BAġKENT ÜNĠVERSĠTESĠ ÖĞRENCĠLERĠNDE ALERJĠK RĠNĠT PREVALANSI

Transkript

1 BAġKENT ÜNĠVERSĠTESĠ ÖĞRENCĠLERĠNDE ALERJĠK RĠNĠT PREVALANSI BarıĢ Çelik, Zeynep Önerci, H. Fatih ġeker, T. Çağıl Tezcan DanıĢman: Selim S. Erbek ÖZET Alerjik rinit, alerjik hastalıkların en sık karģılaģılan türüdür ve toplumda görülme sıklığı tüm dünyada artıģ eğilimindedir. Bu çalıģmada amaç, üniversiteye yeni baģlayan bireylerde alerjik rinit prevalansını saptamak, alerjik rinit ile bağlantılı olabilecek etkenleri ortaya koymaktır. BaĢkent Üniversitesi ne yeni baģlayan 1900 öğrenciye European Community Respiratory Health Survey (ECRHS) anketi sorularından seçilerek hazırlanmıģ olan alerjik rinit anket formu verilerek cevaplamaları istenmiģtir. Katılımcılardan saman nezlesi gibi herhangi bir burun alerjiniz var mı? sorusuna evet cevabı verenler alerjik rinit olarak kabul edilmiģtir. Alerjik riniti olan ve olmayan bireylerin kiģisel, ailesel ve çevresel özellikleri karģılaģtırılmıģtır. BinbeĢyüzyedi (%79,3) öğrenci (612 erkek, 895 kız; ortalama yaģ 20±1,4) anketi doldurmuģtur. Alerjik rinit prevalansı %22,3 olarak saptanmıģtır. Ancak doktor tanısı almıģ olan alerjik rinit prevalansı %12,3 dür. Cinsiyetler arasında alerjik rinit prevalansı yönünden bir fark saptanmamıģtır (p=0,573). Alerjik rinitli olguların ebebeynlerinde (p<0,001) ve kardeģlerinde (p<0,001) alerji öyküsü anlamlı olarak yüksek bulunmuģtur. Astım (p<0,001) ve atopik dermatit (p<0,001) varlığı da alerjik rinitli olgularda daha sık bildirilmiģtir. YaĢamın ilk iki yılını Ģehirde geçiren öğrencilerde alerjik rinit varlığı köy ve kasabada geçirenlere göre anlamlı oranda yüksek saptanmıģtır (p=0,033). Sonuçta, alerjik rinit önemli bir sağlık sorunu olarak karģımıza çıkmaktadır. Astım ve atopik dermatit ile sıklıkla birliktelik göstermektedir. Çevresel faktörler içinde, ĢehirleĢmenin artıģı alerjik rinit için önemli bir risk faktörü olarak görünmektedir.

2 GĠRĠġ Alerjik rinit alerjik hastalıkların en sık karģılaģılan türüdür ve toplumda genel olarak %10-40 oranında görülmektedir (1,2). Alerjik hastalıkları ortaya çıkaran etkenler iklimsel, coğrafi, kültürel ve çeģitli sosyal koģullara bağlı olarak ülkeden ülkeye veya bir ülkenin bölgesinden bölgesine farklılık gösterir (8). Bu nedenle de epidemiyolojik çalıģmalarda bildirilen veriler çok değiģkenlik göstermektedir. Ancak, alerjik rinit görülme sıklığının tüm dünyada giderek arttığı düģünülmektedir. ÇeĢitli merkezlerden yapılan alerjik rinit epidemiyolojik çalıģmaları sonuçlarına göre Türkiye de alerjik rinit prevalansı yaklaģık %10 dur ve artıģ eğilimindedir (6). Üniversite öğrencilerini kapsayan daha önceki çalıģmalarda değiģen yaģam ve çevre koģullarının alerjik rinit prevalansında artmaya yol açtığını gösterilmiģtir (5). Bu çalıģmada amaç, üniversiteye yeni baģlayan bireylerde alerjik rinit prevalansını saptamak, alerjik rinit ile bağlantılı olabilecek etkenleri ortaya koymaktır. GEREÇ VE YÖNTEM Bu çalıģma BaĢkent Üniversitesi Kulak Burun Boğaz Anabilim Dalı ve Tıp Fakültesi 3. sınıf öğrencilerinin oluģturduğu çalıģma grubu tarafından yürütülmüģ, BaĢkent Üniversitesi Klinik AraĢtırmalar Kurulu tarafından onaylanmıģtır (KA09/437). BaĢkent Üniversitesi ne öğretimyılında baģlayan 1900 öğrenciye gönüllü denek bilgilendirme ve onay formu imzalatılarak, verilen alerjik rinit anket formunu cevaplamaları istenmiģtir (Tablo 1). Anket formu Avrupa da geliģtirilen ve ülkemizde de daha önce alerji çalıģmalarında kullanılmıģ olan European Community Respiratory Health Survey (ECRHS) anketi sorularından seçilerek hazırlanmıģtır (3,4). Tablo 1. Alerjik rinit anket soruları SORU 1: Saman nezlesi gibi herhangi bir burun alerjiniz var mı? E H Cevap evet ise; SORU 1A: Alerji tanısı doktor tarafından onaylandı mı? E H SORU1B: Hangi mevsimde Ģikayetleriniz artıyor? Ġlkbahar Yaz Sonbahar KıĢ Yıl boyu SORU 1C. ġikayetlerinizin artmasına yol açan alerjenler? Ev tozu Küf Polen (çimen, çiçek, ağaç) Evcil hayvan SORU 2: Hiç ekzema ya da herhangi bir cilt alerjiniz oldu mu? E H SORU 3: Doktor tanısı almıģ astımınız var mı? E H SORU 4: Hastalığınız için halen düzenli ya da aralıklı ilaç kullanıyor musunuz? E H SORU 5: Sigara kullanıyor musunuz? E H SORU 6: Anneniz sigara kullanıyor mu? E H SORU 7: Babanız sigara kullanıyor mu? E H SORU 8: Anne ve/veya babanızda alerjik bir hastalık var mı? E H SORU 9: Sizden büyük kaç kardeģiniz var? ve daha fazla SORU 10: Sizden küçük kaç kardeģiniz var? ve daha fazla SORU 11: KardeĢlerinizde alerjik bir hastalık var mı? E H SORU 12: Geldiğiniz bölge? ĠÇ ANADOLU KUZEY GÜNEY DOĞU BATI SORU 13: Halen kaldığınız yer? Apartman Müstakil Yurt SORU 14: YaĢamınızın ilk 2 yılındaki eviniz: SORU 14A. Müstakil Apartman SORU 14B. Soba Kalorifer SORU 14C. Köy-kasaba ġehir merkezi SORU 15: Evinizde evcil hayvan var mı? E H A. Var ise; halen geçmiģte

3 Katılımcılardan saman nezlesi gibi herhangi bir burun alerjiniz var mı? sorusuna evet cevabı verenler alerjik rinit olarak kabul edilmiģtir. Daha sonra alerjik riniti olan ve olmayan bireylerin kiģisel, ailesel ve çevresel özellikleri karģılaģtırılmıģtır. Ġstatistiksel değerlendirme Anket formlarından elde edilen veriler SPSS istatistik programına yüklenmiģtir. Verilerin değerlendirilmesinde ki-kare testi ve Pearson korelasyon analizi kullanılmıģtır. P değerinin 0,05 in altında olması anlamlı kabul edilmiģtir. BULGULAR Dağıtılan anketler 1507 (%79,3) öğrenci (612 erkek, 895 kız; ortalama yaģ 20±1,4) tarafından doldurulmuģtur. Saman nezlesi gibi herhangi bir burun alerjiniz var mı? sorusuna 336 katılımcı evet cevabı vermiģtir. Buna göre alerjik rinit prevalansı %22,3 olarak saptanmıģtır. Ancak doktor tanısı almıģ olan alerjik rinit prevalansı %12,3 dür (186 katılımcı). ġikayetlere neden olan alerjenlerden polenler (%60), mevsimlerden ilkbahar (%65) en sık olarak bildirilmiģtir. katılımcıların %24,1 i (81 kiģi) alerjik hastalığı nedeniyle düzenli ya da aralıklı ilaç kullandığını belirtmiģtir. Ayrıca 71 katılımcı (%4,7) astım, 348 katılımcı (%23) alerjik ekzema olduğunu bildirmiģtir. Tablo 2 çalıģma grubunda olası risk faktörlerinin alerjik rinitli olgulardaki görülme sıklıklıkları verilmiģtir. Cinsiyetler arasında alerjik rinit prevalansı yönünden bir fark saptanmamıģtır (p=0,573). Alerjik rinitli olguların ebebeynlerinde (p<0,001) ve kardeģlerinde (p<0,001) alerji öyküsü anlamlı olarak yüksek bulunmuģtur. Astım (p<0,001) ve atopik dermatit (p<0,001) varlığı da alerjik rinitli olgularda daha sık bildirilmiģtir. YaĢamın ilk iki yılına ait yaģam koģulları incelendiğinde alerjik rinitli olgularda anlamlı farklılıklar saptanmamıģtır (p>0,05). Ancak doktor tanısı olan alerjik rinitli öğrencilerde yaģamının ilk 2 yılını Ģehirde geçirme oranı rinit varlığı köy ve kasabada geçirme oranına göre anlamlı oranda yüksek saptanmıģtır (p=0,033). Öğrencinin kendisinin ya da ebebeynlerin sigara içimi, evcil hayvan beslenmesi, öğrencinin kendisinden büyük kardeģ sayısı, öğrencinin geldiği bölge ile alerjik rinit arasında anlamlı bir iliģki saptanmamıģtır (p>0,05). TARTIġMA ÇalıĢmamıza katılan 1507 BaĢkent Üniversitesi öğrencisinden %22.3 ü alerjik rinit olduğunu belirtmiģtir. Bu oran Türkiye deki eriģkin nüfusu için belirtilen alerjik rinit oranları (% ) ile uyumluluk göstermektedir. Ancak doktor tanısı almıģ alerjik rinit bildiren öğrenci oranı %12.3 tür. EskiĢehir de lise öğrencilerine yapılan bir çalıģmada sadece anket sonuçlarına bakıldığında pozitif alerjik rinit prevalansının %65.3 bulunması, bu tip çalıģmalarda cilt prik testi kullanımının önemini göstermektedir (4). Bizim çalıģmamızda cinsiyetler arasında alerjik rinit prevalansı açısından bir farka rastlanmamıģtır. Daha önce yapılan bir çalıģmada bayanlarda alerjik rinite daha fazla rastlandığı bildirilmiģtir (7). Yazarlar bunun nedeninin bayanların alerji semptomlarını ankete yazmaya daha meyilli olabileceğini belirtmiģlerdir. Cilt prik testi uygulanan bir çalıģmada cinsiyetler arasında pozitif değer oranı açısından istatistiksel olarak önemli bir fark bulunmadığı belirtilmiģtir (4). ÇalıĢmamızda alerjik rinitli öğrencilerde doktor tarafından astım veya atopik dermatit tanısı almıģ katılımcıların oranı alerjik rinit olmayan katılımcılardan anlamlı olarak daha yüksek bulunmuģtur. Bu bulgumuz daha önceki çalıģmalar ile uyumludur (1,2,8).

4 Tablo 2. Risk faktörlerinin alerjik rinitli olgulardaki görülme sıklıklıkları Risk faktörleri Alerjik rinit N (%) P değeri Cinsiyet Erkek Kız 128 (38) 208 (62) 0,573 Sigara kullanımı 100 (29,7) 0,124 Pasif sigara kullanımı Anne Baba 108 (32,1) 129 (38,3) 0,803 0,991 Ebebeynde alerji 106 (31,5) < 0,001 KardeĢlerde alerji 87 (25,9) < 0,001 Büyük kardeģ ve daha fazla Geldiği bölge Ġçanadolu Kuzey Güney Doğu Batı YaĢamın ilk 2 yılındaki ev Köy-kasaba/Ģehir Müstakil/apartman Soba/kalorifer Evcil hayvan GeçmiĢte Halen /310 66/270 87/ ,458 0,855 0,64 0,837 0,398 0,558 Alerjik rinitli olguların ebeveynlerinde ve kardeģlerinde de alerjik rinit öyküsü anlamlı derecede yüksek bulunmuģtur. Bu bulgumuz alerjik rinitin genetik geçiģ özelliği ile uyumludur. ÇalıĢmamızda sigara içen bireylerle sigara içmeyen bireyler arasında alerjik rinit prevalansı açısından anlamlı bir fark bulunamamıģtır. Sigara içiminin alerjik rinit üzerine etkisi literatürde tartıģmalıdır (5,7). Öğrencilerin sigara içimi konusunda doğru cevap vermeyiģleri ya da günlük içilen sigara miktarının değerlendirilmemiģ olması çalıģmamızdaki bulgumuzun nedeni olabilir. Aynı Ģekilde, çalıģmamızda beklenilenin aksine ebeveynleri sigara içen, dolayısıyla pasif içici olan, bireylerde alerjik rinit prevelansında anlamlı bir yükseklik saptanmamıģtır. Oysa ki bazı çalıģmalarda pasif içiciliğin alerjik rinit prevelansı üzerinde olan artırıcı etkisi vurgulanmıģtır (9). Ailede sigara içimi sorgulanırken yaģanılan ev ortamında sigara içimi olup olmadığının da sorgulanması daha anlamlı sonuçlar verebilir. ÇalıĢmamızda katlımcıların geldikleri bölge ile alerjik rinit arasında anlamlı bir iliģki bulunamamıģtır. Ülkemizden yapılan bir çalıģma sahil bölgeleri ve büyük Ģehirlerde alerjik rinit prevalansının anlamlı olarak daha yüksek olduğuna iģaret etmektedir (7). Diğer bir çalıģmada ise alerjik rinit prevalansının Ġç Anadolu bölgesinde daha yüksek olduğu gösterilmiģtir (5). Daha yüksek katılımcı sayılı ileri araģtırmalar bu konunun aydınlatılmasında yardımcı olabilir.

5 ÇalıĢmamızda yaģamının ilk iki yılını Ģehirde geçiren öğrencilerde alerjik rinit varlığı, köy ve kasabada geçirenlere göre anlamlı oranda yüksek saptanmıģtır. Daha önceki çalıģmalarda hava kirliliği, değiģen barınma ve beslenme koģullarının Ģehirlerde alerjik rinit geliģme riskini artırdığı vurgulanmaktadır (1,2,4). ÇalıĢmamızda evde evcil hayvan bulundurmanın beklenenin aksine alerjik rinit prevelansını artırmadığı görülmüģtür. Ülkemizde evcil hayvan besleme alıģkanlığının düģük oranlarda kalması bu bulgumuzu açıklayıcı olabilir (4). Sonuç olarak; alerjik rinit üniversite öğrencilerinde önemli bir sağlık sorunu olarak karģımıza çıkmaktadır. Astım ve atopik dermatit ile sıklıkla birliktelik göstermektedir. Çevresel faktörler içinde, ĢehirleĢmenin artıģı alerjik rinit için önemli bir risk faktörü olarak görünmektedir. Ancak, çalıģmaya katılan bireylerin belli bir sosyokültürel seviyede olmaları nedeniyle sonuçlarımızın genel toplum özelliklerini tam yansıtmayabileceği unutulmamalıdır. KAYNAKLAR 1. Bauchau V, Durham SR. Epidemiological characterization of the intermittent and persistent types of allergic rhinitis. Allergy 2005; 60: Bousquet J, van Cauwenberge P, Khaltaev N, Aria Workshop Group, World Health Organization. Allergic rhinitis and its impact on astma. J Allergy Clin Immunol 2001; 108(Suppl. 5): S147-S Burney RGJ, Luczynska S, Chinn S, Jarvis D, for the European Community Respiratory Health Survey (ECRH). The European Community Respiratory Health Survey. Eur Respir J 1994; 7: Cingi C, Cakli H, Us T, et al. The prevalence of allergic rhinitis in urban and rural areas of EskiĢehir-Turkey. Allergol Immunopathol 2005; 33: Kalyoncu AF, Demir AU, Ozcakar B, Bozkurt B, Artvinli M. Asthma and allergy in Turkish university students: Two cross-sectional surveys 5 years apart. Allergol Immunopathol 2001; 29: Kalyoncu AF. Rinitin Türkiye deki epidemiyolojisi. In Önerci M, editör. Allerjik rinosinüzitler. Ankara: Rekmay Ltd, 2002: Nihlen U, Greiff L, Montnemery P, Löfdahl CG, Johannisson A, Persson C, Andersson M. Incidence and remission of self-reported allergic rhinitis symptoms in adults. Allergy 2006; 61: Topal Ö, Erbek SS, Erbek S, Çakmak Ö. Konya Yöresinde Perennial Alerjik Rinitli Hastaların Epidemiyolojik Özellikleri, Alerjen Dağılımı ve Semptom Yoğunluğu. Kulak Burun Bogaz Ġhtis Derg 2008;18: Yorgancıoğlu A, Kalaycı Ö, Kalyoncu AF, Khaltaev N, Bousquet J. Allerjik rinit ve astım üzerine etkisi güncelleme (ARIA 2008) Türkiye deneyimi. Tuberk Toraks 2008; 56: