50 Soruda Sosyal Güvenlik Uygulaması

Transkript

1 50 Soruda Sosyal Güvenlik Uygulaması Nisan 2014 kpmg.com.tr kpmgvergi.com

2 50 Soruda Sosyal Güvenlik Uygulaması

3 4 50 Soruda Sosyal Güvenlik Uygulaması İçindekiler Önsöz 7 1 Afet durumunda bildirim ve primlerin ertelenmesi nasıl uygulanır? 8 2 Borçlunun çok zor durum hali nedir? 9 3 İş kazasının bildirilmesi, işverenin ve 3.kişinin sorumluluğu uygulaması nasıldır? 11 4 Mali tatil dönemi nedir? 13 5 İdari para cezaları ve zamanaşımı düzenlemesi nasıldır? 14 6 İdari para cezalarına itiraz ve peşin ödeme indirimi uygulaması nasıldır? 20 7 İdari para cezalarında pişmanlık indirimi nasıl uygulanır? 21 8 İşe iade davası sonucu ödenen ücret veya tazminatın sigorta primi açısından uygulaması nasıldır? 23 9 İşe iade davası sonucu işten ayrılış bildirgesinin verilme süresinde yapılan değişiklik düzenlemesi nasıldır? İşe iade davası sonucu aylık prim ve hizmet belgesinin verilme süresinde yapılan değişiklik düzenlemesi nasıldır? Eksik gün bildirimi ve puantaj kayıtlarında yapılan değişiklik düzenlemesi nasıldır? Asgari işçilik incelemesi uygulaması nasıldır? Kayıt ibrazı düzenlemesi nasıldır? Şirket ortağının prime esas kazanç matrahı konusunda yeni düzenleme nasıldır? Yurt dışı çalışmalarına sağlanan sigorta primi teşvik düzenlemesi nasıldır? On ve daha fazla işçi çalıştıran işverenlere sağlanan sigorta prim teşviki nedir? Sigorta prim teşviklerinden yararlanmanın askıya alınması nedir? Özel sağlık sigortası primi ve emeklilik katkı payları sigorta primine esas kazanç açısından nasıl uygulanır? İhale konusu işin devamlı mahiyetteki işyeri sigortalıları ile yapılması açısından ilişiksizlik belgesi nasıl verilir? İhale konusu işin konsorsiyum halinde üstlenilmesinde ilişiksizlik belgesi ayrı ayrı düzenlenir mi? İhale konusu işin iş ortaklığı halinde üstlenilmesinde ilişiksizlik belgesi ayrı mı yoksa birlikte mi düzenlenir? Sosyal güvenlik sözleşmesi yapılmamış ülkelerde iş üstlenen işverenlerin ve çalıştırdıkları işçilerin ödeyecekleri primler nelerdir? Hizmet sözleşmesi ile çalışan sigortalının, çalıştığı şirkete ortak olması halinde, sigortalılık statüsü değişir mi? Prim borçlarının KDV iade alacağından mahsubu düzenlemesi nasıldır? 47

4 50 Soruda Sosyal Güvenlik Uygulaması 5 25 İşverence (inşaat, güvenlik v.b işlerinde) alt işveren (taşeron) çalıştırılması halinde SGK sorumlulukları nelerdir? Alt işverenin (taşeron) ödemediği primlerden asıl işveren sorumlu mudur? Yabancı uyrukluların sigortalı sayılıp sayılmayacakları nasıl belirlenir? Sosyal güvenlik açısından üst düzey yöneticelerin sorumluluğu varmıdır? Deneme süresinde sigorta bildirimi yapılır mı? Sigortalılık Ne zaman başlar? Bildirimi nasıl yapılır? İşverenin işyerinde eşini çalıştırmasının sosyal güvenlik boyutu nedir? Prim destekleri birlikte nasıl uygulanır? Şirket ortaklarının sigortalılık başlangıcı ve bitimi ne zaman ve nasıl bildirilir? Aylık prim ve hizmet belgesi ne zaman verilir? Aylık prim ve hizmet belgesinin sonradan verilmesi halinde işleme konur mu? Primler ne zaman ödenir? İşyerinin tescil, devir, intikal ve nakledilmesinde yapılacak işlemler nelerdir? yılı prime esas kazancın alt ve üst sınırları ve prime esas kazançlardan istisna tutulacak yemek parası, çocuk zammı ve aile zammı (yardımı) tutarları nedir? Prime tabi olmayan kazançlar nelerdir? Aylık prim ve hizmet belgesinde, prim ödeme gün sayısı nasıl hesaplanır? Eksik gün nedenlerinin ve işten çıkış nedenlerinin bildirimi nasıl yapılır? e-sigorta uygulaması nasıl yapılır? Prim oranları ve devlet katkısı ne kadar? Çalışılmadığına İlişkin Bildirim Nasıl Yapılır? Sigortalı işten ayrılış bildirgesi ne zaman verilir? Yaşlılık aylığı bağlanmasında 18 yaş öncesi sigortalılık süreleri dikkate alınır mı? tarihi öncesi sigortalı olanlar yaş haddinden nasıl emekli olurlar? tarihi sonrası sigortalılar hangi koşullarla emekli olurlar? Farklı sigortalılık kapsamında çalışanlar nerden emekli olurlar? Aynı zamanda SSK ve Bağ-Kur kapsamında çalışılsa ne olur? Kadın sigortalılara özel haklar nelerdir? İki Günlük İstirahat Raporu Alan İşçiye Ücret Ödenir mi? 102

5 Kısaltmalar Kurum: Sosyal Güvenlik Kurumu Kanun: 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu Yönetmelik: Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği Ünite: Sosyal Güvenlik Kurumu nun ilgili birimi

6 50 Soruda Sosyal Güvenlik Uygulaması 7 Önsöz Değerli okuyucular, KPMG Türkiye Vergi Bölümü tarafından derlenen bu bilgi dokümanı, sosyal güvenlik uygulamalarına ilişkin en güncel ve en sık karşılaşılan soruları bir araya getirerek, güncel ve uygulamaya yönelik açıklayıcı cevaplar sunmayı amaçlamaktadır. Son mevzuat değişiklikleri ışığında örnek uygulamaların da yer aldığı söz konusu rehber, alışılagelmiş sosyal güvenlik rehberlerinde rastlanan, daha ziyade mevzuatı özetleyen klasik anlayışın dışına çıkarak, uygulamada karşılaşılabilecek özel durumlara ilişkin açıklamalar içermektedir. İşverenin mali yönden zor duruma düşmesi, afet durumu, iş kazası meydana gelmesi gibi temenni etmediğimiz olağandışı hallerde bilinmesi ve yapılması gereken işlemlerin yanı sıra; olağan bildirimler, primler, teşvikler gibi günlük işlemler de rehberde yer alan konular arasındadır. Zamanaşımı, evrakların ibrazı, cezayı doğuran eylemler ve uygulanacak idari para cezaları, idari para cezalarına itiraz, idari para cezalarında indirim, asgari işçilik incelemesi, asgari işçilik incelemesinin durdurulması gibi geniş bir içeriğe yer verilen rehberde; yabancıların sosyal güvenliği, alt işverenüst işveren ilişkisi gibi özellik taşıyan konular ve emeklilik ile farklı kapsamlarda çalışma gibi günlük hayatta sık sorulan konular da yer almaktadır. Bu vesile ile söz konusu rehberin hazırlanmasındaki katkılarından dolayı Sayın Metin Aysoy a teşekkürlerimizi sunar, ilgilenenlere faydalı olmasını dileriz. Abdulkadir Kahraman KPMG Türkiye Vergi Bölüm Başkanı, Ortak

7 8 50 Soruda Sosyal Güvenlik Uygulaması 1Afet Durumunda Bildirim ve Primlerin Ertelenmesi Nasıl Uygulanır? 5510 sayılı Yasa nın 91 inci maddesine göre; işyerleri yangın, su baskını, yer kayması, deprem gibi afete uğrayan, tabii afet nedeniyle tarımsal faaliyetinden dolayı zarar gören işverenler ile 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamındaki sigortalılar, bu durumu belgelemeleri kaydıyla olayın meydana geldiği tarihten itibaren üç ay içinde talepte bulunmaları ve prim ödeme aczine düştüklerinin, yapılacak inceleme sonucu anlaşılması halinde, afet tarihinden önce ödeme süresi dolmuş mevcut prim borçları ile afetin meydana geldiği tarihten itibaren tahakkuk edecek üç aylık prim borçları, olayın meydana geldiği tarihten itibaren bir yıla kadar Kurumca ertelenebilir. Birinci fıkrada belirtilen durumlarda; afetin meydana geldiği ayda verilmesi gereken aylık prim ve hizmet belgeleri, afetin meydana geldiği ayı takip eden üç ay içinde Kurum a verildiği takdirde, süresinde verilmiş sayılır. 15/05/1959 tarih ve 7269 sayılı Umumi Hayata Müessir Afetler Dolayısıyla Alınacak Tedbirlerle Yapılacak Yardımlara Dair Kanun uyarınca, genel hayatı etkilediğine karar verilen afetler nedeniyle, afet bölgesinde doğrudan veya dolaylı olarak zarar gören işverenlerle sigortalı ve hak sahiplerinin bu Kanun a göre vermekle yükümlü oldukları belgelerin verilme süresi ile ödenmesi gereken primlerin ve diğer Kurum alacaklarının ödeme sürelerini bu Kanun daki sürelere bağlı olmaksızın, afet bölgesindeki şartları ve gelişmeleri göz önünde tutarak belirlemeye ve ertelemeye Kurum yetkilidir. Prim borcunun ertelendiği sürede zamanaşımı işlemez ve ertelenen kısmına gecikme cezası ve gecikme zammı uygulanmaz. İtfaiye ve belediye zabıta müdürlüklerine tespit yaptırılıp, afet belgelenebilir. Defter ve kayıtların afetten zarar gördüğü, mahkemeden alınacak, zayi belgesiyle kanıtlanabilir.

8 50 Soruda Sosyal Güvenlik Uygulaması 9 2Borçlunun Çok Zor Durumu Hali Nedir? Sosyal Güvenlik Kurumu nun tarih ve 2011/53 sayılı Genelgesinde belirtildiği üzere; 6183 sayılı Kanun un 48 inci maddesi uyarınca amme borcunun vadesinde ödenmesi veya haczin tatbiki veyahut haczolunmuş malların paraya çevrilmesi borçluyu çok zor duruma düşürecekse, tecil ve taksitlendirme işlemi yapılabilmektedir. Bu bakımdan, yapılacak tecil ve taksitlendirme işlemlerinde borçlunun çok zor durum halinin tespitinde; Kasa+Banka+Kısa Vadeli Alacaklar / Kısa Vadeli Borçlar formülü sonucu bulunacak oranın 2 ve altında olması halinde, bu durum borçlu açısından çok zor durum hali olarak kabul edilecektir. Rasyonun; a) 1,5 ve altında olması durumunda tecil ve taksitlendirme işleminin azami 36 aya kadar, b) 1,51 ila 2,00 aralığında olması halinde tecil ve taksitlendirme işleminin azami 30 aya kadar, eşit taksitler halinde ödenmesini sağlayacak şekilde söz konusu borçlar idarece ödeme planına bağlanabilecektir. Yukarıda belirtilen süreler azami tecil ve taksitlendirme süreleri olup, tecil ve taksitlendirmeye yetkili makamlarca daha az süreli tecil ve taksitlendirme yapılabilecektir. Yine, yukarıdaki formüle göre yapılacak hesaplama sonucu bulunacak rasyonun 2,01 ve üzerinde olması halinde ise, borçluların tecil ve taksitlendirme talepleri reddedilecektir. Ancak, belirtilen formüle göre yapılacak likidite oranı hesaplamalarında virgülden sonraki iki rakam dikkate alınacak ve herhangi bir yuvarlama işlemi yapılmayacaktır.

9 10 50 Soruda Sosyal Güvenlik Uygulaması Borçlunun çok zor durum halinin tespitinde; a) Tecile konu borç toplamı, borç türü bazında TL ve altında olan borçlular ile borç miktarı üzerinde durulmaksızın kamu kurum ve kuruluşları ile belediyeler (şirketleri hariç) için çok zor durum halinin tespitinde, Mali Durum Bildirim Formu ile beyan edecekleri bilgiler esas alınacaktır. b) Tecil ve taksitlendirme başvurusunda bulunan borçluların herhangi bir borç türü bazında tecile konu borçları toplamının TL üzerinde olması durumunda, çok zor durum halinin tespitinde; i. Halka açık olan şirketlerin Sermaye Piyasası Kurulu na verdikleri en son bilanço esas alınarak likidite oranı Kurumca hesaplanacaktır. ii. Bu bendin (1) No.lu alt bendi dışında kalan borçlular yönünden ise, 1/6/1989 tarih ve 3568 sayılı Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirlik Kanunu na göre ruhsat almış ve faaliyet belgesine sahip serbest muhasebeci mali müşavir ve yeminli mali müşavirlerce yukarıdaki formüle göre hesaplanacak likidite oranına göre işlem yapılacaktır. Borçların tecili ve taksitlendirilmesinde borcun eşit taksitlerle ödenmesi esastır. Ancak, borçlularca kademeli ödeme planında ısrar edilmesi ve ünitece borçlunun taksitlerini eşit olarak ödeyemeyecek durumda olduğuna kanaat getirilmesi halinde; en fazla ilk altı taksit, eşit taksitlere bölünmüş ödeme planındaki taksit tutarının % 50 sinden az olmamak kaydıyla kademeli olarak tecil ve taksitlendirilebilecektir.

10 50 Soruda Sosyal Güvenlik Uygulaması 11 3İş kazasının Bildirilmesi, İşverenin ve Üçüncü Kişinin Sorumluluğu Uygulaması Nasıldır? 5510 sayılı Yasa nın 13 üncü maddesi uyarınca; sigortalılar bakımından bunları çalıştıran işveren tarafından, o yerin yetkili kolluk kuvvetlerine derhal ve Kurum a da en geç kazadan sonraki üç iş günü içinde, iş kazası ve meslek hastalığı bildirgesi ile doğrudan ya da taahhütlü posta ile Kurum a bildirilmesi zorunludur. Bu süre, iş kazasının işverenin kontrolü dışındaki yerlerde meydana gelmesi halinde, iş kazasının öğrenildiği tarihten itibaren başlar. İş Kazası ve Meslek Hastalığı Bildirim Formunun elektronik ortamda veya doğrudan ya da posta yoluyla Kurum a gönderilmesi gerekmektedir. İşverenler tarafından elektronik ortamda gönderilecek olan İş Kazası ve Meslek Hastalığı Bildirim Formu na adresindeki e-sgk / Diğer Uygulamalar / Çalışılmadığına Dair Bildirim Girişi alt menüsünden Hizmet Akdi ile Çalışanlar başlığı altındaki İşveren Bildirim İşlemleri ekranından ulaşılabilecektir sayılı Yasa nın 21 inci maddesine göre, iş kazasının, belirtilen sürede işveren tarafından Kurum a bildirilmemesi halinde, bildirim tarihine kadar geçen süre için sigortalıya ödenecek geçici iş göremezlik ödeneği, Kurumca işverenden tahsil edilir. Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği nin 45 inci maddesine göre; a) İş kazası veya meslek hastalığı, işverenin kastı sonucunda meydana gelmişse işveren Kurum a karşı sorumlu hâle gelir. Kasıt; iş kazası veya meslek hastalığına, işverenin bilerek ve isteyerek, hukuka aykırı eylemiyle neden olması hâlidir. İşverenin eylemi hukuka aykırı olmamakla birlikte, yaptığı hareketin hukuka aykırı sonuç doğurabileceğini bilmesi, ihmali veya ağır ihmali sorumluluğunu kaldırmaz.

11 12 50 Soruda Sosyal Güvenlik Uygulaması b) İş kazası veya meslek hastalığı işverenin, sigortalıların sağlığını koruma ve iş güvenliği ile ilgili mevzuat hükümlerine aykırı hareketi sonucunda oluşmuşsa işvereni Kurum a karşı sorumlu hâle getirir. Mevzuat; yasal olarak yürürlüğe konulmuş ve yürürlüğünü muhafaza eden, sigortalıların sağlığını koruma ve iş güvenliği alanında, yasa koyucu ile yasa koyucunun yürütme veya İdare ye verdiği yetki sonucu, bu organlarca kabul edilen genel, objektif kural veya hükümlerin tümüdür. c) İşverenin sorumluluğunun tespitinde kaçınılmazlık ilkesi dikkate alınır. Kaçınılmazlık, olayın meydana geldiği tarihte geçerli bilimsel ve teknik kurallar gereğince alınacak tüm önlemlere rağmen, iş kazası veya meslek hastalığının meydana gelmesi durumudur. İşveren, alınması gerekli herhangi bir önlemi almamış ise olayın kaçınılmazlığından söz edilemez. d) İş kazası,meslek hastalığı ve hastalık, üçüncü bir kişinin kusuru nedeniyle meydana gelmişse; sigortalıya ve hak sahiplerine yapılan veya ileride yapılması gereken ödemeler ile bağlanan gelirin başladığı tarihteki ilk peşin sermaye değerinin yarısı, zarara sebep olan üçüncü kişilere ve şayet kusuru varsa bunları çalıştıranlara rücu edilir. e) Üçüncü bir kişinin kastı nedeniyle malûl veya vazife malûlü olan sigortalıya veya ölümü hâlinde hak sahiplerine, Kanun uyarınca bağlanacak aylığın başladığı tarihteki ilk peşin sermaye değerinin yarısı, Kurumca zarara sebep olan üçüncü kişilere rücu edilir.

12 50 Soruda Sosyal Güvenlik Uygulaması 13 4Mali Tatil Dönemi Nedir? 5604 sayılı Mali Tatil İhdas Edilmesi Hakkında Kanun a istinaden her yılın Temmuz ayının birinden yirmisine kadar (yirmisi dahil) malî tatil uygulanmakta olup, Haziran ayının son gününün tatil günü olması halinde mali tatil, Temmuz ayının ilk iş gününü takip eden günden başlamaktadır. Mali tatilin sona erdiği günü izleyen yedi gün içinde biten 5604 sayılı Kanun un 1 inci maddesindeki kanuni ve idari süreler, mali tatilin son gününü izleyen tarihten itibaren yedinci günün mesai saati bitiminde sona ermiş sayılmakta olup; mali tatilin son gününü izleyen yedinci günün resmi tatile rastlaması halinde ise süre, resmi tatili izleyen ilk iş günü mesai saati bitimine kadar uzamaktadır sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortalar Kanunu nda yer alan bütün beyan, bildirim ve ödemelerine ilişkin sürelerin mali tatil dönemine rastlaması durumunda; yukarıda belirtildiği üzere süreler uzamaktadır. Bu kuralın tek istisnası, iş kazası ve meslek hastalığı bildirimleridir.

13 14 50 Soruda Sosyal Güvenlik Uygulaması 5İdari Para Cezaları ve Zamanaşımı Düzenlemesi Nasıldır? 5510 Sayılı Kanun un 102 nci Maddesine Göre İdari Para Cezaları 8 inci maddenin birinci fıkrasında yer alan, sigortalı işe giriş bildirgesini ve 61 inci maddede belirtilen, genel sağlık sigortası giriş bildirgesini süresinde ve Kurumca belirlenen şekle ve usule uygun vermeyenler hakkında, her bir sigortalı için aylık asgari ücret tutarında. 8 inci maddenin birinci fıkrasında belirtilen, sigortalı işe giriş bildirgesinin verilmediğinin, mahkeme kararından veya Kurum un denetim ve kontrol ile görevli memurlarınca ya da diğer kamu idarelerinin denetim elemanlarınca yapılan tespitlerden veya bankalar, döner sermayeli kuruluşlar, kamu idareleri ile kanunla kurulan kurum ve kuruluşlardan alınan bilgi ve belgelerden anlaşılması halinde, her bir sigortalı için aylık asgari ücretin iki katı tutarında. İşyeri esas almak suretiyle, sigortalı işe giriş bildirgesinin verilmediğinin, bir yıl içinde ikinci kez mahkeme kararından veya Kurum un denetim ve kontrol ile görevli memurlarınca ya da diğer kamu idarelerinin denetim elemanlarınca yapılan tespitlerden veya bankalar, döner sermayeli kuruluşlar, kamu idareleri ile kanunla kurulan kurum ve kuruluşlardan alınan bilgi ve belgelerden anlaşılması halinde, her bir sigortalı için aylık asgari ücretin beş katı tutarında. 11 inci maddede belirtilen, işyeri bildirgesini yasal süresinde Kurumca belirlenen şekle ve usule uygun vermeyenlere: Kamu idareleri ile bilanço esasına göre defter tutmak zorunda olanlar için asgar ücretin üç katı tutarında.

14 50 Soruda Sosyal Güvenlik Uygulaması 15 Diğer defterleri tutmak zorunda olanlar için aylık asgari ücretin iki katı tutarında. Defter tutmakla yükümlü olmayanlar için aylık asgari ücret tutarında. 86 ncı maddede belirtilen, aylık prim ve hizmet belgesini süresinde ve Kurumca belirlenen şekil ve usulde vermeyenlere her bir fiil için: Belgenin asıl olması halinde, aylık asgari ücretin iki katını geçmemek kaydıyla, belgede kayıtlı sigortalı sayısı başına aylık asgari ücretin beşte biri tutarında. Belgenin ek olması halinde, aylık asgari ücretin iki katını geçmemek kaydıyla, her bir ek belgede kayıtlı sigortalı sayısı başına aylık asgari ücretin sekizde biri (1/8) tutarında. Ek belgenin 86 ncı maddenin beşinci fıkrasına istinaden, Kurumca re sen düzenlenmesi halinde aylık asgari ücretin iki katını geçmemek kaydıyla, her bir ek belgede kayıtlı sigortalı sayısı başına aylık asgari ücretin yarısı tutarında. Belgenin mahkeme kararı, Kurum un denetim ve kontrol ile görevlendirilmiş memurlarınca yapılan tespitler veya diğer kamu idarelerinin denetim elemanlarınca yapılan soruşturma, denetim ve incelemeler neticesinde ya da bankalar, döner sermayeli kuruluşlar, kamu idareleri ile kanunla kurulan kurum ve kuruluşlardan alınan bilgi ve belgelerden hizmetleri veya kazançları kuruma bildirilmediği veya eksik bildirildiği anlaşılan sigortalılarla ilgili olması halinde, belgenin asıl veya ek nitelikte olup olmadığına, işverence düzenlenip düzenlenmediğine bakılmaksızın, aylık asgari ücretin iki katı tutarında. 59 uncu madde uyarınca Kurum un defter ve belge incelemeye yetkili denetim ve kontrolle görevlendirilmiş memurları tarafından veya 59 uncu maddenin beşinci fıkrasında belirtilen SMMM ile YMM tarafından düzenlenen raporlara

15 16 50 Soruda Sosyal Güvenlik Uygulaması istinaden Kurum a bildirilmediği tespit edilen eksik işçilik tutarının mal edildiği her bir ay için, aylık asgari ücretin iki katı tutarında. İşyeri Kayıt, Belge ve Defterlerinin Kurum un Denetim ve Kontrol ile Görevlendirilmiş Memurlarınca İncelenmek Üzere Kurumca Yapılan Yazılı İhtara Rağmen 15 Gün İçinde Mücbir Sebep Olmaksızın Tam Olarak İbraz Edilmemesi veya İbraz Süresi Geçtikten Sonra İbraz Edilen Defter ve Belgelerin Tümünün veya Bir Kısmının Geçersiz Olduğunun Tespit Edilmesi Bilanço esasına göre defter tutmakla yükümlü olanlar için aylık asgari ücretin on iki katı tutarında. Diğer defterleri tutmakla yükümlü olanlar için aylık asgari ücretin altı katı tutarında. Defter tutmakla yükümlü olmayanlar için aylık asgari ücretin üç katı tutarında. Defter ve belgelerin verilen süre içinde ibraz etmekle birlikte, defter kayıtlarının geçersiz sayılması halinde, geçersizlik hallerinin gerçekleştiği her bir takvim ayı için aylık asgari ücretin yarısı tutarında (defter ve belge ibraz etmeme halinde uygulanacak cezayı geçmemek üzere). İbraz edilmekle birlikte, bilanço esasına göre defter tutulması gerekirken, işletme hesabı esasına göre defter tutulmuş olması halinde aylık asgari ücretin on iki katı tutarında. Kurum un denetim ve kontrolle görevlendirilmiş memurlarının; bu Kanun un uygulanmasından doğan inceleme ve soruşturma görevlerini yerine getirmeleri sırasında işverenler, sigortalılar, işyeri sahipleri ve bu işle ilgili diğer kişiler

16 50 Soruda Sosyal Güvenlik Uygulaması 17 görevlerini yapmasına engel olamazlar. Engel olanlar hakkında, asgari ücretin beş katı tutarında. Kurum un denetim ve kontrolle görevlendirilmiş memurlarının görevlerini yapmasını engellemek amacıyla cebir ve tehdit kullanan işverenler, sigortalılar, işyeri sahipleri ve bu işle ilgili diğer kişiler fiil daha ağır bir cezayı gerektiren ayrı bir suç teşkil etmediği takdirde Türk Ceza Kanunu nun 265 inci maddesinin ikinci fıkrasına göre cezalandırılır. Bu suçu işleyenler hakkında ayrıca asgari ücretin on katı tutarında. Her bir geçersiz ücret tediye bordrosu için aylık asgari ücretin yarısı tutarında. 8 inci maddenin yedinci fıkrasında belirtilen yükümlülükleri yerine getirmeyen kamu idareleri ile bankalara sigortalı başına aylık asgari ücretin onda biri tutarında. 8 inci maddenin üçüncü fıkrasında, 9 uncu maddenin birinci fıkrasının (b) bendinde belirtilenler için aynı maddenin üçüncü fıkrasında, 47 nci maddenin üçüncü fıkrasında ve 90 ıncı maddenin birinci fıkrasında belirtilen yükümlülükleri yerine getirmeyen kurum ve kuruluşlar ile tüzel kişilere, aylık asgari ücret tutarında. 11 inci maddenin üçüncü fıkrasında belirtilen bildirim yükümlülüğünü yasal süresi içinde yerine getirmeyen ticaret sicili memurlukları ile aynı maddenin altıncı fıkrasında belirtilen yükümlülüğü yasal süresi içinde yerine getirmeyen kurum ve kuruluşlara yerine getirilmeyen her bir bildirim yükümlülüğü için aylık asgari ücret tutarında. 85 inci maddenin beşinci fıkrasında belirtilen yükümlülükleri belirtilen sürede yerine getirmeyenlere, aylık asgari ücretin iki katı tutarında. 9 uncu maddesinin birinci fıkrasının (a) bendine göre sigortalılığı sona erenlere ilişkin bildirim ile 506 sayılı Kanun un geçici 20 nci maddesinde yer alan

17 18 50 Soruda Sosyal Güvenlik Uygulaması sandıklara, sandık iştirakçiliğinin başlama veya sona ermesine ilişkin bildirimi, süresi içinde ya da Kurumca belirlenen şekle ve usule uygun olarak yapmayanlar veya Kurumca internet, elektronik veya benzeri ortamda göndermekle zorunlu tutulduğu halde anılan ortamda göndermeyenler hakkında; bir takvim ayında işlenen bu fiillerden dolayı tutmakla yükümlü bulunulan defter ve belgelerin ibraz edilmemesi nedeniyle verilmesi gereken ceza tutarını aşmamak kaydıyla; her bir sigortalı veya sandık iştirakçisi için asgari ücretin onda biri tutarında. 100 üncü maddenin altıncı fıkrasına göre genel sağlık sigortalılarının bakmakla yükümlü oldukları kişilere ait bilgi girişlerini süresinde yapmayanlar ile bakmakla yükümlü olunan kişi olmayanlara ait bilgi girişi yapanlara asgari ücretin yarısı tutarında. Ek 6 ncı maddeye göre yapılması gereken bildirim veya kontrol yükümlülüğünün yerine getirilmemesi halinde, her bir fiil için asgari ücret tutarında sayılı Yasa nın Yürürlüğe Girdiği 01/10/2008 veya Sonraki Bir Tarihte İşlenen Fiiller Yönünden Tahakkuk Zamanaşımı Süresi 5510 sayılı Kanun un 102 nci maddesinin yedinci fıkrasında, İdari para cezaları on yıllık zamanaşımı süresine tabidir. Zamanaşımı süresi, fiilin işlendiği tarihten itibaren başlar hükmü yer almaktadır. Buna göre, 5510 sayılı Kanun da öngörülen yükümlülüklerini yerine getirmeyenler hakkında uygulanacak olan idari para cezalarının, en geç fiilin işlendiği tarihten itibaren on yıl içinde tebliğ edilmesi gerekmektedir. Örnek; Özel sektör işverenince düzenlenen 2009/Ekim ayına ilişkin aylık prim ve hizmet belgesinin Kurum a yasal süresi dışında verildiği ve söz konusu belgenin Kurumca işleme alındığı varsayıldığında, bahse konu prim belgesinin yasal

18 50 Soruda Sosyal Güvenlik Uygulaması 19 verilme süresi 23/11/2009 tarihinde sona ermiş olduğundan; söz konusu fiil dolayısıyla uygulanacak idari para cezası 22/11/2019 tarihine kadar tebliğ edilmediği takdirde zamanaşımına uğrayacaktır. Yasal Ödeme Süresinin Son Günü 01/10/2008 veya Sonraki Bir Tarihe Rastlayan İdari Para Cezalarının Tahsilinde Dikkate Alınacak Zamanaşımı Süresi 5510 sayılı Kanun un 102 nci maddesinin dördüncü fıkrasına göre, idari paracezalarının tebliğ tarihinden itibaren onbeş gün içinde ödenmesi gerekmektedir sayılı Kanun un 93 üncü maddesinin ikinci fıkrasında yer alan; Kurum un prim ve diğer alacakları ödeme süresinin dolduğu tarihi takip eden takvim yılı başından başlayarak on yıllık zamanaşımına tâbidir hükmüne istinaden; ödeme süresinin dolduğu on beşinci günü takip eden takvim yılı başından itibaren on yıl olarak dikkate alınacaktır. Örnek; 17/04/2010 tarihinde sigortalı çalıştırmaya başlayan, ancak işyeri bildirgesini yasal süresi dışında Kurum a veren işveren hakkında uygulanan idari para cezasının, 25/05/2010 tarihinde tebliğ edildiği varsayıldığında; idari para cezasının ödeme süresi 09/06/2010 tarihinde sona ermektedir. Dolayısıyla, bahse konu idari para cezasına ilişkin on yıllık zamanaşımı süresi 01/01/2011 tarihinde başlayıp 31/12/2020 tarihinde sona erecektir.

19 20 50 Soruda Sosyal Güvenlik Uygulaması 6İdari Para Cezalarına İtiraz ve Peşin Ödeme İndirimi Uygulaması Nasıldır? 5510 sayılı Yasa nın 102 nci maddesi hükmüne göre; İdarî para cezaları ilgiliye tebliğ ile tahakkuk eder. Tebliğ tarihinden itibaren on beş gün içinde Kurum a ya da Kurum un ilgili hesaplarına yatırılır veya aynı süre içinde Kurum a itiraz edilebilir. İtiraz takibi durdurur. Kurumca itirazı reddedilenler, kararın kendilerine tebliğ tarihinden itibaren otuz gün içinde yetkili idare mahkemesine başvurabilirler. Bu süre içinde başvurunun yapılmamış olması halinde, idari para cezası kesinleşir. İdarî para cezalarının, Kurum a itiraz edilmeden veya yargı yoluna başvurulmadan önce tebliğ tarihinden itibaren on beş gün içinde peşin ödenmesi halinde, bunun dörtte üçü tahsil edilir. Peşin ödeme; idari para cezasına karşı yargı yoluna başvurma hakkını etkilemez. Ancak Kurumca veya mahkemece Kurum lehine karar verilmesi halinde, daha önce tahsil edilmemiş olan dörtte birlik ceza tutarı, 89 uncu maddenin ikinci fıkrası hükmü de dikkate alınarak tahsil edilir. Mahkemeye başvurulması idari para cezasının takip ve tahsilini durdurmaz. Tebliğ tarihinden itibaren on beş gün içinde ödenmeyen idari para cezaları, 89 uncu madde hükmü gereğince hesaplanacak gecikme cezası ve gecikme zammı ile birlikte tahsil edilir.

20 50 Soruda Sosyal Güvenlik Uygulaması 21 7İdari Para Cezalarında Pişmanlık İndirimi Nasıl Uygulanır? Mahkeme kararına, Kurum un denetim ve kontrol ile görevlendirilmiş memurlarınca yapılan tespitler veya diğer kamu idarelerinin denetim elemanlarınca kendi mevzuatları gereğince yapacakları soruşturma, denetim ve incelemelere ya da kamu idarelerinden alınan belgelere istinaden düzenlenenler hariç olmak üzere, bildirgenin veya belgenin yasal süresi geçtikten sonra ilgililerce kendiliğinden 30 gün içinde verilmesi ve söz konusu cezaların ilgililerce, yapılacak tebligat tarihini takip eden günden itibaren 15 gün içinde ödenmesi halinde, 5510 sayılı Kanun un 102 inci maddesinin birinci fıkrasının (a), (b), (g), (h) ve (j) bentlerinde öngörülen cezalar dörtte bir oranına karşılık gelen tutar üzerinden uygulanır. Pişmanlık ve Peşin Ödeme İndiriminin Birlikte Uygulanması 5510 Sayılı Yasa nın 102 nci maddesi uyarınca, 5510 sayılı Yasa nın 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendine tabi sigortalıların işe giriş bildirgelerinin yasal süresi içerisinde verilmemesi halinde, bir sigortalı başına bir asgari ücret oranında idari para cezası uygulanmaktadır. İşe giriş bildirgesinin yasal süresi geçtikten sonra ilgililerce kendiliğinden 30 gün içinde verilmesi ve söz konusu cezanın ilgililerce, yapılacak tebligat tarihini takip eden günden itibaren 15 gün içinde ödenmesi halinde, ceza dörtte bir oranına karşılık gelen tutar üzerinden uygulanır. İdarî para cezalarının, Kurum a itiraz edilmeden veya yargı yoluna başvurulmadan önce tebliğ tarihinden itibaren on beş gün içinde peşin ödenmesi halinde, bunun dörtte üçü tahsil edilir. Peşin ödeme idari para cezasına karşı yargı yoluna başvurma hakkını etkilemez.

21 22 50 Soruda Sosyal Güvenlik Uygulaması Örnek; tarihleri arasında bir sigortalı için işe giriş bildirgesinin yasal süresi geçtikten sonra 30 gün içinde verildiğini ve tebliğ edilen cezanın da, tebliğ tarihinden itibaren 15 gün içinde ödendiğini varsayalım ,00 (asgari ücret) X 1/ 4 = 267,75 TL 267,75 X 3/4 = 200,00 TL ceza tahsil edilecektir Sayılı Yasa nın 102 nci maddesi uyarınca, 5510 sayılı Yasa nın 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendine tabi sigortalıların işten ayrılış bildirgelerinin yasal süresi içerisinde verilmemesi halinde, bir sigortalı başına bir asgari ücretin onda biri oranında idari para cezası uygulanmaktadır. Ayrıca, söz konusu bildirgenin yasal süresi geçtikten sonra ilgililerce kendiliğinden 30 gün içerisinde verilmesi ve cezanın ilgililerce, yapılacak tebligat tarihini takip eden günden itibaren 15 gün içinde ödenmesi durumunda, ceza dörtte bir oranına karşılık gelen tutar üzerinden tatbik edilmektedir. Öte yandan, idari para cezalarının, kuruma itiraz edilmeden veya yargı yoluna başvurulmadan önce tebliğ tarihinden itibaren on beş gün içinde peşin ödenmesi halinde de, bunun dörtte üçü tahsil edilir. Peşin ödeme idari para cezasına karşı yargı yoluna başvurma hakkını da etkilemez. Örnek; tarihleri arasında bir sigortalı için işten ayrılış bildirgesinin yasal süresi geçtikten sonra ilgililerce kendiliğinden 30 gün içinde verildiğini ve tebliğ edilen cezanın da, tebliğ tarihinden itibaren 15 gün içinde ödendiğini varsayalım ,00 (asgari ücret) X 1/10 =107,10 TL 107,10 X 1/ 4 = 26,77 TL 26,77 X 3/4 = 20,00 TL ceza tahsil edilecektir.

22 50 Soruda Sosyal Güvenlik Uygulaması 23 8İşe İade Davası Sonucu Ödenen Ücret veya Tazminatın Sigorta Primi Açısından Uygulaması Nasıldır? 4857 sayılı İş Yasası nın 21 inci maddesi uyarınca, işverence geçerli sebep gösterilmediği veya gösterilen sebebin geçerli olmadığı mahkemece veya özel hakem tarafından tespit edilerek feshin geçersizliğine karar verildiğinde; işveren, işçiyi bir ay içinde işe başlatmak zorundadır. İşveren, işçiyi başvurusu üzerine bir ay içinde işe başlatmaz ise, işçiye en az dört aylık ve en çok sekiz aylık ücreti tutarında tazminat ödemekle yükümlü olur. Mahkeme veya özel hakem feshin geçersizliğine karar verdiğinde, işçinin işe başlatılmaması halinde ödenecek tazminat miktarını da belirler. Kararın kesinleşmesine kadar çalıştırılmadığı süre için işçiye en çok dört aya kadar doğmuş bulunan ücret ve diğer hakları ödenir. İşverenin işçiyi başlatmaması halinde ödeyeceği tazminat, niteliği itibariyle ücret sayılabilecek kazanç değildir. Bu nedenle sigorta primine tabi değildir. Ancak; işçi ister işe başlatılsın ister başlatılmasın, çalışmadığı süre için ödenecek ve en çok dört ay olabilecek ücret ve diğer hakları ise sigorta primine tabidir.