BAHAR DÖNEMİ MAKRO İKTİSAT 2 DERSİ KISA SINAV SORU VE CEVAPLARI

Transkript

1 BAHAR DÖNEMİ MAKRO İKTİSAT 2 DERSİ KISA SINAV SORU VE CEVAPLARI 1. Toplam Talep (AD) doğrusunun eğimi hangi faktörler tarafından ve nasıl belirlenmektedir? Açıklayınız. ( ; 09.00) 2. Toplam Talep (AD) doğrusunun konumu hangi faktörler tarafından ve nasıl belirlenmektedir? Açıklayınız. ( ; 17.00) AD eğrisinin konumu IS ve LM eğrilerinin konumu tarafından belirlenir. Bu eğrilerin konumu değişince AD eğrisinin de konumu değişecektir. A 0 ın artmasına neden olan unsurlar IS eğrisini yukarı kaydıracak, bu münasebetle AD eğrisi de sağa kayacaktır. Nominal Para Arzının ve bu münasebetle reel para arzının artması, LM eğrisini sağa kaydıracak ve AD eğrisi de sağa kayacaktır. 3. Toplam Talep (AD) doğrusunun üzerinde bulunan her bir nokta ve o noktaya ait bileşen ne anlama gelmektedir? Açıklayınız. ( ; 09.00) AD doğrusu üzerindeki her bir nokta mal-para ve tahvil piyasalarında eşanlı dengeyi sağlayan fiyat ve hâsıla düzeyi bileşenlerini göstermektedir. 4. Toplam Talep (AD) doğrusunun eğimi negatif mi yoksa pozitif midir? Gerekçeli olarak açıklayınız. ( ; 17.00) Toplam Talep (AD) doğrusu negatif eğime sahiptir. AD nin negatif eğimi, P ile M/P arasında ters yönlü bir ilişki olmasından kaynaklanmaktadır. Şöyle ki: P M/P i Ip AE, AD ve Y 5. Klasik modelin temel varsayımlarını sıralayarak her birini kısaca açıklayınız. ( ; 09.00) (Neo) Klasik modelin yapısını belirleyen üç temel varsayım: a. Rasyonellik: Kâr ve fayda max. b. Para hayalinin olmaması: Reel değişkenler üzerinden karar verme. c. Piyasalar sürekli temizlenir: Tüm piyasalarda fiyatlar esnektir ve taraflar tam bilgi sahibidir. 6. Reel ücretlerdeki bir artış karşısında emek arzı hangi etkilere bağlı olarak ve ne yönde değişir? ( ; 17.00) Reel ücretin artması bir birine zıt iki etki doğurur: İkame etkisi: w artınca boş zamanın fırsat maliyeti de artmıştır. Bu durumda kişi daha fazla çalışacak ve daha az dinlenecektir. Gelir etkisi: w artınca, kişinin eski çalışma saati üzerinden eline geçen reel gelir artar. Dinlenme (boş zaman) normal bir maldır ve artan reel gelir karşısında talebi artar. Klasik modelde ikame etkisi gelir etkisinden büyüktür. Dolayısıyla net etki ikame etkisi yönünde ortaya çıkar. w artınca kişiler daha fazla çalışmak isterler. 7. Klasik modelde emek piyasası dengesini çizerek açıklayınız ve denge dışı bir durumun olabilirliğini tartışınız. ( ; 09.00) Emek piyasası A noktasında dengededir. Piyasaların sürekli temizlendiği varsayımı gereği we denge reel ücret düzeyine daima eşittir. Le tam istihdam düzeyini yansıtmaktadır. Ekonomide gayri iradi işsizlik yoktur (u=un, uc=0). Emek piyasası tam istihdam düzeyinde daima dengededir. Bu denge, reel ücreti oluşturan unsurlar itibariyle de gösterilebilir (grafik b). 8. Klasik modelde L D ve L S nın W ile P değişmelerinden nasıl etkilendiğini grafik analiz kullanarak açıklayınız. ( ; 17.00)

2 Piyasaların sürekli temizlendiği varsayımı gereği reel ücretin denge reel ücrete daima eşit olması, fiyat düzeyi değişince nominal ücretin anında P deki bu değişime intibak ettiği anlamına gelmektedir. P 1 fiyat seviyesi W 1 nominal ücret düzeyinde L D(P1) ve L S(P1) birbirine eşit ve emek piyasası tam istihdam düzeyinde dengededir. Fiyatların P 2 seviyesine çıkmasıyla L E nin korunabilmesi için L D dışa L S içe kaymalı ve böylece nominal ücretler W 2 seviyesine çıkarak P artışına intibak etmelidir. 9. Genişletici bir para politikasının P-Y bileşeni üzerinde yaratacağı etkileri Klasik ve Keynesyen model çerçevesinde tartışınız. ( ; 09.00) Klasik Modelde Genişletici Para Politikası: Klasik modelde parasal bir genişleme ile hasıla düzeyi artırılamaz. Bu husus kısaca paranın yansızlığı olarak bilinir. Nominal para arzında bir artış sonucu AD dışa kaymış ve E2-E1 arası kadar mal talep fazlası oluşmuştur. Ne var ki ekonomi tam istihdam durumundadır ve kullanılan emek miktarı artırılamaz ancak ücretler artar. Maliyetlerin artmasına bağlı olarak P düzeyi de artar. Bu süreç E1-E2 mal talep fazlası sıfır olana (M/P başlangıç seviyesine gelene) kadar devam eder. Klasik modelde M deki değişme kadar P nin de aynı yönlü değişmesi hususuna paranın miktar teorisi denir. Keynesyen modelde Genişletici Para Politikası Keynesyen modelde AS eğrisinin, Y F düzeyine kadar pozitif eğimli olması, bu noktaya kadar hasıla düzeyinin AD tarafından belirlenebileceğini yansıtır. Y F düzeyine kadar genişletici para veya maliye politikası ile hasıla artırılabilir ancak bu noktadan sonra AD nin artırılması ile sadece fiyatlar genel düzeyi artacaktır. 10. Yeni Klasik modelin temel varsayımlarını ve politika ilintisizliği kavramını açıklayınız. ( ; 17.00) Modelin yapısını tanımlayan üç temel varsayım vardır: Firma yanılma modeli, pozitif eğimli SRAS: Firmalar tüm genel fiyat seviyesine kıyasla kendi fiyatları konusunda daha fazla bilgiye sahiptirler ve bu iki fiyatta meydana gelen değişiklikleri karıştırırlar. Piyasaların sürekli temizlendiği varsayımı. Rasyonel bekleyişler hipotezi (Geleceğe dönük). *Modelin, önceden açıklanan politika değişikliğinin hasılayı etkilemeyeceği yolundaki sonucuna, Politika İlintisizliği denir. 11. Emek arz ve talebini ayrı ayrı ele alarak Keynesyen emek piyasasının işleyişini grafik analiz yardımıyla açıklayınız. ( ; 09.00) Keynesyen Modelde Emek Talebi: LD= f[w(-), P(+)] Keynesyen Modelde Emek Arzı: L S= f[w( ), P(0)]

3 Keynesyen modelde (KM) L S w nin (W/P) değil W nin bir fonksiyonudur. Dolayısıyla L S P değişmelerinden etkilenmez, işçilerde para hayali vardır. KM de L S W deki değişmelere sonsuz esnektir: Nominal ücretlerde çok küçük bir değişme olduğunda L S sıfıra düşer. L S= f[w( ), P(0)] Bu denklik bize emek arzının fiyat değişmelerinden etkilenmediğini ve nominal ücretlerde küçük bir değişme karşısında sıfıra düştüğünü, dolayısıyla nominal ücretin tam istihdama ulaşılıncaya kadar sabit olduğunu, bu ücret düzeyinden işçilerin istenilen miktarda emek arz etmeye hazır olduklarını ifade eder. Tam istihdam seviyesinden sonra dikleşen L S, cari ücret düzeyinde isteyen işçilerin tümünün çalıştığını ve dolayısıyla emek arzını artırmanın artık mümkün olmadığını ifade eder. 12. Kısa dönem Toplam Arz doğrusunu belirlemede piyasa aksaklıkları modellerini sıralayınız. İçinden istediğiniz birini kısaca açıklayınız. ( ; 17.00) İşçi Yanılma Modeli (M. Friedman) Emek talebi gerçekleşen reel ücretin bir fonksiyonudur. Emek arzı beklenen reel ücretin bir fonksiyonudur. Üretimde kullanılan emek miktarının artması üretimi de artırmıştır. Dolayısıyla fiyatlar genel seviyesi ile hasla düzeyi arasında doğrusal bir ilişki söz konusudur. Yandaki grafik bu durumu özetlemektedir. Firma Yanılma Modeli Katı (Yapışkan) Ücret Modeli 13. c, t ve b katsayıları veri iken açık ve kapalı ekonomi IS doğrularının eğimlerini çizerek mukayese ediniz. ( ; 09.00) Açık ekonomide IS nin eğimi; b ve ke ye bağlıdır. Açık ekonomi çoğaltanı kapalı ekonomi çoğaltanından küçük olduğundan IS açık ekonomide daha diktir. 1 ke= 1 c(1 t) m Faizdeki bir düşme hasılanın kapalı ekonomi durumundakinden daha az artmasına neden olur. 14. Sınırlı sermaye hareketliliği varsayımı altında bir BP doğrusu çiziniz. Doğrunun üzerinde, üstünde ve altında kalan noktaları dış denge açısından değerlendiriniz. ( ; 09.00) BP eğrisinin altındaki noktalarda ÖB açığı vardır(bp<0). Hasıla dengeyi sağlayan hasılanın üstünde olduğu için cari açık vardır. BP eğrisinin üstündeki noktalarda ÖB fazlalığı vardır(bp>0). Faiz haddi dengeyi sağlayan faiz haddinden yüksek olduğundan sermaye hesabı fazlası vardır. BP eğrisi üzerindeki noktalarda ödemeler bilançosu dengededir.

4 15. Sınırlı sermaye hareketliliği varsayımı altında bir BP doğrusu çiziniz ve bu doğrunun eğimini gerekçesiyle açıklayınız. Doğrunun üzerinde, üstünde ve altındaki birer noktayı dış denge açısından değerlendiriniz. ( ; 17.00) BP Eğrisinin Pozitif Eğimli Olma Nedeni: Y artınca M in artması ve böylece XN in azalması; XN deki bu azalışın CK hesabındaki artışla karşılanması için i nin de artması gereğidir. Bu çerçevede BP nin eğimi 2 unsura bağlıdır: Marjinal ithalat eğilimi, m: m ne kadar büyük Y deki artış sonucu M deki artış o kadar büyük olur XN deki azalma o kadar büyük olur CK hesabında ortaya çıkması gereken artış o kadar büyük olur i deki artış o kadar büyük olur BP o kadar dik olur. Sermaye hareketlerinin (i-i*) a duyarlılığı, k: Y deki atış sonucu XN deki azalma veri iken k ne kadar büyük XN deki azalmayı CK hesabındaki artışla dengelemek için i de meydana gelmesi gereken artış o kadar düşük olur BP o kadar yatık olur. 16. Mundell-Fleming modeli kapsamında para ya da maliye politikası etkinliğini esnek ya da sabit döviz kuru sistemi geçerliyken tartışınız. ( ; 09.00) Maliye Politikası: Sabit Döviz Kuru Sistemi *Ekonomi başlangıçta IS 1-LM-FE nin kesiştiği A(i 1=i*, Y 1) noktasındadır. *1. Aşamada: G IS 1 sağa kayarak IS 2 konumuna gelir (AB= ΔG*k E kadar) Y 1 Y 2 L i 1 i 2 C(i 2, Y 2) 2. Aşamada: C noktasında i 2>i 1=i* olduğundan, döviz piyasası dengede değildir Yatırımcıların ulusal tahvil talebi artar Ulusal para talebi artar e ve R nin düşmesi yönünde baskı oluşur. Sabit döviz kurunda döviz kuru değişmediğinden ulusal para talep fazlasını MB karşılar MB ilan ettiği kur üzerinden döviz karşılığı ulusal para satar M(Para Arzı) LM sağa kayar i AE Y i=i* olana kadar devam eden süreç sonunda LM sola kayarak LM 1 den LM 2 konumuna gelir. B(i 1 - Y 2) SONUÇ: Maliye politikası sabit döviz kuru sisteminde tam etkindir. 17. Mundell-Fleming modeli çerçevesinde Üçlü Açmaz kavramını en az bir örnek vererek açıklayınız. ( ; 17.00) Uluslar arası sermaye akımlarının ve sabit kur sisteminin var olduğu bir ekonomide para politikasının etkin olmadığı hususu değerlendirildiğinde, iktisat politikasını yönetenlerin aşağıdaki 3 politika bileşenini beraber seçme imkanları yoktur. Uluslararası sermaye akışkanlığı, Sabit döviz kuru sistemi, Bağımsız (ulusal hedeflere yönelik) bir para politikası. Üçgenin herhangi bir kenarının 2 tarafında yer alan araçlara sahip olan bir iktisat politikası, 3. araç konusunda o kenarın üzerinde yazılı politikayı uygulamak zorundadır. Bağımsız para politikaları uygulanan ve serbest sermaye hareketlerine sahip ola bir ekonomide esnek kur sistemi uygulanmak zorundadır. 18. Fiyatlar genel düzeyinin sabit olmadığı dışa açık bir ekonomide sabit kur sistemi veri iken Toplam Talep doğrusunun konumu hangi faktörler tarafından ve nasıl belirlenir grafik analiz kullanarak açıklayınız. ( ; 09.00)

5 Yurtiçi fiyat düzeyi veri iken, hükümet alımları (G), dünya hasıla düzeyi (Y*), dünya fiyat düzeyi (P*) ve nominal döviz kuru (e) yükselince, IS eğrisi sağa kayar Y AD dışa kayar. Şekilde G için gösterilmiştir. Yurtiçi fiyat düzeyi veri iken, dünya faiz haddi (i*) FE eğrisi aşağı kayar Y AD dışa kayar. 19. Açık ekonomi AD-AS modeli kapsamında esnek kur sistemi veri iken toplam talep doğrusunu türetiniz. Konumunu belirleyen faktörleri açıklayınız. ( ; 17.00) Fiyat düzeyi P 1 iken ekonomi başlangıçta IS 1 LM 1 ve FE eğrilerinin kesiştikleri Y 1 hasıla düzeyindedir E 1 Daha sonra yurtiçi fiyat düzeyinin P 2 ye düştüğü kabul edilmiştir: Esnek kur sistemi (M/P) LM (LM 1 LM 2) i e (R=e P * /P) (reel değer kaybı) XN toplam planlanan harcama Y (Y 1 Y 2) E 2 Negatif eğimli AD Yurtiçi fiyat düzeyi veri iken, nominal para arzı (M) ve böylece reel para arzı (M/P) artınca LM eğrisi sağa kayar Y AD dışa doğru kayar Yurtiçi fiyat düzeyi veri iken, dünya faiz haddi (i*) yükselince, FE eğrisi yukarıya doğru kayar Y AD dışa doğru kayar 20. IS-LM-BP modeli çerçevesinde komşudan dilenme politikasını grafik analiz yardımıyla açıklayınız. ( ; 09.00) *Ekonomi başlangıçta IS 1-LM-FE nin kesiştiği A(i 1=i*, Y 1) noktasındadır. *1. Aşamada: M LM 1 sağa kayarak LM 2 konumuna gelir (AB= 1/k*ΔM kadar) i 1 i 2 C(i 2, Y 2) 2. Aşamada: C noktasında i 2<i 1=i* olduğundan, döviz piyasası dengede değildir Yatırımcıların yabancı tahvil talebi artar Döviz talebi artar e R (Reel değer kaybı) Yurtiçi mallar ucuzlar. XN AE Y L(Para Talebi) i i=i* olana kadar devam eden süreç sonunda IS sağa kayarak IS 1 den IS 2 konumuna gelir. B(i 1, Y 3) SONUÇ: Para politikası esnek döviz kuru sisteminde tam etkindir. AB=Y1Y3=ΔY=(1/k*ΔM) Esnek kur sisteminde genişletici para politikasının Y üzerindeki olumlu etkisinin arkasında, para politikasının diğer ülkelerin XN ini olumsuz etkilemesi, para politikasının dünya talebinin diğer ülkelerden yurtiçine kaymasına yol açması vardır. Bu

6 nedenle esnek kur sisteminde genişletici para politikasına komşudan dilenme politikası-komşuyu zarara sokma politikası denir. 21.