* Gündüz kapalı bir havada odamızda yönümüzü pusulasız nasıl bulabiliriz?

Transkript

1 ÖRNEK ETKİNLİKLER 1- Durgun Elektrik * Televizyon ekranına kolumuzu yaklaştırdığımızda ne olur? * Vander graft jeneratörü nedir? Gerekli Malzemeler: Balon, karabiber, ince yemeklik tuz, ince ip, A-4 kağıt Balon şişirilerek ip ile ağzı bağlanır. 2 adet A-4 kâğıdı alınır. Birsine karabiber, diğerine yemek tuzu serpiştirilir. Balon cam yüzeye 1- AN ve EŞEK SESİ * Bir ipten nasıl ses çıkar? kuvvetlice tek çok kez yönde dürülür. Balon sırayla tuza ve karabibere yaklaştırılarak gözlem yapılır. 2- Yönümüzü bulalım * Gündüz kapalı bir havada odamızda yönümüzü pusulasız nasıl bulabiliriz? Gerekli Malzemeler: Köreltilmiş jilet, 3 köpük yemek kabı, kuvvetli mıknatıs, su, peçete, iğne, pusula, ataş Bu deneyde köreltilmiş jilet kullanımı tehlikeli olabilir. Jilet yerine iğne, ataş veya toplu iğne kullanılabilir. Ataş mıknatısa aynı yönde bir süre sürülerek mıknatıslanır. Kabın içine girebilecek peçete üzerine konur. Peçete su yüzeyine yavaşça bırakılır. Peçetenin suyu emerek batması beklenir. Ataşın uçlarının yönü ile pusulanın yönleri karşılaştırılır. Değerlendirme: Mıknatıs dünyanın manyetik etkisinden faydalanarak yön bulmada kullanılır. Pusula mıknatıstan yapılmıştır. Pusula olmadan yönümüzü farklı yollardan bulabiliriz.

2 3- Su Basınç Ölçer * Denizlerde derinlere inildikçe neden basınç artar? Gerekli Malzemeler: Plastik bardak veya teneke kutu, çivi, 2 metre boyunda ince şeffaf hortum. Kırmızı mürekkep, şırınga, silikon tabancası ve silikonu, 5 lt lik plastik ayçiçeği yağ kabı Bir kâğıt üzerine şeffaf boru şekildeki gibi sabitlenir. Şeffaf borunun içine renklendirilmiş su konulur. Bardağın (teneke kapta olur) ortasına delik açılır. Şeffaf borunun diğer ucu bardağın ortasına silikonlar sabitlenir. 5 lt kaba su doldurulur. Kap içinde bardak veya teneke kutu aşağı-yukarı ve sağ-sol şeklinde hareket ettirilir. Mürekkebin hareketi gözlemlenir. Değerlendirme: Sıvılarda derinlik arttıkça basınç artar. Bu sebeple kap aşağıya doğru hareket ettirildiğinde renkli su yukarı yükselir. Denizlerde dalgıçlar yüksek basınçtan dolayı dalgıçlar belirli derinliklere kadar dalabilir. 4- Dans Eden Üzümler * Suyun altından yüzebilmek için ne yapmak gereklidir? * Bayat yumurta neden suda yüzer? * Soyulmamış portakal suda yüzerken, soyulmuş portakal neden suda batar? * Can simitleri neden yapılmaktadır? * Neden sodanın soğuk içilmesi tavsiye edilir? * Sodanın ağzı açıldığında neden hava kabarcıkları çıkmaya başlar. Gerekli Malzemeler: 5 adet sade soda, 1 poşet kuru üzüm, 2 adet renksiz su bardağı, soda açacağı, 1 adet uzun renksiz bardak. Soda açacağı ile soda açılır. Bir su bardağına soda doldurulur. 6 veya 7 tane kuru üzüm sodanın içerisine atılır. Üzümler gözlenir. Üzüm tanelerinin üzerinde hava kabarcıkları oluşur. Üzüm tanelerinin bir aşağı bir yukarı hareket ettiği gözlenir. Yukarıya çıktıklarında üzerlerinde bulunan hava kabarcıklarının bir kısmı patlar. Hava kabarcığı azalan tekrar aşağıya iner. Sodanın içerisindeki gazlar dışarıya çıkıncaya kadar bu durum devam eder.

3 Değerlendirme: Gazların sıvılarda çözünürlüğü basınçla doğru orantılı, sıcaklıkla ters orantılıdır. Kuru üzümlerin üzerinde biriken gaz kabarcıkları üzüme aynı bir can simidi olur. 5- Dalgıç Yapalım * Denizaltılar nasıl aşağı yukarı çıkar? * Gazlarda hacim ile basınç arasında nasıl bir orantı vardır? Gerekli Malzemeler: 2 adet 1,5 litrelik pet şişe, 2 adet 0,5 litrelik pet şişe, 2 adet pilot kalem kapağı, 40 adet ataç, yeterince ince ip, cam bant, makas Deneyin Yapılışı: Kalem kapağı alınarak kenarındaki metal bölüm çıkarılır. Bir miktar ip kesilir. İpin uçları kapağın kenarlarına sarkacak şekilde bantlanır. Sarkan ipucuna yeterince ataç asılır. Pet şişeye su doldurulur. Hazırlanan düzenek şişe içine dik olarak bırakılır. Pet şişenin ağzı kapatılır. Şişenin ortası sıkılır ve serbest bırakılır. Değerlendirme: Sıvılar uygulanan basıncı her yöne her doğrultuda iletir. Kapak basınç uygulanınca kapak içindeki hava sıkışır. Yoğunluk azalır ve kapak aşağıya hareket etmeye başlar.

4 6- Hortum Oluşturalım * Barajlarda yüzmek neden tehlikelidir? * Hortum sadece havada mı oluşur? Gerekli Malzemeler: 4 adet 2,5 litrelik aynı özellikte pet kola şişesi, elektrikli silikon tabancası ve silikonu, su, koli bandı. Deneyin Yapılışı: Kola şişesinin kapağı açılarak ağzına kadar su ile doldurulur. Diğer şişe ağzı açık olarak birincinin üzerine ağızları karşılıklı gelecek şekilde konulur. Silikon ile ağız bölümleri birebirine yapıştırılır. Bir süre sonra koli bandı ile ağızlar sıkıca sarılır. Dolu olan şişe ters çevirtilerek dairesel hareket ettirilir. Değerlendirme: Akışkanlar dairesel hareket yaptırılarak hortum oluşturulabilir. 7- Patlamayan Balon * Bir balonu ne kadar şişirdiğimizde patlar? * Balon çok şişirildiğinde içindeki hava basıncı nasıl değişir? * Balon şişirildiğinde hangi özellikleri balonun neleri değişir? * Bir uçan balon serbest bırakıldığında uzaya çıkabilir mi? Gerekli Malzemeler: 20 adet balon, 20 adet çöp şiş, ip, makas, koli bandı, 20 toplu adet iğne

5 Yapılışı: Bir balon yeterince şişirilir ve ağzı bağlanır. Çöp şiş alınarak balonun ağız bölümüne batırılır. Çöp şiş karşı bölümünden çıkarılır. Balonun yan bölümlerine koli bandı yapıştırılarak bu bölümlere iğne veya çöp şiş batırılır. Her seferinde balonun patlamadığı görülecektir. Değerlendirme: Esnek cisimler gerildikçe molekülleri arasındaki bağların kopması kolaylaşır. Balonların gerilmesi ağız ve alt bölümünde en azdır. Gürkan ÇAKIR Amasya