Ham perolün dolar cnsnden nomnal fyaının ve gelr düzeynn bağımsız değşkenler olarak kullanıldığı çalışmada eşbüünleşme lşks bulunmuş, faka perol fyaının reel Türk Lrası cnsnden ele alındığı modelde eşbüünleşme lşksne raslanılmamışır. Alınay, perol halaının fya esneklğn kısa ve uzun dönemde sırasıyla -0,04 ve -0,82 olarak ahmn emşr. Dğer yandan, gelrn kısa ve uzun dönem esneklklern se 0,635 ve 0,608 olarak hesaplamışır. Elde edlen amprk sonuçlarda, perol halaının fya ve gelr esneklklernn hem kısa hem de uzun dönemde esnek olmadığı gözlemlenmşr. Erdal vd. (2008) çalışmalarında, dönem çn Türkye de ener ükem ve gayrsaf mll hâsıla (GSMH) arasındak lşky Johansen Eşbüünleşme es ve Par-Wse Granger Nedensellk Tes le araşırmışlardır. Elde edlen ekonomerk sonuçlara göre, değşkenler arasında eşbüünleşme lşksnn olduğu belrlenmşr. Yan değşkenler uzun dönemde brlke hareke emekedrler. Nedensellk Tes sonuçlarına göre se ener ükem ve GSMH arasında çf yönlü br nedensellk lşks esp edlmşr. Ghosh (2009) çalışmasında, ARDL Sınır Tes yönemyle Hndsan çn ve dönemler arasındak ham perol halaının uzun döneml gelr ve fya esneklklern araşırmışır. Daha sonra se Granger Nedensellk Tes le değşkenler arası nedensellk lşks ncelenmşr. Elde edlen amprk sonuçlara göre, ham perol halaının uzun dönem gelr esneklğ,97 olarak ahmn edlmşr. Fya esneklğ se sask olarak anlamsız bulunmuşur. Değşkenler arası nedensellk lşks ncelendğnde se ekonomk büyümeden ham perol halaına doğru ek yönlü br nedensellk lşksnn olduğu esp edlmşr. Royfazal (2009) çalışmasında, ARDL Sınır Tes yönemn kullanarak dönem çn Japonya nın ham perol halaının uzun dönemdek fya ve gelr esneklklern ahmn emşr. Çalışmadan elde edlen sonuçlara göre, perol halaının uzun dönemdek fya ve gelr esneklkler sırasıyla -0,08 ve,35 olarak hesaplanmışır. Granger Nedensellk Tes sonucuna göre se ekonomk büyümeden ham perol halaına doğru ek yönlü br nedensellk lşks esp edlmşr. 35

6 Görüş, M. Ş., Türköz, K. DEÜ SBE Dergs, Cl: 8, Sayı: Zramba (200) çalışmasında, yılları arasında Güney Afrka ekonoms çn ham perol halaının uzun dönem gelr ve fya esneklklern ahmn emşr. Çalışmada, Johansen çok değşkenl eşbüünleşme analz kullanılmışır. Elde edlen ekonomerk sonuçlara göre, ham perol fyaının uzun dönem esneklğ -0,47; gelrn uzun dönem esneklğ se 0,429 olarak bulunmuşur. Ayrıca Engle-Granger (987) Nedensellk Tes sonuçlarına göre uzun dönemde reel gelr düzeynden ham perol halaına doğru ek yönlü br nedensellk lşks esp edlmşr. Elde edlen sonuçlara göre, perol halaının gelr ve fya esneklkler kaıdır. Korkmaz ve Devel (202), Türkye çn dönem yıllık verlern kullanarak brncl ener ürem, ükem ve gayrsaf yur ç hâsıla arasındak nedensellk lşksn araşırmışır. Değşkenler arasındak eşbüünleşme lşks Johansen Eşbüünleşme es le araşırılmış, sonrasında se VECM Nedensellk Tes le nedensellk lşksnn yönü belrlenmşr. Çalışma sonunda elde edlen amprk sonuçlara göre GSYİH le ener ükem arasında çf yönlü br nedensellk lşks esp edlmşr. Solak ve Beşkaya (203) çalışmalarında, Türkye çn dönem yıllık verlern kullanarak ne perol halaının kısa ve uzun dönemde fya ve gelr esneklklern ahmn emşlerdr. Çalışmada, ARDL Sınır Tes yönem kullanılarak eşbüünleşme analz yapılmışır. Çalışma sonucunda, Türkye de belrlen dönemde ne perol halaının gelr esneklğ kısa ve uzun dönemde sırasıyla, ve 0,67 olarak ahmn edlmşr. Perol halaının fya esneklğ se hem kısa hem de uzun dönemde sask olarak anlamlı değldr. Behmr ve Manso (203) çalışmalarında, dönemnde 23 Sahra Alı Afrka ülkes çn ham perol ükem ve ekonomk büyüme arasındak nedensellk lşksn es emşlerdr. Ekonomerk yönem olarak Panel Granger Nedensellk Tesnn kullanıldığı çalışmada, perol fyaı modele konrol değşken olarak eklenmşr. Elde edlen sonuçlara göre, perol halaçısı bölge çn kısa dönemde ham perol ükem le ekonomk büyüme arasında çf araflı nedensellk, perol hracaçısı bölge çn se ham perol ükemnden ekonomk büyümeye doğru ek yönlü br nedensellk lşks bulunmuşur. Uzun dönemde, k bölge çn de değşkenler arası çf araflı nedensellk lşks esp edlmşr. Şanlı ve Tuna (204), çalışmasında dönem yıllık verlern kullanarak perol ükem le GSYİH arasındak lşky Johansen Eşbüünleşme es le sınamışır. Tes sonucuna göre, serler arasında uzun dönem lşksnn olmadığı hpoez kabul edlmşr. Bunun yanında, Granger Nedensellk Tes le serler arasındak sebep sonuç lşks es edlmş, faka sask olarak anlamsız sonuçlar elde edlmşr. Yapılan analz sonucunda, Türkye nn perol ükem bakımından dışa bağımlı br ülke olduğu ve perol halaının ekonomk faalyelern devamı çn zorunlu olduğu belrlmşr. 36

7 Türkye de Perol Talebnn DEU Journal of GSSS, Vol: 8, Issue: Perol alebyle lgl leraür ncelendğnde, Türkye ekonoms çn yapılan çalışmaların genellkle nedensellk analz yönemyle, perol halaıyla lgl çalışmaların se genellkle ARDL Sınır Tes yönemyle araşırıldığı görülmekedr. Çalışmaların br kısmında perol aleb olarak perol ükem, dğer kısmında se perol halaı bağımlı değşken olarak modele dâhl edlmşr. VERİLER VE EKONOMETRİK YÖNTEM Model ve Ver Se Konu le lgl leraür ve eor ncelendğnde, perol alebnn belrleycler olarak perol fyaı ve gelr düzeynn ön plana çıkığı görülmekedr. Çalışmada, perol alebnn göserges olarak kş başına düşen ham perol ükem kullanılmışır. Ekonomerk analz çn değşkenler arasındak lşk ncelenmş ve Denklem () dek gb br model oluşurulmuşur. Denklem (), Behmr ve Manso (203) nun çalışmasına dayalı olarak modellenmşr. LOC = β 0 + β LP + β 2 LY + () Model () de, yıllık ham perol ükemnn her yılın nüfusuna oranlanmasıyla oluşurulan LOC değşken kş başına düşen perol ükemn; LY, 2005 yılı fyalarıyla dolar cnsnden kş başına düşen gayr saf yurç hâsıla düzeyn; LP se 203 yılı fyalarıyla dolar cnsnden Bren ham perolün varl fyaını emsl emekedr. Hem değşkenler arasındak analz kolaylaşırmak hem de ahmn edlecek kasayıların bağımsız değşkenlern esneklklern vermes çn serlern logarmaları alınmışır. β 0 sab erm, β ve β 2 se ahmn sonucu modelden elde edlecek esneklk kasayılarıdır. Modelde kullanılan verler dönemn kapsayacak şeklde yıllık bazda ele alınmışır. Toplam ham perol ükem ve ham perol fyaı verler Brsh Peroleum (205) frmasının BP Sascal Revew of World Energy 204 raporundan emn edlmşr. Toplam nüfus ve kş başına düşen gelr düzey verler se Dünya Bankası (205) elekronk ver abanından alınmışır. Teork olarak, perol fyaının esneklğn göseren β kasayısının negaf değerde, reel gelr düzeynn esneklğn göseren β 2 kasayısının se pozf değerde olması beklenmekedr. Yan perol fyalarının arması ükem mkarını azalacak, reel gelrn arması se perol ükemn arıracakır. Değşkenlern dönem yıllık değerleryle oluşurulan zaman sers grafkler Şekl () dek gbdr. Değşkenlern yıllar çndek değşmler ncelendğnde, perol alebnn ve gelr düzeynn arış eğlmnde olduğu gözlemlenmekedr. Faka son yıllarda perol alebnn yaay br seyr zledğ görülmekedr. Perol fyaları se zaman çnde çsel ve dışsal eklerle beraber ser nş ve çıkışlar gösererek dalgalı br seyr zlemşr. 37

8 Görüş, M. Ş., Türköz, K. DEÜ SBE Dergs, Cl: 8, Sayı: Şekl : Değşkenlern Zaman Sers Grafkler -.4 Perol Taleb 5.0 Perol Fyaı Gelr Düzey Değşkenlern düzey değerlerne ve brnc farklarına a oralama değer, oranca değer, en yüksek değer, en küçük değer, sandar sapma ve gözlem sayısı saskler Tablo () de göserlmekedr. Tablo : Değşkenlern İsask Öze LOC LP LY LOC LP LY Oralama Değer -,70 3,78 8,53 0,0 0,05 0,02 Oranca Değer -,64 3,79 8,52 0,0 0,02 0,03 En Yüksek Değer -,45 4,74 9,07 0,9,5 0,07 En Küçük Değer -2,35 2,37 8,05-0,0-0,66-0,07 Sandar Sapma 0,22 0,6 0,29 0,06 0,29 0,04 Gözlem Sayısı No:, değşkenlern brnc farkını fade emekedr. Bu çalışmada, perol alebnn fya ve gelr esneklkler ARDL Sınır Tes yaklaşımıyla ahmn edlmş, sonrasında se değşkenler arasındak nedensellk lşks Toda-Yamamoo (995) Granger Nedensellk Tes le analz edlmşr. Amprk analz çn EVews 8. ekonomer pake programı kullanılmışır. 38

9 Türkye de Perol Talebnn DEU Journal of GSSS, Vol: 8, Issue: ARDL Sınır Tes Değşkenler arası eşbüünleşme lşksnn ncelendğ çalışmalarda en çok karşılaşılan esler; haa ermlerne dayalı k aşamalı Engle ve Granger (987) le ssem yaklaşımına dayalı Johansen ve Jesulus (990) yönemlerdr (Alınaş, 203: ). Bu eşbüünleşme esler değşkenlern brnc farklarında durağan olmalarını (I()) gerekrr. Bu durum, yukarıda bahsedlen eslerle eşbüünleşme lşksnn esp edlmesn zorlaşırmakadır. Faka Pesaran vd. (200) arafından gelşrlen ARDL Sınır Tes yaklaşımı değşkenler arası eşbüünleşme lşknn espn kolaylaşırmakadır. Bu yaklaşım, değşkenlern sadece I(0) olması, sadece I() olması ya da bu k durumun brleşm olması durumunda eşbüünleşme lşksnn sınanmasına olanak sağlamakadır (Pesaran vd., 200: ). Bu yaklaşımın br dğer avanaı da, küçük örneklemlere uygulanablr olmasıdır (Kamaruddn ve Jusoff, 2009: 00). Bu nedenle bu model son dönemde eşbüünleşme lşks analzlernde oldukça yaygın br şeklde kullanılmakadır. Eşbüünleşme lşksnn sınanmasında zlenecek k değşkenl ARDL Sınır Tes denklem Denklem (2) dek gbdr: m m lny 2ln X 3 lny 4 X 0 ln Y 0 ln (2) Denklemdek Δ smges serlern brnc farkını, m se geckme uzunluğunu fade emekedr. Y modeldek bağımlı değşken, X se modeldek bağımsız değşken belrmekedr. Modeln çözülmes çn öncelkle değşkenlern uygun geckme uzunlukları Akake Blg Krer (AIC) ya da Scwarz-Bayesan Krer (SBC) kullanılarak bulunmakadır. Maksmum geckme uzunluğu serlern aylık, üçer aylık ya da yıllık olma durumuna göre değşklk gösermekedr. Model, AIC ya da SBC değer en düşük olan geckmede çözülmeldr. Ancak en uygun geckme uzunluğu kapsamında çözülen modeln ookorelasyon problem çermemes gerekmekedr. Seçlen krk değern en küçük olduğu geckme uzunluğu le oluşurulan modelde ookorelasyon sorunu varsa, bu durumda knc en küçük krk değer sağlayan geckme uzunluğu seçlmeldr. Ardından eşbüünleşme lşksnn araşırılması amacıyla Wald es yardımıyla F sasğ hesaplanmakadır. Bu kapsamda, ARDL modelnde eşbüünleşmenn varlığının sınanması çn aşağıdak hpoezler es edlmekedr: H 0 : β 3 = β 4 = 0 (Eşbüünleşme yokur.) H : β 3 0, β 4 0 (Eşbüünleşme vardır.) Hesaplanan F sask değernn Pesaran vd. (200) de yer alan al ve üs krk değerlerle karşılaşırılması gerekmekedr. Hesaplanan değer üs krk değerden yüksek se H 0 hpoez reddedlr. Değer, al krk değerden küçük se alernaf hpoez olan H reddedlr. Elde edlen F sasğ, al ve üs krk değerler arasındaysa eşbüünleşmenn varlığı hakkında kesn br yorum yapılamamakadır (Pesaran vd., 200: ; Nazlıoğlu vd., 204: 37-38). 39

10 Görüş, M. Ş., Türköz, K. DEÜ SBE Dergs, Cl: 8, Sayı: Değşkenler arası eşbüünleşme lşks esp edldken sonra, bağımlı ve bağımsız değşkenlern uzun dönem lşksn ncelemek çn aşağıdak denklem kullanılır: ln Y m ln Y n 0 2 (3) 0 40 ln X Uzun dönem analznde Sınır Tesnden farklı olarak değşkenlern geckme uzunlukları brbrlernden bağımsız şeklde belrlenmekedr. Denklem (3) dek m ve n geckme uzunluklarını belrmekedr. Değşkenlern geckme uzunlukları AIC ya da SBC kullanılarak belrlenr. Model uygun geckmede çözüldüken sonra, bağımsız değşkenlere Wald es uygulanarak uzun dönem kasayıları ahmn edlr. Daha sonra F sasğne bakılarak hesaplanan kasayıların sask olarak anlamlı olup olmadığına karar verlr. Uzun döneml lşk elde edlp bağımsız değşkenlern kasayıları ahmn edldken sonra değşkenler arası kısa dönem lşks Denklem (4) dek Haa Düzelme Model (HDM) le çözülür: m n lny 2 X ECT 0 ln Y 0 ln (4) ARDL kısa dönem denklemnde, uzun dönem denklemnden farklı olarak modele Haa Düzelme Term (HDT) eklenmş ve analzde serlern brnc farkları kullanılmışır. HDT, uzun dönem denklemnden elde edlen kalınılardan oluşurulmakadır. Modeldek ECT değşken HDT y; λ se bu ermn kasayısını belrmekedr. λ kasayısı kısa dönemde meydana gelen şoklardan sonra ssemn uzun dönem dengesne uyarlanma hızını göserr (Oeng-Abaye ve Frmpong, 2008). Ayrıca bu kasayının negaf şarel olması, -sasğnn se anlamlı olması beklenmekedr. Toda-Yamamoo (995) Granger Nedensellk Tes Çalışmada değşkenler arasında eşbüünleşme lşks esp edldğ çn en az br nedensellk lşksnn bulunması beklenmekedr. Bu amaçla, değşkenler arası nedensellk lşksnn araşırılması çn Toda-Yamamoo (995) Granger Nedensellk Tes kullanılacakır. Granger (969), nedensellğ şu şeklde anımlamışır Y nn öngörüsü, X n geçmş değerler kullanıldığında X n geçmş değerlernn kullanılmadığı duruma göre daha başarılı se X, Y nn Granger nedendr. Toda-Yamamoo (995) yaklaşımı, Sandar Granger Nedensellk Tesnn gelşrlmş haldr. Bu es durağanlık merebeler farklı olan serler arasındak nedensellk lşksn ncelemek çn kullanılmakadır. Bu esn kullanılmasındak dğer avanalar se nedensellk lşks ncelenrken brm kök ve eşbüünleşme eslerne hyaç duyulmamasıdır (Tapşın ve Karabulu, 203). Değşkenler arası nedensellk lşksnn yönünün araşırılacağı Toda-Yamamoo (995) yaklaşımına dayalı Granger Nedensellk Tes denklem aşağıdak gbdr:

11 Türkye de Perol Talebnn DEU Journal of GSSS, Vol: 8, Issue: ln X k ln X k dmax ' k X k lny kdmax ' k lny Bu ese lk olarak değşkenler çn uygun geckme uzunluğu (k) belrlenmeke, sonrasında modeldek değşkenlern maksmum eşbüünleşme derecesn fade eden (d max ), geckme uzunluklarına eklenerek VAR model ahmn edlmekedr. Kasayılar marsnn lk k anesne Wald es uygulanmakadır (Yavuz, 2006). Daha sonra nedensellğn lşksnn sınanması çn aşağıdak hpoezler es edlmekedr: H 0 : = 2 = = k = 0 (Y, X n Granger Neden değldr.) H : 2 k 0 (Y, X n Granger Nedendr.) Elde edlen kasayılar sask olarak anlamlıysa H 0 hpoez olan Y, X n Granger neden değldr reddedlmekedr. (5) AMPİRİK SONUÇLAR Brm Kök Analz Zaman serler analzlernde serlern durağan olup olmaması öneml br problem eşkl emekedr. Eğer serler durağan değllerse analzde sahe regresyon (spurous regresson) problemyle karşılaşılablmekedr (Granger vd., 974). Bu da değşkenler arasındak lşknn haalı çıkmasına neden olablmekedr. Sahe regresyon problemn oradan kaldırablmek çn serlern sevyedek ve farklarındak durağanlıklarının ncelenmes, sonrasında se durağan hale gerlmeler gerekmekedr (Kwakowsk vd., 992: 59-78). Bu çalışmada, zaman serlernn durağanlık düzeyler, Genşlelmş Dckey-Fuller (ADF), Phllps-Perron (PP) ve Zvo-Andrews (ZA) brm kök esler kullanılarak ncelenmşr. ADF ve PP brm kök es sonuçları Tablo (2) dek gbdr. 4

12 Görüş, M. Ş., Türköz, K. DEÜ SBE Dergs, Cl: 8, Sayı: Değşkenler Tablo 2: ADF ve PP Brm Kök Tes Sonuçları Sabl ADF Sabl ve Trendl Sabl LOC -3,63*** -2,98-3,74*** -2,98 LP -2,8-2,2-2,8-2,4 LY -0,3-2,72-0,08-2,72 PP Sabl ve Trendl LOC -6,45*** -6,97*** -6,45*** -6,98*** LP -6,47*** -6,4*** -6,47*** -6,4*** LY -6,52*** -6,46*** -6,53*** -6,53*** No:***, % anlamlılık düzeyn gösermekedr. Yapılan ADF ve PP brm kök es sonuçlarına göre, bağımlı değşken LOC sabl modelde % anlamlılık düzeynde sevyede durağan, bağımsız değşkenler LP ve LY se hem sabl modelde hem de sabl ve rendl modelde % anlamlılık düzeynde brnc farklarında durağandır. ADF ve PP brm kök eslerne ek olarak, serlerdek yapısal değşm çsel olarak belrleyen ZA brm kök es de serlern durağanlığının sınanması çn kullanılmışır. Zvo ve Andrews (992) çalışmalarında, sabe kırılmalı, rendde kırılmalı ve hem sab hem de rendde kırılmalı modeller çn ek yapısal kırılmalı brm kök eslern önermşlerdr. ZA brm kök es sonuçları sabe kırılmalı ve hem sab hem de rendde kırılmalı modeller çn Tablo (3) dek gb hesaplanmışır. Değşkenler Tablo 3: ZA Brm Kök Tes Sonuçları Tes İsasğ Sabe Kırılmalı Model Geckme Uzunluğu Kırılma Tarh Sab ve Trendde Kırılmalı Model Tes İsasğ Geckme Uzunluğu Kırılma Tarh LOC -4, , LP -3, , LY -4, , LOC -7,92*** ,59*** 0 98 LP -7,73*** ,70*** 0 98 LY -6,7*** ,85*** 0 98 ZA Krk Değerler %0 %5 % %0 %5 % -4,58-4,93-5,34-4,82-5,08-5,57 No: ***, % anlam düzeyn gösermekedr. Krk değerler Zvo ve Andrews (992) den alınmışır. ZA brm kök esnde hem çalışmada yıllık verler kullanıldığı çn hem de gözlem sayısı nspeen küçük sayılableceğ çn maksmum geckme sayısı 4 olarak belrlenmşr. Uygun geckme uzunlukları AIC kullanılarak belrlenmş ve Tablo (3) de kırılma arh ve es saskler le brlke göserlmşr. ZA brm kök es sonuçlarına göre, LOC, LP ve LY nn hesaplanan krk değerler le ZA krk değerler karşılaşırıldığında hem % hem %5 hem de %0 anlam düzeynde 42

13 Türkye de Perol Talebnn DEU Journal of GSSS, Vol: 8, Issue: brm kök çerdkler sıfır hpoez reddedlememekedr. Yan, serler sevyede durağan değllerdr. Bu yüzden serlern brnc farkı alınarak ZA brm kök es ekrar yapılmalıdır. Elde edlen sonuçlara göre, Tablo (3) de de görüldüğü gb serlern brnc farklarının % anlam düzeynde durağan oldukları belrlenmşr. Eşbüünleşme Analz Serler düzey değerlernde durağan olmadıklarından değşkenler arasındak uzun döneml lşknn sınanması çn eşbüünleşme analznn yapılması gerekmekedr (Enders, 2004: 335). Değşkenler arası eşbüünleşme lşksnn esp çn Denklem (2), bu çalışmaya göre Denklem (6) dak gb uyarlanmışır. Yıllık serlerle yapılan çalışmalarda maksmum geckme sayısının 2 le 5 arasında değşklk göserdğ gözlemlenmekedr. Bu çalışmadak serler de yıllık bazda oldukları ve yeerl gözlem sayısı bulunduğu çn Nazlıoğlu vd. (204) nn çalışması baz alınarak maksmum geckme uzunluğu 5 olarak belrlenmşr. Tablo (4) de ARDL modelnn geckme uzunlukları, AIC değerler ve LM değerler göserlmşr. Tablo 4: Geckme Uzunluğunun Belrlenmes Geckme Uzunluğu AIC Ookorelasyon (LM) (,0,0) -3,8 2,57 [0,02] (,,) -3,09 3,4 [0,00] (2,2,2) -3,23,0 [0,20] (3,3,3) -3,24,25 [0,08] (4,4,4) -3,4,2 [0,05] (5,5,5)* -3,24 0,28 [0,55] No: *, ookorelasyon sorununun bulunmadığı AIC değer en düşük olan geckme uzunluğunu gösermekedr. Köşel paranez çndek değerler es sonuçlarının olasılık değerlern gösermekedr. LOC LOC 2 LP 3 LY 4 LOC 5 LP 6 LY 0 0 (6) Eşbüünleşme model çn uygun geckme mnmum AIC ye göre (5,5,5) olarak hesaplanmışır. Uygun geckmeye uygulanan Wald es sonucunda F sasğ değer hesaplanmışır. Geckme uzunlukları belrlendken sonra çözülen modeln anımlayıcı saskler Tablo (5) dek gbdr. 43

14 Görüş, M. Ş., Türköz, K. DEÜ SBE Dergs, Cl: 8, Sayı: Tablo 5: ARDL (5,5,5) Model Tanımlayıcı İsaskler R 2 0,76 Düzellmş R 2 0,48 Ookorelasyon (LM) 0,28 (0,55) Değşen Varyans (Whe) 9,6 (0,48) Normallk (Jarque-Bera) 0,06 (0,96) F İsasğ 6,20 No: Paranez çndek değerler es sonuçlarının olasılık değerlern gösermekedr. 6,20 olarak hesaplanan modeln F sasğ, Pesaran vd. (200) nn çalışmasında hesaplanan al ve üs krk değer ablosuyla karşılaşırılmalıdır. Pesaran vd. (200) nn krk değerler ablosu 500 ve 000 gözlem çn sırasıyla ve replkasyon le oluşurulmuşur (Narayan, 2005). Narayan (2005), daha küçük örneklemler çn, arası gözlem sayısı, yen br al ve üs krk değer ablosu oluşurmuşur. Bu çalışmadak gözlem sayısı belrlen aralıka olduğu çn değşkenler arasındak eşbüünleşme lşks Narayan (2005) ın hesapladığı krk değerlere göre sınanacakır. Çalışmada 44 gözlem ve 2 bağımsız değşken kullanıldığı çn eşbüünleşmenn sınanmasında Narayan (2005) dan alınan kısılanmamış sab erm ve rendsz modeldek al ve üs krk değerler kullanılacakır. k: 2 N: 45 Tablo 6: Sınır Tes Al ve Üs Krk Değerler %0 Anlam Düzey %5 Anlam Düzey % Anlam Düzey I(0) I() I(0) I() I(0) I() 3,33 4,34 4,08 5,20 5,92 7,9 No: k, modeldek bağımsız değşken sayısını; N, gözlem sayısını belrmekedr. Krk değerler Narayan (2005) dan alınmışır. Hesaplanan F sask değernn %5 anlamlılık düzeynde Tablo (6) da belrlen üs krk değerden yüksek olduğu görülmüşür. Bu sonuca göre, perol aleb, gelr düzey ve perol fyaları arasında eşbüünleşme lşksnn varlığı esp edlmşr. Uzun Dönem Tahmn Sonuçları Değşkenler arası eşbüünleşme lşks esp edldken sonra öncelkle değşkenler arası uzun dönem lşksnn ahmn edlmes gerekmekedr. Bu lşknn ncelenmes çn gerekl olan uzun dönem modelnn çalışmaya uyarlanmış hal Denklem (7) dek gbdr: LOC 0 LOC LP LY (7) 44

15 Türkye de Perol Talebnn DEU Journal of GSSS, Vol: 8, Issue: İlk olarak, bu modeldek değşkenler çn uygun geckme uzunlukları, ookorelasyon sorununun olmadığı en düşük AIC kullanılarak bulunmuşur. Buna göre uzun dönem model (,0,3) olarak belrlenmşr. Bulunan geckme uzunlukları Denklem (7) de yerne yazılmışır. Çözülen modelde ookorelasyon, değşen varyans ve normal olmayan dağılım gb sorunlara raslanılmamışır. Uzun dönem model sonuçları ve uzun dönem kasayıları Tablo (7) dek gbdr. Tablo 7: Uzun Dönem Model ve Kasayıları Bağımlı Değşken: LOC Bağımsız Değşkenler Kasayılar Olasılık Değer LOC(-) 0,54*** 0,00 LP -0,07*** 0,00 LY 0,58*** 0,00 LY(-) -0,44 0,05 LY(-2) -0,0 0,94 LY(-3) 0,0 0,5 C -6,98*** 0,00 Uzun Dönem Kasayıları LP -0,7*** 0,00 LY 0,5*** 0,00 C -5,35*** 0,00 Tanımlayıcı İsaskler R 2 0,94 Düzellmş R 2 0,93 Ookorelasyon (LM),04 (0,28) Değşen Varyans (Whe) 4,6 (0,59) Normallk (Jarque-Bera) 0,77 (0,67) No: Paranez çndek değerler es sonuçlarının olasılık değerlern gösermekedr. ***, % anlamlılık düzeyn gösermekedr. Model, en uygun geckmeyle çözüldüğünde elde edlen bulgulara Wald Tes uygulanmışır. Sonuçlara göre, perol alebnn uzun dönemdek fya ve gelr esneklkler % anlamlılık düzeynde sırasıyla -0,7 ve 0,5 olarak hesaplanmışır. Yan perol fyalarındak % lk arış perol alebn %0,7 oranında azalmaka, gelr sevyesndek % lk arış se perol alebn %0,5 oranında arırmakadır. Uzun döneml lşk model çn paramerelern kararlılığı CUSUM ve CUSUM-Q esler le ncelenmşr. Tes sonuçları Şekl (2) dek gbdr: 45

16 Görüş, M. Ş., Türköz, K. DEÜ SBE Dergs, Cl: 8, Sayı: Şekl 2: CUSUM ve CUSUM-Q Tes Sonuçları CUSUM 5% Sgnfcance CUSUM of Squares 5% Sgnfcance Üsek CUSUM es grafğnde, ardışık arıkların %5 güven aralığı sınırlarından sapmadığı ve zamanla değşen şarel olduğu görülmüşür. Al arafak CUSUM-Q es grafğnde de ardışık arıkların karelernn sınır dışına çıkmadığı esp edlmşr. Bu bulgulara dayanılarak modeln uzun döneml lşksnde paramerelern kararlı olduğu ve yapısal değşme olmadığı görülmekedr. Haa Düzelme Model Tahmn Sonuçları Bağımlı ve bağımsız değşkenler arasındak kısa döneml lşk Haa Düzelme Model (HDM) le araşırılmakadır. Perol alebnn kısa dönem fya ve gelr esneklklernn hesaplanmasında kullanılacak olan modeln çalışmaya uyarlanmış hâl Denklem (8) dek gbdr: LOC 0 LOC LP LY ECT (8) Öncelkle, bu modeldek değşkenler çn uygun geckme uzunlukları ookorelasyon sorununun olmadığı en düşük AIC kullanılarak belrlenmşr. (,0,) olarak bulunan geckme uzunlukları Denklem (8) de yerne yazılmışır. Çözülen modelde ookorelasyon, değşen varyans ve normal olmayan dağılım gb sorunlara raslanılmamışır. HDM ahmn sonuçları Tablo (8) de göserlmşr. 46

17 Türkye de Perol Talebnn DEU Journal of GSSS, Vol: 8, Issue: Tablo 8: HDM Tahmn Sonuçları Bağımlı Değşken: LOC Bağımsız Değşkenler Kasayılar Olasılık Değer LOC(-) 0,46** 0,0 LP -0,08*** 0,00 LY 0,59*** 0,00 LY(-) -0,40 0,05 ECT(-) -0,93*** 0,00 C 0,00 0,93 Tanımlayıcı İsaskler R 2 0,52 Düzellmş R 2 0,45 Ookorelasyon (LM),34 (0,9) Değşen Varyans (Whe) 4,89 (0,42) Normallk (Jarque-Bera) 0,85 (0,65) No: Paranez çndek değerler es sonuçlarının olasılık değerlern gösermekedr. ***, % anlamlılık düzeyn; **, %5 anlamlılık düzeyn gösermekedr. Elde edlen kısa döneml ahmn sonuçlarına göre, bağımsız değşkenlerden perol fyaının car dönemdek esneklk kasayısı -0,08 olarak hesaplanmışır. Yan perol fyaı % arığında perol aleb yaklaşık olarak %0,08 oranında azalmakadır. Bununla brlke, gelr düzeynn kasayısı car dönemde 0,59 olarak ahmn edlmşr. Elde edlen kasayılar % anlam düzeynde sask olarak anlamlıdır. Modelde haa düzelme ermnn kasayısı olan λ, -0,93 olarak hesaplanmışır. Buna göre, kısa dönemdek sapmaların %93 ü br yıl sonra düzelmekedr. HDT nn kasayı beklenldğ gb negaf şareldr ve % anlam düzeynde sask olarak anlamlıdır. Kısa dönem lşk model çn paramerelern kararlılığı CUSUM ve CUSUM-Q esler le ncelenmşr. Tes sonuçları Şekl (3) dek gbdr: 47

18 Görüş, M. Ş., Türköz, K. DEÜ SBE Dergs, Cl: 8, Sayı: 48 Şekl 3: CUSUM ve CUSUM-Q Tes Sonuçları CUSUM 5% Sgnfcance CUSUM of Squares 5% Sgnfcance Üsek CUSUM es grafğnde, ardışık arıkların %5 güven aralığı sınırlarından sapmadığı ve zamanla değşen şarel olduğu görülmüşür. Al arafak CUSUM-Q es grafğnde de ardışık arıkların karelernn sınır dışına çıkmadığı esp edlmşr. Bu bulgulara dayanılarak modeln kısa döneml lşksnde paramerelern kararlı olduğu ve yapısal değşme olmadığı görülmekedr. Nedensellk Tes Sonuçları Çalışmadak değşkenler arası nedensellk lşksnn araşırılması çn Toda-Yamamoo (995) yaklaşımına göre üç ayrı denklem kurulmuşur. Her değşkenn sırasıyla bağımlı değşken olarak ele alındığı modeller denklem (9), (0) ve () dek gbdr: ' ' ' LY LY LP LP LOC LOC LOC (9) ' ' ' LOC LOC LY LY LP LP LP (0) ' ' ' LP LP LOC LOC LY LY LY ()

19 Türkye de Perol Talebnn DEU Journal of GSSS, Vol: 8, Issue: Her üç model çn de uygun geckme uzunlukları mnmum AIC değerne göre (,,) olarak belrlenmşr. Bu modellern anımlayıcı saskler Tablo (9) da göserlmşr. Tablo 9: Tanımlayıcı İsaskler Denklem (9) Denklem (0) Denklem () Geckme Uzunluğu,,,,,, AIC -2,89 0,46-3,42 R 2 0,93 0,77 0,98 Düzellmş R 2 0,92 0,75 0,97 Ookorelasyon (LM),32 (0,22) 0,06 (0,98),59 (0,5) Değşen Varyans (Whe) 6,50 (0,08),66 (0,64) 4,63 (0,20) Normallk (Jarque-Bera) 0,90 (0,63) 9,6 (0,00) 3,88 (0,4) No: Paranez çndek değerler es sonuçlarının olasılık değerlern gösermekedr. Serlern maksmum eşbüünleşme dereceler olduğu çn (d max ) olarak belrlenp yukarıda (,,) olarak belrlenen model geckmelerne + olarak eklenmeldr. Bu aşamadan sonra her üç model de (+,+,+) olarak belrlenmşr. Değşkenler arası nedensellk lşkler (2,2,2) modelne göre ahmn edlecekr. Modeln anımlayıcı saskler Tablo (0) da belrlmşr. Tablo 0: Tanımlayıcı İsaskler Denklem (9) Denklem (0) Denklem () Geckme Uzunluğu 2,2,2 2,2,2 2,2,2 AIC -2,85 0,5-3,30 R 2 0,92 0,76 0,98 Düzellmş R 2 0,9 0,73 0,97 Ookorelasyon (LM),67 (0,) 0,58 (0,56),3 (0,9) Değşen Varyans (Whe) 5,97 (0,42) 2,4 (0,90) 5,53 (0,47) Normallk (Jarque-Bera) 0,72 (0,69) 6,39 (0,04) 4,2 (0,2) No: Paranez çndek değerler es sonuçlarının olasılık değerlern gösermekedr. Denklem (9) ve () de ookorelasyon, değşen varyans ve normallk dağılımı le lgl herhang br soruna raslanılmamışır. Denklem (0) da se ookorelasyon ve değşen varyans problemleryle karşılaşılmazken, sadece normal dağılımın hlal edldğ görülmekedr. (2,2,2) geckmel denklemlern çözümü sonucu elde edlen değşkenler arası nedensellk lşkler Tablo () dek gbdr. 49

20 Görüş, M. Ş., Türköz, K. DEÜ SBE Dergs, Cl: 8, Sayı: Tablo : Nedensellk Tes Sonuçları Nedensellğn Yönü Sıfır Hpoez (H 0) K-Kare Olasılık Değer Sonuç LP LOC LP, LOC un Granger Neden değldr. 0,03** H 0 reddedlr. LY LOC LY, LOC un Granger Neden değldr. 0,3 H 0 reddedlemez. LY LP LY, LP'nn GrangerNeden değldr. 0,4 H 0 reddedlemez. LOC LP LOC, LP'nn Granger Neden değldr. 0,36 H 0 reddedlemez. LOC LY LOC, LY'nn Granger Neden değldr. 0,2 H 0 reddedlemez. LP LY LP, LY'nn GrangerNeden değldr. 0,22 H 0 reddedlemez. No: **, %5 anlam düzeyn gösermekedr., nedensellğn yönünü gösermekedr. Elde edlen amprk sonuçlara göre, perol fyalarından perol alebne doğru ek yönlü br nedensellk lşks esp edlmşr. Araşırılan dğer nedensellk lşkler %5 anlamlılık düzeynde sask olarak anlamsızdır. SONUÇ VE DEĞERLENDİRME Bu çalışmada, dönem verler kullanılarak perol alebnn uzun ve kısa dönem fya ve gelr esneklkler ahmn edlmşr. Tahmn yönem olarak ARDL Sınır Tes yaklaşımı kullanılmışır. Ayrıca değşkenler arası nedensellk lşksnn esp çn de Toda Yamamoo (995) Granger Nedensellk Tes kullanılmışır. Amprk sonuçlara göre, perol aleb, perol fyaı ve gelr düzey arasında uzun dönem eşbüünleşme lşks esp edlmşr. Değşkenler arasındak uzun dönem lşksne bakıldığında, perol alebnn fya esneklğ -0,7; gelr esneklğ se 0,5 olarak ahmn edlmşr. Bu sonuçlara göre, perol fyalarındak % lk br arış perol alebn %0,7 oranında düşürmeke, gelr sevyesndek % lk yükselş se perol alebn %0,5 oranında arırmakadır. Değşkenler arası kısa dönem lşksne bakıldığında se perol alebnn fya esneklğ car dönemde -0,08 olarak ahmn edlmşr. Yan, perol fyaındak % lk br arış perol alebn %0,08 oranında azalmakadır. Gelr esneklğ se car dönemde 0,59 olarak ahmn edlmşr. Gelrdek % lk arış perol alebn %0,59 oranında arırmakadır. Perol alebnn geckmel dönemdek perol ükem esneklğ se 0,46 olarak hesaplanmışır. Dğer br deyşle, perol alebnn geçmş değernn car dönem üzerndek eks pozfr. Dğer yandan, perol alebnn gelr esneklğ geckmel dönemde -0,40 olarak hesaplanmışır. Faka bu kasayı %5 anlam düzeynde sask olarak anlamsızdır. Değşkenler arası nedensellk lşks ncelendğnde se sadece perol fyalarından perol alebne doğru ek yönlü br nedensellk lşks bulunmuşur. Yan, perol fyaları perol alebnn Granger nedendr. Çalışma sonucunda elde edlen bulgulara göre, perol alebnn fya esneklğ hem uzun dönemde hem de kısa dönemde negaf ve nelaskr. Dğer yandan, gelr esneklğ se hem uzun dönemde hem de kısa dönemde pozf ve 50

21 Türkye de Perol Talebnn DEU Journal of GSSS, Vol: 8, Issue: nelask olarak ahmn edlmşr. Bu sonuç perolün ükecler çn zorunlu mallar arasında olduğunu gösermekedr. Perol fyalarındak arışlar perol alebnde cdd azalmalara neden olmamakadır. Dğer yandan, gelr sevyesndek arışların da kısa ve uzun dönemde ükec erch ve alışkanlıklarında cdd değşklklere sebep olmadığı sonucuna ulaşılmakadır. Konu le lgl leraür ncelendğnde perol alebnn çalışmalarda perol ükem ya da perol halaı olarak ele alındığını görülmekedr. Perol ükemnn bağımlı değşken olarak ele alındığı çalışmalarda, Cooper (2003) perol alebnn fya esneklğ hem kısa hem de uzun dönemde nelask olarak ahmn emşr. Dğer yandan, Erdal vd. (2008) nn çalışmasında değşkenlernn uzun dönemde eşbüünleşk olduğu bulunmuşur. Bu çalışma, Cooper (2003) ın ve Erdal vd. (2008) nn bulgularıyla benzerlk gösermekedr. Perol alebnn perol halaı olarak ele alındığı leraürde se Alınay (2007) ın ve Zramba (200) nın çalışmalarıyla bu çalışmanın sonuçları brbryle örüşmekedr. Dğer yandan, Solak ve Beşkaya (203) le Royfazal (2009) ın çalışmalarıyla se benzerlk göserdğ bazı sonuçlar bulunmakadır. Türkye nn bulunduğu coğrafyada perol rezervler sınırlı olduğu çn Türkye perol ve perol ürevlernn ükem bakımından dışa bağımlı br ülke konumundadır. Ener pyasasındak bu dışa bağımlılık, Türkye nn dış care dengesn ve car açığını negaf olarak eklemekedr. 204 yılından baren perol fyalarında meydana gelen syas ve ekonomk kaynaklı ser düşüşler perol halaının Türkye ekonoms üzerndek negaf eksn br mkar azalsa da bu dışa bağımlılık ülke ekonoms üzernde hâlâ cdd br yük olmaya devam emekedr. Ülkenn perol ve perol ürevlernn halnden kaynaklı dış care ve car açıklarının kapaablmes çn hükümelern perol arama çalışmalarına hız vermes, mevcu perol sahalarının ürem performanslarını arırmaya çalışması ve yenleneblr ener kaynaklarının üremne mal desekler vermes gerekmekedr. Ayrıca, perol ükemnn kademel olarak azalılmasına ve ükeclern bu konuda blnçlendrlmesne yönelk sosyal polkalara önem verlmes de uygulanması gereken polkalar arasında yer almakadır. 5

22 Görüş, M. Ş., Türköz, K. DEÜ SBE Dergs, Cl: 8, Sayı: KAYNAKÇA Alınaş, H. (203). Türkye de perol fyaları, hraca ve reel dövz kuru lşks: ARDL sınır es yaklaşımı ve dnamk nedensellk analz. Uluslararası Yönem İksa ve İşleme Dergs, 9 (9): -30. Alnay, G. (2007). Shor-run and long-run elasces of mpor demand for crude ol n Turkey. Energy Polcy, 35 (): Bayraç, N. (2007). Uluslararası perol pyasasının ekonomk analz, ( ). Behmr, N. B. ve Manso, J. R. P. (203). How crude ol consumpon mpacs on economc growh of Sub-saharan Afrca? Energy, 54: Brsh Peroleum (205). Hsorcal daa workbook. BP Sascal Revew of World Energy 204. hp:// ( ) Cooper, J. C. B. (2003). Prce elascy of demand for crude ol: esmaes for 23 counres. OPEC Revew, 27 (): -8. Çulha, O. Y., Özmen, M. U. ve Yılmaz, E. (205). Perol fyalarının hraca üzerndek eks. Türkye Cumhurye Merkez Bankası Ekonom Noları, 0, -2. Degannaks, S., Angelds, T. ve Fls, G. (203). Ol prce shocks and volaly do predc sock marke regmes. Workng Paper, 70. Dünya Bankası (205). hp://daa.worldbank.org ( ) Enders, W. (2004). Appled economerc seres (3rd ed.). NY: John Wlley & Sons. Engle, R. F. ve Granger, C. W. J. (987). Conegraon and errorcorrecon: Represenaon, esmaon and esng. Economerca, 55 (2): Erdal, G., Erdal, H. ve Esengün, K. (2008). The causaly beween energy consumpon and economc growh n Turkey. Energy Polcy, 36 (0): Ghosh, S. (2009). Impor demand of crude ol and economc growh: Evdence from Inda. Energy Polcy, 37 (2): Granger C. (969). Invesgang causal relaon by economerc models and cross-specral mehods. Economerca, 37 (3): Granger, C. W. J. ve Newbold, P. (974). Spurous regressons n economercs. Journal of Economercs, 2 (2): -20. Hassan, S. A. ve Zaman, K. (202). Effec of ol prces on rade balance: New nsghs no he conegraon relaonshp from Paksan. Economc Modellng, 29 (6):

23 Türkye de Perol Talebnn DEU Journal of GSSS, Vol: 8, Issue: Johansen, S. ve Juselus, K. (990). Maxmum lkelhood esmaon and nference on conegraon wh applcaon o money demand. Oxford Bullen of Economcs and Sascs, 52 (2): Kamaruddn, R. ve Jusoff, K. (2009). An ARDL approach n food and beverages ndusry growh process n Malaysa. Inernaonal Busness Research, 2 (3): Khalaf, S. (204). Irak perolünde Türkye nn önem. Uluslararası Ener ve Güvenlk Kongres, Korkmaz, Ö. ve Devel, A. (203). Türkye de brncl ener kullanımı, ürem ve gayr saf yur ç hâsıla (GSYİH) arasındak lşk. Dokuz Eylül Ünverses İksad ve İdar Blmler Faküles Dergs, 27 (2): -25. Kwakowsk, D., Phllps, P. C. B., Schmd, P. ve Shn, Y. (992). Tesng he null hypohess of saonary agans he alernave of a un roo. Journal of Economercs, 54 (): Narayan, P. K. (2005). The savng and nvesmen nexus for Chna: evdence from conegraon ess. Appled Economcs, 37 (7): Nazlıoğlu, S., Kayhan, S. ve Adıgüzel, U. (204). Elecrcy consumpon and economc growh n Turkey: Conegraon, lnear and nonlnear Granger causaly. Energy Sources, Par B: Economcs, Plannng, and Polcy, 9 (4): Oeng-Abaye, E. F. ve Frmpong, J. M. (2008). Aggregae mpor demand and expendure componens n Ghana. Journal of Socal Scences, 4 (): -6. Pesaran, M. H., Shn, Y. ve Smh, R. J. (200). Bounds esng approaches o he analyss of level relaonshp. Journal of Appled Economercs, 6 (3): Royfazal, R. C. (2009). Crude ol consumpon and economc growh: emprcal evdence from Japan. Inegraon & Dssemnaon, Solak, A. O. ve Beşkaya, A. (203). Türkye nn ne perol halaının fya ve gelr esneklkler: ARDL modelleme yaklaşımı le eşbüünleşme analz. Uluslararası Yönem İksa ve İşleme Dergs, 9 (8): Şanlı, F. B. ve Tuna, K. (204). Türkye de perol ükem le ekonomk büyüme arasındak lşknn analz. Malye Fnans Yazıları, 28 (02): Tapşın, G. ve Karabulu, A. T. (203). Reel dövz kuru, hala ve hraca arasındak nedensellk lşks: Türkye örneğ. Akdenz İ.İ.B.F. Dergs, 26:

24 Görüş, M. Ş., Türköz, K. DEÜ SBE Dergs, Cl: 8, Sayı: Toda, H. Y. ve Yamamoo, T. (995). Sascal nference n vecor auoregressons wh possbly negraed processes. Journal of Economercs, 66 (- 2): Türkye Peroller (204). 203 Yılı ham perol ve doğal gaz sekör raporu. ( ) Yavuz, N. Ç. (2006). Türkye'de urzm gelrlernn ekonomk büyümeye eksnn es: yapısal kırılma ve nedensellk analz. Doğuş Ünverses Dergs, 7 (2): Zaoual, S. (2007). Impac of hgher ol prces on. The Chnese Economy Revew, 3(2), Zramba, E. (200). Prce and ncome elasces of crude ol mpor demand n Souh Afrca: a conegraon analyss. Energy Polcy, 38 (2): Zvo, E. ve Andrews, D. W. K. (992). Furher evdence on he grea crash, he ol-prce shock, and he un-roo hypohess. Journal of Busness & Economc Sascs, 20 (),

Enflasyon Hedeflemesi Sürecinde Para Talebi İstikrarının ARDL Modeli Yaklaşımı İle Analizi: Türkiye ve Endonezya Örneği

Enflasyon Hedeflemesi Sürecinde Para Talebi İstikrarının ARDL Modeli Yaklaşımı İle Analizi: Türkiye ve Endonezya Örneği Enflasyon Hedeflemes Sürecnde ara Taleb İskrarının ARDL Model Yaklaşımı İle Analz: Türkye ve Endonezya Örneğ Musa ATGÜR Dokora Öğrencs Ege Ünverses, Sosyal Blmler Ensüsü musaagur@yahoo.com N. Oğuzhan ALTAY

Detaylı

ENERJİ TÜKETİMİ VE EKONOMİK BÜYÜME: GELİŞMEKTE OLAN ÜLKELER İÇİN BİR PANEL EŞBÜTÜNLEŞME ANALİZİ

ENERJİ TÜKETİMİ VE EKONOMİK BÜYÜME: GELİŞMEKTE OLAN ÜLKELER İÇİN BİR PANEL EŞBÜTÜNLEŞME ANALİZİ önem ve Ekonom Araşırmaları Dergs / Journal of Managemen and Economcs Research Cl/Volume: 5 Sayı/Issue: Ocak/January 207 Do: hp://dx.do.org/0.6/yead.306823 EERJİ TÜKETİMİ VE EKOOMİK BÜÜME: GELİŞMEKTE OLA

Detaylı

İhracat, İthalat ve Ekonomik Büyüme Arasındaki Nedensellik İlişkileri: Türkiye Örneği

İhracat, İthalat ve Ekonomik Büyüme Arasındaki Nedensellik İlişkileri: Türkiye Örneği Uluslararası Alanya İşleme Faküles Dergs Inernaonal Journal of Alanya Faculy of Busness Yıl:05, C:7, S:, s. 87-94 Year:05, Vol:7, No:, s. 87-94 İhraca, İhala ve Ekonomk Büyüme Arasındak Nedensellk İlşkler:

Detaylı

TÜRKİYE DE ENFLASYON - BÜYÜME İLİŞKİSİ : ZAMAN SERİSİ ANALİZİ. Orhan KARACA Ekonomist Dergisi, Araştırma Bölümü

TÜRKİYE DE ENFLASYON - BÜYÜME İLİŞKİSİ : ZAMAN SERİSİ ANALİZİ. Orhan KARACA Ekonomist Dergisi, Araştırma Bölümü Doğuş Ünverses Dergs, 4 (2) 2003, 247-255 TÜRKİYE DE ENFLASYON - BÜYÜME İLİŞKİSİ : ZAMAN SERİSİ ANALİZİ INFLATION - GROWTH RELATIONSHIP IN TURKEY : TIME SERIES ANALYSIS Ekonoms Dergs, Araşırma Bölümü ÖZET:

Detaylı

PETROL FİYATLARI İLE BORSA İSTANBUL UN KAPANIŞ FİYATLARI ARASINDAKİ SAKLI İLİŞKİNİN ANALİZİ

PETROL FİYATLARI İLE BORSA İSTANBUL UN KAPANIŞ FİYATLARI ARASINDAKİ SAKLI İLİŞKİNİN ANALİZİ Selçuk Ünverses İksad ve İdar Blmler Faküles Sosyal ve Ekonomk Araşırmalar Dergs (The Journal of Socal and Economc Research) ISSN: 1303 8370 / Ekm 2013 / Yıl: 13 / Sayı: 26 PETROL FİYATLARI İLE BORSA İSTANBUL

Detaylı

İMKB BİLEŞİK 100 ENDEKSİ GETİRİ VOLATİLİTESİNİN ANALİZİ ANALYSIS OF ISTANBUL STOCK EXCHANGE 100 INDEX S RETURN VOLATILITY ABSTRACT

İMKB BİLEŞİK 100 ENDEKSİ GETİRİ VOLATİLİTESİNİN ANALİZİ ANALYSIS OF ISTANBUL STOCK EXCHANGE 100 INDEX S RETURN VOLATILITY ABSTRACT İsanbul Tcare Ünverses Sosyal Blmler Dergs Yıl:7 Sayı:3 Bahar 008 s.339-350 İMKB BİLEŞİK 00 ENDEKSİ GETİRİ VOLATİLİTESİNİN ANALİZİ Ünal H. ÖZDEN ÖZET Fnansal serlerde, aşıdıkları özellkler nedenyle doğrusal

Detaylı

AB BORÇ KRİZİ VE BUNUN TÜRK DIŞ TİCARETİNE OLAN ETKİLERİ

AB BORÇ KRİZİ VE BUNUN TÜRK DIŞ TİCARETİNE OLAN ETKİLERİ AB BORÇ KRİZİ VE BUNUN TÜRK DIŞ TİCARETİNE OLAN ETKİLERİ Musafa ÖZTÜRK Yrd. Doç. Dr. Fah Ünverses, İİBF, Uluslararası Tcare Bölümü Osman Nur ARAS Doç. Dr. Fah Ünverses, İİBF, Uluslararası Tcare Bölümü

Detaylı

ENERJİ TÜKETİMİ-İKTİSADİ BÜYÜME İLİŞKİSİ

ENERJİ TÜKETİMİ-İKTİSADİ BÜYÜME İLİŞKİSİ Kocael Ünverses Sosyal Blmler Ensüsü Dergs () 0 / :-5 ENERJİ TÜKETİMİ-İKTİSADİ BÜYÜME İLİŞKİSİ SUNA KORKMAZ * Meehan YILGÖR Öze: Enerj fakörü, ürünlern ürem sürecnde kullanılan öneml grdlerden brdr. Enerj

Detaylı

ÇOKLU REGRESYON MODELİ, ANOVA TABLOSU, MATRİSLERLE REGRESYON ÇÖZÜMLEMESİ,REGRES-YON KATSAYILARININ YORUMU

ÇOKLU REGRESYON MODELİ, ANOVA TABLOSU, MATRİSLERLE REGRESYON ÇÖZÜMLEMESİ,REGRES-YON KATSAYILARININ YORUMU 6.07.0 ÇOKLU REGRESON MODELİ, ANOVA TABLOSU, MATRİSLERLE REGRESON ÇÖZÜMLEMESİ,REGRES-ON KATSAILARININ ORUMU ÇOKLU REGRESON MODELİ Ekonom ve şletmeclk alanlarında herhang br bağımlı değşken tek br bağımsız

Detaylı

Cinsiyet Değişkeni Bağlamında Harcama Alt Grupları ve Gelir Đlişkisi: Dumlupınar Üniversitesi Öğrencileri Üzerine Bir Uygulama.

Cinsiyet Değişkeni Bağlamında Harcama Alt Grupları ve Gelir Đlişkisi: Dumlupınar Üniversitesi Öğrencileri Üzerine Bir Uygulama. Cnsye Değşken Bağlamında Harcama Al Grupları ve Gelr Đlşks: Dumlupınar Ünverses Öğrencler Üzerne Br Uygulama Mahmu ZORTUK * Öze: Đksa blmnn en öneml konuları arasında yer alan gelr le ükem lşks her dönem

Detaylı

GÜMRÜK BİRLİĞİ SONRASI TÜRKİYE NİN İHRACAT FONKSİYONUNUN TAHMİNİ

GÜMRÜK BİRLİĞİ SONRASI TÜRKİYE NİN İHRACAT FONKSİYONUNUN TAHMİNİ İsanbul Tcare Ünverses Sosal Blmler Dergs Yıl:7 Saı:3 Bahar 2008 s. 89-04 GÜMRÜK BİRLİĞİ SONRASI TÜRKİYE NİN İHRACAT FONKSİYONUNUN TAHMİNİ Cengz AKTAŞ * Vesel YILMAZ ** ÖZET Gelşmeke olan ülkelern ekonomk

Detaylı

Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt: 24, Sayı: 2, TÜRKİYE DE KREDİ KULLANIMI - EKONOMİK BÜYÜME İLİŞKİSİ

Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt: 24, Sayı: 2, TÜRKİYE DE KREDİ KULLANIMI - EKONOMİK BÜYÜME İLİŞKİSİ Aaürk Ünverses İksad ve İdar Blmler Dergs, Cl: 24, Sayı: 2, 200 2 TÜRKİYE DE KREDİ KULLANIMI - EKONOMİK BÜYÜME İLİŞKİSİ Serve CEYLAN (*) Mehme DURKAYA (**) Öze: Kredler ve reel ekonom arasındak ekleşm

Detaylı

Koşullu Varyans Modelleri: İmkb Serileri Üzerine Bir Uygulama

Koşullu Varyans Modelleri: İmkb Serileri Üzerine Bir Uygulama Çukurova Ünverses İİBF Dergs Cl:15.Sayı:.Aralık 11 ss.1-18 Koşullu Varyans Modeller: İmkb Serler Üzerne Br Uygulama Condııonal Varıance Models: An Alıcaıon on Isanbul Sock Exchange Serıes H.Alan Çabuk

Detaylı

Talep Şokları: Türk Turizm Sektörü İçin Bir Analiz

Talep Şokları: Türk Turizm Sektörü İçin Bir Analiz Anaola: urzm Araşırmaları Dergs Cl 6, Sayı 1, Bahar: 9-41, 015. Copyrgh 015 anaola Büün hakları saklıdır ISS: 1300-40 (1990-015 do: 10.1713/aad.vol6ss1594 alep Şokları: ürk urzm Sekörü İçn Br Analz Demand

Detaylı

Avrupa Birliği ve Türkiye de Mali Saydamlığın Panel Veri Yöntemi ile Analizi

Avrupa Birliği ve Türkiye de Mali Saydamlığın Panel Veri Yöntemi ile Analizi EGE AKADEMİK BAKIŞ / EGE ACADEMIC REVIEW Cl: Özel Sayı 0 ss. 59-73 Avrupa Brlğ ve Türkye de Mal Saydamlığın Panel Ver Yönem le Analz Fscal Transparency of he European Unon and Turkey wh Panel Daa Analyss

Detaylı

YÜKSEK PLANLAMA KURULU

YÜKSEK PLANLAMA KURULU YÜKSEK PLANLAMA KURULU Tarh : 4/02/2008 Karar No : 2008/T-5 Konu : Enerj KİT lernn Uygulayacağı Malye Bazlı Fyalandırma Mekanzmasının Usul ve Esasları Yüksek Planlama Kurulu nca; Enerj ve Tab Kaynaklar

Detaylı

DOĞRUDAN SERMAYE YATIRIMLARI, TİCARİ DIŞA AÇIKLIK VE EKONOMİK BÜYÜME ARASINDAKİ İLİŞKİ: TÜRKİYE VE BRICS ÜLKELERİ ÖRNEĞİ

DOĞRUDAN SERMAYE YATIRIMLARI, TİCARİ DIŞA AÇIKLIK VE EKONOMİK BÜYÜME ARASINDAKİ İLİŞKİ: TÜRKİYE VE BRICS ÜLKELERİ ÖRNEĞİ Doğuş Ünverses Dergs 7 () 206 83-95 DOĞRUDAN SERMAYE YATIRIMLARI TİCARİ DIŞA AÇIKLIK VE EKONOMİK BÜYÜME ARASINDAKİ İLİŞKİ: TÜRKİYE VE BRICS ÜLKELERİ ÖRNEĞİ THE RELATIONSHIP BETWEEN FOREIGN DIRECT INVESTMENT

Detaylı

Korelasyon ve Regresyon

Korelasyon ve Regresyon Korelasyon ve Regresyon 1 Korelasyon Analz İk değşken arasında lşk olup olmadığını belrlemek çn yapılan analze korelasyon analz denr. Korelasyon; doğrusal yada doğrusal olmayan dye kye ayrılır. Korelasyon

Detaylı

SATIN ALMA GÜCÜ PARİTESİ G7 ÜLKELERİ İÇİN GEÇERLİ Mİ?

SATIN ALMA GÜCÜ PARİTESİ G7 ÜLKELERİ İÇİN GEÇERLİ Mİ? H.Ü. İksad ve İdar Blmler Faküles Dergs, Cl 30, Sayı, 01, s. 137-161 SATIN ALMA GÜCÜ PARİTESİ G7 ÜLKELERİ İÇİN GEÇERLİ Mİ? Öz Burcu ÖZCAN Saın alma gücü pares (SAGP) orak br para brm cnsnden fade edldğnde,

Detaylı

INTERNATIONAL JOURNAL OF ECONOMIC STUDIES

INTERNATIONAL JOURNAL OF ECONOMIC STUDIES INTERNATIONAL JOURNAL OF ECONOMIC STUDIES ULUSLARARASI EKONOMİK ARAŞTIRMALAR DERGİSİ March 27, Vol:3, Issue: Mar 27, Cl:3, Saı: e-issn: 249-8377 p-issn: 2528-9942 journal homepage: www.ekonomkarasrmalar.org

Detaylı

BÜYÜME, DO RUDAN YABANCI SERMAYE YATIRIMLARI VE YURT Ç YATIRIMLAR ARASINDAK ETK LE M

BÜYÜME, DO RUDAN YABANCI SERMAYE YATIRIMLARI VE YURT Ç YATIRIMLAR ARASINDAK ETK LE M BÜYÜME, DO RUDAN YABANCI SERMAYE YATIRIMLARI VE YURT Ç YATIRIMLAR ARASINDAK ETK LE M Prof. Dr. Fak B LG L Ercyes Ünverses ksad ve dar Blmler Faküles ksa Bölümü fblgl@ercyes.edu.r. Yrd. Doç. Dr. Recep DÜZGÜN

Detaylı

NWSA-Social Sciences Received: May 2013 NWSA ID: 2013.8.4.3C0117 Accepted: October 2013 E-Journal of New World Sciences Academy

NWSA-Social Sciences Received: May 2013 NWSA ID: 2013.8.4.3C0117 Accepted: October 2013 E-Journal of New World Sciences Academy ISSN: 306-3/308-7444 Saus : Orgnal Sudy NWSA-Socal Scences Receved: May 203 NWSA ID: 203.8.4.3C07 Acceped: Ocober 203 E-Journal of New World Scences Acadey Burak Çaurdan Paukkale Unversy bcaurdan@pau.edu.r

Detaylı

FİNANSAL SERBESTLEŞME SÜRECİNDE TÜRKİYE EKONOMİSİNDE FAİZ VE KUR İLİŞKİSİ

FİNANSAL SERBESTLEŞME SÜRECİNDE TÜRKİYE EKONOMİSİNDE FAİZ VE KUR İLİŞKİSİ KMU ĠĠBF Dergs Yıl:10 Sayı:15 Aralık/2008 FİNANSAL SERBESTLEŞME SÜRECİNDE TÜRKİYE EKONOMİSİNDE FAİZ VE KUR İLİŞKİSİ Öze Doğan UYSAL * Mehme MUCUK ** Volkan ALPTEKĠN *** 1989 yılında alınan 32 Sayılı Karar

Detaylı

Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 21 / Mehmet MUCUK * Mustafa Tahir DEMİRSEL **

Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 21 / Mehmet MUCUK * Mustafa Tahir DEMİRSEL ** Türkye de Doğrudan Yabancı Yaırımlar ve Ekonomk Performans Foregn Drec Invesmen And Economc Performance In Turkey Mehme MUCUK * Musafa Tahr DEMİRSEL ** ÖZET Küreselleşme sürecnn hız kazanması le brlke

Detaylı

1.GİRİŞ. Cinsiyet Değişkeni Bağlamında Harcama Alt Grupları ve Gelir İlişkisi: Dumlupınar Üniversitesi Öğrencileri Üzerine Bir Uygulama

1.GİRİŞ. Cinsiyet Değişkeni Bağlamında Harcama Alt Grupları ve Gelir İlişkisi: Dumlupınar Üniversitesi Öğrencileri Üzerine Bir Uygulama 1.GİRİŞ Cnsye Değşken Bağlamında Harcama Al Grupları ve Gelr İlşks: Dumlupınar Ünverses Öğrencler Üzerne Br Uygulama Mahmu ZORTUK * Öze: İksa blmnn en öneml konuları arasında yer alan gelr le ükem lşks

Detaylı

PARÇALI DOĞRUSAL REGRESYON

PARÇALI DOĞRUSAL REGRESYON HAFTA 4 PARÇALI DOĞRUSAL REGRESYO Gölge değşkenn br başka kullanımını açıklamak çn varsayımsal br şrketn satış temslclerne nasıl ödeme yaptığı ele alınsın. Satış prmleryle satış hacm Arasındak varsayımsal

Detaylı

Doğrusal Korelasyon ve Regresyon

Doğrusal Korelasyon ve Regresyon Doğrusal Korelasyon ve Regresyon En az k değşken arasındak lşknn ncelenmesne korelasyon denr. Kşlern boyları le ağırlıkları, gelr le gder, öğrenclern çalıştıkları süre le aldıkları not, tarlaya atılan

Detaylı

Dış Ticaretin Büyüme Üzerine Etkileri: Bir Panel Veri Analizi

Dış Ticaretin Büyüme Üzerine Etkileri: Bir Panel Veri Analizi Uluslararası Alanya İşlee Faküles Dergs Inernaonal Journal of Alanya Faculy of Busness Yıl:202, C:4, S:3, s. 8-9 Year:202, Vol:4, No:3, s. 8-9 Dış Tcaren Büyüe Üzerne Ekler: Br Panel Ver Analz Effecs of

Detaylı

TÜRKİYE HİSSE SENEDİ PİYASASINDA RASYONEL KÖPÜKLER: SAKLI EŞ BÜTÜNLEŞME YAKLAŞIMI

TÜRKİYE HİSSE SENEDİ PİYASASINDA RASYONEL KÖPÜKLER: SAKLI EŞ BÜTÜNLEŞME YAKLAŞIMI TÜRKİYE HİSSE SENEDİ PİYASASINDA RASYONEL KÖPÜKLER: SAKLI EŞ BÜTÜNLEŞME YAKLAŞIMI ÖZ Şeref BOZOKLU * Fama ZEREN ** Bu çalışmada Borsa İsanbul hsse sened pyasasında rasyonel köpüklern varlığı Ocak 1998-Nsan

Detaylı

Hataları Değişen Varyanslı ve Otokorelasyonlu Lineer Olmayan Regresyonda Parametre Tahmini

Hataları Değişen Varyanslı ve Otokorelasyonlu Lineer Olmayan Regresyonda Parametre Tahmini S.Ü. Fen-Edeba Faküles Fen Dergs Saı 0 (00) 55-68, KONYA Haaları Değşen Varanslı ve Ookorelasonlu Lneer Olmaan Regresonda Paramere Tahmn İsmal KINACI, Aşır GENÇ Öze: Blndğ gb, gerek lneer gerekse lneer

Detaylı

Türk İmalat Sanayinde İstihdam, İhracat ve Kapasite Kullanım Oranı İlişkisi: Panel Koentegrasyon

Türk İmalat Sanayinde İstihdam, İhracat ve Kapasite Kullanım Oranı İlişkisi: Panel Koentegrasyon Türk İmala Sanaynde İshdam, İhraca ve Kapase Kullanım Oranı İlşks: Panel Koenegrasyon Seçkn SUNAL Elçn AYKAÇ Absrac In hs sudy he relaon beween employmen fgures and expors and capacy ulzaon of frms ha

Detaylı

λ = olarak hesaplanmıştır. Bu değerler para arzı ve kamu

λ = olarak hesaplanmıştır. Bu değerler para arzı ve kamu NOİNAL GSUH VE POLİTİKA TERCİHİ: S. LOUIS ODEL UYGULAASI Nedm DİKEN (*) Öze: Bu araşırmada, nomnal GSUH da, (GNP) meydana gelen değşmeler üzernde parasalcı polkalar mı, yoksa Keynesç polkalar mı daha ekl

Detaylı

F NANSAL ARAfiTIRMALAR VE ÇALIfiMALAR DERG S

F NANSAL ARAfiTIRMALAR VE ÇALIfiMALAR DERG S T.C. MARMARA ÜN VERS TES BANKACILIK VE S GORTACILIK YÜKSEKOKULU F NANSAL ARAfTIRMALAR VE ÇALIfMALAR DERG S THE JOURNAL OF FINANCIAL RESEARCHES AND STUDIES Marmara Ünverses Yay nlar, Yay n No: 773 2013

Detaylı

Devalüasyon, Para, Reel Gelir Değişkenlerinin Dış Ticaret Üzerine Etkisinin Panel Data Yöntemiyle Türkiye İçin İncelenmesi

Devalüasyon, Para, Reel Gelir Değişkenlerinin Dış Ticaret Üzerine Etkisinin Panel Data Yöntemiyle Türkiye İçin İncelenmesi Dokuz Eylül Ünverstes Sosyal Blmler Ensttüsü Dergs Clt 6, Sayı:4, 2004 Devalüasyon, Para, Reel Gelr Değşkenlernn Dış Tcaret Üzerne Etksnn Panel Data Yöntemyle Türkye İçn İncelenmes Yrd.Doç.Dr.Ercan BALDEMİR*

Detaylı

Doğrudan Yabancı Yatırım ile Endüstri-içi Ticaret Arası İlişkiler: Türkiye nin Ulaşım Araçları Sektörü Üzerine Bir Analiz

Doğrudan Yabancı Yatırım ile Endüstri-içi Ticaret Arası İlişkiler: Türkiye nin Ulaşım Araçları Sektörü Üzerine Bir Analiz SESSION 1 Doğrudan Yabancı Yaırı le Endüsr-ç Tcare Arası İlşkler: Türkye nn Ulaşı Araçları Sekörü Üzerne Br Analz (2006-2013) Foregn Drec Invesen and Inra-Indusry Trade: Causaly Analyss of Transpor Equpen

Detaylı

DENEY TASARIMI VE ANALİZİ

DENEY TASARIMI VE ANALİZİ 1 DENEY TASARIMI VE ANALİZİ 1.1. Varyans Analz 1.. Tek Yönlü Varyans Analz Model 1.3. İk Yönlü Varyans Analz Model Prof Dr. Leven ŞENYAY XII-1 İsask II Bundan öncek bölümlerde bell br araşırma sonucu elde

Detaylı

Doğal İşsizlik Oranı mı? İşsizlik Histerisi mi? Türkiye İçin Sektörel Panel Birim Kök Sınaması Analizi

Doğal İşsizlik Oranı mı? İşsizlik Histerisi mi? Türkiye İçin Sektörel Panel Birim Kök Sınaması Analizi EGE AKADEMİK BAKIŞ / EGE ACADEMIC REVIEW Cl: Sayı: san 0 ss. 05-5 Doğal İşszlk Oranı mı? İşszlk Hsers m? ürkye İçn Sekörel Panel Brm Kök Sınaması Analz Is aural Rae of Unemploymen or Hyseress? Secor-Specfc

Detaylı

DÖV Z KURU ve P YASA D NAM KLER L (Türkiye Ekonomisi çin Ampirik Bir Çal ma)

DÖV Z KURU ve P YASA D NAM KLER L (Türkiye Ekonomisi çin Ampirik Bir Çal ma) DÖV Z KURU ve P YASA D NAM KLER L K S (Türkye Eknms çn Amprk Br Çal ma) H. Al ATA * brahm ARSLAN ** ÖZ Gel meke lan ülkelern pek ç unda, enflasyn aç s ndan köü br mazye sahp lmalar nedenyle kura dayal

Detaylı

KALĐTE ARTIŞLARI VE ENFLASYON: TÜRKĐYE ÖRNEĞĐ

KALĐTE ARTIŞLARI VE ENFLASYON: TÜRKĐYE ÖRNEĞĐ Central Bank Revew Vol. 11 (January 2011), pp.1-9 ISSN 1303-0701 prnt / 1305-8800 onlne 2011 Central Bank of the Republc of Turkey http://www.tcmb.gov.tr/research/revew/ KALĐTE ARTIŞLARI VE ENFLASYON:

Detaylı

DENEY TASARIMI VE ANALİZİ

DENEY TASARIMI VE ANALİZİ DENEY TASARIMI VE ANALİZİ Bundan öncek bölümlerde bell br araşırma sonucu elde edlen verlere dayanılarak populasyonu anıma ve paramere ahmnlerne yönelk yönemlerden söz edld. Burada se sözü edlecek olan,

Detaylı

Türkiye de Hisse Senedi Fiyatları ve Makro Ekonomik Değişkenler Arasındaki İlişkinin Ekonometrik Analizi: 1987-2008

Türkiye de Hisse Senedi Fiyatları ve Makro Ekonomik Değişkenler Arasındaki İlişkinin Ekonometrik Analizi: 1987-2008 Türkye de Hsse Seed Fyaları ve Makro Ekoomk Değşkeler Arasıdak İlşk Ekoomerk Aalz: 987-2008 Hall ALTINTAŞ İksa Bölümü, Ercyes Üverses e-posa: halas@ercyes.edu.r Fge TOMBAK İksa Bölümü, Bozok Üverses e-posa:

Detaylı

İÇSEL BÜYÜMEDE İÇSELLEŞME SÜREÇLERİ: TÜRKİYE ÖRNEĞİ Osman DEMİR * Adem ÜZÜMCÜ ** Serap DURAN ***

İÇSEL BÜYÜMEDE İÇSELLEŞME SÜREÇLERİ: TÜRKİYE ÖRNEĞİ Osman DEMİR * Adem ÜZÜMCÜ ** Serap DURAN *** D.E.Ü.İ.İ.B.F. Dergs Cl:21 Sayı:1, Yıl:2006, ss: 27-46 İÇSEL BÜYÜMEDE İÇSELLEŞME SÜREÇLERİ: TÜRKİYE ÖRNEĞİ Osman DEMİR * Adem ÜZÜMCÜ ** Serap DURAN *** ÖZET Bu çalışmanın amacı, çsel büyümenn emel grdlernden

Detaylı

kadar ( i. kaynağın gölge fiyatı kadar) olmalıdır.

kadar ( i. kaynağın gölge fiyatı kadar) olmalıdır. KONU : DUAL MODELİN EKONOMİK YORUMU Br prmal-dual model lşks P : max Z cx D: mn Z bv AX b AV c X 0 V 0 bçmnde tanımlı olsun. Prmal modeln en y temel B ve buna lşkn fyat vektörü c B olsun. Z B B BB c X

Detaylı

TEKNOLOJİ, PİYASA REKABETİ VE REFAH

TEKNOLOJİ, PİYASA REKABETİ VE REFAH TEKNOLOJİ, PİYASA REKABETİ VE REFAH Dr Türkmen Göksel Ankara Ünverstes Syasal Blgler Fakültes Özet Bu makalede teknoloj sevyesnn pyasa rekabet ve refah sevyes üzerndek etkler matematksel br model le ncelenecektr

Detaylı

Sabit Varyans. Var(u i X i ) = Var(u i ) = E(u i2 ) = s 2

Sabit Varyans. Var(u i X i ) = Var(u i ) = E(u i2 ) = s 2 X Sabt Varyans Y Var(u X ) = Var(u ) = E(u ) = s Eşt Varyans EKKY nn varsayımlarından br anakütle regresyon fonksyonu u lern eşt varyanslı olmasıdır Her hata term varyansı bağımsız değşkenlern verlen değerlerne

Detaylı

KIRMIZI, TAVUK VE BEYAZ ET TALEBİNİN TAM TALEP SİSTEMİ YAKLAŞIMIYLA ANALİZİ

KIRMIZI, TAVUK VE BEYAZ ET TALEBİNİN TAM TALEP SİSTEMİ YAKLAŞIMIYLA ANALİZİ Süleyman Demrel Ünverstes Sosyal Blmler Ensttüsü Dergs Yıl: 2007/2, Sayı: 6 Journal of Suleyman Demrel Unversty Insttue of Socal Scences Year: 2007/2, Number: 6 KIRMIZI, TAVUK VE BEYAZ ET TALEBİNİN TAM

Detaylı

Çok Barajlı Sistemde Gerçek Zamanlı Optimal İşletme *

Çok Barajlı Sistemde Gerçek Zamanlı Optimal İşletme * İMO Teknk Derg, 2011 5359-5385, Yazı 347 Çok Barajlı semde Gerçek Zamanlı Opmal İşleme * Mücah OPAN* ÖZ Bu çalışmada, çok amaçlı ve çok barajlı br su kaynakları ssem anımlanmışır. sem üzerne enerj ürem

Detaylı

Mal Piyasasının dengesi Toplam Talep tüketim, yatırım ve kamu harcamalarının toplamına eşitti.

Mal Piyasasının dengesi Toplam Talep tüketim, yatırım ve kamu harcamalarının toplamına eşitti. B.E.A. Mal Hzmet Pyasaları le Fnans Pyasalarının Ortak Denges Mal Pyasası Denges: (IS-LM) Model Mal Pyasasının denges Toplam Talep tüketm, yatırım ve kamu harcamalarının toplamına eştt. = C(-V)+I+G atırımlar

Detaylı

TÜRKİYE VE AB ÜLKELERİNDE TARIMSAL TOPLAM FAKTÖR VERİMLİLİĞİ VE YAKINSAMA ANALİZİ

TÜRKİYE VE AB ÜLKELERİNDE TARIMSAL TOPLAM FAKTÖR VERİMLİLİĞİ VE YAKINSAMA ANALİZİ Akdenz İ.İ.B.F. Dergs (2) 2, 86-3 TÜRKİYE VE AB ÜLKELERİNDE TARIMSAL TOPLAM FAKTÖR VERİMLİLİĞİ VE YAKINSAMA ANALİZİ AGRICULTURAL TOTAL FACTOR PRODUCTIVITY AND CONVERGENCE ANALYSIS IN TURKEY AND EU COUNTRIES

Detaylı

BÖLÜM 9 İKİ BOYUTLU PANEL YÖNTEMLERİ

BÖLÜM 9 İKİ BOYUTLU PANEL YÖNTEMLERİ BÖLÜM 9 İKİ BOYUTLU PAEL YÖTEMLERİ 9.. Grş 9.2. Kompleks dülemde poansyel akım problemnn negral formülasyonu 9.3. Doğrusal paneller boyunca sab ekllk dağılımı hal 9.4. Kaynak dağılımını esas alan panel

Detaylı

ÇEV 314 Yağmursuyu ve Kanalizasyon. Nüfus Projeksiyonları

ÇEV 314 Yağmursuyu ve Kanalizasyon. Nüfus Projeksiyonları ÇEV 34 Yağmursuyu ve Kanalzasyon üfus Projesyonları Yrd. oç. r. Özgür ZEYA hp://cevre.beun.edu.r/zeydan/ üfus Projesyonları Tasarımı yapılaca olan alyapı projesnn (analzasyon, yağmursuyu analları vb.),

Detaylı

alphanumeric journal The Journal of Operations Research, Statistics, Econometrics and Management Information Systems

alphanumeric journal The Journal of Operations Research, Statistics, Econometrics and Management Information Systems Avalable onlne a www.alphanumercjournal.com alphanumerc journal The Journal of Operaons Research, Sascs, Economercs and Managemen Informaon Sysems Receved: March 0, 017 Acceped: Aprl 19, 017 Publshed Onlne:

Detaylı

TURİZM GELİRLERİNE YÖNELİK BİR YAKINSAMA ANALİZİ CONVERGENCE ANALYSIS FOR THE TOURISM RECEIPT

TURİZM GELİRLERİNE YÖNELİK BİR YAKINSAMA ANALİZİ CONVERGENCE ANALYSIS FOR THE TOURISM RECEIPT ÖZ TURİZM GELİRLERİNE YÖNELİK BİR YAKINSAMA ANALİZİ Kuruluş BOZKURT 1 Ozan BAHAR Bu çalıģmanın amacı, Türkye nn uluslararası urzm seköründe hem en yakın rakpler olan hem de Türkye nn de çersnde yer aldığı

Detaylı

Seralarda Isıtma Kapasitelerinin Hesaplanmasına Yönelik Bir Bilgisayar Programı

Seralarda Isıtma Kapasitelerinin Hesaplanmasına Yönelik Bir Bilgisayar Programı Seralarda Isıma Kapaselernn Hesaplanmasına Yönelk Br Blgsayar Programı Gürkan Alp Kağan GÜRDİL 1, Kemal Çağaay SELVİ 1, Hasan ÖNDER 2 1 Ondokuz Mayıs Ünverses, Zraa Faküles, Tarım Maknaları Bölümü, Samsun

Detaylı

KOYCK - ALMON YAKLAŞIMI İLE TÜTÜN ÜRETİMİ VE FİYAT İLİŞKİSİ

KOYCK - ALMON YAKLAŞIMI İLE TÜTÜN ÜRETİMİ VE FİYAT İLİŞKİSİ KOYCK - ALMON YAKLAŞIMI İLE TÜTÜN ÜRETİMİ VE FİYAT İLİŞKİSİ ÖET Nedm DİKMEN * aman sers verler ullanılan br regresyon denlemnde açılayıcı değşen n yalnız şmd değerler değl, geçmş (gecmel) değerler de yer

Detaylı

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Sayı: 2010-17 / 20 Aralık 2010 EKONOMİ NOTLARI. Kalite Artışları ve Enflasyon: Türkiye Örneği

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Sayı: 2010-17 / 20 Aralık 2010 EKONOMİ NOTLARI. Kalite Artışları ve Enflasyon: Türkiye Örneği Türkye Cumhuryet Merkez Bankası Sayı: 2010-17 / 20 Aralık 2010 EKONOMİ NOTLARI Kalte Artışları ve Enflasyon: Türkye Örneğ Yavuz Arslan Evren Certoğlu Abstract: In ths study, average qualty growth and upward

Detaylı

VALIDITY OF ENVIRONMENTAL KUZNETS CURVE HYPOTHESIS FOR THE TURKISH ECONOMY

VALIDITY OF ENVIRONMENTAL KUZNETS CURVE HYPOTHESIS FOR THE TURKISH ECONOMY 44. Sayı Nsan 5 / Number 44 Aprl 5 ÇEVRESEL KUZNETS EĞRİSİ HİPOTEZİNİN TÜRKİYE EKONOMİSİ İÇİN GEÇERLİLİĞİ İbrahm ERDOĞAN Doç. Dr., Balıkesr Ünverstes, İ.İ.B.F., İktsat Bölümü. erdogan@balkesr.edu.tr Kumru

Detaylı

DOĞRUDAN YABANCI SERMAYE YATIRIMLARI VE EKONOMİK BÜYÜME İLİŞKİSİ: GEÇİŞ EKONOMİLERİ ÖRNEĞİNDE PANEL EŞTÜMLEŞME VE PANEL NEDENSELLİK ANALİZLERİ

DOĞRUDAN YABANCI SERMAYE YATIRIMLARI VE EKONOMİK BÜYÜME İLİŞKİSİ: GEÇİŞ EKONOMİLERİ ÖRNEĞİNDE PANEL EŞTÜMLEŞME VE PANEL NEDENSELLİK ANALİZLERİ Gaz Ünverses İktsad ve İdar Blmler Fakültes Dergs 12/1 (2010). 159-184 DOĞRUDAN YABANCI SERMAYE YATIRIMLARI VE EKONOMİK BÜYÜME İLİŞKİSİ: GEÇİŞ EKONOMİLERİ ÖRNEĞİNDE PANEL EŞTÜMLEŞME VE PANEL NEDENSELLİK

Detaylı

Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt: 25, Sayı: 1, 2011 225

Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt: 25, Sayı: 1, 2011 225 Atatürk Ünverstes İktsad ve İdar Blmler Dergs, Clt: 25, Sayı:, 20 225 FİNANSAL ANALİZDE KULLANILAN ORANLAR VE HİSSE SENEDİ GETİRİLERİ ARASINDAKİ İLİŞKİ: EKONOMİK KRİZ DÖNEMLERİ İÇİN İMKB İMALAT SANAYİ

Detaylı

Kar Payı Politikası ve Yaşam Döngüsü Teorisi: İMKB İmalat Sektöründe Ampirik Bir Uygulama

Kar Payı Politikası ve Yaşam Döngüsü Teorisi: İMKB İmalat Sektöründe Ampirik Bir Uygulama Anadolu Ünverses Sosyal Blmler Dergs Anadolu Unversy Journal of Socal Scences Kar Payı Polkası ve Yaşam Döngüsü Teors: İMKB İmalat Sektöründe Amprk Br Uygulama Dvdend Payout Polcy and Lfe Cycle Theory:

Detaylı

Döviz Piyasasının Etkinliği: Türkiye için Bir Analiz

Döviz Piyasasının Etkinliği: Türkiye için Bir Analiz EGE AKADEMİK BAKIŞ / EGE ACADEMIC REVIEW Cl: 4 Sayı: 4 Em 204 ss. 62-636 Dövz Pyasasının Enlğ: Türye çn Br Analz Effcency of The Foregn Exchange Rae Mare: An Analyss for Turey Burcu BERKE, Burcu ÖZCAN

Detaylı

NİTEL TERCİH MODELLERİ

NİTEL TERCİH MODELLERİ NİTEL TERCİH MODELLERİ 2300 gözlem sayısı le verlen değşkenler aşağıdak gbdr: calsma: çocuk çalışıyorsa 1, çalışmıyorsa 0 (bağımlı değşken) Anne_egts: Anne eğtm sevyes Baba_egts: Baba eğtm sevyes Kent:

Detaylı

alphanumeric journal The Journal of Operations Research, Statistics, Econometrics and Management Information Systems

alphanumeric journal The Journal of Operations Research, Statistics, Econometrics and Management Information Systems Avalable onlne a www.alphanumerournal.om alphanumer ournal The Journal of Operaons Researh, Sass, Eonomers and Managemen Informaon Sysems Volume 3, Issue 2, 2015 2015.03.02.STAT.08 Absra OUTLIERS IN SURVIVAL

Detaylı

HAFTA 13. kadın profesörlerin ortalama maaşı E( Y D 1) erkek profesörlerin ortalama maaşı. Kestirim denklemi D : t :

HAFTA 13. kadın profesörlerin ortalama maaşı E( Y D 1) erkek profesörlerin ortalama maaşı. Kestirim denklemi D : t : HAFTA 13 GÖLGE EĞİŞKENLERLE REGRESYON (UMMY VARIABLES) Gölge veya kukla (dummy) değşkenler denen ntel değşkenler, cnsyet, dn, ten reng gb hemen sayısallaştırılamayan ama açıklanan değşkenn davranışını

Detaylı

Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 4, Sayı: 29, Ağustos 2016, s

Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 4, Sayı: 29, Ağustos 2016, s Akademk Sosyal Araştırmalar Dergs, Yıl: 4, Sayı: 29, Ağustos 2016, s. 193-206 Yayın Gelş Tarh / Artcle Arrval Date Yayınlanma Tarh / The Publshed Date 13.06.2016 17.08.2016 Yrd. Doç. Dr. Nurgün TOPALLI

Detaylı

Türkiye de Bölgeler Arası Gelir Yakınsaması: Rassal Katsayılı Panel Veri Analizi Uygulaması

Türkiye de Bölgeler Arası Gelir Yakınsaması: Rassal Katsayılı Panel Veri Analizi Uygulaması Busness and Economcs Research Journal Volume 2. Number 1. 2011 pp. 143-151 ISSN: 1309-2448 www.berjournal.com Türkye de Bölgeler Arası Gelr Yakınsaması: Rassal Katsayılı Panel Ver Analz Uygulaması Fatma

Detaylı

GELİŞMEKTE OLAN ÜLKELERDE ULUSLARARASI DOĞRUDAN YATIRIMLAR VE EKONOMİK BÜYÜME ETKİLEŞİMİ: PANEL EŞBÜTÜNLEŞME VE NEDENSELLİK ANALİZİ

GELİŞMEKTE OLAN ÜLKELERDE ULUSLARARASI DOĞRUDAN YATIRIMLAR VE EKONOMİK BÜYÜME ETKİLEŞİMİ: PANEL EŞBÜTÜNLEŞME VE NEDENSELLİK ANALİZİ GELİŞMEKTE OLAN ÜLKELERDE ULUSLARARASI DOĞRUDAN YATIRIMLAR VE EKONOMİK BÜYÜME ETKİLEŞİMİ: PANEL EŞBÜTÜNLEŞME VE NEDENSELLİK ANALİZİ Doç. Dr. M. Başaran ÖZTÜRK * Yrd. Doç. Dr. Kartal DEMİRGÜNEŞ ** Yrd.

Detaylı

Saklı Markov modelleri kullanılarak Türkiye de dolar kurundaki değişimin tahmin edilmesi

Saklı Markov modelleri kullanılarak Türkiye de dolar kurundaki değişimin tahmin edilmesi İsanbul Ünverses İşleme Faküles Dergs Isanbul Unversy Journal of he School of Busness Admnsraon Cl/Vol:38, Sayı/o:, 2009, -23 ISS: 303-732 - www.fdergs.org 2009 Saklı Markov modeller kullanılarak ürkye

Detaylı

X, R, p, np, c, u ve diğer kontrol diyagramları istatistiksel kalite kontrol diyagramlarının

X, R, p, np, c, u ve diğer kontrol diyagramları istatistiksel kalite kontrol diyagramlarının 1 DİĞER ÖZEL İSTATİSTİKSEL KALİTE KONTROL DİYAGRAMLARI X, R, p, np, c, u ve dğer kontrol dyagramları statstksel kalte kontrol dyagramlarının temel teknkler olup en çok kullanılanlarıdır. Bu teknkler ell

Detaylı

Makine Öğrenmesi 10. hafta

Makine Öğrenmesi 10. hafta Makne Öğrenmes 0. hafta Lagrange Optmzasonu Destek Vektör Maknes (SVM) Karesel (Quadratc) Programlama Optmzason Blmsel term olarak dlmze geçmş olsa da bazen en leme termle karşılık bulur. Matematktek en

Detaylı

Farklı Varyans. Var(u i X i ) = Var(u i ) = E(u i2 ) = σ i2. Eşit Varyans. Hata. Zaman

Farklı Varyans. Var(u i X i ) = Var(u i ) = E(u i2 ) = σ i2. Eşit Varyans. Hata. Zaman Farklı Varyans Var(u X ) = Var(u ) = E(u ) = σ Eşt Varyans Y X Farklı Varyans Hata Var(u X ) = Var(u ) = E(u ) = σ Farklı Varyans Zaman Farklı Varyans le Karşılaşılan Durumlar Kest Verlernde. Kar dağıtım

Detaylı

Farklı Varyans. Var(u i X i ) = Var(u i ) = E(u i2 ) = s 2 Eşit Varyans

Farklı Varyans. Var(u i X i ) = Var(u i ) = E(u i2 ) = s 2 Eşit Varyans Farklı Varyans Var(u X ) = Var(u ) = E(u ) = s Eşt Varyans Y X 1 Farklı Varyans Hata Var(u X ) = Var(u ) = E(u ) = s Farklı Varyans Zaman EKKY nn varsayımlarından br anakütle regresyon fonksyonu u lern

Detaylı

SEK Yönteminin Güvenilirliği Sayısal Bir Örnek. Ekonometri 1 Konu 11 Sürüm 2,0 (Ekim 2011)

SEK Yönteminin Güvenilirliği Sayısal Bir Örnek. Ekonometri 1 Konu 11 Sürüm 2,0 (Ekim 2011) İk Değşkenl Bağlanım Model SEK Yöntemnn Güvenlrlğ Ekonometr 1 Konu 11 Sürüm,0 (Ekm 011) UADMK Açık Lsans Blgs İşbu belge, Creatve Commons Attrbuton-Non-Commercal ShareAlke 3.0 Unported (CC BY-NC-SA 3.0)

Detaylı

AKADEMİK YAKLAŞIMLAR DERGİSİ JOURNAL OF ACADEMIC APPROACHES

AKADEMİK YAKLAŞIMLAR DERGİSİ JOURNAL OF ACADEMIC APPROACHES Konut Sahplğnn Belrleycler: Hanehalkı Resler Üzerne Br Uygulama Halm TATLI 1 Özet İnsanların barınma htyacını sağlayan konut, temel htyaçlar arasında yer almaktadır. Konut sahb olmayan ve krada oturan

Detaylı

Hisse Senedi Fiyatları ve Fiyat/Kazanç Oranı Đlişkisi: Panel Verilerle Sektörel Bir Analiz *

Hisse Senedi Fiyatları ve Fiyat/Kazanç Oranı Đlişkisi: Panel Verilerle Sektörel Bir Analiz * Busness and Economcs Research Journal Volume. umber. 0 pp. 65-84 ISS: 309-448 www.berjournal.com Hsse Sened Fyatları ve Fyat/Kazanç Oranı Đlşks: Panel Verlerle Sektörel Br Analz * Mehmet argelecekenler

Detaylı

Summary. Orijinal araştırma (Original article)

Summary. Orijinal araştırma (Original article) Türk. enomol. derg., 2011, 35 (2): 325-338 ISSN 1010-6960 Orjnal araşırma (Orgnal arcle) Sıfır değer ağırlıklı genelleşrlmş Posson regresyonu yardımıyla Van Gölü nde Nooneca vrds Delcour, 1909 (Hempera:

Detaylı

TÜRKİYE NİN NET PETROL İTHALATININ FİYAT VE GELİR ESNEKLİKLERİ: ARDL MODELLEME YAKLAŞIMI İLE EŞBÜTÜNLEŞME ANALİZİ

TÜRKİYE NİN NET PETROL İTHALATININ FİYAT VE GELİR ESNEKLİKLERİ: ARDL MODELLEME YAKLAŞIMI İLE EŞBÜTÜNLEŞME ANALİZİ Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, Cilt 9, Sayı 18, 2013 Int. Journal of Management Economics and Business, Vol. 9, No. 18, 2013 TÜRKİYE NİN NET PETROL İTHALATININ FİYAT VE GELİR ESNEKLİKLERİ:

Detaylı

EKONOMİK BÜYÜMEYE BİR KATKI BAĞLAMINDA TURİZM GELİRLERİ: BİR PANEL VERİ UYGULAMASI

EKONOMİK BÜYÜMEYE BİR KATKI BAĞLAMINDA TURİZM GELİRLERİ: BİR PANEL VERİ UYGULAMASI EKONOMİK BÜYÜMEYE BİR KATKI BAĞLAMINDA TURİZM GELİRLERİ: BİR PANEL VERİ UYGULAMASI Engn DÜCAN* Mustafa ŞİT** Mehmet ŞENTÜRK*** ÖZET Bu çalışmada, Türkye, Yunanstan, İspanya, İtalya, Fransa ve Portekz n

Detaylı

NOT: Deney kılavuzunun Dönme Dinamiği Aygıtının Kullanımı İle İlgili Bilgiler Başlıklı Bölümü okuyunuz.

NOT: Deney kılavuzunun Dönme Dinamiği Aygıtının Kullanımı İle İlgili Bilgiler Başlıklı Bölümü okuyunuz. 8. AÇISAL HIZ, AÇISAL İVME VE TORK Hazırlayan Arş. Grv. M. ERYÜREK NOT: Deney kılavuzunun Dönme Dnamğ Aygıının Kullanımı İle İlgl Blgler Başlıklı Bölümü okuyunuz. AMAÇ 1. Küle merkez boyunca geçen ab br

Detaylı

HİSSE SENETLERİNİN BEKLENEN GETİRİ VE RİSKLERİNİN TAHMİNİNDE ALTERNATİF MODELLER

HİSSE SENETLERİNİN BEKLENEN GETİRİ VE RİSKLERİNİN TAHMİNİNDE ALTERNATİF MODELLER İstanbul Ünverstes İktsat Fakültes Malye Araştırma Merkez Konferansları 47. Ser / Yıl 005 Prof. Dr. Türkan Öncel e Armağan HİSSE SENETLERİNİN BEKLENEN GETİRİ VE RİSKLERİNİN TAHMİNİNDE ALTERNATİF MODELLER

Detaylı

Adi Diferansiyel Denklemler NÜMERİK ANALİZ. Adi Diferansiyel Denklemler. Adi Diferansiyel Denklemler

Adi Diferansiyel Denklemler NÜMERİK ANALİZ. Adi Diferansiyel Denklemler. Adi Diferansiyel Denklemler 6.4.7 NÜMERİK ANALİZ Yrd. Doç. Dr. Hatce ÇITAKOĞLU 6 Müendslk sstemlernn analznde ve ugulamalı dsplnlerde türev çeren dferansel denklemlern analtk çözümü büük öneme saptr. Sınır değer ve/vea başlangıç

Detaylı

Kİ-KARE TESTLERİ. şeklinde karesi alındığında, Z i. değerlerinin dağılımı ki-kare dağılımına dönüşür.

Kİ-KARE TESTLERİ. şeklinde karesi alındığında, Z i. değerlerinin dağılımı ki-kare dağılımına dönüşür. Kİ-KARE TESTLERİ A) Kİ-KARE DAĞILIMI VE ÖZELLİKLERİ Örnekleme yoluyla elde edlen rakamların, anakütle rakamlarına uygun olup olmadığı; br başka fadeyle gözlenen değerlern teork( beklenen) değerlere uygunluk

Detaylı

Kİ KARE ANALİZİ. Doç. Dr. Mehmet AKSARAYLI Ki-Kare Analizleri

Kİ KARE ANALİZİ. Doç. Dr. Mehmet AKSARAYLI  Ki-Kare Analizleri Kİ KAR ANALİZİ 1 Doç. Dr. Mehmet AKSARAYLI www.mehmetaksarayl K-Kare Analzler OLAY 1: Genelde br statstk sınıfında, öğrenclern %60 ının devamlı, %30 unun bazen, %10 unun se çok az derse geldkler düşünülmektedr.

Detaylı

ENFLASYON HEDEFLEMESİ VE TAYLOR KURALI: TÜRKİYE ÖRNEĞİ

ENFLASYON HEDEFLEMESİ VE TAYLOR KURALI: TÜRKİYE ÖRNEĞİ İsanbul Ünverses İksa Faküles Malye Araşırma Merkez Konferansları 45. Ser / Yıl 2004 ENFLASYON HEDEFLEMESİ VE TAYLOR KURALI: TÜRKİYE ÖRNEĞİ Yrd. Doç. Dr. T. Hakan ONGAN İsanbul Ünverses İksa Faküles İksa

Detaylı

ÜST-ORTA GELİRLİ ÜLKELERDE EKONOMİK ÖZGÜRLÜKLER, DEMOKRASİ VE YOLSUZLUK İLİŞKİSİNİN ANALİZİ

ÜST-ORTA GELİRLİ ÜLKELERDE EKONOMİK ÖZGÜRLÜKLER, DEMOKRASİ VE YOLSUZLUK İLİŞKİSİNİN ANALİZİ ÜST-ORTA GELİRLİ ÜLKELERDE EKONOMİK ÖZGÜRLÜKLER, DEMOKRASİ VE YOLSUZLUK İLİŞKİSİNİN ANALİZİ ANALYSIS OF RELATIONSHIP BETWEEN ECONOMIC FREEDOM, DEMOCRACY AND CORRUPTION IN UPPER-MIDDLE INCOME COUNTRIES

Detaylı

İhracat ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: 12 Geçiş Ekonomisi Örneğinde Panel Eştümleşme ve Panel Nedensellik Analizleri

İhracat ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: 12 Geçiş Ekonomisi Örneğinde Panel Eştümleşme ve Panel Nedensellik Analizleri EGE AKADEMİK BAKIŞ / EGE ACADEMIC REVIEW Clt: Sayı: 2 Nsan 20 ss. 24-254 İhracat ve Ekonomk Büyüme İlşks: 2 Geçş Ekonoms Örneğnde Panel Eştümleşme ve Panel Nedensellk Analzler Relatonshp between Export

Detaylı

PARAMETRİK OLMAYAN HİPOTEZ TESTLERİ Kİ-KARE TESTLERİ

PARAMETRİK OLMAYAN HİPOTEZ TESTLERİ Kİ-KARE TESTLERİ PARAMETRİK OLMAYAN HİPOTEZ TESTLERİ Kİ-KARE TESTLERİ 1 Populasyonun nceledğmz br özellğnn dağılışı blenen dağılışlardan brsne, Normal Dağılış, t Dağılışı, F Dağılışı, gb br dağılışa uygun olduğu durumlarda

Detaylı

Türkiye nin Buğday Üretimi Đçin Bir Öngörü Modeli: VAR Yaklaşımı

Türkiye nin Buğday Üretimi Đçin Bir Öngörü Modeli: VAR Yaklaşımı Türye nn Buğday Ürem Đçn Br Öngörü Model: VAR Yalaşımı Ahme ÖZÇELĐK Selma KAYALAK O. Oran ÖZER ÖZET Ürem ararını belrleyen en öneml faör fyaır. Türye de buğday ürem marı üzernde fyaların es, VAR (Veör

Detaylı

DENEY 4: SERİ VE PARALEL DEVRELER,VOLTAJ VE AKIM BÖLÜCÜ KURALLARI, KIRCHOFF KANUNLARI

DENEY 4: SERİ VE PARALEL DEVRELER,VOLTAJ VE AKIM BÖLÜCÜ KURALLARI, KIRCHOFF KANUNLARI A. DNYİN AMACI : Bast ser ve bast paralel drenç devrelern analz edp kavramak. Voltaj ve akım bölücü kurallarını kavramak. Krchoff kanunlarını deneysel olarak uygulamak. B. KULLANILACAK AAÇ V MALZML : 1.

Detaylı

Tek Yönlü Varyans Analizi

Tek Yönlü Varyans Analizi Tek Yönlü Varyan Analz Nedr ve hang durumlarda kullanılır? den fazla grupların karşılaştırılmaı öz konuu e, çok ayıda t-tet nn kullanılmaı, Tp I hatanın artmaına yol açar; Örneğn, eğer 5 grubu kşerl olarak

Detaylı

Kİ-KARE TESTLERİ A) Kİ-KARE DAĞILIMI VE ÖZELLİKLERİ

Kİ-KARE TESTLERİ A) Kİ-KARE DAĞILIMI VE ÖZELLİKLERİ Kİ-KAR TSTLRİ A) Kİ-KAR DAĞILIMI V ÖZLLİKLRİ Örnekleme yoluyla elde edlen rakamların, anakütle rakamlarına uygun olup olmadığı; br başka fadeyle gözlenen değerlern teork( beklenen) değerlere uygunluk gösterp

Detaylı

UYGULAMA 2. Bağımlı Kukla Değişkenli Modeller

UYGULAMA 2. Bağımlı Kukla Değişkenli Modeller UYGULAMA 2 Bağımlı Kukla Değşkenl Modeller Br araştırmacı Amerka da yüksek lsans ve doktora programlarını kabul ednlmey etkleyen faktörler ncelemek stemektedr. Bu doğrultuda aşağıdak değşkenler ele almaktadır.

Detaylı

1. KEYNESÇİ PARA TALEBİ TEORİSİ

1. KEYNESÇİ PARA TALEBİ TEORİSİ DERS NOTU 07 KEYNESÇİ PARA TALEBİ TEORİSİ, LM EĞRİSİ VE PARA TALEBİ FAİZ ESNEKLİĞİ Bugünk dersn çerğ: 1. KEYNESÇİ PARA TALEBİ TEORİSİ... 1 1.1 İŞLEMLER (MUAMELELER) TALEBİ... 2 1.2 ÖNLEM (İHTİYAT) TALEBİ...

Detaylı

Kısa Vadeli Sermaye Girişi Modellemesi: Türkiye Örneği

Kısa Vadeli Sermaye Girişi Modellemesi: Türkiye Örneği Dokuz Eylül Ünverstes İktsad ve İdar Blmler Fakültes Dergs, Clt:24, Sayı:1, Yıl:2009, ss.105-122. Kısa Vadel Sermaye Grş Modellemes: Türkye Örneğ Mehmet AKSARAYLI 1 Özhan TUNCAY 2 Alınma Tarh: 04-2008,

Detaylı

FAZ ORANI, GETR FARKI VE EKONOMK BÜYÜME. INTEREST RATE, YIELD SPREAD and ECONOMIC GROWTH

FAZ ORANI, GETR FARKI VE EKONOMK BÜYÜME. INTEREST RATE, YIELD SPREAD and ECONOMIC GROWTH . Ulsal sa Kongres / 0- ba 008 / DEÜ BF sa Bölümü / zmr-türye FAZ ORANI, GETR FARKI VE EKONOMK BÜYÜME Prof. Dr. Rahm Yama Ar. Gör. Ban Tanr$över ÖZET Uzn ve sa vadel faz oranlar aras nda far leraürde ger

Detaylı

ENDÜSTRİNİN DEĞİŞİK İŞ KOLLARINDA İHTİYAÇ DUYULAN ELEMANLARIN YÜKSEK TEKNİK EĞİTİM MEZUNLARINDAN SAĞLANMASINDAKİ BEKLENTİLERİN SINANMASI

ENDÜSTRİNİN DEĞİŞİK İŞ KOLLARINDA İHTİYAÇ DUYULAN ELEMANLARIN YÜKSEK TEKNİK EĞİTİM MEZUNLARINDAN SAĞLANMASINDAKİ BEKLENTİLERİN SINANMASI V. Ulusal Üretm Araştırmaları Sempozyumu, İstanbul Tcaret Ünverstes, 5-7 Kasım 5 ENDÜSTRİNİN DEĞİŞİK İŞ KOLLARINDA İHTİYAÇ DUYULAN ELEMANLARIN YÜKSEK TEKNİK EĞİTİM MEZUNLARINDAN SAĞLANMASINDAKİ BEKLENTİLERİN

Detaylı

Yolsuzluğun Belirleyicileri ve Büyüme ile İlişkileri

Yolsuzluğun Belirleyicileri ve Büyüme ile İlişkileri SESSION 1B: Büyüme ve Gelşme I 131 Yolsuzluğun Belrleycler ve Büyüme le İlşkler Assoc. Prof. Dr. Mne Gern (Marmara Unversty, Turkey) Prof. Dr. Ömer Selçuk Emsen (Atatürk Unversty, Turkey) Ph.D. Canddate

Detaylı

UYUM ĐYĐLĐĞĐ TESTĐ. 2 -n olup. nin dağılımı χ dir ve sd = (k-1-p) dir. Burada k = sınıf sayısı, p = tahmin edilen parametre sayısıdır.

UYUM ĐYĐLĐĞĐ TESTĐ. 2 -n olup. nin dağılımı χ dir ve sd = (k-1-p) dir. Burada k = sınıf sayısı, p = tahmin edilen parametre sayısıdır. UYUM ĐYĐLĐĞĐ TESTĐ Posson: H o: Ver Posson dağılıma sahp br ktleden gelmektedr. H a : Ver Posson dağılıma sahp br ktleden gelmemektedr. Böyle br hpotez test edeblmek çn, önce Posson dağılım parametres

Detaylı

TEKNOLOJĐK ARAŞTIRMALAR

TEKNOLOJĐK ARAŞTIRMALAR www.teknolojkarastrmalar.com ISSN:134-4141 Makne Teknolojler Elektronk Dergs 28 (1) 61-68 TEKNOLOJĐK ARAŞTIRMALAR Kısa Makale Tabakalı Br Dskn Termal Gerlme Analz Hasan ÇALLIOĞLU 1, Şükrü KARAKAYA 2 1

Detaylı

Finansal Derinleşme, Ekonomik Büyüme ve Türk Finans Sistemi (1990-2010)

Finansal Derinleşme, Ekonomik Büyüme ve Türk Finans Sistemi (1990-2010) Selçuk Üverses Sosyal Blmler Esüsü Dergs Dr. Mehme YILDIZ Özel Sayısı 24, ss. 9-8 Selcuk Uversy Joural of Isue of Socal Sceces Dr. Mehme YILDIZ Specal Edo 24, p. 9-8 Fasal Derleşme, Ekoomk Büyüme ve Türk

Detaylı