MOTORLU KARA TAŞITI, RÖMORK VE YARI-RÖMORK İMALATI Hazırlayan Orkun Levent BOYA Kıdemli Uzman

Transkript

1 MOTORLU KARA TAŞITI, RÖMORK VE YARI-RÖMORK İMALATI Hazırlayan Orkun Levent BOYA Kıdemli Uzman

2 638

3 1. SEKTÖRÜN TANIMI Motorlu kara taşıtı, römork ve yarı-römork sektör ürünleri imalatı ISIC Revize 3 sınıflandırmasına göre, imalat sanayii alt ayrımında 34 no lu gruplandırma içinde yer almaktadır. Bu grup altında üçlü ve dörtlü düzeyde 3 alt sektör bulunmakta olup bu sektörler aşağıdaki gibidir: 341 (Motorlu kara taşıtlarının imalatı) 3410 (Motorlu kara taşıtlarının imalatı) 342 (Motorlu kara taşıtları karoseri imalatı; römork ve yarı-römork imalatı) 3420 (Motorlu kara taşıtları karoseri imalatı; römork ve yarı-römork imalatı) 343 (Motorlu kara taşıtları ve bunların motorlarıyla ilgili parça ve aksesuarların imalatı.) 3430 (Motorlu kara taşıtları ve bunların motorlarıyla ilgili parça ve aksesuarların imalatı.) Sektör, NACE REV sınıflandırmasına göre ise aşağıdaki gibi sınıflandırılmaktadır: 341 (Motorlu kara taşıtlarının imalatı) 3410 (Motorlu kara taşıtlarının imalatı) 342 (Motorlu kara taşıtları karoseri imalatı; römork ve yarı römork imalatı) 3420 (Motorlu kara taşıtları karoseri imalatı; römork ve yarı römork imalatı) 343 (Motorlu kara taşıtları ve bunların motorlarıyla ilgili parça ve aksesuarların imalatı) 3430 (Motorlu kara taşıtları ve bunların motorlarıyla ilgili parça ve aksesuarların imalatı) 2. SEKTÖRDEKİ FİRMA SAYISI Motorlu kara taşıtı, römork ve yarı-römork imalatı sektöründe faaliyet gösteren 18 adet Düzey 2 bölgesi illerine dağılmış 257 işyerinin 62 adedi (23,7) Bursa bölgesinde bulunmaktadır. Bursa yı, 49 adet ile İstanbul (19,1); 37 adet ile İzmir (14,4); 34 adet ile Kocaeli (13,2) bölgeleri izlemektedir. Söz konusu bu 4 Düzey 2 bölgesi, ülke genelindeki firma sayısının 70 ini kapsamaktadır. 639

4 Tablo 1: Motorlu Kara Taşıtı, Römork ve Yarı-Römork İmalat Sektöründe Faaliyet Gösteren Firma Sayısı Düzey 2 Bölgesi Firma Sayısı Yıllık Ortalama Çalışan Sayısı Kurulu Çevirici Güç Kapasitesi Katma Değer Adet Kişi Bg-Hp YTL İstanbul 49 19, , , ,4 Tekirdağ 3 1, , , ,0 Balıkesir 3 1, , , ,1 İzmir 37 14, , , ,9 Aydın 3 1, , , ,3 Manisa 5 1, , , ,6 Bursa 61 23, , , ,9 Kocaeli 34 13, , , ,9 Ankara 17 6, , , ,8 Konya 18 7, , , ,6 Antalya 1 0,4 0 0,0 0 0,0 0 0,0 Adana 12 4, , , ,9 Hatay 1 0,4 0 0,0 0 0,0 0 0,0 Kırıkkale 2 0,8 0 0,0 0 0,0 0 0,0 Kayseri 4 1,6 90 0, , ,1 Zonguldak 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 Kastamonu 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 Samsun 2 0,8 0 0,0 0 0,0 0 0,0 Trabzon 2 0,8 0 0,0 0 0,0 0 0,0 Erzurum 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 Ağrı 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 Malatya 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 Van 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 Gaziantep 3 1,2 64 0,1 79 0, ,0 Şanlıurfa 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 Mardin 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 TÜRKİYE , , , ,0 Not: Özel sektöre ait tesis sayısı 2 ve altında ise işyeri sayısının dışındaki istatistikler, Kanun gereği gizli olarak değerlendirilerek, sektör toplamı içinde verilmektedir. Sektöre, çalışanların sayısı açısından bakıldığında ise, bu 4 Düzey 2 bölgesindeki işyerlerinde çalışanların sayısı, kişi ile kişi olan sektör toplamının 86 sını oluşturmaktadır kişi ile yine Bursa bölgesi (36,2) ilk sırayı alırken, onu, kişi ile İstanbul (22,1); kişi ile Kocaeli (17,2); kişi ile İzmir (10) bölgeleri izlemektedir. 640

5 Toplam Bg-Hp (beygir gücü) kurulu çevirici güç kapasitesine sahip sektörün, Düzey 2 bazında dağılımına bakıldığında, Bursa bölgesinin Bg- Hp (36,6) ile ilk sırada yer aldığı görülmektedir. Onu, Bg-Hp (35,7) ile Kocaeli; Bg-Hp (10,3) ile istanbul ve Bg-Hp (7,9) ile İzmir bölgeleri izlemektedir. Bu 4 Düzey 2 bölgesindeki kurulu çevirici güç kapasitesi sektörün 90,5 ini oluşturmaktadır. Sektör genelindeki kurulu çevirici güç kapasitesi, ülke geneli imalat sanayi kurulu çevirici güç kapasitesinin 3 ünü oluşturmaktadır. Sektörde yaratılan milyon YTL tutarındaki katma değer, ülke genelinde yaratılan imalat sanayi katma değerinin 6,1 ini oluşturmaktadır. Motorlu kara taşıtı, römork ve yarı-römork sektöründeki bu katma değerin 47,1 i Bursa; 18 i Kocaeli; 16,5 i İstanbul 6,9 u İzmir bölgelerinde yaratılmıştır. Bu 4 düzey 2 bölgesinin sektörde yarattığı katma değer, sektör toplamının 88,5 ini oluşturmaktadır. 3. ÜRETİM VE KAPASİTE KULLANIM ORANI 3.1. Üretim Endeksindeki Gelişmeler Motorlu kara taşıtı, römork ve yarı-römork sektörü 1997=100 bazlı üretim endeksinde döneminde istikrarsızlıklar görülse de 2003 yılıyla birlikte girdiği artış eğilimine hız vererek 2007 yılının ilk üç çeyrek verilerine göre ulaştığı 216,7 lik ortalama endeksle, imalat sanayiinin 59 üzerinde gerçekleşmiştir döneminde imalat sanayi sektör endeksinde 29,5 oranında bir artış gözlenirken, aynı dönemde motorlu kara taşıtı, römork ve yarı-römork sektörü üretim endeksi 100,2 oranında artış göstermiştir. Sektöre, alt sektörler bazında bakıldığında ise, 341 no lu motorlu kara taşıtlarının imalatı sektörü 1997=100 bazlı üretim endeksinin değerinden 2006 yılının ilk üççeyrek verileri itibariyle 144,8 oranında artış gösterirken; 342 no lu motorlu kara taşıtları karoseri imalatı, römork ve yarırömork imalatı sektörü üretim endeksi 71,4 oranında gerileme göstermiştir. Yıllar Tablo 2: Üretim Endeksi (Üretim Değeri Ağırlıklı, Yıllık Ortalama) İmalat Sanayii Endeks Endeks Endeks 641 Endeks Endeks ,0-100,0-100,0-100,0-100, ,1 0,1 96,3-3,7 95,3-4,7 77,1-22,9 104,0 4, ,9-4,2 78,4-18,6 78,4-17,7 47,5-38,4 83,8-19, ,1 6,5 115,9 47,8 123,1 57,0 55,5 16,8 96,0 14, ,4-9,5 63,5-45,2 60,6-50,8 45,9-17,3 78,6-18, ,5 10,9 80,7 27,1 82,0 35,3 26,4-42,5 84,5 7, ,0 9,3 119,1 47,6 128,3 56,5 16,8-36,4 98,1 16, ,7 10,4 182,6 53,3 205,2 59,9 20,0 19,0 114,8 17, ,6 4,8 200,2 9,6 226,2 10,2 28,6 43,0 119,7 4, * 136,2 5,1 216,7 8,2 244,8 8,2 23,8-16,9 131,0 9,4 (*): 2006 değerleri üçüncü çeyrek itibariyledir.

6 Endeks GRAFİK 1 : ÜRETİM ENDEKSİNDEKİ GELİŞMELER (Yıllık Ortalama) (1997=100) 300,0 250,0 200,0 150,0 100,0 50,0 0, İmalat Sanayii Üretimdeki fiziki artışların bir göstergesi olan üretim endeksindeki gelişmeler Ocak 2005-Temmuz 2006 döneminde aylık bazda değerlendirildiğinde ise, kara taşıtı, römork ve yarı-römork imalat sektörü endeksi dönem boyunca imalat sanayi endeksinden yüksek gerçekleştiği görülmektedir. İncelenen dönem itibariyle sektör endeksi, Ocak 2005 ayındaki 146,3 değeri ile en düşük; Haziran 2006 daki 258,1 ile en yüksek endeks değerine ulaşmıştır. Aylar Tablo 3: Üretim Endeksi(Üretim Değeri Ağırlıklı, Aylık) (1997=100) İmalat Sanayii Endeks Endeks Endeks 642 Endeks Endeks 2005/1 116,6-146,3-162,2-9,1-102,8-2005/2 112,1-3,9 183,5 25,4 207,3 27,8 18,2 100,0 111,5 8,5 2005/3 130,1 16,0 219,1 19,4 244,8 18,1 35,1 92,9 142,3 27,6 2005/4 129,3-0,6 213,2-2,7 241,6-1,3 26,5-24,5 125,4-11,9 2005/5 133,6 3,4 224,9 5,5 256,1 6,0 34,1 28,7 125,9 0,4 2005/6 134,1 0,3 223,8-0,5 254,5-0,6 37,2 9,0 126,2 0,2 2005/7 128,8-3,9 182,8-18,3 205,5-19,2 28,8-22,7 113,2-10,3 2005/8 130,2 1,1 165,9-9,2 185,3-9,8 22,4-22,3 108,6-4,1 2005/9 142,6 9,5 224,3 35,2 257,1 38,7 37,3 67,0 117,7 8,4 2005/10 131,3-7,9 210,7-6,0 241,6-6,0 25,6-31,4 112,0-4,9 2005/11 129,2-1,6 194,1-7,9 219,1-9,3 20,5-19,8 118,4 5,7 2005/12 137,0 6,0 213,2 9,8 239,1 9,1 48,0 133,8 132,5 11,9 2006/1 107,4-21,6 159,8-25,0 179,8-24,8 17,3-64,0 99,9-24,6 2006/2 118,5 10,3 209,6 31,2 234,3 30,3 19,8 14,7 137,9 38,0 2006/3 143,0 20,7 244,4 16,6 276,7 18,1 22,9 15,3 146,3 6,1 2006/4 139,0-2,8 215,2-12,0 240,9-12,9 44,8 95,7 135,6-7,3 2006/5 146,2 5,2 247,1 14,9 280,5 16,4 37,7-15,7 142,2 4,8 2006/6 148,8 1,8 258,1 4,4 295,2 5,2 18,2-51,7 142,4 0,1 2006/7 141,1-5,2 232,3-10,0 264,5-10,4 20,7 13,8 132,5-7,0

7 Alt sektör bazında ise 341 no lu motorlu kara taşıtlarının imalatı sektörü her dönemde, gerek ana sektör gerekse imalat sanayi endeksinden daha yüksek değerlerde gerçekleşmiştir. Ocak 2005 te 146,3 ile incelenen dönem itibariyle en düşük değerinde olan 341 no lu alt sektörün endeks değeri, en yüksek seviyesine 295,2 ile Haziran 2006 ayında ulaşmıştır. Endeks GRAFİK 2: ÜRETİM ENDEKDİNDEKİ GELİŞMELER (Aylık) 350,0 300,0 250,0 200,0 150,0 100,0 50,0 0,0 Ocak-2005 Şubat-2005 Mart-2005 Nisan-2005 Mayıs-2005 Haziran-2005 Temmuz-2005 Ağustos-2005 Eylül-2005 Ekim-2005 Kasım-2005 Aralık-2005 Ocak-2006 Şubat-2006 Mart-2006 Nisan-2006 Mayıs-2006 Haziran-2006 Temmuz-2006 İmalat Sanayii Tablo 4: Üretim Endeksi (Üretim değeri ağırlıklı, bir önceki yılın aynı dönemine göre değişme) Yedi Aylık Yıllık Temmuz Ortalama İmalat Sanayii 0,1 6,5 10,9 9,3 10,4 4,8-2,6 9,5 2,8 6,7 34-3,7 47,8 27,1 47,6 53,3 9,6-14,4 27,1 6,8 12, ,7 57,0 35,3 56,5 59,9 10,2-15,0 28,7 7,1 12, ,9 16,8-42,5-36,4 19,0 43,0 56,4-27,9 45,0-4, ,0 14,6 7,5 16,1 17,0 4,3-11,5 17,0 3,0 10, Kapasite Kullanım Oranındaki (KKO) Gelişmeler Motorlu kara taşıtı, römork ve yarı-römork imalat sektöründe kapasite kullanım oranı dönemi itibariyle, 2001 yılındaki 45 ile en düşük, 1993 yılındaki 84,1 ile en yüksek oranlarda gerçekleşmiştir. Yıllar itibariyle değişiklikler görülse de özellikle 2002 ve sonrasında imalat sanayi KKO na yakın oranlarda seyrettiği görülmektedir yılında 83,6 olarak gerçekleşen sektörel KKO 2006 yılında ilk üççeyrek dönem ortalaması itibariyle 84,6 ya ulaştığı görülmektedir. Alt sektörler bazında değerlendirildiğinde ise, ana sektör içindeki lokomotif konumu nedeniyle 341 no lu motorlu kara taşıtları imalat sektörü KKO nın ana sektör KKO larına yakın oranlarda gerçekleşmiş olduğu görülmektedir. 643

8 Tablo 5: Kapasite Kullanım Oranı (Üretim Değeri Ağırlıklı, Yıllık Ortalama, ) Yıllar İmalat Sanayii ,8 73,7 73,7 75,0 58, ,8 64,8 64,7 65,1 57, ,2 77,3 78,0 73,9 63, ,0 68,8 69,5 66,5 55, ,4 82,8 84,0 74,0 53, ,6 84,1 84,8 78,5 66, ,9 61,6 61,5 63,6 59, ,6 69,2 67,4 80,2 68, ,0 57,8 54,3 80,0 54, ,4 65,9 63,7 81,8 61, ,5 63,7 57,6 95,8 51, ,4 54,7 52,1 71,8 67, ,9 72,5 71,4 81,5 54, ,9 45,0 41,9 69,3 49, ,4 56,9 53,2 77,4 55, ,4 65,3 62,9 82,5 81, ,3 78,6 78,2 82,2 89, ,3 83,6 83,7 82,2 86, * 80,6 84,6 84,5 84,7 85,6 (*):2006 değeri üçüncü çeyrek dönem itibariyledir. GRAFİK 3: KAPASİTE KULLANIM ORANI (Üretim Değeri Ağırlıklı, Yıllık Ortalama, ) İmalat Sanayii Kapasite kullanım oranındaki gelişmeler Ocak 2005-Temmuz 2006 dönemi itibariyle aylık bazda değerlendirildiğinde ise, imalat sanayii ortalama KKO 80,4 644

9 olarak gerçekleşmişken, motorlu kara taşıtı, römork ve yarı-römork imalat sektörü ortalama KKO 84,5 olarak gerçekleşmiştir. 19 aylık dönem içinde sektörün en düşük KKO yla çalıştığı dönem 74;5 ile Ocak 2006; en yüksek KKO na ulaştığı ay ise 91,7 ile Haziran 2006 ayı olmuştur. Ocak 2006 ayındaki 76,1 ile en düşük; Eylül 2005 ayındaki 83,4 ile en yüksek seviyesine ulaşmıştır. Motorlu kara taşıtı, römork ve yarı-römork imalat sektörü yıl ortalamalarına bakıldığında 2005 te 83,6 olan KKO, 2006 yılının ilk yedi aylık verilerine göre 86,1 e yükseldiği görülmektedir. Tablo 6: Kapasite Kullanım Oranı (Üretim Değeri Ağırlıklı, ) Aylar İmalat Sanayii Ocak ,6 73,3 72,8 78,7 87,1 Şubat ,1 81,3 81,4 80,8 86,2 Mart ,5 85,9 86,4 81,2 86,1 Nisan ,8 86,7 87,1 82,5 82,7 Mayıs ,3 88,1 88,6 83,2 85,4 Haziran ,4 86,1 86,5 81,8 85,7 Temmuz ,6 80,1 79,9 81,4 86,9 Ağustos ,8 75,3 74,6 82,5 93,1 Eylül ,7 87,7 88,1 84,5 73,5 Ekim ,3 86,1 86,4 83,0 90,7 Kasım ,9 85,9 86,0 84,9 90,6 Aralık ,7 86,4 86,8 82,3 88,2 Ocak ,4 74,5 72,9 84,4 87,3 Şubat ,2 80,3 79,6 85,1 79,3 Mart ,7 89,2 89,8 85,6 85,2 Nisan ,3 88,7 89,3 85,2 87,6 Mayıs ,6 90,2 91,0 84,8 89,1 Haziran ,1 91,7 93,1 82,3 87,2 Temmuz ,2 88,0 88,3 85,7 86,6 645

10 GRAFİK 4: AYLIK KAPASİTE KULLANIM ORANLARI (Üretim Değeri ağırlıklı, ) Ocak-2005 Şubat-2005 Mart-2005 Nisan-2005 Mayıs-2005 Haziran-2005 Temmuz-2005 Ağustos-2005 Eylül-2005 Ekim-2005 Kasım-2005 Aralık-2005 Ocak-2006 Şubat-2006 Mart-2006 Nisan-2006 Mayıs-2006 Haziran-2006 Temmuz-2006 İmalat Sanayii 3.3. Üretim Değerindeki Gelişmeler 1 Motorlu kara taşıtı, römork ve yarı-römork imalat sektöründe, 2005 yılı itibariyle 86 sının 341 no lu motorlu kara taşıtları imalat sektörü tarafından üretilen milyon YTL değerindeki üretimin, 2006 yılının ilk yarısındaki verilerinin yılın ikinci yarısında da devam edeceği varsayıldığında, bir önceki yıla göre 16,3 oranında artış göstererek milyon YTL ye ulaşacağı söylenebilir. Tablo 7: Üretim Değeri (Cari Fiyatlarla) Yıllar İşyeri Sayısı Milyon YTL İşyeri Sayısı Milyon YTL İşyeri Sayısı Milyon YTL İşyeri Sayısı Milyon YTL * (*): 2006 değerleri ikinci çeyrek itibariyledir. 1 Burada verilen üretim değerlerinin sektör genelinin toplam üretim değeri değil, ankete yanıt veren firmaların toplam üretim değeri olduğu ve üretim değerindeki değişmelerin (artma ya da azalma anlamında) sektörün performansının yanısıra, zaman içinde ankete katılan firma sayısındaki değişmeden de kaynaklanabileceğini belirtmek gereklidir. Bu bölüm, sektörün toplam üretim büyüklüğü hakkında bir fikir verilmesi amacıyla hazırlanmıştır. 646

11 Motorlu kara taşıtı, römork ve yarı-römork sektörü üretim değerindeki değişime bazında bakıldığında, döviz kurlarındaki sert yükselişlerin görüldüğü yıllar dışında sektörün genel olarak bir artış eğiliminde olduğu görülmektedir de milyon olan üretim değeri 2005 yılına gelindiğinde milyon olarak gerçekleşmiştir. Sektörün 2006 yılının ilk yarısındaki üretim değeri performansının yılın ikinci yarısında da devam edeceği varsayıldığında ise, yıllık artışın bazında 12,5 civarında olacağı söylenebilir. Tablo 8: Üretim Değerindeki Değişme ( ve Yüzde ) Yıllar Milyon Milyon Milyon Milyon , , ,6-7, , , , ,5-19, , , , ,8 53, , , , ,4-56, , , , ,7 54, , , , ,7 104, , , , ,5 73, , , , ,9 11, , , * , (*): 2006 değerleri ikinci çeyrek itibariyledir. 4. DIŞ TİCARET DURUMU Motorlu kara taşıtı, römork ve yarı-römork sektöründe 1995 yılında milyon olan, dış ticaret hacmi 2005 yılına gelindiğinde 766 artış kaydederek milyon ye ulaştığı görülmektedir. Aynı dönemde imalat sektöründeki artış ise, 119 da kalmıştır. Motorlu kara taşıtı, römork ve yarı-römork sektörü dış ticaret hacminin imalat sanayii dış ticaret hacmi içindeki payı, 1995 te 5,4 iken 2005 te 13,8 e; 2006 yılının ilk 7 aylık verileri itibariyle de 14,1 e yükselmiştir. 647

12 Tablo 9: Motorlu Kara Taşıtı, Römork ve Yarı-Römork Sektörü Dış Ticaret Hacmi Yıllar Bin Bin Bin Bin , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , * (*): 2006 değerleri Ocak-Temmuz dönemi itibariyledir. Motorlu kara taşıtı, römork ve yarı-römork sektörü dış ticaret hacminin alt sektörler bazında dağılımına bakıldığında, 341 no lu kara taşıtları imalat sektörünün ana sektör içindeki payı, 1995 te 51,4 iken 2005 yılında 71,2 ye yükselmiş, 2006 yılının ilk 7 aylık verileri itibariyle 70,2 ye gerilediği görülmektedir İhracattaki Gelişmeler Motorlu kara taşıtı, römork ve yarı-römork sektörü ihracatı 1995 yılında 820 milyon iken, 2005 yılında 11,5 kat artarak milyon ye ulaşmıştır. Aynı dönemde imalat sanayi sektörünün ihracatındaki artış 129 da kalmıştır yılı sektör ihracatının 76,3 ü 341 no lu motorlu kara taşıtları imalat sektörü tarafından gerçekleştirilmiştir. 648

13 Tablo 10: Motorlu Kara Taşıtı, Römork ve Yarı-Römork Sektörü İhracatı Yıllar Bin Bin Bin Bin , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , * (*): 2006 değerleri Ocak-Temmuz dönemi itibariyledir. Bin GRAFİK 5: YILLARA GÖRE İHRACAT 12,000,000 10,000,000 8,000,000 6,000,000 4,000,000 2,000, Motorlu kara taşıtı, römork ve yarı-römork sektör ürünleri ihracatının toplam ihracat içindeki payı 1995 yılında 3,79 iken 2005 yılında 13,92 ye; imalat sanayi ihracatı içindeki payı ise, aynı dönemde, 4,26 dan 14,86 ya yükselmiştir. Aynı oranlar 2006 yılının ilk 7 aylık verilerine göre sırasıyla; 11,87 ve 12,63 olarak gerçekleşmiştir. 649

14 Tablo 11: Motorlu Kara Taşıtı, Römork ve Yarı-Römork Sektör İhracatının Toplam İhracat ve İmalat Sanayii İhracatındaki Payı() Yıllar ,79 4,26 2,03 2,28 0,43 0,48 1,33 1, ,20 4,75 2,45 2,78 0,39 0,44 1,36 1, ,35 3,77 1,38 1,55 0,50 0,56 1,47 1, ,89 4,36 1,47 1,65 0,50 0,56 1,91 2, ,07 6,74 3,77 4,18 0,14 0,16 2,16 2, ,28 6,84 3,68 4,00 0,16 0,17 2,45 2, ,48 9,22 5,54 6,02 0,15 0,16 2,79 3, ,99 10,69 6,69 7,16 0,17 0,18 3,14 3, ,51 12,25 8,27 8,81 0,14 0,15 3,09 3, ,95 14,79 10,78 11,43 0,15 0,15 3,02 3, ,92 14,86 10,62 11,34 0,16 0,17 3,14 3, * 15,27 16,24 11,87 12,63 0,18 0,19 3,22 3,43 (*): 2006 değerleri Ocak-Temmuz dönemi itibariyledir. (1) : Toplam ihracat içindeki yüzde pay (2) : İmalat sanayi ihracatı içindeki yüzde pay 4.2. İthalattaki Gelişmeler Motorlu kara taşıtı, römork ve yarı-römork sektör ürünleri ithalatı 1995 yılında milyon olarak gerçekleşmişken 2005 yılında milyon ye yükselmiş olduğu ve bu ithalatın 67,1 inin 341 no lu motorlu kara taşıtları sektör ürünlerinden oluştuğu görülmektedir. 650

15 Tablo 12: Motorlu Kara Taşıtı, Römork ve Yarı-Römork Sektör İthalatı Yıllar Bin Bin Bin Bin , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , * (*): 2006 değerleri Ocak-Temmuz dönemi itibariyledir. Bin GRAFİK 6: YILLARA GÖRE İTHALAT 14,000,000 12,000,000 10,000,000 8,000,000 6,000,000 4,000,000 2,000, Motorlu kara taşıtı, römork ve yarı-römork sektör ürünleri ithalatının toplam ithalat içindeki payı 1995 yılında 4,99 olarak gerçekleşmişken, 2005 yılında 10,55 e yükselmiştir. Sektör ürünleri ithalatının imalat sanayi ürünleri ithalatı içindeki payı ise aynı dönemlerde 6,24 ten 12,57 ye yükseldiği görülmektedir. 651

16 Tablo 13: Motorlu Kara Taşıtı, Römork ve Yarı-Römork Sektör Ürünleri İthalatının Toplam İthalat ve İmalat Sanayii İthalatındaki Payı () Yıllar ,99 6,24 2,51 3,14 0,09 0,11 2,39 2, ,07 8,76 4,54 5,63 0,45 0,56 2,08 2, ,06 11,05 6,34 7,73 0,08 0,10 2,64 3, ,02 10,61 5,97 7,02 0,17 0,20 2,89 3, ,25 9,89 5,39 6,46 0,05 0,06 2,81 3, ,95 13,50 7,68 9,47 0,06 0,07 3,21 3, ,33 6,75 2,96 3,75 0,05 0,07 2,31 2, ,66 7,05 3,20 3,98 0,08 0,10 2,38 2, ,25 11,51 6,20 7,71 0,12 0,14 2,93 3, ,09 14,66 8,32 10,08 0,14 0,17 3,64 4, ,55 13,08 7,08 8,78 0,10 0,12 3,38 4, * 9,92 12,57 6,28 7,95 0,11 0,14 3,54 4,48 (*): 2006 değerleri Ocak-Temmuz dönemi itibariyledir. (1) : Toplam ithalat içindeki yüzde pay (2) : İmalat sanayi ithalatı içindeki yüzde pay 4.3. İhracatın İthalatı Karşılama Oranı Motorlu kara taşıtı, römork ve yarı-römork sektöründe dış ticaret dengesi döneminde toplam milyon olarak Türkiye nin aleyhine yönelik bir gelişim göstermiş olsa da dönemindeki milyar ile lehine bir gelişim kaydettiği tablodan görülmektedir. Sektör, yılları dışında, farklı değerlerde de olsa sürekli dış ticaret açığı vermiştir. 652

17 Tablo 14: Yıllar İtibariyle Dış Ticaret Dengesi Yıllar X-M (Bin ) X / M () X-M (Bin ) X / M () X-M (Bin ) X / M () X-M (Bin ) X / M () * (*): 2006 değerleri Ocak-Temmuz dönemi itibariyledir. Dış ticaret dengesindeki mevcut durum alt sektörler itibariyle değerlendirildiğinde, 341 no lu kara taşıtları imalat alt sektörü ihracatının ithalatı karşılama oranı, yılları dışında ilk kez 2006 yılının ilk 7 ayında 100 ün üzerinde gerçekleştiği görülmektedir GRAFİK 7: İHRACATIN İTHALATI KARŞILAMA ORANI (X / M)

18 4.4. Sektörün Dış Ticaretteki Rekabet Gücü Açıklanmış Karşılaştırmalı Üstünlükler olarak adlandırılan RCA kavramı, sektörlerin dış ticaretteki rekabet gücünü tespit etmek amacıyla hesaplanan RCA değerlerini kapsamaktadır. RCA skorlarına göre ortalama skor değeri 50 ve üzerinde olan sektörler (RCA>50) Rekabet Gücü Yüksek, RCA skorları 50 den büyük, 50 den küçük olan sektörler (50>RCA>-50) Rekabet Gücü Sınırda, RCA skorları 50 den küçük sektörler (-50>RCA) ise Rekabet Gücü Düşük sektörler olarak belirlenmiştir. Dış ticaret istatistikleri kullanılarak hesaplanan rekabet gücü endeksi (RCA) rakamları incelendiğinde, 34 no lu kara taşıtı, römork ve yarı-römork sektörüne ait RCA değeri, döneminde ortalama -58,2; döneminde 35 ve dönemi itibariyle ortalama RCA değeri 11,6 olduğu; buradan hareketle sektörün, Rekabet Gücü Sınırda olsa da 2005 yılındaki 27,7 ve 2006 yılının ilk 7 aylık verilerine göre ise 43,1 olarak gerçekleşmesi, sektörün -son yıllarda- rekabet gücünün artmaya başladığı şeklinde yorumlanabilir. Alt sektörler bazında RCA değerlerine bakıldığında sektörde lokomotif konumundaki 341 no lu motorlu kara taşıtlarının imalatı alt sektöründe döneminde ortalama RCA değerinin 80,8; dolayısıyla o dönem itibariyle Rekabet Gücü Düşük sektörler arasında olduğu, ancak dönemi ortalama RCA değerinin 49,3 olduğu dikkate alındığında sektörün, Rekabet Gücü Düşük konumdan, Rekabet Gücü Sınırda konuma geçtiği görülmektedir. 34 no lu motorlu kara taşıtı, römork ve yarı römork imalat sektörü dönemine ait ortalama -58,2 RCA değeri ile, imalat sanayiinin altında yer alan 22 alt sektör içerisinde 13. en yüksek RCA değerine sahip sektör olurken, son yılları kapsayan dönemindeki ortalama 35 RCA değeriyle de 9. sırada yer alırken, dönemi ortalama -11,6 RCA değeriyle 22 sektör içinde 11. sırada yer almaktadır. 654

19 Tablo 15: Motorlu Kara Taşıtı, Römork ve Yarı-Römork Sektör RCA Değerleri Yıllar ,5-21,4 156,6-58, ,0-61,6-14,5-42, ,4-152,5 181,4-58, ,1-139,8 110,7-41, ,6-35,7 99,4-26, ,5-73,6 100,7-27, ,4 62,7 103,3 18, ,8 73,9 68,9 27, ,9 28,9 21,5 5, ,3 26,0 3,5-18, ,7 40,5 49,5-7, * 43,1 63,8 45,1-9,2 Skoru -11,6-15,7 77,2-19, Değer Sınırda Sınırda Yüksek Sınırda RCA Ort. Eğilim Artıyor Artıyor Azalıyor Artıyor RCA Eğilim Azalıyor Azalıyor Azalıyor Azalıyor (*): 2006 değerleri Ocak-Temmuz dönemi itibariyledir. Skor GRAFİK 8: REKABET GÜCÜ ENDEKSİ

20 5. VERİMLİLİK DURUMU 5.1 Üretimde Çalışanlar Endeksi 1997=100 bazlı üretimde çalışanlar endeksi tablosuna bakıldığında, sadece 1999 ve 2002 yıllarında 100 den aşağıda gerçekleşen motorlu kara taşıtı, römork ve yarırömork imalatı sektörü endeksinin, döneminde her yıl, imalat sanayi endeksinden yüksek gerçekleştiği görülmektedir. Tablo 16: Üretimde Çalışanlar Endeksi (1997=100) Yıl İmalat Sanayii ,0 100,0 100,0 100,0 100, ,2 107,8 109,8 96,1 105, ,2 94,5 99,2 57,3 92, ,1 104,6 112,5 47,3 99, ,7 100,8 106,4 40,9 100, ,2 94,8 99,1 34,5 96, ,7 109,7 117,4 32,7 108, ,4 132,4 142,6 39,4 130, ,8 145,7 156,9 42,2 143, * 84,3 152,0 163,0 46,2 150,4 (*): 2006 değerleri üçüncü çeyrek dönem itibariyledir döneminde imalat sanayiindeki gerilemeye paralel bir seyir izlediği ancak, 2003 ve sonrasında sürekli artış kaydederek 2006 yılının ilk üç çeyrek dönemi verileri itibariyle 152 ye ulaşmıştır. Alt sektörler bazında üretimde çalışanlar endeksine bakıldığında, 341 no lu motorlu kara taşıtlarının imalatı sektöründe endeks değerinin 1999 ve 2002 yılı hariç- hiçbir yıl, 1997 deki 100 değerinin altına düşmediği görülmektedir. Endeks GRAFİK 9: ÜRETİMDE ÇALIŞANLAR ENDEKSİ (1997=100) 180,0 160,0 140,0 120,0 100,0 80,0 60,0 40,0 20,0 0, İmalat Sanayii 656

21 5.2. Üretimde Çalışılan Saat Endeksi Motorlu kara taşıtı, römork ve yarı-römork imalatı sektörünün 1997=100 bazlı üretimde çalışılan saat endeksine bakıldığında, döneminde yıllar itibariyle iniş çıkışlar görülmekle birlikte 2003 ve sonrasında sürekli bir artış eğiliminde olduğu görülmektedir. Tablo 17: Üretimde Çalışılan Saat Endeksi (1997=100) Yıl İmalat Sanayii ,0 100,0 100,0 100,0 100, ,5 104,2 107,1 94,2 100, ,2 88,4 92,1 55,9 87, ,1 105,7 116,2 49,0 96, ,0 89,9 91,5 41,5 94, ,7 89,9 92,9 35,3 93, ,3 108,4 117,8 33,4 105, ,6 132,1 143,9 40,3 128, ,7 149,5 168,2 42,6 139, * 82,7 156,5 176,6 46,3 145,5 (*): 2006 değerleri üçüncü çeyrek dönem itibariyledir. Endeks GRAFİK 10: ÜRETİMDE ÇALIŞILAN SAAT ENDEKSİ (1997=100) 200,0 180,0 160,0 140,0 120,0 100,0 80,0 60,0 40,0 20,0 0, İmalat Sanayii 657

22 5.3. Üretimde Çalışan Kişi Başına Kısmi Verimlilik Endeksi Üretimde çalışan kişi başına üretim (emek verimliliği) olarak adlandırılan kısmi verimlilik endeksi, döneminde imalat sanayiinde gerçekleşen değerler, gerek motorlu kara taşıtı, römork ve yarı-römork imalatı ana sektörü, gerekse alt sektörlerin endeks değerlerinden her dönemde yüksek gerçekleşmiştir. Tablo 18: Üretimde Çalışanlar Verimlilik (Kişi Başına Üretim) Endeksi (1997=100) Yıl İmalat Sanayii ,0 100,0 100,0 100,0 100, ,0 89,4 86,8 80,8 98, ,2 83,3 79,3 85,0 91, ,5 110,3 108,6 117,6 96, ,1 63,0 57,0 110,6 78, ,6 84,9 82,3 79,8 87, ,8 107,9 108,2 51,4 90, ,8 137,9 144,1 50,8 88, ,9 137,4 144,1 67,7 83, * 161,6 142,7 150,5 51,4 87,1 (*): 2006 değerleri üçüncü çeyrek dönem itibariyledir. Alt sektörlere bakıldığında, 342 no lu motorlu kara taşıtları karoseri imalatı, römork ve yarı-römork imalatı ve 343 no lu motorlu kara taşıtları ve bunların motorlarıyla ilgili parça ve aksesuarların imalatı alt sektörlerindeki 1997=100 bazlı çalışanların verimlilik endeksinde son yıllarda 100 değerinden düşük değerler kaydedilmiş olsa da; 341 no lu motorlu kara taşıtlarının imalatı alt sektöründe 2003 ve sonrasında artış kaydedildiği görülmektedir. 658

23 Endeks GRAFİK 11: ÜRETİMDE ÇALIŞAN KİŞİ BAŞINA KISMİ VERİMLİLİK ENDEKSİ (1997=100) İmalat Sanayii 5.4. Üretimde Çalışılan Saat Başına Kısmi Verimlilik Endeksi Üretimde çalışan kişi başına üretim (emek verimliliği) olarak adlandırılan kısmi verimlilik endeksi, gerek motorlu kara taşıtı, römork ve yarı-römork imalat sektörü gerekse alt sektörleri itibariyle, üretimde çalışanlar verimlilik endeksine benzer bir seyir izlediği görülmektedir. Tablo 19: Üretimde Çalışılan Saat Başına Kısmi Verimlilik Endeksi (1997=100) Yıl İmalat Sanayii ,0 100,0 100,0 100,0 100, ,7 92,6 89,2 82,1 103, ,5 88,2 84,2 86,3 95, ,7 108,9 105,0 113,7 99, ,9 70,8 66,6 109,4 82, ,9 89,3 87,5 77,0 90, ,1 108,9 107,5 50,2 93, ,1 138,0 142,3 50,1 89, ,8 133,8 134,3 67,1 85, * 164,5 138,6 139,2 51,0 90,0 (*): 2006 değerleri üçüncü çeyrek dönem itibariyledir. 659

24 İmalat sanayinin 1997 de 100 olan endeks değeri döneminde 64,5 oranında artış gösterirken, sektördeki artış 38,6 da, 341 no lu motorlu kara taşıtlarının imalatı alt sektöründe ise, 39,2 oranında gerçekleşmiştir. Endeks GRAFİK 12: ÜRETİMDE ÇALIŞILAN SAAT BAŞINA KISMİ VERİMLİLİK ENDEKSİ İmalat Sanayii 6. FİYATLARDAKİ GELİŞMELER Motorlu kara taşıtı, römork ve yarı-römork imalatı sektörünün fiyat değişimleri incelendiğinde, sektördeki fiyat artışlarının, imalat sanayi fiyat artışlarından ve genel TEFE den farklılıklar içerdiği tablodan görülmektedir. -Aynı olduğu 1998 yılı ve yüksek olduğu 2000 yılı hariç- tüm yıllar, düşük gerçekleştiği görülmektedir. Benzer durum, yılları dışında genel TEFE ile karşılaştırıldığında da görülmektedir. Tablo 20: TEFE'deki (1994=100) () Yıl Genel TEFE İmalat Sanayii ,0 91,2 77,6 74,1 87, ,3 47,1 59,9 59,8 59, ,9 76,7 50,6 47,3 59, ,7 29,4 36,0 36,6 34, ,6 96,1 92,6 89,0 101, ,8 29,7 30,2 30,2 30, ,9 12,6 16,9 19,5 11, ,8 14,8 3,1 1,7 6,6 660

25 Ana sektör ve 341 no lu motorlu kara taşıtlarının imalatı alt sektöründeki fiyat değişimleri 2003 yılında, hem imalat sanayi hem de genel fiyat seviyesinden yüksek gerçekleşmiş olmasına rağmen, izleyen yılda, her iki sektörde de fiyat artışları hem imalat sanayi hem de genel fiyat seviyesinin altında gerçekleşmiştir. GRAFİK 13: FİYAT ENDEKSİNDEKİ GELİŞMELER (1994=100) 120,0 100,0 80,0 60,0 40,0 20,0 0, Genel TEFE İmalat Sanayii Fiyat değişimleri Ocak 2005-Ağustos 2006 dönemi itibariyle değerlendirildiğinde ise, 2003=100 bazlı Üretici Fiyat Endeksi (ÜFE) nde genel olarak 15,3; imalat sanayiinde 18,1 oranında artış kaydedilmişken; motorlu kara taşıtı, römork ve yarı-römork imalatı sektöründe ve 341 no lu motorlu kara taşıtlarının imalatı alt sektöründe 4,3 oranında artış kaydedilmiştir yılı ÜFE deki değişmelere bakıldığında, genel olarak 3,1; imalat sanayi olarak, 4,3 artış kaydedilmişken, motorlu kara taşıtı, römork ve yarı-römork sektöründe 4,4 oranında düşüş gerçekleşirken, 341 no lu motorlu kara taşıtlarının imalatı alt sektöründeki fiyat değişimi -3,9 şeklinde olmuştur. Bu veriler de göstermektedir ki, 2005 yılında imalat sanayi ve genel ÜFE deki artışlar kaydedilmesine karşın, hem sektör hem de alt sektörler bazında motorlu kara taşıtı, römork ve yarı-römork sektöründe, fiyat düşüşleri yaşanmıştır yılının ilk 8 aylık verilerine göre, ÜFE deki değişimler, genel olarak 11,8; imalat sanayiinde 13,3 olarak gerçekleşmişken, motorlu kara taşıtı, römork ve yarı-römork sektöründe 9 olarak gerçekleşmiştir. Alt sektörler bazında ise, 341 no lu motorlu kara taşıtlarının imalatı sektöründe 8,5; 343 no lu motorlu kara taşıtları ve bunların motorlarıyla ilgili parça ve aksesuarların imalatı sektöründe 10,3 olarak gerçekleşmiştir. 661

26 Tablo 21: Aylık ÜFE Değeri ve i (2003=100) Aylar Genel ÜFE () İmalat Sanayii () 34 () 341 () 343 () 2005/1 118,6-117,5-108,0-107,7-110,0-2005/2 118,8 0,1 117,7 0,1 106,1-1,7 105,8-1,8 108,6-1,2 2005/3 120,3 1,3 119,5 1,5 105,6-0,5 105,3-0,5 108,1-0,5 2005/4 121,7 1,2 121,8 2,0 104,4-1,1 103,6-1,6 109,8 1,6 2005/5 122,0 0,2 121,3-0,4 104,7 0,3 103,9 0,3 109,9 0,0 2005/6 121,4-0,5 121,8 0,4 103,9-0,8 103,4-0,5 106,8-2,8 2005/7 120,5-0,7 121,4-0,4 103,3-0,5 103,1-0,3 104,6-2,1 2005/8 121,7 1,0 123,2 1,5 103,7 0,4 103,5 0,4 105,4 0,8 2005/9 122,7 0,8 125,1 1,5 103,6-0,1 103,5 0,0 104,6-0,8 2005/10 123,5 0,7 125,6 0,4 103,5-0,2 103,6 0,1 102,5-1,9 2005/11 122,4-0,9 123,2-1,9 103,2-0,3 103,3-0,3 102,7 0,1 2005/12 122,3 0,0 122,5-0,6 103,3 0,1 103,5 0,2 102,0-0,6 2006/1 124,7 2,0 123,7 1,0 102,8-0,5 102,9-0,5 101,5-0,5 2006/2 125,0 0,3 123,8 0,1 102,8 0,0 102,7-0,2 102,2 0,7 2006/3 125,3 0,2 124,4 0,5 103,1 0,3 103,2 0,4 102,0-0,2 2006/4 127,8 1,9 126,8 2,0 103,0-0,1 103,4 0,2 101,1-0,8 2006/5 131,3 2,8 130,6 3,0 105,8 2,7 105,7 2,3 105,0 3,9 2006/6 136,6 4,0 137,7 5,4 110,9 4,9 111,0 5,0 109,8 4,5 2006/7 137,8 0,9 139,7 1,5 110,7-0,2 110,4-0,5 110,4 0,6 2005/1 136,7-0,7 138,8-0,7 112,6 1,7 112,3 1,7 112,5 1,9 Not: TÜİK, Aralık 2004 tarihine kadar olan dönemde açıklamakta olduğu 1994=100 bazlı, ISIC Revize 3 sektör sınıflandırmasına göre Toptan Eşya Fiyat Endeksi ni (TEFE), Ocak 2005 tarihinden itibaren 2003=100 bazlı olarak, Nace Revize 1.1 sektör sınıflandırmasına göre Üretici Fiyat Endeksi (ÜFE) adı altında açıklamaktadır. 662

27 Endeks GRAFİK 14: AYLAR İTİBARİYLE ÜFE DEĞERİ (2003=100) 160,0 140,0 120,0 100,0 80,0 60,0 40,0 20,0 0,0 Ocak-2005 Şubat-2005 Mart-2005 Nisan-2005 Mayıs-2005 Haziran-2005 Temmuz-2005 Ağustos-2005 Eylül-2005 Ekim-2005 Kasım-2005 Aralık-2005 Ocak-2006 Şubat-2006 Mart-2006 Nisan-2006 Mayıs-2006 Haziran-2006 Genel ÜFE İmalat Sanayii Temmuz-2006 Ağustos GENEL DEĞERLENDİRME VE SONUÇ Motorlu kara taşıtlarının imalatı (341), motorlu kara taşıtları karoseri imalatı; römork ve yarı-römork imalatı (342) ve motorlu kara taşıtları ve bunların motorlarıyla ilgili parça ve aksesuarların imalatı (343) alt sektörlerinden oluşan motorlu kara taşıtı, römork ve yarı-römork imalatı sektörü (34), Türkiye de başta Bursa olmak üzere İstanbul, Kocaeli, İzmir Düzey 2 bölgelerinde yoğunlaşmıştır döneminde imalat sanayi sektör endeksinde 29,5 oranında bir artış gözlenirken, aynı dönemde motorlu kara taşıtı, römork ve yarı-römork sektörü üretim endeksi 100,2 oranında artış göstermiştir. Sektörde kapasite kullanım oranı üretim değeri ağırlıklı yıllık ortalamaları itibariyle, döneminde 2001 deki 45 ile en düşük, 2006 daki 84,6 ile en yüksek düzeyine ulaşmış; son 19 yıl ortalaması ise 69 olarak gerçekleşmiştir döneminde sektörel KKO ortalama 69,5 olarak gerçekleşmiştir. 341 no lu motorlu kara taşıtlarının imalatı sektörü ortalama KKO aynı dönem itibariyle- 68 olarak gerçekleşmiştir. KKO larının Ocak 2005-Temmuz 2006 dönemindeki aylık gelişimine bakıldığında, imalat sanayiinde ortalama K.K.O nın 80,3 olarak gerçekleştiği görülürken; motorlu kara taşıtı, römork ve yarı römork sektöründe, 84,5 olarak gerçekleştiği görülmektedir. Sektör üretim değerinin 87 sinin 341 no lu motorlu kara taşıtlarının imalatı alt sektörü tarafından gerçekleştirilmiştir. Motorlu kara taşıtı, römork ve yarı-römork sektörü dış ticaret hacminin imalat sanayii dış ticaret hacmi içindeki payı, 1995 te 5,4 iken 2005 te 13,8 e yükselmiştir. Sektör dış ticaret hacmi 1995 yılında milyon iken,

28 yılında yaklaşık 10 kat artarak milyon ye ulaşmıştır. Aynı dönemde imalat sanayi dış ticaret hacmindeki artış 240 da kalmıştır. Motorlu kara taşıtı, römork ve yarı-römork sektörü ihracatı 1995 yılındaki 820 milyon iken 2005 yılına gelindiğinde 11,4 kat artarak milyon ye yükselmiştir. Sektör ürünleri ithalatı ise 1995 yılında milyon olarak gerçekleşmişken, 2005 yılında yaklaşık 8 kat artarak milyon ye yükselmiştir. Sektörde ihracatın ithalatı karşılama oranı 1995 yılında 46 iken, 2005 yılında 83 e, 2006 yılının ilk 7 aylık verileri itibariyle de 93 e ulaşmıştır. Dış ticaret istatistikleri kullanılarak hesaplanan rekabet gücü endeksi (RCA) rakamları incelendiğinde, 34 no lu kara taşıtı, römork ve yarı-römork sektörüne ait RCA değeri, döneminde ortalama -58,2; döneminde 35 ve dönemi itibariyle ortalama RCA değeri 11,6 olduğu; buradan hareketle sektörün, Rekabet Gücü Sınırda olsa da 2005 yılındaki 27,7 ve 2006 yılının ilk 7 aylık verilerine göre ise 43,1 olarak gerçekleşmesi, sektörün -son yıllarda- rekabet gücünün artmaya başladığı şeklinde yorumlanabilir. Sektörün verimlilik endekslerine bakıldığında, gerek sektörün gerekse 341 no lu motorlu kara taşıtlarının imalatı alt sektörünün, endeks değerlerinin özellikle son yıllarda genel bir artış eğiliminde olduğu söylenebilir. Kısmi verimlilik endekslerinde ise, İmalat sanayinin 1997 de 100 olan endeks değerleri döneminde 61,6 ve 64,5 oranında artış gösterirken, motorlu kara taşıtı, römork ve yarı-römork üretim sektöründeki artış 42,7 ve 38,6 da kalmıştır. Motorlu kara taşıtı, römork ve yarı-römork sektörü fiyat değişimleri incelendiğinde, ana sektör ve 341 no lu motorlu kara taşıtlarının imalatı alt sektöründeki fiyat değişimleri 2003 yılında, hem imalat sanayi hem de genel fiyat endeksinden yüksek gerçekleşmiş olmasına rağmen, izleyen yılda, her iki sektörde de fiyat artışları hem imalat sanayii hem de genel fiyat seviyesinin altında gerçekleşmiştir yılında imalat sanayi (4,3) ve genel ÜFE deki (3,1) artışlar kaydedilmesine karşın, hem sektör (4,4) hem de 341 no lu alt sektör (3,9) bazında motorlu kara taşıtı, römork ve yarı-römork sektöründe, fiyat düşüşleri yaşanmıştır yılının ilk 8 aylık verilerine göre ÜFE deki değişimler, genel olarak 11,8; imalat sanayiinde 13,3 olarak gerçekleşmişken, motorlu kara taşıtı, römork ve yarı-römork sektöründe 9 olarak gerçekleşmiştir. Alt sektörler bazında ise, 341 no lu motorlu kara taşıtlarının imalatı sektöründe 8,5; 343 no lu motorlu kara taşıtları ve bunların motorlarıyla ilgili parça ve aksesuarların imalatı sektöründe 10,3 olarak gerçekleşmiştir. Sonuç olarak, motorlu kara taşıtı, römork ve yarı-römork sektörü verileri dikkatle incelendiğinde, sektörün istikrarlı bir gelişme çizgisinde olduğu, ancak, ve 2001 deki verilerden de görüleceği üzere- döviz kurundaki dalgalanmalara karşı aşırı duyarlı olduğu söylenebilir. 664