BÜTÜNCÜL YAKLAŞIM. Dr. Çisem Saygılı Prof.Dr. Mehmet Ungan ANKARA TIP AİLE HEKİMLİĞİ A.B.D.

Transkript

1 BÜTÜNCÜL YAKLAŞIM Dr. Çisem Saygılı Prof.Dr. Mehmet Ungan ANKARA TIP AİLE HEKİMLİĞİ A.B.D.

2

3 Kendine özgü eğitimi, araştırması, kanıta dayalı temeli olan akademik bilimsel disipline ve klinik uygulaması mevcut birinci basamak yönelimli klinik uzmanlığına; Aile Hekimliği (AH) denir. Bu tanım 2005 yılında Dünya Aile Hekimliği Birliği (WONCA) tarafından yapılmıştır. Yine bu yıllarda aile hekimlerinde olması gereken çekirdek yeterlilikler altı başlık halinde belirlenmiştir.

4 1. Birinci basamak (BB) sağlık hizmetlerinin yönetimi 2. Özgün problem çözme becerisi 3. Kişi merkezli bakım 4. Toplum yönelimli olma 5. Kapsamlı yaklaşım 6. Kişiye biyopsikososyal bir bütün olarak yaklaşmak

5 Biraz daha genişletilmiş şekliyle Aile Hekimliği disiplinin özellikleri sıralamak gerekirse 1. Kişilerin sağlık sistemiyle olan ilk tıbbi temas noktasıdır. 2. Kişi merkezli yaklaşır. 3. Kendine has hastayla görüşme süreci vardır. 4. Sağlık kaynaklarının etkili kullanımını sağlar. 5. Bakımda sürekliliği içerir.

6 6. Hastanın akut ve kronik problemlerini eş zamanlı yönetir. 7. Özgün karar verme süreci içerir. 8. Ayrımlaşmamış rahatsızlıkların yönetimini yapar. 9. Sağlığı ve iyilik halini geliştirir. 10. Toplum sağlığı için özel bir sorumluluk üstlenir. 11. Hastalara biyopsikososyal bir bütün olarak yaklaşır. Buna Holistik yaklaşım da denir.

7 Hekimler problemi tanımlama, sınıflandırma ve bir tedavi yöntemi önerme çabası içerisinde olmanın yanında, hastaların sadece problemlerinin bilimsel izahıyla yetinmediklerini bilmeli ve hastalarını aynı zamanda anlamalı, değer vermeli ve kararlarına ortak etmelidir.

8 Biyopsikososyal yaklaşım; beyin ve periferal organların bir kompleks olarak birleşmesi ve karşılıklı olarak ilişki içinde olmaları ve fiziksel uyarılara olduğu gibi sosyal değişikliklere de duyarlı oldukları temeline dayanır

9 Bu modele göre, sağlık ve hastalık; biyolojik, psikolojik ve sosyal değişkenlerin karmaşık etkileşimleri ile şekillenmekte ve hiçbiri diğerinden ayrılarak kategorize edilememektedir. Laboratuvar veriler, hastaların doktorlarına getirdiklerinin çok küçük bir parçasıdır. Hastalarının yalnızca tıbbi kayıtları ile ilgilenen hekimler hastalarından çok az bilgi alabilmektedirler.

10 Çoğu hastalık kişi, aile ve sosyal şartlar göz önünde bulundurulmadıkça anlaşılmaz. AH diğer tıp disiplinlerden ayıran en önemli fark ruh ve beden ayırımı yapmamasıdır. Birçok tıp alanı bu ikilinin bir tarafında yer alır.

11 Tıpta eski paradigma biyomedikal model olarak bilinir. Hastalık ondan muzdarip olan kişiden ve onun sosyal şartlarından bağımsız olarak görülebilir. Mental ve fiziksel hastalıklar ayrı ayrı düşünülebilir denmiştir. Her hastalığın özgül bir nedeni vardır. Doktor hastanın hastalığını tanımlamak ve uygun ilaç vermekle görevlidir.

12 Bu paradigma 19.yy tıbbında baskındı ve eleştirilere rağmen 1977 li yıllara dek etkisini sürdürdü. Biyomedikal modele göre eğitim alan genel pratisyenler pratikte hastaların çoğunda hastalıkların belli bir tanıya uymadığını ve problemlerinin hastalık, yaşam olayları ve duygusal çalkantının bir karışımı şeklinde olduğunu fark ettiler.

13 Psikiyatrist George Engel 1977 yılında biyopsikososyal modeli tanımlamıştır. Buna göre biyopsikososyal sistemlerin, biyolojik alt sistemleri birbirlerini etkileyerek daha başarılı ve daha karmaşık sistemleri oluşturmakta ve eş zamanlı olarak ta sosyal ve psikolojik faktörlerden etkilenmektedir. Tüm organizma ise biyolojik, psikolojik ve sosyal etkilerin karşılıklı etkileşimleri ile anlam bulmaktadır.

14 Engel, bireyin sistemlerden oluştuğunu ve hastalığın kişisel ve sosyal boyutlarının yanında biyolojik sapmaların da önemli olduğunu savunur. Aslında daha 1904 te Sir William Osler in Nasıl bir kişinin bir hastalığı olduğunu bilmek, bir kişinin nasıl bir hastalığı olduğunu bilmekten daha önemlidir. ifadesiyle biyomedikal yaklaşımın ötesinde bir yöntem gerekliliğine işaret etmiştir.

15 Bizlerde günümüzde de önemli bilim insanlarımızın ve eğiticilerimizin tamamına yakınının Hastalık yoktur, hasta vardır ifadesini sıklıkla dillendirdiğine ve önemini vurguladığına tanıklık etmekteyiz. Ne yazık ki, hasta vizitelerinde bireyler halen kese, Non Hodgkin hastası, 50 yaşında diyabetli gibi biyolojik sorunlarıyla tanımlanmaya devam edilmektedir.

16 Bir hastalığın yönetimi bir tanı ve tedavi şemasından daha fazla şey içerir. Bu yaklaşım dini inançlardan tut da, sosyal, ekonomik ve kültürel problemleri, kişisel beklentileri ve kalıtımı göz önünde bulundurmayı gerektirir. İyi bir klinisyen ruhsal, entelektüel, duygusal, sosyal ve ekonomik faktörlerin kişinin hastalığı üzerine etkisini bilir ve bunları fark eder.

17 Bir hastanın kişiliği, korkuları, kaygıları her hastalıkta rol oynar. Hastaya biyopsikososyal bir bütün olarak yaklaşmak AH pratiğinde asla göz ardı edilmemelidir. Aile Hekimleri hastalarına kendi yakınlarıymış gibi ilgi göstermeli, empati kurmalı ve şefkatlerini onlardan esirgememelidirler.

18 KAYNAKLAR 1. Leeuwenhorst Working Party. The General Practitioner in Europe. In: Second European Conference on the Teaching of General Practice. Leeuwenhorst, Netherlands; p Allen J, Gay B, Crebolder H, Heyrman J, Svab I, Ram P. The European definitions of the key features of the discipline of family practice: the role of the GP and core competencies. Br J Gen Pract 2002;52: WHO Regional Office for Europe. Framework for professional and administrative development of general practice/fa-milymedicine in Europe. Copenhagen: WHO Regional Office for Europe; p Olesen F, Dickinson J, Hjortdahl P. General practice time for a new definition. BMJ 2000;320: EURACT. The European Definition of General Practice/Family Medicine. Short Version. Leuven: European Academy of Teachers in General Practice, EURACT; p Starfield B. Primary Care: Balancing Health Needs, Services and Technology. New York Oxford, Oxford University Press, 1998; WONCA. The European Defınıtıon Of General Practıce / Famıly Medıcıne WONCA Europe ; 2005 Edition.

19