İçindekiler. 1. Ünite 1881 DEN 1919 A MUSTAFA KEMAL. 2. Ünite MİLLÎ MÜCADELENİN HAZIRLIK DÖNEMİ. 3. Ünite KURTULUŞ SAVAŞI NDA CEPHELER

Transkript

1 İçindekiler 1. Ünite 1881 DEN 1919 A MUSTAFA KEMAL 1881 den 1919 a Mustafa Kemal Ünite MİLLÎ MÜCADELENİN HAZIRLIK DÖNEMİ 1. Bölüm : Osmanlı Devleti ve I. Dünya Savaşı Bölüm : Mondros Ateşkes Anlaşması Kuvayımilliye Hareketi ve Cemiyetler Bölüm : Millî Mücadele Hazırlıkları Bölüm : Birinci TBMM Dönemi Ünite KURTULUŞ SAVAŞI NDA CEPHELER 1. Bölüm : Doğu ve Güney Cepheleri Bölüm : Sakarya Savaşı na Kadar Batı Cephesi Bölüm : Sakarya Savaşı ndan Lozan Konferansı na Batı Cephesi Ünite TÜRK İNKILABI 1. Bölüm : Lozan Antlaşması ve Siyasi Alanda Yapılan İnkılaplar - I Bölüm : Siyasi Alanda Yapılan İnkılaplar - II Bölüm : Hukuk, Eğitim ve Kültür Alanlarında Yapılan İnkılaplar Bölüm : Toplum, Ekonomi, Sağlık ve Sanat Alanlarındaki İnkılaplar Ünite ATATÜRKÇÜLÜK VE ATATÜRK İLKELERİ 1. Bölüm : Atatürkçü Düşünce Sistemi, Nitelikleri ve Dayandığı Esaslar Bölüm : Atatürk İlkeleri (Cumhuriyetçilik ve Milliyetçilik) Bölüm : Atatürk İlkeleri (Halkçılık ve Devletçilik) Bölüm : Atatürk İlkeleri (Laiklik ve İnkılapçılık) Bölüm : Atatürk İlkelerine Sahip Çıkmak, Millî Güç Unsurları Ünite ATATÜRK DÖNEMİ TÜRK DIŞ POLİTİKASI VE ATATÜRK ÜN ÖLÜMÜ Atatürk Dönemi Türk Diş Politikasi ve Atatürk ün Ölümü...93

2 1. Ünite 1881 DEN 1919 A MUSTAFA KEMAL MUSTAFA KEMAL İN HAYATI Mustafa Kemal, 1881 yılında Osmanlı toprakları içerisinde yer alan Selanik te doğmuştur. Babası Ali Rıza Efendi, annesi Zübeyde Hanım dır. Baba tarafından dedesi XIV - XV. yüzyıllarda Anadolu dan Makedonya ya yerleştirilmiş Kocacık yörüklerindendir. Annesinin babası ise Karaman dan Rumeli ye gelen Konyar yörüklerindendir. Mustafa Kemal in Fatma, Ahmet, Ömer, Makbule ve Naciye isimlerinde kardeşleri dünyaya gelmiştir. Kardeşlerinden Fatma, Ahmet, Ömer ve Naciye küçük yaşlarda vefat etmiştir. Mustafa Kemal in Yetiştiği Şehir: Selanik Mustafa Kemal in doğduğu ve 1896 yılına kadar kaldığı Selanik te Türklerle birlikte Bulgar, Sırp, Yahudi ve Ermeniler de yaşamaktaydı. Selanik in bu çok uluslu yapısı Mustafa Kemal in Osmanlı toplum yapısının çeşitliliğini ve farklı kültürleri yakından tanımasını sağlamıştır. Selanik, Ege Denizi ne açılan limanıyla Osmanlı Devleti nin Avrupa ile ticaretinde önemli bir şehir olmuştur. Ayrıca Avrupa ile İstanbul u birbirine bağlayan Selanik ten geçiyordu. Bu sayede Selanik te yaşayanlar Avrupa da meydana gelen yenilikleri ve olayları yakından takip edebilmişlerdir. Fransız İhtilali ile ortaya çıkan milliyetçilik düşüncesi Avrupa ile etkileşime açık olan Selanik te ve diğer Balkan şehirlerinde azınlıkların bağımsızlık isteğini güçlendirmiştir. Başta Rusya olmak üzere Avrupalı devletlerin kışkırttığı azınlıklar çeteler kurarak bölgede yaşayan Türklere saldırmışlardır. Bu durum toplumsal barışı sona erdirmiştir. 11. Sınıf İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük Kolay Öğrenme Kılavuzu 5

3 1. Ünite 1881 DEN 1919 A MUSTAFA KEMAL Balkanlarda yayılan ayrılıkçı fikirler karşısında Osmanlı aydınları yönetiminin yeniden kurulmasını gerekli görüyorlardı. Ancak savundukları görüşler nedeniyle da baskı görüyorlardı. Bu yüzden görüşlerini rahatlıkla savunabilecekleri, devlet otoritesinin zayıf olduğu ve gibi şehirlerde örgütlenmişlerdir. Böylece Mustafa Kemal Osmanlı Devleti nin sorunlarına çözüm yollarının arandığı, yeni fikir ve düşüncelerin oluştuğu bir ortamda yetişmiştir. MUSTAFA KEMAL İN ÖĞRENİM HAYATI Mahalle Mektebi - Şemsi Efendi Okulu Mustafa Kemal okul çağına girince önce annesinin isteğiyle kısa bir süre mektebine gitmiş, daha sonra babası tarafından Okuluna kaydettirilmiştir. Ali Rıza Efendi nin bu tutumunda oğlunun modern eğitim almasını istemesi etkili olmuştur. Şemsi Efendi Okulunda geleneksel eğitim yöntemlerinin dışında yeni ders araç ve gereçleri kullanılarak farklı uygulamalar yapılıyordu. Bu eğitim anlayışı Mustafa Kemal in yeniliğe açık ve çağı takip edebilen bir kişiliğe sahip olmasını sağlamıştır. Mustafa Kemal, babası Ali Rıza Efendi vefat edince Şemsi Efendi Okulundan ayrılarak annesi ve kardeşi Makbule ile birlikte dayısı Hüseyin Ağa nın yanına gitmiştir. Selanik Askerî Rüştiyesi Eğitim hayatını devam ettirmek için Selanik e geri dönen Mustafa Kemal, Selanik Mülkiye Rüştiyesine kaydolmuş, ancak olmak istediği için kısa süre sonra bu okuldan ayrılarak Selanik Askerî Rüstiyesine girmiştir. Selanik Askerî Rüştiyesinde başarılı öğrencilere verilen sınıf çavuşluğu ve müzakerecilik gibi görevler sayesinde Mustafa Kemal in görev bilinci gelişmiş ve özgüveni artmıştır. Manastır Askerî İdadisi Mustafa Kemal, Selanik Askerî Rüştiyesinden sonra girdiği sınavda başarılı olarak Manastır Askerî İdadisine kaydolmuştur. Bu okuldaki öğretmenler içinde meşrutiyet rejimini benimsemiş, İttihat ve Terakki Cemiyetine üye subaylar vardı. Bu durum Mustafa Kemal in millî irade fikrini benimsemesinde etkili olmuştur. 6 Kolay Öğrenme Kılavuzu

4 1. Ünite Mustafa Kemal, Manastır Askerî İdadisinde tarih öğretmeni Topçu Kolağası Mehmet Tevfik Bilge sayesinde Türk tarihine ilgi duymuştur. Mehmet Tevfik Bilge nin derslerde Fransız İhtilali ve diğer ihtilal ve fikir hareketlerinden söz etmesi Mustafa Kemal için ufuk açıcı olmuştur. Mustafa Kemal Manastır daki öğrencilik döneminde, ve gibi fikir ve sanat adamlarının eserlerini okumuş, Fransız İhtilali nin öncüleri ve gibi yazarları tanımıştır. Bu dönemde Batıcıların ve Türkçülerin görüşlerinden etkilenmiştir. İstanbul Günleri - Harp Okulu Mustafa Kemal, 1899 yılında İstanbul daki Harp Okuluna kaydolmuştur. İstanbul, muhalif düşüncelerin merkezi konumundaydı. Mustafa Kemal de Manastır Askerî İdadisinde oluşmaya başlayan hürriyet fikirleri burada güçlenmiştir. Mustafa Kemal, Harp Okulunda arkadaşlarıyla beraber el yazısıyla hazırladıkları bir gazete çıkarmaya başlamıştır. Gazetedeki yazıların çoğunun sahibi olan Mustafa Kemal böylece siyasi düşüncelerini okul öğrencilerine aktarmıştır. Harp Akademisi - İstanbul Mustafa Kemal, Harp Okulundan mezun olduktan sonra 10 Ocak 1902 de rütbesi ile Harp Akademisinde öğrenimine başlamıştır. İyi bir askerî eğitim alan Mustafa Kemal ayrıca kendini geliştirmek için Fransızca ders almıştır. Mustafa Kemal, 11 Ocak 1905 te Harp Akademisini rütbesiyle bitirmiştir. ŞAM GÜNLERİ Mustafa Kemal, askerî eğitimini tamamladıktan sonra ilk görev yeri olarak daki 5. Orduya tayin edilmiştir. Burada eğitim hayatında edindiği fikirleri hayata geçirmek için gizlice ni kurmuştur. Mustafa Kemal, Şam da görev yaptığı yıllarda Arap kabilelerin isyanlarına şahit olmuş ve fikrinin geçerliliğini yitirdiğini anlamıştır. SELANİK E DÖNÜŞ Mustafa Kemal 1907 de Şam daki stajını bitirince kolağası rütbesiyle Makedonya ya tayin edilmiş ve böylece yeniden Selanik e dönmüştür. Mustafa Kemal, Selanik te İttihat ve Terakki Cemiyetine üye olmuş ancak cemiyetin ileri gelenleriyle fikir ayrılığı yaşayınca Trablusgarp a gönderilmiştir. Mustafa Kemal in İttihat ve Terakki Cemiyetinin ileri gelenleriyle yaşadığı fikir ayrılığının temelinde ordunun siyasetten ayrılmasını, İttihat ve Terakki Cemiyetinin partiye dönüştürülmesini istemesi yatıyordu. 11. Sınıf İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük Kolay Öğrenme Kılavuzu 7

5 1. Ünite 1881 DEN 1919 A MUSTAFA KEMAL Mustafa Kemal, Trablusgarp Savaşı ndaki başarılarından sonra Selanik e dönmüş, nı bastırmak üzere kurulan kurmay başkanlığını üstlenmiştir. MUSTAFA KEMAL SOFYA DA Mustafa Kemal, İttihat ve Terakki Cemiyeti üyeleriyle yaşadığı fikir ayrılıkları nedeniyle yeniden Selanik ten uzaklaştırılarak 1913 te Sofya Ataşemiliterliğine atanmıştır. Mustafa Kemal, görevi sırasında Bulgaristan daki Türklerin sorunlarıyla yakından ilgilenmiştir. Türklerin yaşadığı yerleri ziyaret ederek morallerini güçlendirmeyi, Osmanlı Devleti ne bağlılıklarını artırmayı amaçlamıştır. MUSTAFA KEMAL İN ASKERLİK HAYATI Trablusgarp Savaşı Gelişen sanayisine ham madde sağlamak için sömürge arayışı içinde olan Osmanlı egemenliğindeki Trablusgarp ı işgal etti. Osmanlı Devleti Trablusgarp a, ı işgali altında tutan izin vermediği için karadan, donanması savaş gücünden yoksun olduğu için denizden asker gönderemedi. Osmanlı Devleti nin içine düştüğü bu durum karşısında aralarında Mustafa Kemal in de bulunduğu bir grup genç subay, gönüllü olarak Trablusgarp a giderek yerli halkı İtalyan ordusuna karşı örgütlediler. İtalyanlar yerli halkın direnişi karşısında Trablusgarp kıyılarından içeri giremediler. Trablusgarp Savaşı, Mustafa Kemal in savaş deneyimidir. Mustafa Kemal, bu savaşta asker ve techizat bakımından üstün bir düşmana karşı, sınırlı bir kuvveti sevk ve idare etme ve gerilla savaşının incelikleri konusunda deneyim kazanmıştır. Mustafa Kemal in ve ta, dönemin en iyi silahlarına sahip İtalya ya karşı elde ettiği başarılar Millî Mücadelede kazanacağı zaferlerin ilk habercisi olmuştur. Çanakkale Savaşı Mustafa Kemal in Birinci Dünya Savaşı nda ilk görev aldığı cephe Çanakkale Cephesi dir. Osmanlı Devleti ni saf dışı bırakmak ve Rusya ya yardım göndermek isteyen ve donanmaları Çanakkale Boğazı na saldırmışlardı. Ancak Çanakkale Boğazı nı denizden geçemeyeceklerini anlayınca Gelibolu Yarımadası na çıkarma yaptılar. 8 Kolay Öğrenme Kılavuzu

6 1. Ünite Mustafa Kemal in komutasındaki tümen v e nda düşman güçlerini durdurdu. Bu başarı Mustafa Kemal in rütbesine yükseltilmesini sağlamıştır. Mustafa Kemal, bu başarılarının yanı sıra ve da kazandığı zaferlerle Çanakkale Savaşı nın kazanılmasında önemli bir rol oynamıştır. Mustafa Kemal, Conkbayırı nda taarrruz hazırlıkları yapan subaylarına verdiği, Ben size taarruz emretmiyorum, ölmeyi emrediyorum. Biz ölünceye kadar geçecek zaman içinde yerimizi başka kuvvetler ve kumandanlar alabilir. emriyle vatanseverliğini ve cesaretini ortaya koymuştur. Bu emir aynı zamanda Mustafa Kemal in Çanakkale Savaşı nı bir varoluş savaşı kabul ettiğini göstermektedir. Çanakkale Savaşı, Mustafa Kemal in üstün askerî yeteneklerini ortaya çıkarmış, Türk halkı tarafından tanınıp nin lideri olarak kabul edilmesinde etkili olmuştur. Kafkas Cephesi Mustafa Kemal, Çanakkale Savaşı ndan sonra 16. Kolordu Komutanı olarak Kafkas Cephesi nde görev aldı. Bu cephede başarılı savaşlar yaparak ve in Rus işgalinden kurtarılmasını sağladı. Bu durum bölge halkı için moral kaynağı olmuş, Mustafa Kemal in Anadolu nun doğusunda tanınmasını sağlamıştır. Bu başarılar Türk halkının Millî Mücadelede Mustafa Kemal in etrafında toplanmasında etkili olmuştur. Mustafa Kemal, Kafkas Cephesi nden sonra 7. Ordu Komutanlığına atanarak ne gönderilmiş, ancak Alman general Falkenhayn ile askerî konularda anlaşamayarak İstanbul a dönmüştür. Mustafa Kemal, İstanbul a döndükten sonra Osmanlı veliahdı in Almanya gezisine katılmıştır. Bu gezi sırasında hem geleceğin padişahını yakından tanımak fırsatını bulmuş hem de I. Dünya Savaşı nın genel gidişatı hakkında bilgi edinmiştir. Suriye Cephesi Mustafa Kemal, Almanya gezisi dönüşü yeniden 7. Ordu Komutanlığına atanarak Suriye ye gitti. 11. Sınıf İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük Kolay Öğrenme Kılavuzu 9

7 1. Ünite 1881 DEN 1919 A MUSTAFA KEMAL Mustafa Kemal, daha önce bu cephedeki Alman komutanlarla görüş ayrılığı yaşadığı için görevinden ayrılmıştı. Ona göre Suriye Cephesi nde ordu taarruz edecek güçte değildi. Ordu ağır kayıplar vermeden Halep e kadar çekilmeli ve burada bir savunma hattı oluşturulmalıydı. Nitekim İngiliz birliklerinin taarruzu karşısında Osmanlı başarısız olmuş, Mustafa Kemal in haklılığı ortaya çıkmıştır. Mustafa Kemal emrindeki askerlerle Halep in kuzeyinde bir savunma hattı oluşturmuş ve düşman ordusunu durdurmayı başarmıştır. Böylece işgalin ya yayılmasını engellemiştir. Düşman ilerleyişinin durdurulduğu hat, Türkiye nin sınırlarını oluşturmuştur. Mustafa Kemal, Mondros Ateşkes Anlaşması nın imzalanmasından hemen ardından na getirilmiş (31 Ekim 1918), bu ordunun kaldırılmasından sonra Harbiye Nezaretinde görev almak üzere İstanbul a gelmiştir (13 Kasım 1918). MUSTAFA KEMAL İN KİŞİSEL ÖZELLİKLERİ İleri Görüşlülüğü Mustafa Kemal, olayların gidişatından sonucu öngörebilen ileri görüşlü bir devlet adamıydı. Onun bu özelliği sayesinde Türk milleti için olumsuz sonuçlar doğurabilecek birçok olayda önceden önlem alınmıştır. Örneğin Çanakkale Savaşları sırasında düşmanın çıkartma yapacağı bölgeyi öngörerek gerekli hazırlıkları yapmış ve düşman ordusunun başarıya ulaşmasını önlemiştir. Mustafa Kemal, II. Dünya Savaşı nın çıkacağını önceden fark etmiş ve Türkiye yi savaşta tarafsız kalma konusunda şu sözleriyle uyarmıştır: Çok zaman geçmeden Avrupa da bir fırtına kopacak, bu müthiş kasırga, dünyanın her tarafına yayılacak ve insanlık genel bir savaş felâketinin bütün kötülükleri ile bir kere daha karşılaşacak! Bu kanlı, tehlikeli durumda tarafsız kalmak, savaşa katılmamak ve devlet gemisini bu fırtına ortasında hiçbir engele çarptırmadan yöneterek savaş dışında ve barış içinde yaşamaya çabalamak, bizim için hayati önem taşımaktadır. 10 Kolay Öğrenme Kılavuzu

8 1. Ünite Liderliği Mustafa Kemal, Anadolu nun işgal edilmesiyle Millî Mücadeleyi başlatarak Türk milletine bağımsızlık ve millî egemenlik yolunda liderlik yapmıştır. Bağımsızlığın kazanılmasının ardından inkılap hareketlerini başlatarak çağdaş uygarlıklar seviyesine ulaşma yolunda Türk milletinin önderi olmuştur. Örnek Mustafa Kemal Atatürk, önemli kararlar verirken ilgili heyet ya da meclis üyelerinin görüş ve onaylarını da almaya özen göstermiştir. Bu durum Mustafa Kemal Atatürk ün nasıl bir lider olduğunu gösterir? Çözüm A) Kötü sonuçlardan sorumlu tutulmak istenmeyen B) Kolay ve çabuk karar alma yollarını arayan C) Yurtseverliğini kanıtlamaya çalışan D) Heyet ya da meclis üyelerinin görüşlerini kendisininkinden üstün gören E) Ulusal iradeyle birlikte hareket etmeye çalışan ( ÖSS) Aktivite.. 1 Aþaðýda verilen cümlelerdeki boþluklarý uygun þekilde doldurunuz. 1. Selanik, ne açılan limanıyla Osmanlı Devleti nin Avrupa ile ticaretinde önemli bir şehir olmuştur. 2. Balkanlarda yayılan ayrılıkçı fikirler karşısında Osmanlı aydınları yönetiminin yeniden kurulmasını gerekli görmüşlerdir. 3. Babası Ali Rıza Efendi vefat edince Mustafa Kemal in Okulundaki eğitimi yarım kalmıştır. 4. Mustafa Kemal, subay olmak istediği için kısa bir süre eğitim gördüğü Rüştiyesinden ayrılmıştır. 5. Mustafa Kemal Manastır Askerî İdadisini bitirdikten sonra eğitim hayatını da sürdürmüştür. Aktivite.. 2 Aþaðýda verilen bilgileri doðru (D) veya yanlýþ (Y) olarak iþaretleyiniz. 1. Fransız İhtilali ile ortaya çıkan milliyetçilik düşüncesi Avrupa ile etkileşime açık olan Selanik te ve diğer Balkan şehirlerinde azınlıkların bağımsızlık isteğini güçlendirmiştir. 2. Mustafa Kemal, Şemsi Efendi Okulunda eğitim görmek için ailesiyle birlikte Manastır şehrine yerleşmiştir. 3. Mustafa Kemal, Manastır daki öğrencilik yıllarında Namık Kemal, Tevfik Fikret ve Ziya Gökalp gibi fikir ve sanat adamlarının eserlerini okumuştur. 4. Mustafa Kemal 11 Ocak 1905 te Harp Akademisini teğmen rütbesiyle bitirmiştir. 5. Mustafa Kemal, Selanik te İttihat ve Terakki Cemiyetine üye olmuştur. 6. Mustafa Kemal, askerî eğitimini tamamladıktan sonra ilk görev yeri olarak da bulunan 5. Orduya tayin edilmiştir. 7. Mustafa Kemal Ataşemiliterliği görevindeyken daki Türklerin sorunlarıyla yakından ilgilenmiştir. 8. Mustafa Kemal, Halep in kuzeyinde oluşturduğu savunma hattıyla düşman ordusunu durdurmayı başarmış ve böylece nun işgal edilmesini önlemiştir. 6. Trablusgarp Savaşı, Mustafa Kemal in ilk savaş deneyimidir. 7. Çanakkale Savaşı nın kazanılmasında Mustafa Kemal in Derne ve Tobruk ta elde ettiği başarılar etkili olmuştur. 8. Mustafa Kemal, Muş ve Bitlis in Rus işgalinden kurtarılmasını sağlamıştır. 9. Mustafa Kemal, I. Dünya Savaşı nda Kafkas Cephesi nden sonra Kanal Cephesi nde görev almıştır. 9. Mustafa Kemal, I. Dünya Savaşı sırasında Osmanlı veliahdı Vahdettin ile birlikte gezisine katılmıştır. 10.Trablusgarp Savaşı sırasında İngiltere Osmanlı askerlerinin Mısır dan geçmesine izin vermemiştir. 11. Sınıf İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük Kolay Öğrenme Kılavuzu 11

9 1. Ünite 1881 DEN 1919 A MUSTAFA KEMAL 12 Kolay Öğrenme Kılavuzu

10 2. Ünite MİLLÎ MÜCADELENİN HAZIRLIK DÖNEMİ 1. Bölüm : Osmanlı Devleti ve I. Dünya Savaşı XIX ve XX. YÜZYILLARDA OSMANLI DEVLETİ Osmanlı Devleti, XIX ve XX. yüzyıllarda birçok değişim yaşamıştır. Bu değişim siyasi, sosyal, kültürel, ekonomik alanlarda gerçekleşmiştir. Osmanlılar XX. TANIM Devletin, bütün yetki- yüzyıl başlarında Trablusgarp, Balkan ve I. Dünya Savaşlarına katılmışlardır. ve Avrupalı devletlerin kışkırtmalarından etkilenen bağımsız olmak için ayaklanmış, bu isyanların sonucunda Osmanlı sınırları daralmış, kaybedilen topraklardan Anadolu ya Türk göçleri yaşanmıştır. Osmanlı halkının padişahın yanında yönetime katılmaya başlamasıyla Osmanlı Devleti Kırım Savaşı ndan itibaren aldığı dış borçlarını ödeyemez hâle gelince kurulmuş (1881) ve bunun sonucunda Osmanlı Devleti nde Batılılaşma hareketleri hızlanmış, eğitim, basın-yayın, sanat alanlarında Avrupaî tarzda yenilikler yaşanmıştır. Savaşı ( ) Sömürgecilik yarışında geç kalan İtalya nın Trablusgarp ı işgal etmesiyle başlayan savaş (1911) Osmanlı Devleti nin mağlubiyeti ile sonuçlanmıştır. Taraflar arasında imzalanan ile (1912) Osmanlı Devleti nin Kuzey Afrika da toprağı kalmamıştır. dar tarafından yönetilmesi. Hükümdarın yetkilerini anayasa ile kullanabildiği ve ülkeyi halkın temsilcilerinden oluşan bir parlamento (meclis) ile birlikte yönettiği devlet şekli. Savaşı ( ) Osmanlı Devleti nin Bulgaristan, Sırbistan, Yunanistan, Karadağ ittifakına karşı yaptığı savaştır. Savaş sırasında ğımsızlığını ilan etmiştir. ba- Savaş sonunda Osmanlı Devleti ile Balkan devletleri arasında Antlaşması imzalanmış (1913), Osmanlı, Midye - Enez hattının batısına çekilmiştir. Savaşı (1913) Devletin bütünlüğünü korumak için Savaşın temel nedeni Londra Antlaşması ile en büyük payı Bulgaristan ın almasıdır. gibi fikir akımları gelişmiş ancak devletin dağılması önlenememiştir. I. Balkan Savaşı na katılmayan Romanya bu savaşa Bulgaristan dan toprak kazanmak amacıyla katılmıştır. Osmanlı Devleti nde teknolojik gelişmeler hızlanmış, otomobil, tren, tramvay, uçak, elektrik, telefon ve telgraf kullanılmaya başlanmıştır. Osmanlı Devleti, Balkan devletlerinin birbirleriyle mücadelesinden yararlanmış, Midye - Enez hattını geçerek Edirne ve Kırklareli ni geri almıştır. II. Meşrutiyetin ilanında etkili olan I. Balkan Savaşı sırasında yapılan ile mevcut hükûmete son verip iktidarı ele geçirmiştir (1912). Savaş sonunda Balkan devletleri arasında Bükreş; Osmanlı Devleti ile Bulgaristan arasında, Osmanlı Devleti ile Yunanistan arasında Antlaşmaları imzalanmıştır. 11. Sınıf İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük leri kendisinde toplayan bir hüküm- Balkan Savaşları sonrasında Osmanlı sınırları Osmanlı Devleti, Balkan Savaşları sonucunda Arnavutluk, Makedonya, Batı Trakya ile Ege adalarının büyük bölümünü kaybetmiştir. Osmanlı Devleti nin Balkanlardaki varlığı Doğu Trakya ile sınırlı kalmıştır. Kolay Öğrenme Kılavuzu 13

11 2. Ünite MİLLÎ MÜCADELENİN HAZIRLIK DÖNEMİ I. Dünya Savaşı nın özel nedenleri şunlardır: İngiltere ile Almanya; Fransa ile Almanya (Alsas Loren meselesi); Avusturya-Macaristan ile Rusya (Balkanlara egemen olma rekabeti) arasındaki rekabet I. DÜNYA SAVAŞI ( ) I. Dünya Savaşı nın Genel Nedenleri 1. sonucunda siyasi dengelerin sarsılması, iç karışıklıkların artması 2. sonucunda ekonomik dengelerin değişmesi, yarışının hızlanması Japonya nın İtalya nın isteği Rusya nın ve da; de yayılma politikaları Savaş Öncesinde Oluşan Bloklar I. Dünya Savaşı nda Taraflar İtalya İttifak (Bağlaşma) Devletleri İtilaf (Anlaşma) Devletleri Savaş Başladıktan Sonra Mücadeleye Katılan Devletler (Blok değiştirdi.) Sırbistan Romanya Yunanistan Japonya Brezilya ABD Savaşın Başlaması ve Gelişmesi veliahdı Ferdinand, 28 Haziran 1914 te Saraybosna da bir Sırp milliyetçisi tarafından öldürülünce Avusturya - Macaristan, Sırbistan a savaş açmıştır (28 Temmuz 1914). Bu olayın ardından Rusya, İngilt ere, Fransa, Almanya ve Avusturya - Macaristan ın mücadeleye katılmasıyla savaş kısa sürede bütün Avrupa ya, ardından da diğer kıtalara ve sömürgelere de yayılmıştır. Japonya 23 Ağustos 1914 te Almanya ya savaş açarak Uzak Doğu daki Alman sömürgelerini ele geçirmiştir. Savaş devam ederken İtilaf Devletleri aralarında imzaladıkları gizli anlaşmalarla Osmanlı topraklarını paylaşmışlardır. Savaşın başında tarafsız kalan, İtilaf Devletleri tarafından kendisine dan pay verilmesi üzerine İttifak Devletlerine karşı savaşa girmiştir de Bolşevik İhtilali nin çıkması üzerine savaştan çekilmiştir. Kara savaşlarında istediği hedeflere ulaşamayan Almanya, denizaltı savaşlarını başlatmıştır. Ancak bu harekatlar sırasında Almanlar askerî gemilerin yanında silah taşıdığı gerekçesiyle ABD ye ait iki ticaret gemisini batırmıştır. Bunun üzerine ABD, İtilaf Devletlerinin yanında savaşa girmiştir (2 Nisan 1917). 14 Kolay Öğrenme Kılavuzu

12 2. Ünite 1. Bölüm : Osmanlı Devleti ve I. Dünya Savaşı I. Dünya Savaşı ve Osmanlı Devleti Osmanlı Devleti, I. Dünya Savaşı başladığında tarafsızlığını ilan etmişti. Ancak devletlerin bloklaştığı bu gergin ortamda siyasal yalnızlığına son vermek için uluslararası ittifak girişimlerinde de bulunuyordu. Önce İngiltere ve Fransa ile görüşerek İtilaf Devletleri bloğuna katılmak istedi. Ancak bu devletler Osmanlı topraklarını paylaşmayı düşündüklerinden bu ittifak Almanya, Osmanlı Devleti ni yanına çekmekle, teklifini geri çevirdiler. Osmanlı Devleti ile Almanya arasında başlayan görüşmeler sonucunda 2 Ağustos 1914 te gizli bir ittifak anlaşması yapılmış, böylece Osmanlı Devleti bloğuna katılmıştır. İtilaf Devletlerinin Boğazlar üzerinden dermesini engellemeyi netim kurmayı ve adlı Al- man gemileri Osmanlı Devleti ne sığınmış, Osmanlı Devleti bu gemileri satın aldığını açıklayıp birine Uzak Doğu dan ge- len sömürge yolları üzerinde de- Osmanlı Devleti nin Savaşa Girmesi İngiliz donanmasının takibinden kaçan yardım gön-, diğerine ise adını vermiştir. Gönderinde Türk bayrağı çekili olan bu gemilerin 27 Ekim 1914 de Rusların Karadeniz deki Sivastopol ve Odesa limanlarını bombalaması üzerine 2 Padişahın, gücünden yararlanarak İngiliz ve Fransız sömürgeleri ile Rusya daki Türk ve Müslümanları ayaklandırmayı Kasım da Rusya, ardından da İngiltere ve Fransa Osmanlı Devleti ne savaş açmışlardır. Buna karşılık Osmanlı Devleti de 11 Kasım 1914 te Rusya, İngiltere ve Fransa ya savaş açarak I. Dünya Savaşı na girmiştir. Osmanlı Devleti nin savaşa girmesinde şunlar etkili olmuştur: hedeflemiştir Osmanlı Devleti nin Savaşa Girmesinin Sonuçları 1. İngiltere, daha önce üs olarak yerleştiği Kıbrıs ı topraklarına kattığını ilan etmiştir. 2. Osmanlı toprakları İtilaf Devletleri arasında yapılan gizli antlaşmalarla paylaşılmıştır Osmanlı Devleti nin Savaştığı Cepheler Osmanlı Devleti, savaştığı cephelerde mücadelesi vermiştir. Osmanlı Devleti nin savaştığı cepheler 11. Sınıf İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük Kolay Öğrenme Kılavuzu 15

13 2. Ünite MİLLÎ MÜCADELENİN HAZIRLIK DÖNEMİ Osmanlı Ordularının I. Dünya Savaşı nda Mücadele Ettiği Cepheler Cephe Adı Savaşılan Devletler Cephenin Açılış Amacı Cephede Yaşananlar Enver Paşa, Sarıkamış Harekâtını düzelenmiş, ancak olumsuz iklim koşulları nedeniyle büyük kayıplar verilmiştir. Ruslar, Erzurum, Muş, Bitlis, Erzincan ve Trabzon u ele geçirmişlerdir. Rusya Rusların Anadolu daki ilerleyişini durdurmak ve Orta Asya Türkleri ile birleşmek Güvenlik gerekçeleri ile nu çıkarılarak (27 Mayıs 1915) Ermeniler, Suriye ve Lübnan çevresine yerleştirilmiştir. Rusya da çıkınca (1917) çarlık yıkılmış, yönetime gelen Bolşeviklerin barış istemesi ile Antlaşması yapılmıştır (3 Mart 1918). Bu antlaşma ile Irak İngiltere Osmanlı orduları Kutul Amare de İngilizleri yenilgiye uğratmış, General Towsend komutasındaki kişilik İngiliz kuvvetini teslim almıştır. Ancak savaşın sonraki aşamasında dengeler değişmiştir. İngilizler Bağdat, Musul ve Kerkük ü işgal etmişlerdir. İngiltere Cemal Paşa komutasındaki Osmanlı ordularının Süveyş Kanalı nı ele geçirmek için düzenledikleri harekatlar başarısızlıkla sonuçlanmış, binlerce Türk askeri sıcak, susuzluk, açlık ve kanalda boğularak şehit olmuştur. Osmanlı ordularının bu başarısızlığının ardından Sina Yarımadası nı ele geçiren İngilizler, Filistin yönünde ilerlemeye başlamışlardır. Filistin ve Suriye İngiltere İngilizlerin, Osmanlı Devleti ni bu bölgeden çıkarmak istemeleri İngilizler bu cephede Arapların desteğini alarak Filistin ve çevresini ele geçirip Suriye yönünde ilerlemişlerdir. Hicaz ve Yemen İngiltere İngilizlerin, Süveyş ve Irak cephelerinde yenilen Osmanlı Devleti ni bu bölgeden çıkarmak istemeleri Türk ordusu bu cephede kutsal yerleri (Mekke ve Medine) korumak için İngilizler ve onlarla iş birliği yapan Mekke Emiri Şerif Hüseyin ile savaştı. Osmanlı Devleti özellikle Fahrettin Paşa ve askerlerinin gayretleri ile savaşın sonuna kadar kutsal yerleri korumayı başardı. Ancak savaşın sonunda bu topraklar İngilizlerin eline geçti. İtilaf Devletleri İttifak ve İtilaf Devletlerinin birbirlerine üstünlük sağlamak istemesi Çanakkale İtilaf Devletleri Savaşı kısa sürede sonuçlandırmak İtilaf Devletleri önce denizden sonra karadan taarruzlar düzenlemişlerse de başarılı olamamışlardır. 16 Kolay Öğrenme Kılavuzu

14 1. Bölüm : Osmanlı Devleti ve I. Dünya Savaşı 2. Ünite Çanakkale Cephesi İtilaf Devletlerinin Çanakkale Cephesi ni açmak istemelerinde etkili olan nedenler şunlardır: İtilaf Devletlerinin 19 Şubat 1915 te saldırıya geçmeleriyle başlayan Çanakkale deniz savaşları 18 Mart 1915 te Osmanlı ordusunun zaferiyle sonuçlandı. Deniz savaşlarında başarısız olan İtilaf Devletleri karaya asker çıkardı. Gelibolu yarımadasında Anafartalar, Conkbayırı ve Arıburnu nda yapılan mücadelelerde Türk ordusu büyük bir zafer kazanmıştır (1916). Çanakkale Savaşı nın sonuçları şunlardır: 1. Taraflar binlerce kayıp vermiş, I. Dünya Savaşı yaklaşık iki yıl kadar uzamıştır. 2. İngiltere ve Fransa itibar kaybetmiştir. 3. Müttefiklerinden yeterli yardım alamayan Rusya da iç sorunlar artmış, bunun sonucunda Çarlık rejimi yıkılmış, Bolşevikler yönetime gelmiştir. 4. Bulgaristan İttifak Devletlerinin yanında savaşa girmiştir. Bu durum Birinci Dünya Savaşı sırasında İngiltere, Fransa, Rusya ve İtalya nın, Osmanlı Devleti nin topraklarıyla ilgili yaptıkları gizli antlaşmalardaki paylaşımdan sonra, I. İtalya ya bırakılan İzmir in, İngiltere nin desteğiyle Yunanistan a verilmesi, II. Rusya nın savaştan çekilmesi, III. Bulgaristan ın savaştan çekilmesi durumlarından hangileri paylaşımda değişiklik olduğunu gösterir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) II ve III ( ÖSS/Sos-1) Örnek.. 1 Çözüm I. Dünya Savaşı nın Genel Sonuçları 1. İngiltere ve Fransa savaştan kazançlı çıkmışlardır. 2. Osmanlı, Almanya, Avusturya - Macaristan ve Rusya gibi imparatorluklar parçalanmış; Polonya, Çekoslovakya, Yugoslavya, Ukrayna, Litvanya, Estonya, Macaristan ve Türkiye gibi yeni devletler kurulmuştur. 3. Sınırların çizilmesinde milliyetçilik ilkesine dikkat edilmemesi azınlıklar sorunun sürmesinde etkili olmuştur Kimyasal silahlar, denizaltılar, tanklar ve zırhlı araçlar ilk kez I. Dünya Savaşı sırasında kullanılmıştır. 11. Sınıf İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük Kolay Öğrenme Kılavuzu 17

15 Bilgimi Ölçüyorum 2. Ünite Aktivite.. 1 Aşağıda verilen cümlelerdeki boşlukları uygun şekilde doldurunuz. 1. Osmanlı Devleti ndeki azınlıkların ayaklanmasında Avrupalı devletlerin kışkırtmaları ve etkili olmuştur. Aktivite.. 2 Aşağıda verilen bilgileri doğru (D) veya yanlış (Y) olarak işaretleyiniz. 1. Duyun-ı Umumiye İdaresinin kurulması Osmanlı Devleti nin ekonomik bağımsızlığını güçlendirmiştir. 2. Osmanlı Devleti nde İttihat ve Terakkinin resmen Osmanlı iktidarına gelmesi ile gerçekleşmiştir. 3. I. Balkan Savaşı sırasında bağımsızlığını ilan edip Osmanlı Devleti nden ayrılmıştır. 4. I. Dünya Savaşı öncesinde İttifak Devletleri bloğunda bulunan savaşın başlamasından sonra İtilaf Devletleri safına katılmıştır. 2. Trablusgarp Savaşı sonunda Osmanlı Devleti nin Kuzey Afrika da toprağı kalmamıştır. 3. Bulgaristan, Sırbistan, Yunanistan ve Karadağ ın birleşip Osmanlı Devleti ne savaş açması II. Balkan Savaşı na neden olmuştur. 4. Osmanlıcılık, İslamcılık, Batıcılık ve Türkçülük akımları, Osmanlı Devleti nin siyasi varlığını ve toprak bütünlüğünü korumak için geliştirilmiştir. 5. Osmanlı Devleti, I. Dünya Savaşı nın başlamasından kısa bir süre sonra ile gizli bir ittifak anlaşması imzalamıştır. 5. Rusya nın izlediği Panslavizm politikası I. Dünya Savaşı nın çıkmasında etkili olan özel nedenlerdendir. 6. Osmanlı Devleti Cephesi nde Rusya ya karşı mücadele etmiştir. 7. Antlaşması ile Kars, Ardahan ve Batum u Osmanlı Devleti ne bırakmıştır. 8. Osmanlı orduları Cephesi nde kutsal toprakları korumak için mücadele etmişlerdir. 9. Çanakkale Savaşı ndan sonra İttifak Devletlerinin yanında savaşa girmesi Osmanlı Devleti nin ile karadan bağlantı kurmasını kolaylaştırmıştır. 6. Osmanlı Devleti Galiçya, Romanya ve Makedonya Cephelerine asker göndererek İngilizlerin sömürgeleri ile bağlantısını kesmek istemiştir. 7. Kimyasal silahlar, denizaltılar, tanklar ve zırhlı araçlar ilk kez Trablusgarp Savaşı nda kullanılmıştır. 8. I. Dünya Savaşı ndan sonra uluslararası barışı korumak için Milletler Cemiyeti kurulmuştur. 9. I. Dünya Savaşı ndan en büyük kazancı elde eden devlet ABD dir. Soru.. 1 Osmanlı Devleti I. Dünya Savaşı nda savaştığı cephelerde genel olarak neleri amaçlamıştır? Çözüm Soru.. 3 Çanakkale Savaşlarının sonuçlarını yazınız. Çözüm Soru.. 2 Osmanlı Devleti, I. Dünya Savaşı nda müttefiklerine yardım etmek için amacıyla sınırları dışında kalan hangi cephelere asker göndermiştir? Çözüm 18 Kolay Öğrenme Kılavuzu

16 2. Bölüm 2. Ünite Mondros Ateşkes Anlaşması Kuvayımilliye Hareketi ve Cemiyetler MONDROS ATEŞKES ANLAŞMASI (30 Ekim 1918) Kimler arasında yapıldı?: Nerede imzalandı?: Antlaşmaya imzalayan devlet adamları kimlerdir?: Mondros Ateşkesi nin İmzalanmasında Etkili Olan Nedenler 1. Osmanlı Devleti nin ve müttefiklerinin yenilgiyi kabul etmesi TANIM Ateşkes Anlaşması (Mütareke): Savaşan tarafların çarpışmalara belli bir süre ara vermeyi kararlaştırmasıdır. En önemli sonucu, savaş hâlini sürdürmekle birlikte çarpışmaların ertelenmesidir. Barış antlaşmasının yapılabilmesine ortam hazırlar. 2. Trakya ve İstanbul un olası bir Yunan saldırısına açık hâle gelmesi 3. İngilizlerin Suriye ve Filistin üzerinden ilerlemesinin Osmanlı Devleti ni zor durumda bırakması Mondros Ateşkes Anlaşması nın Yorumlanması Anlaşma Maddeleri Yorumlar Çanakkale ve İstanbul Boğazları açılacak ve bu yerlerdeki istihkamlar, İtilaf Devletleri tarafından işgal edilecektir. Sınırların korunması ve iç güvenliğin sağlanması için gerekli görülecek askerlerin fazlası terhis edilecektir. İtilaf Devletleri bütün cephane, top ve diğer silahlara el koyacak, Osmanlı savaş gemileri teslim olacak ve Osmanlı limanlarında gözaltında bulundurulacaktır. İran ve Kafkasya ya giren Osmanlı birlikleri geri çekilecektir. İtilaf Devletletleri, güvenliklerini tehlikeye düşürecek bir durumun ortaya çıkması hâlinde herhangi bir stratejik yeri işgal etme hakkına sahip olacaktır (7. madde). 11. Sınıf İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük Kolay Öğrenme Kılavuzu 19

17 2. Ünite MİLLÎ MÜCADELENİN HAZIRLIK DÖNEMİ Mondros Ateşkes Anlaşması nın Yorumlanması Anlaşma Maddesi Yorumlar Hükûmet haberleşmesi dışındaki bütün ulaşım ve haberleşmeye ait araç - gereçler İtilaf Devletlerinin denetimine girecektir. Toros tünelleri, deniz işletmeleri ve demir yolları İtilaf Devletleri kontrolüne bırakılacaktır. Ermenilere bırakılması düşünülen altı ilde (Erzurum, Van, Elazığ, Diyarbakır, Sivas, Bitlis) bir karışıklık çıktığında İtilaf Devletleri buraları işgal edebileceklerdir (24. madde). Çözüm Mondros Ateşkes Anlaşması metninde Kilikya, Mezopotamya gibi sınırları belli olmayan bölge adları kullanılmıştır. Anlaşma Devletlerinin yukarıdaki uygulamayla amaçlarının aşağıdakilerden hangisi olduğu savunulabilir? A) Mebuslar Meclisini kapatmak B) İşgal edecekleri alanı genişletmek ve tepkiyi azaltmak C) İstanbul Hükûmetiyle iş birliği yaptıklarını göstermek D) Kendi aralarındaki sorunları gidermek E) İşgaller karşısında halkın desteğini almak ( YGS) Örnek.. 2 Mondros Ateşkes Anlaşması nın Önemi 1. TANIM Fiilen sona erme: Bir devletin, topraklarının işgal edilmesi, kendi topraklarında egemenliğini kaybetmesi, askerî, siyasi, ekonomik güçlerini kullanamaz hâle gelmesi durumu. 2. Mondros Ateşkesi nin Uygulanması ve Tepkiler İtilaf Devletleri ateşkesi çıkarlarına göre yorumlayarak Osmanlı topraklarını kendi aralarında imzaladıkları antlaşmalara uygun olarak işgal etmişlerdir. İlk işgal edilen yer dur. ateşkes karşısında halkın direnişe geçmesinin olumsuz sonuçlar doğuracağını düşünerek teslimiyetçi bir tavır takınmıştır. ateşkesin koşullarının yanlış uygulanabileceğine dikkat çekmiş ve orduların terhis edilmemesine karşı çıkmıştır. Halkın bir bölümü İstanbul Hükûmetinin tutumunu desteklerden, bazı yöneticiler ve aydınlar manda ve himaye fikrini benimsemişlerdi. Buna karşın halkın önemli bir kısmı ise ülkenin bağımsızlığını korumak için 20 Kolay Öğrenme Kılavuzu