BİLİM MÜHENDİSLİK VE TEKNOLOJİDE KADIN AKADEMISYENLER AĞI ANKARA ÜNİVERSİTESİ RAPORU

Transkript

1 BİLİM MÜHENDİSLİK VE TEKNOLOJİDE KADIN AKADEMISYENLER AĞI ANKARA ÜNİVERSİTESİ RAPORU Proje Koordinatörü: Prof. Dr. Bedriye Poyraz Proje Asistanı: Seray Ulusoy ANKARA ÜNİVERSİTESİ BAB (Bilimsel Araştırmalar Birimi) Tarafından Desteklenmiştir Bütün telif hakları Ankara Üniversitesi BAB ve Proje Yöneticisine aittir. Yazılı izin alınmadan bu raporun tamamı ya da bir kısmı herhangi bir şekilde yeniden üretilemez. Ankara Üniversitesi Haziran

2 İÇİNDEKİLER Türkiye de Bilim, Mühendislik ve Teknolojide Kadın Akademisyenler Ağı: Ankara Üniversitesi 1.Proje Tanımı Metodoloji Katılımcı Üniversiteler Organizasyon Ankara Üniversitesi ile ilgili genel bilgiler İstatistiksel Veriler Üniversiteye ait Veri tabloları Anketlerden Elde Edilen Bulgular Demografik Özelliklere Göre Analiz Sonuçları Anket Sonuçlarının İrdelenmesi Yüz Yüze Görüşmelerden Elde Edilen Bulgular Kariyer Gelişimi Konum Kaynaklara Erişim Yayınlar İş ve Yaşam Dengesi Kritik Alanlar Mükemmellik Ölçütleri Araştırmadan Elde Edilen Sonuçlar Anketlerden Elde Edilen Sonuçlar Yüz Yüze Görüşmelerin Sonuçları Sonuç Öneriler Değerlendirme Alanda Yapılmış Çalışmalar EKLER Ek 1: Anketlerin Ankara Üniversitesi Değişkenine Göre Analizi E2: Anket Soruları Ek 3: Görüşmelerin Kısa Özetleri Ek 4: Görüşme Soruları

3 1. Proje Tanımı Türkiye de bilim, mühendislik ve teknoloji alanında kadın akademisyenlerin oranının diğer Avrupa ülkelerine göre daha yüksek olduğu bilinmektedir. Özellikle temel bilim ve mühendislik alanlarında Türkiye, gerçekten dikkat çekici kadın akademisyen temsil oranlarına sahiptir. Fakat buna rağmen, toplumsal cinsiyet eşitsizliği, çeşitli yaşam alanlarında ciddi bir sorun olarak karşımıza çıkmakta ve hangi mekanizmalarla ve ne ölçüde yeniden üretilmekte olduğunun ya da ne tür gelişmelerle karşı karşıya bulunulduğunun araştırılması önem taşımaktadır. Türkiye deki üniversitelerin kadın akademisyen oranlarının dikkatle analiz edilmesi, fırsat eşitliğini sağlamak ve pekiştirmek için gerekli önlemlerin alınması gerekmektedir. Projenin en önemli hedefi, üniversitede temel bilim, mühendislik ve teknoloji alanlarındaki toplumsal cinsiyet farklılaşmalarına ilişkin verilerin toplanması, kadın akademisyenler ağının kurulması ve bu alanda Türkiye çapında bir veri tabanının oluşturulmasıdır. 6. Çerçeve Programı kapsamında Avrupa Birliği tarafından desteklenen ve yıllarında gerçekleştirilen UNICAFE projesinde (FP6- Survey of University Career of Female Scientists at Life Sciences versus Technical Universities/Proposal Contract No: ), İstanbul Teknik Üniversitesi proje ortağı olarak Türkiye yi temsil etmiştir. Proje sonuçları, Türkiye nin, kadın akademisyenlerin durumu bağlamında diğer katılımcı ülkeler (Macaristan, Avusturya, Finlandiya, Estonya, İtalya) arasında özel bir örnek oluşturduğunu göstermiştir yılında UNICAFE projesinin yöntemleri kullanılarak ülke çapında yeni bir proje önerisi geliştirme fikri doğmuştur. Bu yeni projenin amacı, Türkiye de bilim, mühendislik ve teknoloji alanlarındaki toplumsal cinsiyet verileriyle kadın akademisyenlerin kariyer deneyimleri konusundaki bilgi birikimini zenginleştirmektir. Bu doğrultuda, söz konusu alanlarda çalışan kadın akademisyenlerin kariyer deneyimlerini görünür kılmak; araştırma kariyerlerinde toplumsal cinsiyet deneyimlerindeki farklılaşmalara ve kritik noktalara- üniversitedeki kadın temsil oranlarının az olduğu alanlarda, özellikle yönetim kademelerinde, üniversite bütçesinden yararlanabilmede, hareketlilik ve çalışma hayatı dengesindeki ayrışmaları saptamak ve bu noktalara dikkat çekmek hedeflenmektedir. Toplanan verilerin ışığında proje sonunda bir sentez raporu ile Türkiye de bilim, mühendislik ve teknoloji alanında toplumsal cinsiyet farklarına ve kadın akademisyenlerin durumlarına ilişkin 3

4 genel profilin çıkarılması, projede yer alan üniversiteler arasında bir ağ kurularak deneyimlerin paylaşılması ve elde edilen sonuçların görünür kılınması için bir veri tabanının oluşturulması hedeflenmiştir. Bu ağ aracılığıyla bilim, mühendislik ve teknolojide kadın-erkek eşitliği konusunda yapılacak olan karşılaştırmalı analizlerin sürdürülebilirliğinin sağlanması, üniversitelerarası etkileşimle iyi uygulamaların paylaşılarak ülke çapında yaygınlaştırılması, üniversitede kadınlarla erkekler arasında eşitliğin geliştirilmesi ve toplumsal cinsiyet bakış açısının politikalara yerleştirilebilmesi (gender mainstreaming) için sonuçların karar vericilere ulaştırılması ve çözümlere ulaşmada kolaylaştırıcı bir rol üstlenilmesi amaçlanmıştır. Üniversite yönetimlerinin, kadın ve erkek akademisyenler arasındaki eşitliği sağlamak ve üniversitenin temel politikaları arasına toplumsal cinsiyet eşitliğini yerleştirebilmek yönünde bilgilendirilmesiyle, bu yöndeki farkındalığın geliştirmesi ve bu bağlamda üniversiteler arasında işbirliği yapılması beklenmektedir. 1.1 Metodoloji Projede, kapsamında 3 tip veriye ulaşılması hedeflenmiştir: 1. Sayısal verilerin Ankara Üniveristesi temelinde toplanması: Cinsiyete göre toplam öğrencilerin dağılımı fakültelerde, bölümlerde ve enstitülerde cinsiyete göre öğrenci dağılımı, öğretim elemanlarının akademik yönetimde, bölümlerdeki profesörlerin, doçentlerin, yardımcı doçentlerin, öğretim görevlilerinin, araştırma görevlilerinin okutmanların ve uzmanların cinsiyete göre dağılımları, fakültelerdeki profesörlerin, doçentlerin, yardımcı doçentlerin, öğretim görevlilerinin, okutmanların, uzmanların ve araştırma görevlilerinin cinsiyete göre dağılımları. 2. Online anket çalışması ve SPSS aracılığıyla bunun değerlendirmesi yoluyla katılımcıların toplumsal cinsiyet politikaları ve yönetim kademelerinde, üniversite bütçesinden yararlanabilmede, hareketlilik ve çalışma yaşamı dengesindeki farklılaşmalar, yükseltilme, araştırma projesi alma ve yürütme koşulları, çalışma yaşamı dengesi gibi konularda kadın/erkek akademisyenlerin durumlarına ilişkin genel verilerin toplanması. 3. Derinlemesine yapılacak görüşmelerle niteliksel bilginin toplanması. Ankara Üniversitesinde yapılan yüz yüze/derinlemesine görüşmeler 8 kadın, 8 erkek olmak üzere toplamda 16 akademisyenle gerçekleştirilmiştir. Görüşmeler; kariyer gelişimi, mesleki konum, kaynaklara erişim, yayınlar, iş ve özel yaşam dengesi, kritik alanlar ve mükemmeliyet kriterleri ana başlıklarını kapsamaktadır. 4

5 1.2 Katılımcı Üniversiteler Projede bilim, teknoloji ve mühendislik alanında güçlü potansiyeli olan üniversitelerin, coğrafi dağılım da dikkate alınarak, yer alması hedeflenmiştir. Bu bağlamda, çalışmada Akdeniz, Ankara, İTÜ, Karadeniz Teknik, Kocaeli, 18 Mart ve Yıldız Teknik Üniversiteleri yer almışlardır. Başlangıç toplantılarına katılan Dokuz Eylül ve Orta Doğu Teknik Üniversitelerinin süreç içinde çalışmalarının tamamlanamaması nedeniyle proje 7 üniversite ile bitirilmiştir Organizasyon Projenin koordinasyonu İTÜ tarafından gerçekleştirilmiştir. Çalışma süresince katılımcı üniversitelerde cinsiyete ilişkin sayısal belirlemeler-veri toplama, üniversitelerde on-line anketlerin gerçekleştirilmesi ve SPSS yoluyla yapılan anketlerin değerlendirilmesi, derinlemesine görüşmeler, İTÜ ve Kocaeli Üniversitesinin ev sahipliğinde 5 ara toplantı gerçekleştirilmiş olup, ayrıca projenin sonuçlarının açıklanacağı bir sonuç konferansı yapılmıştır. Projenin finansmanı için Coca-Cola Meşrubat A.Ş. den alınan desteğin dışında, katılımcı her üniversite, üniversitelerinin Bilimsel Araştırma Projeleri Birimlerinden destek almışlardır yılında başlayan proje, 2013 yılında tamamlanmıştır Ankara Üniversitesi İle İlgili Genel Bilgiler Ankara Üniversitesi 14 fakülte, 13 enstitü, 13 yüksek okul, 3 rektörlüğe bağlı birim ve 37 araştırma merkezinden oluşan, ön lisans öğrencisi, lisans öğrencisi, lisansüstü öğrenci olmak üzere toplam öğrenciye eğitim veren Türkiye nin en büyük ve köklü üniversitelerindendir. Üniversitedeki lisans öğrencilerinin toplam sayısının cinsiyetlere göre dağılımı (kadınlar , erkekler ) genel olarak bir denge durumunun var olduğunu göstermektedir. Yine yılında üniversiteler geneline bakıldığında Ankara Üniversitesi nin toplumsal cinsiyetler arasında belirli bir eşitliğe (% 50.5 erkek, % 49.5 kadın akademisyen) yaklaştığı görülmektedir. Üniversitenin profesör, 287 doçent, 333 yardımcı doçent, araştırma görevlisi, 134 öğretim görevlisi, 270 okutman ve 168 uzman olmak üzere büyük öğretim kadrosuyla geniş olanaklara sahiptir. Ankara Üniversitesi 1946 dan günümüze değin kadın akademisyen sayısının arttığı ancak AB standartlarında ideal denge durumu olarak hedeflenen % oranında yaklaşamadığı görülmektedir. Esasında üniversitenin genel yapısı, cinsiyet eşitliği anlayışının geçerli olduğu bir yapı izlenimi vermektedir. Örneğin üniversitenin en üst yönetim birimlerinde 5

6 kadın akademisyenler yer alabilmektedir: Halen, dört rektör yardımcısından birisi kadın akademisyendir. Rektör danışmanlığı gibi işleyen 21 koordinatörden 9 u kadınlardan oluşmaktadır. Üniversitenin politika belirleme ve uygulama kurulları olan Yönetim Kurulu ve Senato da da kadın akademisyenler yer almakla birlikte kadın akademisyenlerin üniversitedeki güçlü varlıklarına denk bir biçimde yönetici konumlarında yer almadıkları görülmektedir. Toplam 22 kişi olan yönetim kurulunda sadece 5 kadın bulunurken akademik bir kurul olan Senatoda ise toplam 58 kişiden sadece 15 kadın bulunmaktadır. 6

7 2. İstatistiksel Veriler 2.1. Üniversiteye Ait Veri tabloları Tablo 1: Ankara Üniversitesi nin üst düzey yöneticilerinin cinsiyetlerine göre dağılımı Erkek Kadın Toplam Kadın Erkek Kadın Toplam Kadın % % Dekan , ,66 Dek.Yrd ,13 Böl.Başk , Rektör RektörYard Danışmanlar , Senato Üyeleri Ünv. Yön. Kur. Üye. Genel Sekreter Genel Toplam , , ,

8 Şekil 1: Ankara Üniversitesi nin üst düzey yöneticilerinin cinsiyetlerine göre dağılımı Şekil 2: Ankara Üniversitesi nin üst düzey yöneticilerinin cinsiyetlerine göre dağılımı 8

9 Tablo 2: Ankara Üniversitesinde 2010 ve 2012 yıllarında tüm öğrencilerin disiplinlere göre dağılımı Kadın Erkek Toplam K (%) Kadın Erkek Toplam K (%) Dil ve Tarih Coğrafya , ,2% Fakültesi Diş Hekimliği , ,7% Eczacılık Fakültesi , ,4% Eğitim Bilimleri Fakültesi , ,9% Fen Fakültesi , ,4% Hukuk Fakültesi , ,2% İlahiyat Fakültesi , ,1% İletişim Fakültesi , ,8% Mühendislik Fakültesi , ,5% Sağlık Bilimleri Fakültesi , ,1% Siyasal Bilgiler Fakültesi , ,6% Tıp Fakültesi , ,6% Veteriner Fakültesi , ,0% Ziraat Fakültesi , ,4% FAKÜLTELER TOPLAMI , ,9% Devlet Konservatuarı , ,3% Ev Ekonomisi YO , ,5% Beden Eğitimi ve Spor YO , ,6% H.F.Adalet Meslek YO , ,0% Başkent Meslek YO , ,6% Beypazarı Meslek YO , ,8% Sağlık Hizm. Mes.YO , ,4% Kalecik Meslek YO , ,8% Elmadağ Meslek YO , ,6% Haymana Meslek YO , ,2% Nallıhan Meslek YO ,1% Gama Meslek YO ,8% Meslek Yüksek Okulları Toplamı GENEL TOPLAM , ,4% , ,8% 9

10 Şekil 3: Ankara Üniversitesinde 2010 ve 2012 yıllarında tüm öğrencilerin disiplinlere göre dağılımı Şekil 4: Ankara Üniversitesinde 2010 ve 2012 yıllarında kadın öğrencilerin disiplinlere göre dağılımı 10

11 Tablo 3: Ankara Üniversitesinde 2010 ve 2012 yıllarında yüksek lisans öğrencilerinin enstitülere göre dağılımı Kadın Erkek Toplam K (%) Kadın Erkek Toplam K (%) Biyoteknoloji Enstitüsü , ,66 Fen Bilimleri Enstitüsü , ,62 Sosyal Bilimler Enstitüsü , ,64 Eğitim Bilimleri Enstitüsü , ,68 Nükleer Bilimler Enstitüsü , ,36 Sağlık Bilimleri Enstitüsü , ,83 Türk İnkılâp Tarihi Ens , ,08 Genel Toplam , ,61 Şekil 5. Ankara Üniversitesi 2010 ve 2012 yıllarında yüksek lisans öğrencilerinin 11

12 enstitülere göre dağılımı Şekil 6: Enstitülere göre mezun olan tezli/tezsiz yüksek lisans ve doktora kadın öğrenci oranları

13 Tablo 4: Sağlık Bilimleri Enstitüsü kayıtlı öğrenci sayıları ve kadın oranları Yüksek Lisans Doktora Toplam Yüzde Tezli Tezsiz K E K E K E K E K E Beden Eğitimi ve Spor ,1% 60,9% Disiplinlerarası ,1% 41,9% Diş Hekimliği ,0% 45,0% Eczacılık ,1% 31,9% Sağlık Bilimleri ,5% 33,5% Tıp ,6% 41,4% Veteriner ,1% 58,9% TOPLAM ,4% 45,6% Şekil 7: Sağlık Bilimleri Enstitüsü kayıtlı öğrenci sayıları 13

14 Şekil 8: Sağlık Bilimleri Enstitüsü kayıtlı kadın öğrenci oranları Tablo 5: Eğitim Bilimleri Enstitüsü cinsiyetine göre kayıtlı öğrenci sayıları Yüksek Lisans Tezli Tezsiz Doktora Toplam Yüzde K E K E K E K E K E Özel Eğitim Anabilim Dalı ,3% 26,7% Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi ABD ,8% 55,2% Eğitim Programları ABD ,1% 36,9% Ölçme ve Değerlendirme ABD ,4% 28,6% Eğitimin Kültürel Temelleri ABD ,4% 28,6% İlköğretim ABD ,3% 27,7% Eğitim Yönetimi ve Politikası ABD ,6% 51,4% Eğitimde Psikolojik Hizmetler ABD ,6% 35,4% Yaşamboyu Öğrenme ve Yetişkin Eğitimi ABD ,0% 38,0% Ortaöğretim Fen ve Matematik Eğitimi ,0% 50,0% Ortaöğretim Yabancı Diller Eğitimi ,3% 66,7% Ortaöğretim Sosyal Alanlar Eğitimi ,0% 100,0% TOPLAM ,1% 38,9% 14

15 Şekil 9: Eğitim Bilimleri Enstitüsü cinsiyetine göre kayıtlı öğrenci sayıları Şekil 10: Eğitim Bilimleri Enstitüsü kayıtlı kadın öğrenci oranları 15

16 Tablo 6: Sosyal Bilimleri Enstitüsü cinsiyetine göre kayıtlı öğrenci sayıları Yüksek Lisans Doktora Toplam Yüzde Tezli Tezsiz K E K E K E K E K E Avrupa Birliği Ve Uluslararası Ekonomik İlişkiler ,1% 46,9% Çalgı Anasanat Dalı ,9% 11,1% Dil Ve Tarih Coğrafya Fakültesi ,8% 44,2% Hukuk Fakültesi ,9% 53,1% İktisadi Ve Mali Analiz ,6% 62,4% İlahiyat Fakültesi ,0% 64,0% İletişim Fakültesi ,1% 41,9% İnsan Hakları ,1% 44,9% İnsan Kaynakları Yönetimi ,0% 26,0% Kadın Çalışmaları ,7% 10,3% Karşılaştırmalı Uluslararası Siyaset Anabilim Dalı ,5% 45,5% Küresel Ve Bölgesel Çalışmalar ,1% 57,9% Latin Amerika Çalışmaları Anabilim Dalı ,4% 47,6% Müze Eğitimi Siyasal Bilgiler Fakültesi Sosyal Çevre Bilimleri ,0% 52,0% TOPLAM ,7% 52,3% 16

17 Şekil 11: Sosyal Bilimleri Enstitüsü cinsiyetine göre kayıtlı öğrenci sayıları Şekil 12: Sosyal Bilimleri Enstitüsü kayıtlı kadın öğrenci oranları 17

18 Tablo 7: Ankara Üniversitesi öğretim elemanları toplamında kadın oranları 2012 ERKEK KADIN KADIN ORANLARI TOPLAM (YÜZDE) PROFESÖR , DOÇENT , Y.DOÇ , ÖĞR.GÖR , OKUTMAN , UZMAN , ARŞ.GÖR , TOPLAM , Şekil 13: Ankara Üniversitesi öğretim elemanları toplamında kadın oranları

19 Şekil 14: Ankara Üniversitesi kadın öğretim elemanları oranları 2012 Tablo 8: Ankara Üniversitesinde 2010 ve 2012 yıllarında disiplinlere göre akademik personelin dağılımı Kadın Erkek Toplam K (%) Kadın Erkek Toplam K (%) Dil ve Tarih Coğrafya , ,83 Fakültesi Diş Hekimliği , ,15 Eczacılık Fakültesi , ,07 Eğitim Bilimleri Fakültesi , ,08 Fen Fakültesi , ,71 Hukuk Fakültesi , ,43 İlahiyat Fakültesi , ,1 İletişim Fakültesi , ,32 Mühendislik Fakültesi , ,76 Sağlık Bilimleri Fakültesi , ,72 Siyasal Bilgiler Fakültesi , ,19 Tıp Fakültesi , ,11 Veteriner Fakültesi , ,21 Ziraat Fakültesi , ,64 FAKÜLTELER TOPLAM , ,64 19

20 Şekil 15: Ankara Üniversitesinde 2010 ve 2012 yıllarında disiplinlere ve cinsiyete göre akademik personelin dağılımı Şekil 16: Ankara Üniversitesinde 2010 ve 2012 yıllarında disiplinlere kadın akademisyen oranları 20

21 Tablo 9: Ankara Üniversitesinde yüksek okullarda cinsiyete göre akademik personelin dağılımı Kadın Erkek Toplam K (%) Kadın Erkek Toplam K (%) Devlet Konservatuarı , ,44 Ev Ekonomisi YO , ,00 Beden Eğt ve Spor YO , ,86 H.F.Adalet Meslek YO , ,00 Başkent Meslek YO , ,00 Beypazarı Meslek YO , ,50 Sağlık Hizm. Mes.YO , ,00 Kalecik Meslek YO , ,50 Elmadağ Meslek YO , ,50 Haymana Meslek YO , Nallıhan Meslek YO ,00 Gama Meslek YO ,00 Yabancı Diller YO , ,84 GENEL TOPLAM , ,56 Şekil 17: Ankara Üniversitesinde yüksek okullarda cinsiyete göre akademik personelin dağılımı 21

22 Şekil 18: Ankara Üniversitesinde yüksek okullarda akademik personelin kadın oranları Tablo 10: Ankara Üniversitesinde enstitülerde cinsiyete göre akademik personelin dağılımı Kadın Erkek Toplam K (%) Kadın Erkek Toplam K (%) Adli Bil. Ens , ,00 Biyoteknoloji Ens , ,00 Eğitim Bil. Ens , ,00 Hepatoloji Ens , ,33 Hızlandırıcı Tek. Ens , ,33 Nükleer Bil. Ens , ,43 Sosyal Bil. Ens , Su Yönetimi Ens , ,00 Türk İnkılap Tar. Ens , ,50 Sağlık Bilimleri Ens ,00 Fen Bilimleri Ens ,00 22

23 Şekil 19: Ankara Üniversitesinde enstitülerde cinsiyete göre akademik personelin dağılımı Şekil 20: Ankara Üniversitesinde enstitülere göre akademik personelin kadın oranı 23

24 Tablo 11. Ankara Üniversitesi fakültelere ve unvanlara göre öğretim elemanı sayıları ve kadın oranları 2010 BİRİMİ DTCF Diş Hek. Fak. Eczacılık Fak. Eğitim Bil. Fak. Fen Fak. Hukuk Fak. İlahiyat Fak. İletişim Fak. Mühendislik Fak. Sağlık Bil. Fak. SBF Tıp Fak. Veteriner Fak. Ziraat Fak. A B C D E K E T %K K E T %K K E T %K K E T %K K E T %K % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % Şekil 21: Ankara Üniversitesi fakültelere ve unvanlara göre öğretim elemanı sayıları ve kadın oranları

25 Şekil 22: Ankara Üniversitesi fakültelere ve unvanlara göre öğretim elemanı sayıları ve kadın oranları

26 Tablo 12. Ankara Üniversitesi unvanlarına ve fakültelere göre öğretim elemanları sayıları ve kadın oranları 2012 BİRİMİ A B C D E K E T K% K E T K% K E T K% K E T K% K E T K% Tıp Fakültesi , , , , ,04 Diş Hekimliği Fak. Eczacılık Fakültesi , , , , DTCF , , , ,59 Fen Fakültesi , , , , ,19 Eğitim Bilimleri Fak , , , ,71 Hukuk Fakültesi , , , , İlahiyat Fakültesi , , SBF , , , , Mühendislik Fakültesi Veteriner Fakültesi , , , , , , ,67 Ziraat Fakültesi , , , , ,5 İletişim Fakültesi , , , ,71 Sağlık Bilimleri Fak. Fakülteler Toplamı , , , , , , , , , ,54 26

27 Şekil 23: Ankara Üniversitesi unvanlarına ve fakültelere göre öğretim elemanları sayıları ve kadın oranları 2012 Şekil 24: Ankara Üniversitesi unvanlarına ve fakültelere göre öğretim elemanları sayıları ve kadın oranları

28 3. Anketler Bu bölümde Ankara Üniversitesi için anket sonuçlarının analizi sunulmaktadır. Analiz sonuçları Ekler bölümündeki tablolarda (A.1-A.24) verilmiştir. Bu çalışmada analiz edilen hipotezlerden ilki Kadınlar ve erkekler, akademik yükseltmede cinsiyet eşitliği ve destekler konusunda aynı görüşlere sahiptirler hipotezidir. 37. soru toplumsal cinsiyet eşitliğini içerdiği 10 faktör ile ölçmektedir (Tablo A.20-A.22). 10 faktör için analiz sonuçları cinsiyete, yaşa ve statüye göre gruplandırılmış ve tablolarda sunulmuştur. İlgili analizde 4 dereceli Likert ölçeği kullanılmıştır. Hipotez testi için bağımsız örneklem T testi kullanılmıştır (Eğer p değeri α anlamlılık düzeyinden küçük ise gruplar arası fark (1- α) güven düzeyinde istatistiksel açıdan anlamlıdır şeklinde yorumlanır). Derecelendirme hiç etkili değil anlamına gelen 2 ile başlayıp, çok etkili (5) seçeneği ile son bulmaktadır. Bu nedenle daha çok puan alan faktörler daha fazla öneme sahiptir. 10 faktör için yapılan Levene testi sonuçları analiz edildiğinde aşağıdaki faktörler için kadın ve erkeğin toplumsal cinsiyet eşitliği ile ilgili etmenlere ilişkin görüşleri arasında istatistiksel açıdan anlamlı farklılık bulunmuştur: Toplumsal cinsiyet kotaları (p:0.094): a(alfa) anlamlılık düzeyi 0.10 alındığında kadın ve erkeğin toplumsal cinsiyet eşitliği ile ilgili etmenlere ilişkin görüşlere toplumsal cinsiyet kotaları hakkındaki fikirlerine göre %90) düzeyinde farklılık göstermektedir (P<0.10) Erkeklerin bu faktöre verdikleri yanıtların ortalaması 3.68 bulunurken, kadınların yanıtlarının ortalaması 4.05 bulunmuştur. Daha önemli faktörler yüksek puanla derecelendirildiğinden, kadınlar için Toplumsal cinsiyet kotaları faktörü daha önemli bulunmuştur. Analiz edilen ikinci hipotez ise Bilimsel çalışmalarda başarıyı etkileyen faktörler hakkında kadınların ve erkeklerin görüşleri farklılık göstermektedir hipotezidir. Bilimsel başarıyı ölçmeyi amaçlayan 30. Soru 11 faktör içermektedir. 11 faktör için analiz sonuçları cinsiyete, yaşa ve statüye göre gruplandırılmış ve tablolarda sunulmuştur (Tablo A.16-18). İlgili analizde 5 dereceli Likert ölçeği kullanılmış ve derecelendirme kesinlikle katılıyorum (2 puan), kesinlikle katılmıyorum (6 puan) şeklinde puanlandırılmıştır. Bu nedenle daha az puan alan faktörler daha önemlidir. Bilimsel çalışmalarda başarıya etki eden faktörler hakkındaki erkek ve kadınların fikirlerinin farklılık gösterip göstermediği bağımsız örneklemler için T testi ile analiz edilmiştir 28

29 (Eğer p değeri α anlamlılık düzeyinden küçük ise gruplar arası fark (1- α) güven düzeyinde istatistiksel açıdan anlamlıdır şeklinde yorumlanır). Ankete verilen yanıtlarda, erkek ve kadın görüşlerinin farklılık gösterdiği alanlar aşağıdaki gibi sıralanabilir: Azim, çalışkanlık (p: 0.004): α anlamlılık düzeyi 0.01 alındığında, bilimsel çalışmada başarılı olmaya yarayan etkenlerden olan azim, çalışkanlık etkenine bakış erkek ve kadınlara göre %95 güven düzeyinde farklılık göstermektedir (p<0.01). Erkeklerin bu faktöre verdikleri yanıtların ortalaması 2.31 bulunurken, kadınların yanıtlarının ortalaması 2.08 bulunmuştur. Daha önemli faktörler düşük puanla derecelendirildiğinden, kadınlar için azim ve çalışkanlık faktörü daha önemli bulunmuştur. Destekleyici aile ortamı (p: 0.010): α anlamlılık düzeyi 0.01 alındığında, bilimsel çalışmada başarılı olmaya yarayan etkenlerden olan destekleyici aile ortamı etkenine bakış erkek ve kadınlara göre %99 güven düzeyinde farklılık göstermektedir (p<0.01). Erkeklerin bu faktöre verdikleri yanıtların ortalaması 2.86 bulunurken, kadınların yanıtlarının ortalaması 2.54 bulunmuştur. Daha önemli faktörler düşük puanla derecelendirildiğinden, kadınlar için destekleyici aile ortamı faktörü daha önemli bulunmuştur. Profesyonel, destekleyici üniversite ortamı (p: 0.000): α anlamlılık düzeyi 0.01 alındığında, bilimsel çalışmada başarılı olmaya yarayan etkenlerden olan profesyonel, destekleyici üniversite ortamı etkenine bakış erkek ve kadınlara göre % 95 güven düzeyinde farklılık göstermektedir. (p<0.01). Erkeklerin bu faktöre verdikleri yanıtların ortalaması 2.54 bulunurken, kadınların yanıtlarının ortalaması 2.16 bulunmuştur. Daha önemli faktörler düşük puanla derecelendirildiğinden, kadınlar için profesyonel, destekleyici üniversite ortamı daha önemli bulunmuştur. Ulusal/uluslar arası bilim politikalarından haberdar olma (p: 0.032): α anlamlılık düzeyi 0.01 alındığında, bilimsel çalışmada başarılı olmaya yarayan etkenlerden olan ulusal/uluslar arası bilim politikalarından haberdar olma etkenine bakış erkek ve kadınlara göre %95 güven düzeyinde farklılık göstermektedir.( (p<0.01). Erkeklerin bu faktöre verdikleri yanıtların ortalaması 2.78 bulunurken, kadınların yanıtlarının ortalaması 2.52 bulunmuştur. Daha önemli faktörler düşük puanla derecelendirildiğinden, kadınlar için ulusal/uluslararası bilim politikalarından haberdar olma daha önemli bulunmuştur. 29

30 Güçlü sosyal ağlar/ilişkiler (p: 092): α anlamlılık düzeyi 0.01 alındığında, bilimsel çalışmada başarılı olmaya yarayan etkenlerden olan güçlü sosyal ağlar/ilişkiler etkenine bakış erkek ve kadınlara göre %90 güven düzeyinde farklılık göstermektedir.( (p<0.01). Erkeklerin bu faktöre verdikleri yanıtların ortalaması 2.72 bulunurken, kadınların yanıtlarının ortalaması 2.52 bulunmuştur. Daha önemli faktörler düşük puanla derecelendirildiğinden, güçlü sosyal ağlar/ilişkiler daha önemli bulunmuştur. 3.1 Demografik Özelliklerine Göre Analiz Sonuçları 1304 kişiye uygulanan araştırmanın Ankara Üniversitesini kapsayan kesiti 173 kişiyi içermektedir. Araştırmaya katılanların yaşları 20 ile 69 arasında değişmektedir. Araştırmaya katılan 173 kişiden 61 kişi 30-39; 55 kişi 40-49; 27 kişi yaş arasında, 22 kişi de yaş aralığında 8 kişi de yaş aralığında yer almaktadır. Katılımcıların 51 i erkek, 122 si de kadındır. Medeni durumlara bakıldığında, erkeklerin %64,7 si, kadınların %61,0 ı evlidir (Tablo A.1.). Katılımcıların %47,4 i çocuk sahibidir. Erkeklerin %52,9 u, kadınların ise %45,1 i çocuk sahibidir (Tablo A.2). Analizi sonuçlarına göre, çocuk sahibi olma ve cinsiyet istatistiksel açıdan birbirine bağımlı değişkenler değildir (p: 0.787). Erkeklerin %88,6 sı ve kadınların %79.03 ü çocukları ile birlikte yaşamaktadırlar. Analizi sonuçlarına göre (p: 0.08) örneklem grubundaki kişilerin çocukları ile birlikte yaşamaları cinsiyete göre farklılık göstermektedir. Erkeklerin %23,1 i, kadınların ise %29,7 si 3 yaşın 20 altında çocuk sahibidir. Erkeklerin % 18.9 u, kadınların ise %23.9 u 3-7 yaş arasında çocuk sahibidir. Son 12 ay içinde tüm günlük çocuk bakımını erkeklerin % 11.2 si alırken, kadınların %12.7 si alabilmiştir. Tüm günlük çocuk bakımı desteğini alabilmek cinsiyete göre farklılık göstermemektedir (p: 0.635). Kariyer Akademik Yükselme Erkeklerin %47,0, kadınların %44,7 akademik yükseltme için başvururken, sadece toplamda %4,6 sinin başvurusu reddedilmiştir (Tablo A.4.). Yükseltme başvurusunda bulunmanın cinsiyete göre değişip değişmediğini ölçmek için uygulanan analizi anlamsız bulunmuştur (p: 0.772). Ret edilme nedenleri olarak, toplam cevaplayan erkeklerin %75.0 ı kadınların ise %43.8 i akademik ortamda karşılaştığım baskı, yıldırma, psikolojik şiddet ve/veya aleyhime başkaldırının kayırılması seçeneğini göstermiştir. Mobing hareketlerinin desteklenmesi seçeneği cinsiyete göre farklılık göstermemektedir (p: 0.264, H0 hipotezi ret edilemez). Ret edilmenin 2. en önemli nedeni olarak araştırma deneyiminin jüri tarafından yetersiz bulunması erkekler tarafından %33,3, kadınlar tarafından %20,0 olarak belirtilmiştir. Ret edilmenin diğer bir nedeni olarak ise cinsiyet hakkındaki negatif düşünceler bulunmaktadır. Erkeklerde bu fikri destekleyen 30

31 bulunmazken, kadınlarda %8,3 ü cinsiyetleri hakkındaki negatif düşünceler dolayısıyla ret edildiklerini düşünmektedirler. Cinsiyet hakkındaki olumsuz düşüncelerden dolayı ret edilme seçeneği erkek ve kadına göre farklılık göstermemektedir (analizi, p: 0.551). Erkeklerin %43,8, kadınların ise %47,9 ü mevcut pozisyonlarından memnun olduklarından yükseltme için başvurmamışlardır. Erkeklerin %53,3 ü, kadınların ise %42,5 i kendini daha kıdemli bir pozisyona başvurmak için hazır hissetmemektedir. Cevap veren kadınların %26,3 ü, erkeklerin %28,6 sı kıdemlilerin desteğinden yoksun olduklarını düşünmektedirler. Cevap verenlerin %43,1 i ise zaten kıdemli bir pozisyonda olduklarını düşünmektedir. İş Yeri Tablo A.5 te doktora öğrencileri için analiz sonuçları verilmiştir. Erkeklerin %25,4 ü ve kadınların %34.1 i doktora öğrencisidir. Erkeklerin hiçbiri burs almazken, kadınların %14,3 ü burs almaktadır. Kadınların burs alma süresi iken genel ortalamada 28,5 aydır. Erkeklerin %58,3 ü, kadınların %73,5 i danışmanları tarafından desteklendiklerini düşünmektedirler. Bu değişken cinsiyete göre istatistiksel açıdan farklılık göstermemektedir (p: 0.325). Erkeklerin tamamı kadınların ise %83,3 ü gelecek 5 yıldan sonra kendilerini araştırmacı olarak görmektedirler. Çalışma süresi ve kariyer kesintilerine bakılacak olursa, erkeklerin %30,2 si, kadınların ise %27.0 ı kariyerine ara vermek durumunda kalmıştır (TabloA.6). Kariyere ara verme durumu cinsiyete göre istatistiksel açıdan farklılık göstermemektedir (p:0.198). Kariyere verilen ara örneklem bazında genel ortalama olarak 7.5 aydır. Kariyere verilen aranın mesleki gelişime olumlu etkisi olduğunu düşünenler düşük bir düzeye sahiptir (%12,5) ve cinsiyete göre bir farklılık göstermemektedir (p: 0.617). Kariyere verdikleri aranın mesleki gelişmelerini olumsuz etkilediğini düşünenler ise erkeklerde %15,3, kadınlarda %40.7 oranındadır. Erkeklerin %53,2 si, kadınların %43.5 i çoğu zaman esnek çalışma saatleri vardır (Tablo A.7). Erkeklerin %51.1 i, kadınların %47.0 ı bazen evden çalışma fırsatı bulmaktadırlar. Erkeklerin %45,7 si, kadınların %36,0 ı meslektaşlarından yalıtılma duygusuna hiçbir zaman kapılmamaktadırlar. Aileden ayrı olma duygusu ise cinsiyetle ilişkili bulunmamıştır (p: 0.407). İş doyumu yaşa, cinsiyete ve statüye göre analiz edilmiştir. İş doyumu hakkında (Tablo A.8-10), 4 kategori oluşturulmuştur. Bu 4 kategorinin de, altyapı sistemi, akademik yönderlik (mentoring), 31

32 araştırmalara ayrılan zaman ve finansal kaynak (funding) seçeneklerinin aldığı puanlar arasında değişmektedir. İlgili soruya verilen cevaplar, hiç memnun değil, memnun değil, memnun, çok memnun şeklinde derecelendirilmiştir. (değerlendirme yapılırken puanlamaya 2 den başlanmıştır, bu da memnun olunan şıkların daha fazla puan alması gerektiğini göstermektedir. Yani daha fazla puana sahip olan şıklar daha fazla tatmin olunduğunu göstermektedir). Katılımcılar arasında en az puanı finansal memnuniyet almaktadır. finansal kaynak sıkıntısından sonra katılımcılar, araştırmalar için zamanın yetmemesinden şikayetçidirler. En fazla memnun oldukları akademik yönderlik ve altyapı sistemidir. Analizi sonuçlarına göre akademik yönderlikten memnun olmak cinsiyete göre değişmektedir (p: 0.094). Erkekler dört kategoride de kadınlardan daha fazla memnuniyet göstermektedirler. Memnun olma durumu yaşa göre incelendiğinde de (Tablo A.9), katılımcılar bütün yaş grupları için, en fazla akademik yönderlikten memnundurlar. En az memnun oldukları seçenek maddi tatmindir. Anova tablosuna göre, araştırmalar için yeterli zaman bulma yaş gruplarına göre değişkenlik göstermektedir (p: 0.044). Memnun olma durumu statülere göre incelendiğinde (Tablo A.10), statüler arasında farklılıklar bulunmaktadır. Profesör, doçent, yardımcı doçent, araştırma görevlisi ve öğretim görevlisi için akademik yönderlik en fazla memnun oldukları kategoridir. Yine her statü grubu için maddi tatmin en son sıradadır. Statülere göre tatmin olma görüşleri akademik yönderlik açısından istatistiksel olarak anlamlı farklılık göstermektedir (Anova sonuçlarına göre). Araştırmaya ayrılan zaman konusunda profesörler ve araştırma görevlileri en memnun statü kategorileri olurken, akademik yönderlik hususunda doktora derecesine sahip diğer kadrolarda istihdam edilen katılımcılar en az memnun olan grubu oluşturmaktadır. Araştırma Araştırma projelerine başvuranların finansal kaynaklarını artıran etkenler 7 faktör altında incelenmiştir. Etkenler çok etkili değil, etkili değil, etkili, çok etkili şeklinde puanlandırılmıştır (Çok etkili değil 2, Çok etkili 5 puanını almaktadır). Bu durumda en çok puanı alan seçenek en etkili olan seçenek olacaktır. Araştırma bütçesini artıran etkenler cinsiyete, yaşa ve statüye göre analiz edilmiştir. Cinsiyete göre elde edilen sonuçlar incelenecek olursa (Tablo A.11), erkekler için en etkili etken yurtdışı deneyimi iken, kadınlar için en etkili etken uluslararası işbirliğidir. Araştırma proje başvurusu etkenleri, Anova sonuçlarına göre, cinsiyet grupları arasında herhangi bir farklılık göstermemiştir. 32

33 Araştırma projelerine başvuranların finansal kaynaklarını artıran etkenler yaşa göre analiz edilirse (Tablo A.12), 34 yaşından küçük ve yaş arasında olan katılımcılar için en fazla uluslararası işbirliği etkili olduğu görülmüştür. Yurtdışı deneyimi yaş grubu için etkili olarak saptanırken, 65 yaşından büyük olan katılımcılar için ise kurum içi işbirliği etkilidir. etkilidir. Anova sonuçlarına göre, iyeleştirilmiş altyapı, kurum içi işbirliği, uluslararası işbirliği, daha az öğretim yükü, yurtdışı deneyimi ve daha anlaşılır başvuru koşulları gibi etkenler yaş gruplarına göre farklılık göstermektedir. Araştırma projelerine başvuranların finansal kaynaklarını artıran etkenler statüye göre analiz edildiğinde (Tablo A.13), profesör ve doçentler için uluslararası işbirliği önemli eken olarak çıkarken, yardımcı doçentler için kurum içi işbirliği ve yurtdışı deneyimi önemli bulunmuştur. Uluslararası işbirliği etkeni araştırma görevlileri için önemliyken, iyeleştirilmesi alt yapı ve kurum içi işbirliği öğretim görevlileri için en önemli etken olarak saptanmıştır. Anova sonuçlarına göre gruplar arasında sadece daha az öğretim yükü seçeneğinde anlamlı bir farklılık görünmektedir. Ulusal projelere katılım (Tablo A.14) incelenmiştir. Erkeklerin %15.7 si, kadınların ise %22.6 sı proje yürütücüsüdür. Erkeklerin %24 ü kadınların %41.5 i zaten bir projede araştırmacı olarak çalışmaktadır. Erkeklerin %52 si, kadınların %55.8 i proje başvurusunda bulunmuşlardır. Başarılı başvuruda bulunma erkeklerde %51.5 iken kadınlarda %59 olarak saptanmıştır. Uluslararası projelerde (Tablo A.15) katılımcıların %6.1 i şu anda bir proje yürütücüsüdür. Erkeklerin %17.6 sı, kadınların %20.7 si uluslararası bir projede görev yapmaktadır. Kadınların %24.6 sı, erkeklerin %18.4 ü uluslararası bir proje başvurusu yapmıştır. Başarılı başvuruda bulunma erkeklerde %32 iken kadınlarda %23.5 olarak görülmüştür. Tamamlanmış herhangi bir projeye katılma oranları erkekler %29.5 iken kadınlar %36.4 olarak görülmüştür. Bilimsel Araştırmalarda Başarı Bilimsel araştırmalarda başarılı olmayı etkileyen temel etkenler 11 faktör ile analiz edilmiş ve cinsiyet, yaş ve statüye göre incelenmiştir. Değerlendirmede 4 dereceli Likert ölçeği kullanılmıştır. Derecelendirme çok önemli, önemli, fark etmez, önemli değil şeklinde yapılmıştır. Puanlandırma 2 ile başlayıp 5 ile son bulmuştur, buna göre en fazla puana sahip olan değişken en az öneme sahiptir. Faktörler cinsiyete göre incelendiğinde (Tablo A.16), erkekler ve kadınlar için bilimsel araştırmalarda başarılı olmanın en önemli etkenini talih ve şans oluşturmaktadır. 33

34 Erkek ve kadınlar için farklılık gösteren faktörler (α=0.10, %99 güvenirlik düzeyinde, istatistiksel açıdan anlamlı bulunan yetenek faktörü dışındaki tüm faktörler, kadınlara göre daha önemli bulunmuştur). Bilimsel araştırmalarda başarılı olmanın temel etkenleri yaş gruplarına göre incelendiğinde (Tablo A.17), ANOVA sonuçlarına göre, tüm faktörler yaş gruplarına göre değişiklik göstermemektedir. Tüm yaş grupları için en çok azim ve çalışkanlık önemlidir. Bilimsel araştırmalarda başarılı olmanın temel etkenleri statü gruplarına göre incelendiğinde (Tablo A.18), sonuç yine diğer gruplar ile aynıdır, tüm statü grupları için azim/çalışkanlık en fazla öneme sahip olan etkendir. ANOVA sonuçlarına göre, yalnızca ikamet edilen yer faktörü statü gruplarına göre istatistiksel açıdan anlamlı farklılık göstermektedir. Akademik Aktivite (Son üç yılda) (Tablo A.19): Kadınlar standart sapma ile ortalamada 3.72 yüksek lisans öğrencisinin danışmanlığını yaparken, erkekler standart sapma ile ortalamada 4.57 yüksek lisans öğrencisinin danışmanlığını yürütmektedirler. Kadınlar standart sapma ile ortalamada 0.86 tıp öğrencisine danışmanlık yaparken, erkekler standart sapma ile ortalamada 0.22 tıp öğrencisinin danışmanlığını yürütmektedir. Kadınlar standart sapma ile ortalamada 1.65 doktora öğrencisine danışmanlık yaparken. Erkekler standart sapma ile ortalamada 1.84 doktora öğrencisinin danışmanlığını yürütmektedirler. Kadınlar standart sapma ile ortalamada 5.18 adet makaleye sahipken, erkekler standart sapma ile ortalamada 5.09 makaleye sahiptir. Kadınlar standart sapma ile ortalamada 7.39 adet değerlendirme sayısına sahipken, erkekler standart sapma ile ortalamada 6.92 değerlendirme yapmıştır. Kadınlar ortalamada 5.95 toplantı bildirisi sunmuşken, erkekler 4.90 bildiri sunmuşlardır. Anova sonuçlarına göre, hiçbir değişken arasında cinsiyete göre anlamlı farklılık saptanmamıştır. Kadınlar için makale, değerlendirme ve ortalama bildiri sayısı daha fazladır. Erkeklerde ise danışmanlık performans sayısı daha fazladır. 34

35 Akademik Yaşamda Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Katılımcıların toplumsal cinsiyet eşitliğine değinen ölçütlerin yararlılığını ölçmek için 10 faktörden oluşan soru yöneltilmiştir. Sonuçlar cinsiyete, yaşa ve statüye göre gruplandırılmıştır (Tablo A.20-A.22). Hiç etkili değil, etkili değil, etkili ve çok etkili şeklinde 4 dereceli Likert ölçeği kullanılmıştır. Puanlama 2 ile başlamıştır (hiç etkili değil) ve 5 ile son bulmuştur (çok etkili). Bu nedenle daha fazla puan alan faktörler daha fazla öneme sahiptir. Anova sonuçlarına göre, toplumsal cinsiyet eşitliği ile ilgili faktörlerde kadın ve erkeklerin görüşleri açısından toplumsal cinsiyet kotaları faktörü istatistiksel açıdan anlamlı farklılık göstermektedir. Yaş grupları birbiriyle karşılaştırıldığında sadece üniversitelerde çocuk bakımı olanaklarının gelişimi, toplumsal cinsiyet kotaları, iç iş yükünde daha fazla saydamlık ve kaynak konusunda daha fazla saydamlık faktörleri yaş grupları arasında farklılık göstermiştir. Cinsiyet farkındalık programları, sadece bir cinsiyete özgü nakdi yardımlar ve kurumsal yönderlik 34 yaş altı grup için en önemli faktörler olarak bulunmuştur. Statü gruplarına göre incelendiğinde ise, esnek iş uygulamalarının gelişmesi ve iç is yükünde daha fazla saydamlık faktörleri arasında anlamlı farklılık bulunmuştur. 3.2 Anket Sonuçlarının İrdelenmesi Anket webropol anket programı kullanılarak online olarak gerçekleştirilmiştir. Anketlere 51 erkek, 122 kadın olmak üzere toplam 173 kişi katılmıştır. Yükseltme için başvurma durumu da kadınlar ve erkekler arasında anlamlı farklılık göstermemektedir. Daha ileri bir iş başvurusunda bulunmayanlar arasında başvurmak için hazır hissetmeyenler daha çok erkeklerdir. Kadınların büyük çoğunluğu ise mevcut konumundan memnun olduğu için başvurmadığını belirtmiştir. Burs alan doktora öğrencilerinde kadınlar daha fazla bir orana sahipken, burs sahibi olma durumu cinsiyete göre anlamlı farklılık göstermektedir. Doktora öğrencilerinin danışman tarafından destek alması durumu kadınlar daha fazla yüzdeye sahipken, erkeklere göre anlamlı farklılık göstermemektedir. Gelecek 5 yılda kendini araştırmacı olarak görme oranı erkek doktora öğrencilerinde daha fazla olmakla birlikte, istatistiksel açıdan anlamlı bir farklılık gözlenmemiştir. Esnek çalışma saatleri ve evden çalışabilme konularında kadın ve erkek arasında anlamlı farklılık bulunmamıştır. 35

36 Aileden ayrı kalma duygusunda cinsiyetler arasında anlamlı farklılık yoktur. Ancak bu durum genel sonuçlara göre farklılık içermektedir. Genel analiz sonuçlarında aileden ayrı kalma duygusu kadınlarda anlamlı farklılık göstermiştir. İş doyumu konusunda akademik yönderlikten memnun olma seçeneği kadın ve erkek arasında anlamlı farklılık göstermiş, erkekler daha fazla memnun olduklarını belirtmişlerdir. Araştırma bütçesini artıran etkenlerde erkekler için en etkili etken yurtdışı deneyimiyken kadınlar için uluslararası işbirliğidir. Ancak tüm etkenlere göre cinsiyet grupları arasında farklılık göstermemiştir. Araştırma bütçesini artıran etkenler yaşa ve statüye göre incelendiğinde iyileştirilirmiş altyapı, kurum içi işbirliği, uluslararası işbirliği, daha az öğretim yükü, yurtdışı deneyimi ve daha anlaşılır başvuru koşulları gibi etkenler yaş gruplarına göre farklılık göstermektedir. Statülere göre incelendiğinde ise daha az öğretim yükü seçeneğinde anlamlı bir farklılık görülmektedir. Ulusal projelere katılım oranları kadınlarda daha fazla gözlemlenmektedir. Uluslararası projelerde görev yapma seçeneği kadınlarda daha fazla orana sahiptir. Proje yürütücüsü olma seçeneği, araştırmaya katılan Ankara Üniversitesi kadın akademisyenleri açısından ortalamada genel analizden daha fazla bir orana sahiptir. Son 3 yıldaki bilimsel performans incelendiğinde değişkenler arasında istatistiksel açıdan anlamlı farklılık saptanmamıştır. Kadınlar için makale, değerlendirme ve ortalama bildiri sayısı daha fazladır. Erkeklerde ise danışmanlık, performans sayısı daha fazladır. Toplumsal cinsiyet eşitliği ile ilgili faktörlerde kadın ve erkeklerin görüşleri açısından, toplumsal cinsiyet kotaları faktörü istatistiksel açıdan anlamlı farklılık göstermektedir. Statülere göre de esnek iş uygulamalarının gelişmesi ve iç iş yükünde daha fazla saydamlık faktörleri arasında anlamlı farklılık bulunmuştur. Yaş grupları birbirleriyle karşılaştırıldığında üniversitelerde çocuk bakımı olanaklarının gelişimi, toplumsal cinsiyet kotaları, iç iş yükünde daha fazla saydamlık ve kaynak konusunda daha fazla saydamlık faktörleri yaş grupları arasında farklılık göstermiştir. Bilimsel araştırmalarda başarıyı etkileyen faktörler arasında kadın ve erkek görüşleri arasında anlamlı farklılık gösteren faktörler, azim ve çalışkanlık, destekleyici aile ortamı, profesyonel destekleyici üniversite ortama, ulusal/uluslararası bilim politikalarından haberdar olma ve güçlü sosyal ağlar/ilişkiler gibi faktörler sıralanabilir. 36

37 4.Yüz yüze Görüşmeler 4.1.Kariyer Gelişimi Görüşmelere katılan kadın ve erkek akademisyenlerin meslek seçimlerindeki motivasyon kaynaklarına bakıldığında, çoğunlukla hocalarından ya da ailelerinden etkilendikleri görülmektedir (16 kişiden 12 kişi). 9 kişi hocalarından etkilendiklerini belirtirken, 3 kişi ailelerinden etkilendiklerini ifade etmişlerdir. Geriye kalan 4 kişi ise motivasyon kaynağını başka (zorunluluk gibi) nedenlerle açıklamışlardır. Kadın akademisyenlerin kariyer gelişimine ilişkin motivasyon kaynağı daha çok üniversite öğrenimi sırasında karşılaştığı hocaları gibi rol modeller olabilmektedir. Ancak kimi örneklerde meslek hayatında diğer sektörlerde karşılaşılan güçlükler sebebiyle akademisyenliğe yönelmek de vurgulanmıştır. Erkek akademisyenlerin kariyer gelişimine ilişkin motivasyon kaynağının rol modeller ve aile üyeleri olduğu görülmüştür (8 kişi arasından 7 kişi). Görüşmeye katılan çoğu kişinin, akademisyen olmaya üniversitede ve sonrasında karar verdiği görülmektedir. Kadın akademisyenlerin çoğunluğu meslek seçimine üniversite sonrasında karar vermişken, erkek akademisyenlerin eşit oranda lise ve üniversite yıllarında karar verdiği görülmektedir. Kariyer gelişiminde yaşanan kesinti ve güçlüklere bakıldığında; genel olarak kadın ve erkek akademisyenlerin akademik hayatta bir kesinti/engel ile karşılaştıkları görülmektedir( 16 kişi arasından 12 kişi). Bu anlamda kadın akademisyenler, kesinti ya da engelin nedeninin çoğu zaman iş güvencesizliği olduğunu ifade ederken, erkek akademisyenler, yaşanan güçlük ya da engelin nedenini ağırlıkla akademik yükselme sorunları olduğunu belirtmişlerdir. Görüşme yapılan kadın akademisyenlerin kariyer gelişiminde gerçekleşen kesinti ve güçlüklerle baş edebilmek için oluşturdukları stratejiler ağırlıkla aile desteği ile kurum ve yöneticilerin desteğine dayanmaktadır. Örneklemi oluşturan 8 erkekten 3 ü herhangi bir kesinti ve engelleme ile karşılaşmadığını belirtirken, geriye kalan 5 erkekten 2 si yoğun çalışmayı strateji olarak benimsemiştir. Diğer 3 katılımcı ise farklı stratejiler benimsemiştir (1 arkadaş ve meslektaşlardan destek, 1 ek iş yapmak). Mesleki başarılara bakıldığında, Ankara Üniversitesi özelinde herhangi bir faktörün belirgin bir biçimde öne çıktığını söylenemez. Bununla birlikte en çok alana katkı başarı kriteri olarak 37

38 tanımlandığı görülmektedir (16 kişi arasından 5 kişi). Bunun yanı sıra, yetiştirdiği öğrenciler, akademik alana katkı, uluslararası deneyimler gibi seçeneklerin yanı sıra farklı kriterler de belirtilmiştir. Kadın akademisyenler 3 ü alana katkıyı başarı kriteri olarak tanımlarken, diğerleri de burslar, yetiştirdiği öğrenciler, yurtdışı deneyimini başarı kriterleri tanımlamışlardır. Erkeklerde ise 3 kişi yetiştirdiği öğrenciler, 2 kişi uluslararası deneyimler ve 2 kişi de alana katkıya mesleki başarı yönünde öncelik vermişlerdir. Görüşülen kadın ve erkek akademisyenlerin önümüzdeki beş yıl içerisindeki ana hedefleri arasında mesleki yükselmenin (16 kişiden 8 kişi, 8 kadından 6 sı) ve bir kitap, proje vb gibi akademik hedeflerin (16 kişiden 5 kişi, 8 kadından 1 i) öncelikli olduğu görülmektedir. Örneklemi oluşturan diğer katılımcılar ise temelde geleceğe yönelik olarak belirsizlik ve endişeler taşımaktadırlar. Bu nedenle 2 kişi emekli olmayı tercih etmiştir. 4.2 Konum Görüşme yapılan kadın ve erkek akademisyenlerin büyük çoğunluğunun iş yükü öğretim etkinlikleri oluşturmaktadır (16 kişiden 11 i). Geriye kalanlardan 3 kişi araştırma 1 kişi de bürokratik/idari işlerin ağırlıkta olduğunu belirtmiştir. Görüşmeye katılan akademisyenlerin büyük çoğunluğu ders yükü ve danışmanlık gibi işlere çok zaman harcamaları ve bu nedenle araştırmaya yeterince zaman ayıramadıkları için mutsuz olduklarını belirtmişlerdir. Yine araştırmaya katılan akademisyenlerin önemli bir kısmının (16 kişiden 13 kişi) idari bir görevde bulunduğu veya proje yöneticiliği yaptığı anlaşılmıştır. Görüşme yapılan kadınlardan idari bir görevi olanlar, 8 kişiden 6 kişi olmak üzere önemli çoğunluğu oluşturmaktadır. İdari görev alan 6 kadından 2 si proje yöneticiliği yaptığını belirtmiştir. Görüşme yapılan 8 erkekten 7 si idari bir görev aldıklarını belirtmişlerdir. 7 erkekten 4 ü proje yöneticisi, 2 si dekan veya dekan yardımcısı, 1 kişi ise yüksek okul müdürlüğü yaptığını belirtmiştir. Yöneticilik yapan erkekler bu işi kendilerini geliştirmek, deneyim elde etmek ve daha önemli idari görevler için bir tür hazırlık yaptıklarını belirtmişlerdir. Oysa kadınlar arasında böyle bir hedef belirleme ve onun için gerekli yatırım yapma ihtiyacı dile getirilmemiştir. Görüşme yapılan kadın ve erkek akademisyenlerin 16 kişiden 7 si ekip çalışmasına katılırken 7 si de gerek duymadığı için katılmıyor, geriye kalan 2 si gerek duyduğu halde ekip çalışmasına katılamıyor. Kadınların çoğunluğu (8 kişiden 5 i) gerek duymayarak ekip çalışmasına katılmazken, 2 si katıldığını ve 1 kişi de gerek duyduğu halde katılamadığını belirtmiştir. 38