Mülteci topluluklarından herhangi birinde, evlerinden uzaklaşmış olan insanların yaklaşık yüzde ellisini kadınlar ve kız çocukları oluşturmaktadır.

Transkript

1 Mülteci kadınların özel bir durum yaşadıklarını söylemek mümkün görünmektedir. Mülteci ve sığınmacı kadınlar, kadınlar açısından geçerli tüm göç nedenlerine ek olarak daha farklı nedenler yüzünden de göç etmektedir. Özellikle kendi ülkelerindeki ataerkil sistem ve yapıdan kaynaklanan güçlükler (şiddet, gelenekten kaynaklanan uygulamalar vb.), kadınların mülteci olarak göçüne yol açmaktadır. Buna ek olarak mülteci kadınlar göç ettikten sonra da ek birtakım güçlüklerle karşılaşmaktadırlar (Buz, 2007: 19). Kadınlar da bütün sığınmacılar gibi, baskı zulüm ve korku içinde oldukları için kaçmaktadır. Ancak kadınlar, erkeklerden farklı olarak 1951 Sözleşmesi nde özel olarak yer verilmeyen toplumsal cinsiyet temelli ayrımcılık, sosyal ve kültürel önyargılardan kaynaklanan baskı ve zulüm, geleneklerle ilişkili bedensel ve ruhsal sağlıklarını bozan zarar verici uygulamalar, cinsel istismar, cinsel şiddet, aile içi şiddet gibi esas olarak kadın olmalarından kaynaklı zulüm ve baskılardan kaçmak için de ülkelerini terk etmek ve başka bir ülkeye sığınmak zorunda kalırlar (Akkaya, 2002;77; Odman, 1996: 2). Kadın ve kız çocuğu ticareti ve kadınlara yönelik toplu tecavüz gibi cinsel saldırıların geçmişi çok eskilere uzanmaktadır. Birleşmiş Milletler verilerine göre her yıl iki milyon kadın ve kız çocuğunun ticareti yapılmaktadır. Bosna, Kamboçya, Liberya, Peru, Somali ve Uganda da savaş esnasında yaşanan toplu tecavüz vakaları bilinmektedir. Örneğin sadece Bosna savaşı sırasında en az yirmi bin Müslüman kadının; 1994 Ruanda soykırımında ise beş yüz bin kadının tecavüze uğradığı tahmin edilmektedir. Sierra Leone de kendilerine anket uygulanan yerinden edilmiş ailelerinin de %94 ü tecavüz, işkence ve cinsel kölelik de dâhil olmak üzere, cinsel saldırılara maruz kaldıklarını bildirmişlerdir ( Mazlum-Der, 2005: 27). Mülteci topluluklarından herhangi birinde, evlerinden uzaklaşmış olan insanların yaklaşık yüzde ellisini kadınlar ve kız çocukları oluşturmaktadır. Kadınlar; evlerinin, ülkelerinin ve çoğu zaman da ailelerinin korumasından yoksun kalır ve savunmasız bir duruma düşerler. Sürgüne yapılmış uzun bir yolculuğun ardından yetkililerin kötü muamelesi yada kayıtsızlıkları ve sözde güvenli olan bir yere varmaları cinsel tacizi sürekli kılabilmektedir. Bazı kadın mülteciler, hemcinslerinden daha fazla korunmaya ihtiyaç duyarlar. 1 / 7

2 Mülteci kız ve kadınların erkek mültecilere kıyasla daha farklı ve özel koruma ihtiyaçları bulunmaktadır. Kız çocuklarının ve kadınların kullanılmaya, cinsel ve fiziksel istismara, sömürüye ve mal ve hizmetlerin dağıtımında ayrımcılığa karşı korunmaları gerekir. Mülteci olarak yaşamlarının her aşamasında koruma sorunları mülteci kadınların peşini bırakmayabilir. Mülteci kadınlar, kaçışları öncesi ve esnasında fiziksel ve cinsel saldırı ve istismara; sığınma ülkesinde fiziksel ve cinsel saldırı ve istismara; eşlerinin istismarı ve terk etmesine; silahlı çatışmaya ve zorla askere alınmaya; cinsel sömürüye ve fahişeliğe zorlanmaya; kişi olarak tanınmamaya ve belge eksikliğine; ve/veya geri dönüşlerinden sonra fiziksel ve cinsel saldırı ve istismara maruz kalabilirler. Mültecilik döngüsü içerisinde kadın ve kız çocuklarına yönelik cinsiyet / toplumsal cinsiyete dayalı şiddeti aşağıdaki gibi sınıflandırmak mümkündür. Çatışma sırasında, kaçıştan önce: İktidarda bulunan kişiler tarafından taciz edilme Kadınların cinsel olarak işkence görmesi "Askerler" tarafından cinsel şiddet uygulanması 2 / 7

3 Toplu tecavüz ve hamile bırakılma Çatışma halindeki tarafların silahlı mensupları tarafından kaçırılma Kaçış sırasında Haydutlar, sınır muhafızları tarafından cinsel saldırı İnsan tacirleri, köle ticareti yapanlar tarafından yakalanma Sığınma ülkesinde: Otorite sahibi kişiler tarafından cinsel saldırı, Ailelerinden ayrı düşmüş kız çocuklara, bakici aile yanındayken cinsel taciz Aile içi şiddet Yakacak toplarken, su almaya giderken cinsel saldırı Hayatta kalabilmek için cinsel ilişkiye zorlanmak/ zorla fuhuş Sığınma ülkesinde yasal bir statü beklerken y da yardim ve kaynaklara erişmeyi beklerken cinsel taciz 3 / 7

4 Geri dönüş sırasında: Kadınlara yönelik zararlı geleneksel uygulamaların tekrar başlatılması Ailelerinden ayrı düşmüş kadın ve çocuklara yönelik cinsel taciz İktidarda bulunan kişiler tarafından cinsel istismar Haydutlar, sinir muhafızları tarafından cinsel saldırı, geri dönüşe zorlanma Yeniden bütünleşme: Geri dönenlere bir çeşit ceza olarak cinsel tacizde bulunmak Yasal statüyü düzene sokmak için cinsel zorbalık Kadınların karar alma süreci haricinde bırakılması Kaynaklara erişiminin engellenmesi Cinsiyete dayalı şiddete daha açık bu kişiler: 4 / 7

5 Refakatsiz ve tecrit edilmiş tek kadınlar, Yalnız aile reisi kadınlar, Cinsel şiddet kurbanı kadınlar, Eşcinsel kadınlar, Ruh sağlığı bozuk ve travmatik kadın mülteciler, Refakatsiz kız çocuklar ve koruyucu aile bakımına verilmiş çocuklar, Ve gözaltındaki veya benzeri durumdaki kadınlardır (Bu bilgiler BMMYK Türkiye Ofisi web sayfasından alınmıştır). Kadın sığınmacıların çoğu Türkçe bilmemektedir. Mülteci kadınlar çoğunlukla ev içinde kalmakta, herhangi bir şekilde dışarı çıkamamakta ve bu nedenle hem Türkçeyi öğrenememekte hem de yaşadıkları ortamı tanıyamamaktadırlar (Mazlum-Der, 2005;60). Bu durum kadın sığınmacılar açısından zor bir durumdur. Kendilerini ifade edemediklerinden birçok problemlerle karsılaşabilmektedirler. Kadın sığınmacıların %86,5 i Türkiye de çalışmamaktadırlar. Aslında Türkiye deki mevzuatın getirdiği sınırlamalar nedeniyle erkek sığınmacılar da çalışamamaktadırlar. Kadın sığınmacıların çalışmama nedenleri arasında onların zaten kendi ülkelerinde de çalışmıyor olmalarının yanı sıra, dil sorunu, yasal sorunlar, kültürel yapı gibi faktörler de rol oynamaktadır. Çalıştığını ifade eden kadın sığınmacılar ise çoğunlukla temizlik işine gittiklerini belirtmektedirler. Çalıştığını 5 / 7

6 belirten kadın sığınmacılar, genellikle düşük ücret aldıklarını, kimi zaman da çalışma ücretlerini hiç alamadıklarını ifade etmektedirler (Mazlum-Der, 2005; 62). Türkiye ye geldiklerinde mülteci kadınlar çoğunlukla kaygı, daha sonra sırasıyla huzur, korku, öfke, güven duygularını hissettiklerini belirtmişlerdir. Türkiye ye geldiklerinde hissettikleri kaygı ve korku hissi daha çok gelecek endişesi ve belirsizlikten kaynaklanmaktadır. Bunun yani sıra dil bilmeme, sınır dışı edilerek menşei ülkesine gönderilme gibi nedenler de bu duygulara yol açmaktadır. Örneğin; İranlı sığınmacılar, çoğunlukla insan kaçakçılığı yapan kişiler aracılığıyla Türkiye ye girdiklerini ve uzunca bir süre durumlarının ne olacağını bilememekten kaynaklanan korku ve kaygı dolu bir dönem yaşadıklarını belirtmişlerdir. Ayrıca sığınmacı kadınlar aile içinde çatışmalar yaşadıklarını belirtmişlerdir. Bunun nedenlerinden biri ekonomik sorunlardır. Ayrıca yasal statülerinin belirsizliği, gelecek kaygısı, iş bulamama gibi nedenler de aile içi çatışmaya sebep olmaktadır., Aile içi çatışma ile birlikte şiddet gördüğünü belirten kadınlar da bulunmaktadır. Ancak bu kadınlar, çoğunlukla eşlerinden şikâyetçi olmamakta ve bu durumu gizlemektedirler. Çoğu zaman da şikâyetçi olmalarının kendilerinin menşei ülkelerine iade edilmelerine neden olabileceği kaygısını taşımaktadırlar (Mazlum-Der, 2005; 65). Özellikle İranlı kadın sığınmacılar yerel halk tarafından dışlandıklarını, kendilerine karşı önyargılı ve tepkili olduklarını, dışlayıcı bir tavır sergilediklerini belirtmektedirler. Özellikle doğuda erkeklerin kendilerine olumsuz bir gözle baktıklarını, sözlü ve fiziksel tacizlere uğradıklarını belirtmişlerdir. Bu nedenle dışarı pek çıkamamakta ve bu yüzden de Türkçe yi öğrenmeleri daha da zorlaşmaktadır. Yaşanılan mekâna bağlı olarak gelişen hastalıklar, sağlık problemleri içinde en basta yer almaktadır. Bunlar arasında rutubete ve soğuğa bagli olarak üst ve alt solunum yolu enfeksiyonları ve romatizma gibi hastalıklar en fazla görülmektedir. Psikolojik hastalıklar, depresyon, anksiyete gibi hastalıklar da içinde bulunulan ortama bağlı olarak gelişebilmektedir. Sığınmacı kadınlarda ayrıca sürekli ev içerisinde kalmış olmalarından kaynaklanan bir takim psikolojik rahatsızlıklar da ortaya çıkabilmektedir ( Mazlumder 2005; 67) Yararlanılan Kaynaklar; 6 / 7

7 -Akkaya, A. (2002). Mülteci Kadınlar ve Sığınmacı Kadınlar. Toplum ve Hukuk Dergisi, 2 (4) Buz, Sema, Kadın ve Göç İlişkisi: Sığınan ve Sığınmacı Kadınlar Örneği Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Hizmet Anabilim Dalı Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara Yılmaz, Halim, Mülteci Kadınlar ve Uluslar arası Koruma, Türkiye deki Geçici Sığınmacı Kadın ve Çocukların Psikososyal Durumlarının Tespiti ve Yaşam Koşullarının İyileştirilmesi İçin Çözüm Önerileri, Mazlumder, Ankara Odman, Tevfik, Kadın Mülteciler. Ankara. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi İnsan Hakları Merkezi Yayınları No:19, Ankara Türkiye deki Geçici Sığınmacı Kadın ve Çocukların Psikososyal Durumlarının Tespiti ve Yaşam Koşullarının İyileştirilmesi İçin Çözüm Önerileri, Mazlumder, Ankara www. unchr.org.tr 7 / 7