ŞEKER HASTALIĞI-DİYABET. Uzm. Hemşire Seval GÜNDOĞDU

Transkript

1 ŞEKER HASTALIĞI-DİYABET Uzm. Hemşire Seval GÜNDOĞDU

2 Diyabet (Şeker Hastalığı) Nedir? Kandaki şeker (glukoz) miktarının çok fazla olduğu kronik (uzun süreli seyreden) bir hastalıktır Enerji kaynağı olarak şeker gerekli olsa da, fazlası sorunlara neden olur Diyabeti olan bireylerde, insülinin olmaması ya da yetersiz olması nedeniyle şeker düzeyinde büyük bir artış vardır Ciddi bir hastalıktır

3 BUNLARI BİLİYORMUYDUNUZ? Dünyada her yıl diyabet Bir milyondan fazla kişide AMPUTASYON yapılmasına, 500 milyon kişide BÖBREK YETERSİZLİĞİNE, 300 milyon kişide KÖRLÜĞE neden olmaktadır!!!

4 DİYABET YANGINI DÜNYAYI SARMIŞ DURUMDA DÜNYADA HER 10 SANİYEDE BİR KİŞİ DİYABET YA DA DİYABETİN NEDEN OLDUĞU KOMPLİKASYONLAR NEDENİ İLE YAŞAMINI YİTİRMEKTEDİR. YİNE DÜNYADA HER 21 SANİYEDE BİR KİŞİ DİYABET HASTALIĞINA YAKALANMAKTADIR.

5 Dünyada Diyabet Sıklığı DÜNYADA DİYABETLİ SAYISI (2007 yılı) 246 MİLYON (2025 yılı) 300 MİLYON DİYABET ARTIŞ HIZI Güney Doğu Asya 3 KAT Avrupa 1.5 KAT Güney Amerika 3 KAT Batı Pasifik 2 KAT Afrika 4 KAT Kuzey Amerika 2 KAT Orta Doğu-Doğu Akdeniz 3 KAT

6 İnsülin Nedir? Pankreas (midenin arkasında yer alan bir organ) tarafından üretilen kimyasal bir maddedir İnsülin, şekerin enerji elde edilmek amacıyla kullanılacağı vücut hücrelerine girmesi için gereklidir İnsülin, şekerin hücre içine girebilmesi için hücrenin kapısını açan bir anahtar işlevi görür Aynı zamanda kan şeker düzeylerinin istenilen sınırlar içinde tutulması açısından önemlidir İnsülin yetersizliği veya eksiliğinde kandaki şeker miktarı yükselir

7 PANKREAS

8 Ortalama cm uzunluğunda, kadınlarda 55 gr erkeklerde 70 gr ağırlığında bir organdır.

9 Diyabet görülme sıklığı neden artıyor? Hareketsiz yaşam tarzı Artan obezite (şişmanlık) Sağlıklı olmayan beslenme alışkanlıkları

10 Diyabet görülme sıklığı artarsa ne olur? Hastanede yatarak tedavi oranı artar Aşağıdaki hastalıklar daha fazla ortaya çıkar göğüs ağrısı kalp krizi körlük böbrek yetmezliği bacağın kesilmesi Maliyeti yüksek bir hastalık Toplumda diyabetlilerin % 50 si henüz teşhis edilmemiştir

11 Kan şekeri kontrol altına alınmazsa ne olur? Diyabetin ciddi sonuçları Göz sorunları- görme kaybı (körlük) Böbrek sorunları (böbrek yetmezliği diyaliz/böbrek nakli gerekir) Duyusal/Sinirsel sorunlar (ağrı, his kaybı ve yaralara yol açabilir) Kalp/dolaşım sistemi sorunları-kalp krizi İnme Felç Ayak sorunları- (gangren-uzuv kaybı)

12

13

14

15 Aterosklerozun Sebepleri Yüksek şeker Yüksek kolesterol Yüksek tansiyon Sigara

16 Diyabet Ciddi Bir Hastalık Yeni körlük vakalarının başta gelen nedenlerinden biri, 25 kat daha yüksek göz sorunu riski 6 kat daha yüksek inme (felç) riski 2-4 kat daha yüksek kalp krizi riski Bacağın kesilmesine yol açabilecek hastalıklar için 20 kat daha yüksek risk 5 kat daha yüksek böbrek hastalığı riski Bu komplikasyonların tümü, zamanında uygulanan tedavi ve iyi kontrol ile önlenebilir Beck-Nielsen et al. (1985) Herman WH, Eye Disease and Nephropathy in NIDDM,1990.

17 Diyabetin en sık görülen belirtileri nelerdir? Sık ve bol miktarda idrara çıkma Aşırı acıkma hissi Kilo kaybı Aşırı susama Diğer belirtiler: Yorgunluk Sık ve olağan olmayan enfeksiyonlar Bulanık görme Deride kuruma ve kaşıntı, yaraların geç iyileşmesi vb

18 Diyabet tipleri nelerdir? Tip 1 diyabet (daha nadir görülür; genç yaştaki insanları etkiler) Tip 2 diyabet (daha yaygındır; ileri yaşlardaki insanları etkiler) Gebelik sırasında ortaya çıkan diyabet

19 Gebelik ve Diyabet Diyabet hem annede hem de bebekte komplikasyonlara yol açar. Gebe kalmadan önce kan şekeri tam ayarlanmış olmalıdır. Gebelikte sadece insülin tedavisi yapılabilir

20 KAN ŞEKERİ KONTROLÜNÜ SAĞLAMAK ADA Glukoz Düzey Kriterleri (% mg) PARAMETRE İDEAL DEĞER KABUL EDİLEBİLİR AKŞ(mg/dl) Saat TKŞ GECE ( ) HbA1C(%) <6 <7

21 AKŞ arasında ise Bozulmuş Açlık Şekeri TKŞ arasında ise Bozulmuş Tokluk Şekeridir.

22 TEST SONUÇLARINI ETKİLEYEN FAKTÖRLER Strip üzerindeki kan yeterli olmalı, Strip üzerindeki kan uygun dağılım göstermeli, Glukometrenin camı temiz olmalı, Striplerin SKT si geçmemeli, Stripler uygun şekilde saklanmalı, Glukometrenin ayarları doğru yapılmalı, Kan alınacak parmak temiz olmalı.

23 HBA1C Geniş anlamda 4-12 haftalık metabolik kontrolü yansıtır. Komplikasyonlar için risk parametresidir. Diyabet tedavisinde ana hedeftir. Bu testi yaptırmak için hastanın aç olması gerekmez.

24 HbA1C = APG + PPG HbA1c Kan Şekeri Ortalaması (%) (mg/dl)

25 HBA1C yi %1 Düşürmenin Etkileri Tip 1 DM Retinopati riski %35 Nefropati riski %24-44 Nöropati riski %30 Tip 2 DM Diyabete bağlı ölüm %25 Tüm nedenlere bağlı mortalite %7 MI riski %18 Mikrovasküler komplikasyon riski %35

26 Diyabet kontrolü için 4 basit adım

27 Egzersizin pek çok yararı vardır Kilo vermeye yardımcı olur Kan dolaşımını düzeltir Özgüveni artırır Kasları geliştirir Kalbinizi güçlendirir Uykuyu düzeltir Stresi azaltır İştahı kontrol eder Yaşamınızı uzatır Kendinizi daha iyi ve daha enerjik hissetmenizi sağlar

28 Diyabet: İlaç Tedavisi Tip 1 Tabletlerin rolü yoktur Yalnızca insülin kullanılır Tip 2 Diyabet İlk olarak tabletler kullanılır İlerleyen dönemlerde tedaviye insülin eklenebilir

29 İnsülin Toronto Üniversitesi nde yapılan deneyler sonucunda, 1921 yılında Banting ve Best adlı iki araştırıcı tarafından keşfedilmiştir. İnsülin

30 İnsülin mucizesi J.L., 15 Aralık Şubat 1923

31 İNSÜLİN TEDAVİSİ OAD lere yanıtsızlık Kronik böbrek yetmezliği(kreatin>1.4) Karaciğer yetersizliği Diyabetik ayak Cerrahi operasyon Orta-ağır enfeksiyonlar Gebelik-emzirme Tip 1 Diyabet Akut metabolik durumlar(diyabetik ketoasidoz, nonketotik hiperozmolar koma)

32 Lipodistrofiler Enjeksiyonların aynı bölgeye yapılması ve saf insülin kullanılmaması sonucunda oluşur. İnsülin emilimi bozulur.

33 1.Lipoatrofi Bölgede yağ dokusunun kaybı söz konusudur. Enjeksiyon bölgelerinde çökmeler/çukurluklar oluşur.

34 2.Lipohipertrofi Bölgede şişlik, sertlik şeklinde hissedilir. Skar dokusu oluşur.

35

36 İnsülin en hızlı KARIN BÖLGESİNDEN, sonra sırasıyla KOL, BACAK, KALÇA BÖLGESİNDEN emilir.

37 Diyabet ayakları nasıl etkiler? Diyabet ayakları iki ayrı yolla etkileyebilir: 1) Ayağı besleyen damarları ve kan dolaşımını bozabilir 2) Ayağa gelen sinirlere zarar vererek his kaybına yol açar Kan şekerinin uzun süreli yüksek olması nedeniyle sinirler zarar görebilir ve diyabetik nöropati ortaya çıkar. Bu da sinirlerin ağrı ve diğer duyuları iletmesini engeller. Normal Ayak kan damarlarındaki hasar dolaşım bozukluğuna neden olur Diyabetik ayak

38 Ayak ve tırnak bakımı Ayaklarınızı özellikle de parmak aralarınızı özenle kurulayın. Ayaklarınızda kuruma veya çatlama varsa tabanlarınıza ve ayağınızın üstüne nemlendirici krem sürebilirsiniz. Parmak aralarınıza sürmemeye dikkat edin. Eğer kesik, yara, kızarıklık, sıcaklık artışı veya hassasiyet fark ederseniz doktorunuza danışın.

39 Ayak ve tırnak bakımı Tırnaklarınızı banyodan sonra parmak ucunuzla aynı düzeyde olacak şekilde kesin. Tırnaklarınızı derin kesmeyin. Tırnaklarınızın köşelerindeki derileri ve tırnak diplerinizdeki etleri kesmeyiniz. YANLIŞ DOĞRU Ayak tırnağı kesimi Eğer tırnaklarınızı kesmekte zorlanıyorsanız bir başka kişiden yardım alınız. Ayağınızda nasır varsa kendiniz müdahele etmeyiniz, doktorunuzdan öneri alınız.

40 Ayakkabı seçimi Ayaklarınıza tam uyan ve ayak parmaklarınızı içinde hareket ettirebileceğiniz ayakkabıları alın. Açık burunlu ve açık topuklu ayakkabı giymekten kaçının. Her gün temiz çorap giyin ve sıkı lastikli çoraplardan kaçının. Çıplak ayakla gezmeyin. Giymeden önce ayakkabılarınızın içinde bir şey olmadığından emin olun. Küçük bir taş veya tabanda bir kıvrılma, ayaklarınıza zarar verebilir.

41 Hipoglisemi (düşük kan şekeri) Hipoglisemi, kan şekerinin normalin altına düşmesidir Belirtiler: Açlık hissi Aşırı terleme ve huzursuzluk Güçsüzlük Çarpıntı/titreme Başağrısı Bulanık görme Sinirlilik/zihin bulanıklığı Uyku hali Bayılma/bilinç kaybı (koma)

42 Tedavi Hafif Hipoglisemi Düzeltmek için aşağıdakiler kullanılabilir: 1 bardak meyve suyu ya da alkolsüz içecek 3 çay kaşığı dolusu şeker, bal ya da 3-5 kesme şeker Belirtiler 5 ila 10 dakika sonra düzelmezse bu işlemler tekrarlanır Bir sonraki öğün zamanı yakın değilse 30 g yavaş emilen karbonhidrat (bir iki dilim ekmek, bir elma gibi) alınmalıdır

43 Yaşlılarda 100 mg/dl den daha az bir kan şekeri hipoglisemiyi düşündürür.

44 KALP HASTALIĞI VE HİPOGLİSEMİ Hipoglisemi sırasında oluşan taşikardi eğer kalp rahatsızlığı varsa tehlikeli olabilir. Düzenli kan şekeri takibi yapılmalı, Kan şekerinin hafifçe yüksek olması hipoglisemiye tercih edilebilir.

45 Koruyucu önlemler Kan şekeri ölçümü Kan basıncı ölçümü Vücut ölçümleri Ayak muayenesi İdrarda protein varlığına yönelik test Kolesterol testi Göz muayenesi Diş kontrolleri EKG (Kalp grafisi) düzenli olarak yapılmalıdır.

46 TEŞEKKÜR EDERİM..