ISL203 ENVANTER VE BİLANÇO Gelir Hesaplarının Envanter işlemleri

Transkript

1 11. HAFTA ISL203 ENVANTER VE BİLANÇO Gelir Hesaplarının Envanter işlemleri Doç.Dr. Murat YILDIRIM 2 Gelir Hesapları İşletmenin faaliyetleri sonucunda varlıklarında artış meydana getiren unsurlara gelir, bu unsurların izlendiği hesaplara gelir hesapları denir. Gelir, işletmenin ana faaliyet konusuna giden mal ve hizmet satışlarından ve ana faaliyet konusu dışında kalan faiz, kira vs. biçimde elde edilen hasılat olarak ifade edilebilir. Gelirlerin öz kaynakları artırıcı bir etkisi bulunmaktadır. Gelir Hesapları ve Gelir Hesaplarının Vergi Kanunlarındaki Durumu Gelir hesapları da diğer tüm hesaplar gibi envanter ve değerlemeye tabi tutulur. Gelir hesaplarının envanteri, vergi kanunları ve muhasebedeki dönemsellik ilkesi gereği dönem ayrımı açısından ele alınmalıdır. Gelir Vergisi Kanununa göre Gelir bir gerçek kişinin bir takvim yılı içinde elde ettiği, tasarruf yada harcamasına kaynak teşkil eden her türlü kazanç ve iratların safi tutarıdır şeklinde tanımlanmıştır. Yukarıdaki tanım kurum kazancı içinde geçerlidir 3 4 Gelir Hesaplarının Vergi Kanunlarındaki Durumu Gelir Vergisi Kanunu'nun 2.maddesinde geliri oluşturan kazanç veiratlaraşağıdakigibisıralanmıştır. TicariKazançlar ZiraiKazançlar Ücretler Serbestmeslekkazançları Gayrimenkulsermayeiratları Menkulsermayeiratları Diğerkazançveiratlar. Yukarıda belirtilen ve gelir vergisinin konusunu oluşturan yedi gelir unsurukurumlarvergisimükellefleritarafındaneldeedildiğinde, kurum kazancıolaraknitelendirilirvekurumlar vergisinetabitutulur. Gelir Hesaplarının Vergi Kanunlarındaki Durumu Gelir Vergisi Kanunu ile Kurumlar Vergisi Kanununa göre matrahın tespitinde dikkate alınacak olan gelirlere vergiye tabi gelirlerdenir. Vergi kanunlarının kabul ettiği gelir ölçülerinin dışında bir hasılat elde edildiğinde bu hasılat vergiye tabi olmayan(vergiden istisna) gelirolaraknitelendirilir. Vergiye tabi olmayangelirler diğer gelirler gibi 690Dönem karı ve zararı naaktarılarakticarikarınbulunması sağlanır. Ancak, mali karın bulunmasında ticari kardan çıkarılır. Çünkü vergiye tabi olmayan gelirler, vergicilik yönünden işletmeye konan kıymetsayılmaktadır

2 Gelir Vergisi Kanuna Tabi Olmayan Gelirler Gelir Vergisi Kanunu'nun 39,maddesinde vergiye tabi olmayan gelirlerşuşekildesıralanmıştır: Gelirivergidenmuaftutulanmenkulkıymetleriniratları, Devlettahvilivehazinebonosufaizleri, Kurumlarda elde edilenve Türkiye'dekurumlarvergisineveya Gelir Vergisi Kanunu'nun94.maddesinegörevergistopajınatabitutulmuşkarpayları, Yatırım fonları katılma belgelerine ve yatırım ortaklıkları hisse senetlerine ödenenkarpayları, Toplu Konut İdaresi ile Kamu Ortaklığı İdaresince çıkartılan Gelir Vergisi Kanunu nun75.maddesindeyeralanmenkulkıymetlerdensağlananiratlar, Yatırımindirimiistisnasıdır(GVKMd.36). Gelir Vergisi Kanununa göre vergiye tabi olmayan gelirler kurumlarvergisimükellefleriiçindegeçerlidir. 7 Kurumlar Vergisi Kanuna Tabi Olmayan Gelirler Kurumların, tam mükellefiyete tabi başka bir kurumun sermayesine iştiraklerinden elde ettikleri kazançlar (yatırım fonlarının katılma belgeleri ile yatırım ortaklıklarının hisse senetlerindeneldeedilenkarpaylarıhariç), Kurumların tam mükellefiyete tabi başka bir kurumun karına katılma imkanı veren kurucu senetleri ile diğer intifa senetlerindeneldeettiklerikarpayları, Kazancın elde edildiği tarih itibariyle aralıksız en az bir yıl süreyle nakit varlıklar dışında kalan aktif toplamının % 75 veya daha fazlası, 8 Kurumlar Vergisi Kanuna Tabi Olmayan Gelirler Anonim Şirketlerin kuruluşlarında veya sermayelerinin artırılması, sırasında çıkardıkları payların bedelinin itibari değeri aşankısmı, Türkiye'de kurulu yatırım fonları ve yatırım ortaklıklarının portföy işletmeciliğindeneldeettiklerikazançlar, Portföyü Türkiye'de kurulu borsalarda işlem gören altın ve kıymetli madenlere dayalı yatırım fonları veya ortakların portföy işletmeciliğindendoğankazançları, Yurt dışında yapılan inşaat, onarım, montaj işleri ite teknik hizmetlerden sağlanarak Türkiye'de genel sonuç hesaplarına intikalettirilenkazançlar, Kurumlar Vergisi Kanuna Tabi Olmayan Gelirler Okul öncesi eğitim, ilköğretim, özel eğitim ve orta öğretim özel okullar ile Bakanlar Kurulunca vergi muafiyeti tanınan vakıflar veya kamu yararına çalışan derneklere bağlı rehabilitasyon merkezlerinin işletilmesinden, ilgili Bakanlığın görüşü alınmak suretiyle Maliye Bakanlığı'nın belirleyeceği usuller çerçevesinde beşhesapdönemiitibariyleeldeedilenkazançlar Kooperatif ortaklarının yönetim gideri karşılığı olarak ödedikleri paralardan harcanmayarak iade edilen kısımları risturnlar (kar payı), Kurumların yurtdışında bulunan iş yerleri veya daimi temsilcileri aracılığıylaeldeettikleribazışartlarıtaşıyankazançlar, 9 10 Kurumlar Vergisi Kanuna Tabi Olmayan Gelirler Gelir Hesapları Bankalar borçları nedeni ile kanuni takibe alınmış veya Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonuna borçlu durumda olan kurumlar ile bunların kefillerinin ve ipotek verenlerin sahip oldukları taşınmazlar, iştirak hisseleri, kurucu senetleri ve intifa senetleri ile rüçhan haklarının, bu borçlara karşılık bankalara veya bu fona devrinden sağlanan hasılatın bu borçlarının tasfiyesinde kullanılan kısmına isabet eden kazançların tamamı ile bankalarının bu şekilde elde ettikleri söz konusu kıymetlerin satışlarındandoğankazançların% 75 likkısmıdır. 60BRÜTSATIŞLAR(ANAFAALİYETLEİLGİLİGELİRLER) 600YurtiçiSatışlar 601YurtdışıSatışlar 602DiğerGelirler 64 DİĞER FAALİYETLERDEN OLAĞAN GELİR VE KARLAR (ANA FAALİYETLE İLGİLİ GELİRLER) 640İştiraklerdenTemettüGelirleri 641BağlıOrtaklıklardanTemettüGelirleri 642FaizGelirleri 643KomisyonGelirleri 644KonusuKalmayanKarşılıklar 645MenkulKıymetSatışKarları 646KambiyoKarları 647ReeskontFaizGelirleri 648DiğerOlanGelirveKarlar 67OLAĞANDIŞIGELİRVEKARLAR 671ÖncekiDönemGelirveKarları 679DiğerOlağandışıGelirveKarlar

3 Gelir Hesaplarının Çalışma Kuralları Borç Gelir Hesapları Alacak Azalışlar(-) (Kapanışta) Artışlar(+)! Gelir Hesapların Çalışma Kuralları! Gelirlerdeki artışlar, hesabın alacak tarafına kaydedilir. Düzeltme yada ayarlama kayıtlarında borçlandırılır. Dönem sonunda borçlandırılarak 690. Dönem Kar veya Zarar na devredilir. Kalan vermezler. Bilanço tarihi itibariyle tahakkuk etmiş (gerçekleşmiş) ancak istenebilir duruma gelmemiş gelirler 181 Gelir Tahakkukları ndatakipedilir.gelirtahsiledildiğindebu hesapkapatılır. Bu durum daha çok bankalara açtırılan vadeli hesaplarda karşımızaçıkmaktadır. Yıl sonuna kadar tahakkuk etmiş (işlemiş) faiz 181 Gelir Tahakkukları nın borcuna, 642 Faiz Gelirleri nın alacağınakaydedilmektedir. Vadeli hesabın faizi tahsil edilince, alacaklandırılarakkapatılmaktadır Örnek: İşletmemiz tarihinde bir işyerini aylık kirası TL den 4 aylığına kiraya vermiştir. Kira bedeli kira sözleşmesi sonunda topluca alınacaktır. Ağustos ayı için yapılacak yevmiye kaydını yapınız. (Her ay aynı kayıt yapılır.) 01/08/201.. Borç Alacak 181 Gelir Tahakkukları Hs. 649 Diğer Olağan Gelir ve Karlar Hs. Tahakkuk Eden Kira Geliri Örnek: Eylül ayı için yapılacak yevmiye kaydını yapınız. (Her ay aynı kayıt yapılır.) 01/09/201.. Borç Alacak 181 Gelir Tahakkukları Hs. 649 Diğer Olağan Gelir ve Karlar Hs. Tahakkuk Eden Kira Geliri Örnek: Ekim ayı için yapılacak yevmiye kaydını yapınız. (Her ay aynı kayıt yapılır.) Örnek: Kasım ayı için yapılacak yevmiye kaydını yapınız. (Her ay aynı kayıt yapılır.) 01/10/201.. Borç Alacak 181 Gelir Tahakkukları Hs. 649 Diğer Olağan Gelir ve Karlar Hs. Tahakkuk Eden Kira Geliri 01/11/201.. Borç Alacak 181 Gelir Tahakkukları Hs. 649 Diğer Olağan Gelir ve Karlar Hs. Tahakkuk Eden Kira Geliri

4 Borç 181 Gelir Tahakkuklar Hs. Alacak Örnek: Kasım ayı için yapılacak yevmiye kaydını yapınız. (Her ay aynı kayıt yapılır.) 01/11/201.. Borç Alacak 100 Kasa Hs Gelir Tahakkukları Hs Tahsil Edilen Kira Geliri Borç 181 Gelir Tahakkuklar Hs. Alacak Üçüncü kişilerden tahsili yada bunlar hesabına kesin borç kaydı bir yıl veya daha sonraki yıllarda yapılacak gelirlerin içinde bulunan döneme ait olan kısımlarının, ilgili gelir hesabı karşılığında borç kaydedileceği hesaptır. Dönem sonlarında döneme ait olarak hesaplanacak tutarlar ilgili hasılat ve gelir hesaplarının alacağına bu hesabın borcuna kaydedilir. Vadesi 1 yılın altına inen gelir tahakkukları 181 Gelir Tahakkukları na aktarılır Örnek: Aylık mali tablo hazırlayan Serdemir İşletmesi, iştiraki durumundaki S AŞ ye tarihinde verdiği %20 faizli 18 ay vadeli TL lik borç için tarihinde TL faiz yürütmüştür. Örnek: Aylık mali tablo hazırlayan Serdemir İşletmesi, iştiraki durumundaki S AŞ ye tarihinde verdiği %20 faizli 18 ay vadeli TL lik borç için tarihinde TL faiz yürütmüştür. 31/08/201.. Borç Alacak 281 Gelir Tahakkukları Hs. 642 Faiz Gelirleri Hs *20*1Ay/1.= TL 30/09/201.. Borç Alacak 281 Gelir Tahakkukları Hs. 642 Faiz Gelirleri Hs *20*1Ay/1.= TL

5 Örnek: Aylık mali tablo hazırlayan Serdemir İşletmesi, iştiraki durumundaki S AŞ ye tarihinde verdiği %20 faizli 18 ay vadeli TL lik borç için tarihinde TL faiz yürütmüştür. Örnek: Aylık mali tablo hazırlayan Serdemir İşletmesi, iştiraki durumundaki S AŞ ye tarihinde verdiği %20 faizli 18 ay vadeli TL lik borç için tarihinde TL faiz yürütmüştür. 31/10/201.. Borç Alacak 281 Gelir Tahakkukları Hs. 642 Faiz Gelirleri Hs *20*1Ay/1.= TL 30/11/201.. Borç Alacak 281 Gelir Tahakkukları Hs. 642 Faiz Gelirleri Hs *20*1Ay/1.= TL Bu kayıt tarihine kadar her ay sonu itibariyle yenilenecektir ve Serdemir İşletmesi dönem sonu bilançosunda, Bir yıldan uzun vadeli, gerçekleşmiş ancak istenebilir duruma gelmemiş gelir tutarı 281 Gelir Tahakkukları nda TL olarak görünecektir. 31/12/201.. Borç Alacak 281 Gelir Tahakkukları Hs. 642 Faiz Gelirleri Hs *20*1Ay/1.= TL Borç 281 Gelir Tahakkuklar Hs. Alacak tarihinde bu gelirin vadesi 1 yılın altına düşmedi için 281 Gelir Tahakkukları Hs. Da takip edilecek. Ocak ayını sonu itibariyle 181 Gelir Tahakkukları Hs. Devredilecektir. 31/01/201..Takip Eden Yıl Borç Alacak 281 Gelir Tahakkukları Hs. 642 Faiz Gelirleri Hs *20*1Ay/1.= TL Borç 281 Gelir Tahakkuklar Hs. Alacak

6 Takip eden yılın Şubat Ayı itibariyle tahakkuk eden gelirlerin vadesi 1 yılın altına düştüğünden na aktarılacaktır. 28/02/201.. Borç Alacak 181 Gelir Tahakkukları Hs Gelir Tahakkukları Hs. 642 Faiz Gelirleri Hs. TahakkukEden Faiz Gelirleri ve Tahakkuk Eden Faiz Gelirinin vadesinin 1 yılın altına düşmesi *20*1Ay/1.= TL 1. Gelecek bilanço dönemlerine ait peşin tahsil olunan gelirlerin bir yıldan kısa vadeli olanları 380 Gelecek AylaraAit Gelirler na kaydedilir. Peşin tahsil olunan gelirler bu hesabın alacağına kaydedilir. Ait olduğu dönemde ilgili hesaba devredilerek kapatılır. İşletmenin içinde bulunduğu faaliyet döneminde tahsil edilen gelecek dönemlere ait kira gelirleri, abone gelirleri, bakım anlaşmalarına dayalı bakım vb. Gelirler bu hesabın kullanım alanına örnek olarak gösterilebilir Örnek: Mali tablolarını aylık olarak düzenleyen Serdemir İşletmesi tarihinde sahip olduğu işyerini 1 yıllığına aylığı TL denkirayavermiştir.biryıllıkkirabedeliolan24.000tlve%18 KDV siilebirliktepeşintahsiletmiştir. 01/10/201. Borç Alacak 100 Kasa Hs Diğer Olağan Gelir ve Karlar Hs. 391 Hesaplanan KDV Hs. 480 Gelecek Yıllara Ait Gelirler Hs. Peşin tahsil edilen kira geliri Kasım ayına ait kira tutarının gelirlere aktarılması için bir aylık tutar olan TL 380 Gelecek aylara ait Gelirler ndan çıkarılarak ilgiligelirhesabınaaktarılacaktır. 01/11/201. Borç Alacak Hs Diğer Olağan Gelir ve Karlar Hs İlgili aya ait kira gelirinin tahakkuku Aralık ayına ait kira tutarının gelirlere aktarılması için bir aylık tutar olan TL 380 Gelecek aylara ait Gelirler ndan çıkarılarak ilgiligelirhesabınaaktarılacaktır. Aralık ayına ait kira tutarının gelirlere aktarılması için bir aylık tutar olan TL 380 Gelecek aylara ait Gelirler ndan çıkarılarak ilgiligelirhesabınaaktarılacaktır. 01/12/201. Borç Alacak Hs Diğer Olağan Gelir ve Karlar Hs İlgili aya ait kira gelirinin tahakkuku 480 Gelecek Yıllara Ait Gelirler Hs Hs Peşin tahsil edilen kira gelirin vadesinin 1 yıla düşmesi

7 Örnek: Serdemir işletmesinin faaliyet dönemineaitgelirvegiderhesaplarınınbakiyesiaşağıdakigibidir. 600YurtiçiSatışlarHs. : TL 601YurtdışıSatışlarHs. : TL 602DiğerGelirlerHs. :18.000TL 610SatıştaniadelerHs. :9.000TL 611SatışIskontolarıHs. :1TL 620SatılanMamullerMaliyetiHs. : TL 621SatılanTicariMallarMaliyetiHs. :80.000TL 630AraştırmaveGeliştirme Giderleri Hs. :6.000TL 631PazarlamaSatışveDağıtımGiderleri Hs. :24.000TL 632GenelYönetimGiderleri Hs. :60.000TL Örnek: Serdemir işletmesinin faaliyet dönemineaitgelirvegiderhesaplarınınbakiyesiaşağıdakigibidir. 645MenkulKıymetSatışKarlarıHs. :2.000TL 649DiğerOlağanGelirveKarlarıHs. :1.800TL 654KarşılıkGiderleri Hs. :2.000TL 657ReeskontFaizGiderleri Hs. :TL 659DiğerOlağanGiderveZararlarHs. :1.500TL 660KısaVadeliBorçlanmaGiderleri Hs. :12.000TL 661UzunVadeliBorçlanmaGiderleri Hs. :14.000TL 671ÖncekiDönemGelirveKarlarHs. :1.800TL 679DiğerOlağandışıGelirveKarlarHs. :2.400TL 689DiğerOlağandışıGiderveZararlarHs. :6.000TL Yurtiçi Satışlar Hs. 601 Yurtdışı Satışlar Hs. 602 Diğer Gelirler Hs. 642 Faiz Gelirleri Hs. 645 Menkul Kıymet Satış Karları Hs. 649 Diğer Olağan Gelir ve Karları Hs. 671ÖncekiDönemGelirveKarlarHs. 679 Diğer Olağandışı Gelir ve Karlar Hs Dönem Karı veya Zararı Hs Dönem Karı veya Zararı Hs Satıştan iadeler Hs. 611 Satış Iskontoları Hs. 620 Satılan Mamuller Maliyeti Hs. 621 Satılan Ticari Mallar Maliyeti Hs. 630 Araştırma ve Geliştirme Giderleri Hs. 631 Pazarlama Satış ve Dağıtım Giderleri Hs. 632 Genel Yönetim Giderleri Hs Borç 690 Dönem Kar/Zarar Hs. Alacak Alacak Kalanı(Ticari Kar) Dönem Karı veya Zararı Hs Dönem Karı Vergi ve Diğer YY. Karş. Hs. 692 Dönem Net Karı veya Zararı Hs Yapılan Giderlerden TL lik kısmı Kanunen Kabul Edilmeyen Gider iken, TL lik gelir ise Vergiden İstisna olarak kabul edilmiştir. Kurumlar vergisi Oranı%20 dir MaliKar=TicariKar+KKEG VergidenİstisnaKazanç MaliKar= = KurumlarVergisi= x0,20=91.TL 691 Dönem Karı Vergi ve Diğer YY. Karş. Hs Dön. Karı Vergi ve Diğer YY. Karş. Hs

8 Kaynakça 692 Dönem Net Karı veya Zararı Hs Dönem Net Karı Hs Nalan AKDOĞAN, Orhan SEVİLENGÜL, Tek Düzen Muhasebe Sistemi Uygulaması, Gazi Kitapevi, Ankara. Orhan Sevilengül, Genel Muhasebe, Gazi Kitapevi, Ankara, Orhan Sevilengül, Çözümlü Muhasebe Problemleri, Gazi Kitapevi, Ankara, Abdullah Karakaya, Genel Muhasebe Ders Notları, Safranbolu, 2. Ahmet Vecdi CAN/ Sakarya Üniversitesi İİBF İşletme Bölümü Ders Notları Nalan AKDOĞAN, Nejat TENKER, Finansal Tablolar ve Mali Analiz Teknikleri, Gazi Kitapevi. CEMALCILAR, Ö., "Muhasebenin amaçlarına Ulaşmada Muhasebenin Kuramsal Yapısına Bağlılığın Gereği ve Önemi", Muhasebe ve Denetime Bakış, Ocak 3. 8 No lu TMS-Maddi, Maddi Olmayan Duran Varlıklar ile Özel Tükenmeye Tabi Varlıklar IASC, International Accounting Standards Committee, International Accounting Standards 1999, London, Teşekkür Ederim Sağlıklı ve mutlu bir hafta geçirmeniz temennisiyle, iyi çalışmalar dilerim 45 8