OKUL ÖNCESİ DÖNEM ÇOCUĞUNDA MATEMATİK EĞİTİMİ VE OKUL ÖNCESİ EĞİTİMDE MATEMETİK EĞİTİMİ MÜFREDATI. Aybüke Tuğçe ÖZKAN

Transkript

1 OKUL ÖNCESİ DÖNEM ÇOCUĞUNDA MATEMATİK EĞİTİMİ VE OKUL ÖNCESİ EĞİTİMDE MATEMETİK EĞİTİMİ MÜFREDATI Matematiksel Kavramların Gelişimi Aybüke Tuğçe ÖZKAN Öğrenim hayatımızın bazı aşamalarında, matematik hepimizin çekindiği bir ders olmuştur. Okul öncesi dönem matematik eğitiminde en önemli aşamalardan biri, hatta en önemlisidir çünkü, okul öncesi dönemde matematik korkusu/kaygısı gelişmemiştir. Matematiğin oyuncu, eğlenceli, güzel yüzünü tanımak için daha uygun bir ortam olamaz. Matematiksel kavramların temeli bebeklikte atılmaktadır. Bebekle çevrelerini izleyerek, dokunarak, koklayarak, tadarak ve sesleri işiterek çevrelerine ilişkin her şeyi doğal bir merakla öğrenmek istemektedir. Büyüklük, ağırlık, şekil, zaman ve mekânla ilgili pek çok bilginin temeli bebeklikte atılmaktadır. Çocukların keşfetme ve denemeler yapma isteği bebekliği izleyen yıllarda da artarak devam etmektedir. İki yaşından sonra çocuğun yeni durumlarla başa çıkma, sorunlara uygun çözüm yolunu bulma konusundaki yeterliliği gelişmektedir. Sorunları çözümlemek için veri toplama ve topladığı verileri organize etme görülmeye başlar. Bu kapsamda çocuk gözlem yapma, kaydetme, sayısal işlemler ve organizasyonla ilgili becerilerini artırmaktadır. Bebeklikte nesne devamlılığının kazanılmaya başlaması kavram gelişiminde, dolayısıyla matematiksel kavramların kazanılmasında önemli bir aşamayı oluşturmaktadır. Yine bu dönemde neden-sonuç ilişkilerinin temel olarak başladığı görülmektedir. Bir yaş civarındaki çocuklara görsel uyarım sunulduğunda nesne setlerinin azlık-çokluğunu ayırt edebildikleri görülebilir. 1

2 Matematik kavramlarına temel oluşturabilecek eşleştirme davranışını çocuklar 1-2 yaş civarında gösterebilmektedir. Bu dönemde çocuklar üç nesne arasından aynı olan ikisini eşleştirebilmektedir. Eşleştirme becerisi yaşla birlikte daha karmaşık eşleştirmelere doğru gelişmektedir. Üç-dört yaşındaki çocuklar geometrik şekilleri eşleştirebilmektedir. İki-üç yaş civarında büyük-küçük, üç yaşa doğru ise uzun-kısa tanıyıp ayırt edilebilmektedir. Gruplama becerisinin temelleri yaş civarında görülmektedir. Bu dönemde bebeklerde nesneleri algısal benzerliklerine gruplamaya başlama görülebilmektedir. 2-3 yaş civarında konuya ve temel sınıfsal ilişkilere göre gruplama yapabilir. Örneğin bir panteri ve bir ev kedisini kedi sınıfında isimlendirebilir. Yaşın ve deneyimlerin artması ile gruplama becerisi daha üst seviyede ve sınıfsal özelliklere uygun şekilde gerçekleştirilebilmektedir. Çocuklar iki yaş civarında sayısal terimleri sıklıkla kullanmaktadır. Ancak bu, sayıları gerçekten anladıkları anlamına gelmemektedir. Piaget e göre sayıları gerçek anlamda anlama somut işlemler döneminde gerçekleşmekte, işlem öncesi dönemde henüz sayı korunumunda başarılı olunamamaktadır. Ayrıca Piaget işlem öncesi dönemdeki çocukların kardinal sayılar ve sıra sayılarıyla ilgili bir anlayışa ulaşmadığına inanmaktadır. Ancak pek çok araştırmacı Piaget in bu görüşlerine katılmamaktadır. Örneğin iki yaş çocuklarıyla yapılan bir çalışmada; iki resim göstererek bana üç balığı göster dendiğinde çocuklar doğru resmi işaret etmiştir. Üç-dört yaşlarında çocuklar bire bir eşleme yapabilmektedir. Başlangıçta bir sana bir bana gibi ikili, dört yaşından sonra ise daha ileri düzeyde bire bir eşleme yapılmaktadır. Örneğin dört yaşındaki çocuklara altı bebek ve beş yüzük gösterilerek altı bebek var, her bebek için bir yüzük var mı? diye sorulduğunda çoğu Hayır, altı bebek ve beş yüzük var cevabını vermişlerdir. 2

3 Çocuklar 4-5 yaşlarında birden ona kadar ezbere sayabilir, bir beş arası rakamları tanıyıp-isimlendirebilir. Beş-altı yaşlarında çocuklar birden yirmiye kadar anlamlarını bilerek sayabilmekte ve bir grup nesneyi tek tek sayarak kaç tane olduğunu söyleyebilmektedir. Birle on arasındaki rakamları sıraya dizebilmekte ve tanıyıp-isimlendirebilmektedir. Bir grup nesneyi büyüklüğüne göre sıralayabilir. Yarım ve bütünü gösterir, bir grup nesneyi ikişerli, üçerli gruplara ayırabilir. Küçük sayılar içinde toplama-çıkarma yapabilir. En az, en çok, birkaçı, birçoğu, hepsi, hiçbiri gibi nicelikle ilgili terimlerin anlamlarını bilir. Matematik Öğrenmeyi Etkileyen Faktörler: Çocuğun büyümesi, olgunlaşması, hastalıkları, beslenmesi vs. Zekâsı İlgi ve yetenekleri Sosyal ve duygusal gelişimi Anne ve babanın eğitim durumu Ailenin ekonomik düzeyi Ailede bireyler arası ilişkiler Okulun vermiş olduğu eğitimin niteliği Toplumsal koşullar olarak sıralandırılabilir 3

4 Okul Öncesi Eğitim Kurumlarında Matematik Eğitimi ve Müfredatı Okulöncesi matematik müfredatı düşünceye yönelik ve içerik olmak üzere iki tür standarttan oluşmaktadır. Düşünceye yönelik standartlar, matematiksel sonuç çıkartma üzerinde yoğunlaşırken, içerik standartları matematiksel konuları kapsar. Düşünceye yönelik standartlarda; problem çözme, iletişim, sonuç çıkartma ve bağlantılar olmak üzere dört standart vardır. Tahmin etme, sayı, geometri ve uzaysal konular, ölçme, istatistik/olasılık ve örüntüler gibi konular ise içerik standartlarını kapsamaktadırlar. Düşünceye Yönelik Standartlar Problem çözme, matematiğin diğer bütün alanlarını anlayabilmenin anahtarıdır. Problem çözme, keşfetme ve mantıksal düşünme yeteneklerini geliştirir. Buna ek olarak matematiksel düşünce dili kullanma ve sosyal yeteneklerin inşa edilmesine de yardımcı olmaktadır. İletişim, çocuklarla konuşma ve onları dinleme olarak tanımlanmaktadır. Bunun anlamı kelimelerle, diyagramlarla, resimlerle, sembollerle sonuca ulaşma yollarını bulabilmektir. Sonuç çıkartma, soruyu düşünerek, anlamlı cevabı bulabilmektir ve aynı zamanda problem çözmenin de en büyük parçasıdır. Bağlantılar, matematiğin çocuklar tarafından daha kolay anlaşılmasını sağlar. Çünkü bağlantılar belli kuralların pek çok farklı şeye uygulandığını göstermektedir. İçerik Standartları Örüntüler, nesnelerin tekrarı ve sonuca ulaşırken bunlar arasındaki ilişkileri birleştirebilmedir. Örüntüler, sayma ve geometrinin bir görünümüdür ve örüntüler arasındaki ilişkileri, müzikte, sanatta ve giysilerimizde bulmak mümkündür. Örüntüler ve ilişkiler, ritimleri, tekrarları, kısadan uzuna, küçükten büyüğe doğru sıraya sokmayı, sınıflama ve gruplamaları anlamaya yardımcı olur. Sayı, düşünme yeteneklerinin gelişimini içerir ve sayılar arasındaki ilişkilerin nasıl çalıştığını öğretir. Geometri, matematiğin, şekil, uzay, yön/konum ve hareket içeren alanlarını kapsamakta ve içinde yaşadığımız fiziksel dünyayı sınıflayabilmemize yardımcı olmaktadır. 4

5 Uzaysal kavramlar, ise insanlar ve nesneler arasındaki ilişkiler hakkında bilgi edinmeyi öğretir. Tahmin etme, bir nesnenin büyüklüğü ve ağırlığı ile ilgili olarak fikir yürütmedir. Çok küçük çocuklar doğru tahminlerde bulunamazlar çünkü bunlarla ilgili kavramları henüz öğrenmemişlerdir. İstatistik ve olasılıklar, grafikleri ve tabloları kullanarak ilişkileri görebilme ve kıyaslama yapabilmeyle çocuklar tarafından öğrenilir. Grafikler, bilgiyi matematiksel olarak görmemizi sağlarken, tablolar takvimleri kapsar ve herkesin haftalık aktivitelerini organize edebilmelerine yardımcı olur. Ölçme, nesnelerin uzunluklarının, yüksekliklerinin ve ağırlıklarının farklı birimler kullanılarak değerlendirilmesi olarak tanımlanabilir. Okul Öncesi Dönemde Temel Matematik Kavramları ve Becerileri Sayılar-sayma Rakamlar Basit düzeyde işlemler Birebir benzerlik Parça-bütün ilişkisi Karşılaştırma Renk Sıralama Sınıflama ve ayırma Birebir eşleme Geometrik şekiller Uzamsal mantık Ölçüm yapma Hacim, ağırlık, uzunluk, sıcaklık, zaman, ısı Mekânda konum olarak sıralanabilir. Okul Öncesi Eğitimi Programı na Göre Matematik Eğitimi Milli Eğitim Bakanlığı çerçevesinde hazırlanan Okul Öncesi Eğitimi Programı kapsamında matematik eğitimi incelendiğinde; Fen ve matematik etkinlikleri birlikte ele alınmış ve şu şekilde tanımlanmıştır: Çocukları gözlem yapmaya, araştırma, inceleme ve keşfetmeye yönelten etkinliklerdir. Bu etkinlikler deneyler, araçları tanıma ve kullanma, keşifler, icatlar, mutfak çalışmaları, doğa gezileri ve yürüyüşleri, piknikler, kamplar, koleksiyonlar, ilgili bilim alanındaki kaynak kişileri konuk olarak çağırma, fotoğraf çekme ve inceleme vb. gibi çalışmalardan oluşmaktadır. Ayrıca programda belirlenen amaç ve kazanımlar bilişsel alan basamağında net bir şekilde belirlenmiş ve bu da okul öncesi matematik eğitimi müfredatı ve yıllık/günlük planlar için oldukça faydalı olmuştur. 5