SGK NIN NACE KODU HATASINI FARKEDEN BAĞ-KUR LULAR ÖDEDİĞİ PRİMLERİ GERİ ALIYOR

Transkript

1 SGK NIN NACE KODU HATASINI FARKEDEN BAĞ-KUR LULAR ÖDEDİĞİ PRİMLERİ GERİ ALIYOR Vakkas DEMİR* I- GİRİŞ Sosyal Güvenlik Kurumunun, kendi nam ve hesabına bağımsız çalışan 4/b sigortalıları için, 1 Ekim 2008 tarihinden beri uyguladığı, ancak çoğu sigortalının haberinin bile olmadığı çok önemli bir uygulama bulunmaktadır. Sözünü etiğimiz ve önemli gördüğümüz bu uygulama, kendi nam ve hesabına bağımsız çalışanların kısa vadeli sigorta kolları prim oranlarıyla ilgilidir. Bilindiği üzere, 5510 sayılı yasanın bütün hükümleriyle yürürlük tarihi olan 1 Ekim 2008 den önce, Bağ-Kur lular olarak adlandırdığımız kendi nam ve hesabına bağımsız çalışanlar, bulundukları basamaklara göre primlerini ödemekteydiler. 1 Ekim 2008 den itibaren Bağ-Kur lular (yeni adıyla 4/b sigortalıları) primlerini prime esas kazancın asgarisi ve azamisi arasında olmak üzere, beyan esasına göre ödemeye başlamışlardır. Bunun sonucu olarak, 1 Ekim 2008 den önce basamak sistemine göre primlerini öderken, 1 Ekim 2008 den sonra SGK ya beyan vermeyenlerin ödeyecekleri prim oranları asgari seviyede belirlenmiş, ancak kısa vadeli sigorta kolları prim oranları her sigortalı için tavan (azami) seviyede belirlenmiştir. Bu durum, kısa vadeli sigorta kolları prim oranı (nace kodları) düşük olan vatandaşlar için, daha fazla prim ödemelerine sebebiyet vermiştir. İşte, bu makale çalışmamızda, SGK tarafından nace kodu hatalı ve yüksek belirlenen kişilerin SGK ya başvurdukların, 1 Ekim 2008 den günümüze kadar olan prim farklarını SGK dan nasıl geri alabileceklerine dair açıklamalarda bulunmaya çalışacağız. II- BAĞIMSIZ ÇALIŞANLARIN SGK YA PRİM ÖDEME YÜKÜMLÜLÜKLERİ 5510 sayılı Yasa nın Prim Ödeme Yükümlüsü başlıklı 87. Maddesinde özetle; b) 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (b) bendine tâbi olanlar kendileri, prim ödeme yükümlüsüdür. hükümleri yer almaktadır. * SGK Başmüfettişi 171

2 Kendi nam ve hesabına bağımsız çalışmasından dolayı 5510 sayılı yasa kapsamında 4/b sigortalısı olanların ödeyecekleri prim oranları, 5510 sayılı yasanın Prim Oranları ve Devlet Katkısı başlıklı 81/a maddesinde düzenlenmiştir. 81 inci maddenin, (a) bendi; Malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları prim oranı, sigortalının prime esas kazancının % 20 sidir. Bunun % 9 u sigortalı hissesi, % 11 i işveren hissesidir. şeklinde, (c) bendi; Kısa vadeli sigorta kolları prim oranı, yapılan işin iş kazası ve meslek hastalığı bakımından gösterdiği tehlikenin ağırlığına göre % 1 ilâ % 6,5 oranları arasında olmak üzere, 83 üncü maddeye göre Kurumca belirlenir. Bu primin tamamını işveren öder. şeklinde, (f) bendi ise Genel sağlık sigortası primi, kısa ve uzun vadeli sigorta kollarına tâbi olanlar için 82 nci maddenin birinci fıkrasına göre hesaplanan prime esas kazancın % 12,5 idir. Bu primin % 5 i sigortalı, % 7,5 i ise işveren hissesidir. Yalnızca genel sağlık sigortasına tâbi olanlar ile 60 ıncı maddenin birinci fıkrasının (e) bendi ve bu Kanunun geçici 13 üncü maddesinde belirtilenlerin genel sağlık sigortası primi, prime esas kazancın % 12 sidir. şeklindedir. Üstte verilen kanun hükümlerine göre, kendi nam ve hesabına bağımsız çalışanların, kısa vadeli sigorta prim oranları hesaba katılmadan, SGK ya ödeyecekleri prim oranı; % 20 malullük, yaşlılık ve ölüm sigortası prim oranı, % 12,5 ise genel sağlık sigortası prim oranı olmak üzere toplamda % 32,5 dir. Yani, yüzde 32,5 oranı fiks bir oran olup bütün 4/b sigortalıları için aynıdır. 4/b sigortalıların ödeyecekleri kısa vadeli sigorta kolları prim oranları, yapılan işin tehlike sınıf ve derecesine göre, tarihli ve ikinci mükerrer sayılı Resmi Gazetede yer alan 2008/14173 sayılı Bakanlar Kurulu Kararıyla belirlenen Kısa Vadeli Sigorta Kolları Prim Tarifesine göre belirlenmektedir. SGK da bu prim tarifesine nace kodları denilmektedir. 4/b sigortalısı olan bir kişinin ödeyeceği kısa vadeli sigorta kolları prim oranı, % 1 ila 6,5 arasında olmak üzere belirlenmekte ve 4/b sigortalısının ödeyeceği toplam prim oranına dahil edilmektedir. III- SGK NIN NACE KODU HATASINA GÖRE ÖDENEN PRİMLERİN NASIL GERİ ALINACAĞI Yazımızın üstteki bölümlerinde de belirttiğimiz gibi, SGK, 1 Ekim 2008 den sonra bütün 4/b sigortalılarının kısa vadeli sigorta kolları prim oranını, en üst seviye olan yüzde 6,5 oranında belirlemişti. 172

3 Halbuki, 1 Ekim 2008 tarihi ile tarihi arasında 1 4/b sigortalılarının tabi oldukları kısa vadeli sigorta kolları prim oranı, iş kolu ve yapılan işin tehlike sınıf ve derecelerine göre değişmekte, yüzde 1 ila 6,5 arasında olmak üzere değişmekteydi. 4/b sigortalısı olan bir kişinin Sigortalı Hizmet Döküm Cetveli nin Diğer Bilgiler başlıklı panelinde 5510 Aylık Oranı kısmı bulunmaktadır. İşte bu kısmın karşılığında yer alan yüzde 32,5 in üzerindeki her oran kısa vadeli sigorta kolları prim oranıdır. Örnek olarak, tarımda kendi nam ve hesabına çalışanların ödeyeceği kısa vadeli sigorta kolları prim oranı yüzde 1, peynir imalatçıları ve kahvehaneciler yüzde 1, kasaplık ve madencilik yüzde 6, balıkçılık yüzde 3, bina inşaatı yüzde 3 olarak belirlenmiştir. Şimdi, bir örnekle, kısa vadeli sigorta kolları prim oranının 4/b sigortalısı bir kişinin ödeyeceği prim oranını nasıl etkilediğini açıklamaya çalışalım. Örneğin; Bay A, tarihinde metal döküm işyeri açarak vergi mükellefi olmuştur. Kazancını asgari ücretten beyan ederek, primlerini asgariden yatırmak istemiştir. SGK, bu kişinin 5510 sayılı yasa kapsamındaki 4/b sigortalılık tescilini tarihi itibariyle yapmıştır. Bay A nın kısa vadeli sigorta prim oranları dikkate alınmadan ödeyeceği prim oranı şu şekilde hesaplanmaktadır tarihleri arasındaki brüt asgari ücret tutarı; 978,60 TL dir. Bir günlük asgari ücret tutarı, 32,62 TL dir. Bu durumda kısa vadeli sigorta prim oranı dikkate alınmadan Bay A nın ödeyeceği prim oranı; 32,62 TL X 30 gün X % 32,5 = 318,04 TL çıkmaktadır. Bay A nın ödeyeceği kısa vadeli prim oranına mesleği olan metal dökümüne göre nace kodundan baktığımızda, yüzde 3 olarak görmekteyiz. Bu durumda kısa vadeli sigorta kolları prim oranı da ilave edildiğinde Bay A nın ödeyeceği toplam prim oranı; yüzde 35,5 yapmaktadır. Bunun rakamsal ifadesi ise; 32,62 TL X 30 gün X % 35,5 = 347,40 TL olmaktadır. Görüldüğü üzere, kısa vadeli sigorta kolları prim oranı Bay A nın ödeyeceği prim tutarını 29,36 oranında artırmaktadır. Bu durumda, 4/b sigortalıları tarafından yapılacak olan pratik yol şudur. Öncelikle, tarihli ve ikinci mükerrer sayılı Resmi Gazetede yer alan 2008/14173 sayılı Bakanlar Kurulu Kararıyla belirlenen Kısa tarihi olarak belirlememizin nedeni, tarihli ve 6385 sayılı Yasa nın 10. maddesiyle, 5510 sayılı Yasa nın Kısa Vadeli Sigorta Kolları Prim Tarifesi ve İş Kollarının ve İşlerin Tehlike Sınıf ve Derecelerinin Belirlenmesi başlıklı 83. Maddesi, yürürlükten kaldırılarak, kısa vadeli sigorta kolları prim oranı yüzde 2 olarak sabitlenmiştir. 173

4 Vadeli Sigorta Kolları Prim Tarifesine baksınlar. Bu prim tarifesine göre, tabi oldukları kısa vadeli sigorta kolları prim oranlarını öğrensinler. Ardından, 1 Ekim 2008 tarihi ile tarihi arasında kendilerine uygulanan, kısa vadeli sigorta kolları prim oranını öğrensinler. Eğer, SGK nın uyguladığı kısa vadeli sigorta kolları prim oranı, tarihli ve ikinci mükerrer sayılı Resmi Gazetede yer alan 2008/14173 sayılı Bakanlar Kurulu Kararıyla belirlenen Kısa Vadeli Sigorta Kolları Prim Tarifesine göre kendilerine uygulanması gereken prim oranından daha yüksekse, aradaki farkı SGK dan yazılı olarak istediklerinde geri alabilmektedirler. 1 Ekim 2008 tarihi ile tarihi arasında, 4 yıl 5 ay gibi bir zaman dilimi (yaklaşık 53 ay) bulunmaktadır. Bir aylık en düşük farkın yaklaşık 30,00 TL olduğu düşünüldüğünde, yaklaşık 2000 TL gibi bir fark, 4/b sigortalısının hesap ekstrasında fazla ödeme olarak gözükmektedir. Bu nedenle, SGK nın 4/b sigortalılarından habersiz bir şekilde uyguladığı ve sigortalıların dezavantajına olan bu uygulamadan bir an önce 4/b sigortalılarının haberdar olmasını ve 2000 TL ile 3000 TL arasındaki bir fazla ödemeyi SGK dan geri almalarını önemle tavsiye ediyoruz. IV- SONUÇ 4/b sigortalılarından, 1 Ekim 2008 den önce basamak sistemine göre primlerini öderken, 1 Ekim 2008 den sonra SGK ya ne miktarda prim ödeyeceklerine dair beyan vermeyenlerin ödeyecekleri prim oranları asgari seviyede belirlenmiş, ancak kısa vadeli sigorta kolları prim oranları her sigortalı için tavan (azami) seviyede belirlenmiştir. 4/b sigortalılarına kısa vadeli sigorta kolları prim oranının, tarihli ve ikinci mükerrer sayılı Resmi Gazetede yer alan 2008/14173 sayılı Bakanlar Kurulu Kararıyla belirlenen Kısa Vadeli Sigorta Kolları Prim Tarifesine göre, yüzde 1 ila 6,5 arasında olmak üzere belirlenmesi gerekmektedir. Bütün sigortalılar için, kısa vadeli sigorta kolları prim oranı, tarihli ve 6385 sayılı Yasa ile yüzde 2 olarak sabitlenmiştir. Bu nedenle, 4/b sigortalılarının makale konumuzla ilgili olarak yapması gereken şudur; tarihli Kısa Vadeli Sigorta Kolları Prim Tarifesine baksınlar. Bu prim tarifesine göre, tabi oldukları kısa vadeli sigorta kolları prim oranlarını öğrensinler. Ardından, 1 Ekim 2008 tarihi ile tarihi arasında kendilerine uygulanan, kısa vadeli sigorta kolları prim oranını öğrensinler. Eğer, SGK nın uyguladığı kısa vadeli sigorta 174

5 kolları prim oranı, olması gerekenden fazlaysa ve daha yüksekse, aradaki farkı SGK dan yazılı olarak istediklerinde geri alabilmektedirler. KAYNAKÇA T.C. Yasalar ( ) sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Knaunu. Ankara : Resmi Gazete (26200 sayılı) 175

6 176