Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi, Metalurji ve Malzeme Mühendisliği

Transkript

1 1

2 Kaynak için gerekli ısının biri yanıcı, diğeri yakıcı olan gazların yakılmasıyla elde edilen yüksek sıcaklıktaki alev ile yapılan kaynağa "gaz ergitme kaynağı" adı verilir yılları arasında ortaya çıkmıştır. Yanma sonucu ortaya çıkan ısı ile metaller eritilir ve kaynak yapılır. Alev bir üfleç ile yönlendirilir. Yakıcı gaz olarak OKSİJEN kullanılır. Yanıcı gaz olarak, ASETİLEN (C 2 H 2 ), PROPAN (C 3 H 8 ), METAN (CH 4 ), DOĞALGAZ gibi hidrokarbon bileşikleri kullanılabilir. 2

3 Oksijen gazının saflık derecesi %99,5 tir ve tüplerde depolanır. Tüp basıncı bar arasındadır. Tüplerin hacmi litredir. Genellikle mavi renge boyanırlar. Ekonomik olduğundan kaynakta kullanılan oksijen, havadan elde edilir. Oksijen basıncı 2,5 bara ayarlanır. 3

4 Oksi-gaz kaynak yönteminde kullanılacak olan yanıcı gazda istenen özellikler: Yüksek bir ısıl değere sahip olmalıdır. Yüksek alev sıcaklığına sahip olmalıdır. Yüksek tutuşma sıcaklığına sahi olmalıdır. Kaynak banyosunu havanın tesirinden korumalıdır. Artıksız bir yanma meydana getirmelidir. Ucuz ve kolay temin edilmelidir. Emniyetli olmalıdır. 4

5 Bahsedilen bu özellikler göz önüne alındığında, yanıcı gaz olarak genellikle ASETİLEN gazı kullanılmakta ve yönteme de "oksi-asetilen kaynağı" adı verilmektedir. 5

6 Asetilen kolay yanıcı, parlak alevle yanan, renksiz, çürük sarımsak kokulu ve karbonca zengin uçucu bir gazdır. Asetilen gazı; kalsiyum karbür ile su reaksiyonu sonucunda elde edilir. CaC 2 + 2H 2 O C 2 H 2 + Ca(OH) 2 + ısı Asetilen 2 bar basınçtan fazla yükseltilmemelidir 2,5 bar basınçtan sonra hidrojen (H 2 ) ve karbon (C 2 ) moleküllerine ayrılarak ısı açığa çıkar. Bu da ani patlamaya sebep olur. Dolayısıyla tüplerin iç basıncı 1,5 bar ı aşmaz. 6

7 Asetilen tüpleri oksijen tüplerine göre daha kısa boylu ve büyük çaplıdır. Asetilen tüpleri sarı, kırmızı veya turuncu renge boyanır. Asetilen tek başına tüplere sıkıştırılmaz. Asetilen aseton ve alkolde çok iyi erime yeteneğine sahiptir. Bu nedenle tüpün içine asetilen emici gözenekli maddeler konulur. Tüpün 1/3 'ü aseton ile doldurulur. 40 I 'lik bir asetilen tüpünün içinde yaklaşık 13 I aseton vardır. 7

8 Oksi-Asetilen Tüplerinin Kurulması: Oksijen ve asetilen tüpüne basınç ayarlayıcılar takılır. Basınç ayarlayıcılarına oksijen ve asetilen hortumları kelepçeyle bağlanır. Hortumların diğer ucuna üfleç, kelepçeyle bağlanır. Oksi-asetilen tüpleri sabit bir yere kurula bildiği gibi bir araba üzerine bindirilerek seyyar olarak da kullanılır. 8

9 Oksi-Asetilen Tüplerinin Kurulması: Oksijen hortumu mm, asetilen hortumu 6-8 mm çapında olmalıdır. Yüksek basınca dayanıklı ve bezli hortum kullanılır. 4 m'den uzun hortumların karışmaması için birbirine bağlanmalıdır. Oksijen hortumu mavi, yeşil veya siyah olmalıdır. Asetilen hortumu ise sarı, kırmızı ve turuncu renklerde olmalıdır. 9

10 Şalomalar (Üfleç-Hamlaç-Torç): Oksijen ve asetilenin belli oranda karışımını sağlayarak ucunda alev oluşmasını sağlayan elemana denir. Üfleçlerin gücü bir saatte verebildikleri asetilen miktarı veya oksijen miktarı ile ölçülür. Üfleçte önce oksijen musluğu açılır, sonra asetilen musluğu açılır. Kapatırken ise bunun tersi yapılır. 10

11 Şalomalar (Üfleç-Hamlaç-Torç): 11

12 Şalomalar (Üfleç-Hamlaç-Torç): Kaynak için Kesme için Tavlama için Genelde şalomaya üç tip uç takılır: Birincisi, eşit veya orta basınçta gaz veren kaynak yapma amaçlı uçlar, bu uçlarda asetilen basıncı 1 psi den fazladır. Oksijen basıncı da hemen hemen buna eşittir. İkincisi, enjektör tipi kesme amaçlı uçlardır. Burada asetilen basıncı 1 psi den azdır. Oksijen ise yüksek basınçlıdır. Bu yüksek basınç asetileni kendiliğinden karışma odasına çeker. Kaynak yapılan uçlarda tek bir delik vardır. Kesme yapılan uçlarda ise merkezde büyük delik, yanlarda küçük delikler vardır. Kesme için oksijen merkezden gelir. Üçüncüsü ise yanlardan gelen alevle ön 12 ısıtma yapılır.

13 Şalomalar (Üfleç-Hamlaç-Torç): Kaynak için Kesme için Tavlama için Kaynak uçları (bek) numaralıdır ve üzerinde yazar. Numara büyüdükçe ucun deliği de büyür. Bek numaraları : Parça kalınlık ölçüleri (mm) : 0,

14 Basınç Düşürücüler: Tüpteki basıncı kullanma basıncına dönüştürerek üflece gönderen basınç ayarlama elemanlarına "basınç düşürücü" denir. Tüp içerisindeki basınç değişse de ayarlanan kullanma basıncı hiç değişmez. Genellikle pirinç malzemeden yapılır. Oksijen ve asetilen basınç düşürücü olmak üzere iki tür basınç düşürücü vardır. Not: Basınç düşürücülere "Manometre'' de denilmektedir. Ancak bu yanlıştır. Manometre ölçme yapar, sadece basınç düşürücü üzerinde bulunan bir göstergedir. ''Basınç ayarlayıcı veya basınç düşürücü'' demek daha doğrudur. 14

15 Basınç Düşürücüler: Oksijen basıncı 2,5 bara, Asetilen basıncı 0,5 bara ayarlanır!!! 15

16 Oksi-Asetilen Kaynak Alevi Üflecin ucundan çıkan oksijen ve asetilen karışım gazı yanar ve bir alev oluşturur. Alev dikkatli incelendiğinde üç bölge içerir. 1. Mızrak Bölgesi 2. Reaksiyon Bölgesi 3. Yelpaze Bölgesi 16

17 Oksi-Asetilen Kaynak Alevi 1. Mızrak Bölgesi: 3-4 mm uzunluğunda parlak bir bölgedir. Burada hiçbir reaksiyon olmaz çünkü sıcaklık alevlenme sıcaklığının altındadır. 17

18 Oksi-Asetilen Kaynak Alevi 2. Reaksiyon Bölgesi: Mızrak bölgesinin ucundaki bölgedir. Burada reaksiyonlar meydana gelir ve büyük bir ısı açığa çıkar. Mavimtırak renkte sınırları olan bölgedir. En yüksek sıcaklık mızrak ın ucundan itibaren 2-5mm aralığında oluşur. Bu ısının sıcaklığı 3000 C ye kadar çıkar. Bu bölgenin en önemli reaksiyonu zehirli gaz olan CO in çıkmasıdır. Bu nedenle, kaynak yapılan yerin havalandırılması gereklidir. 18

19 Oksi-Asetilen Kaynak Alevi 3. Yelpaze Bölgesi: Bu bölge bundan önceki iki bölgeyi de içine alır. İçerisinde hava vardır. Hava da bilindiği gibi azot ve oksijen içerir. bu bölgede zararlı olan CO, zararsız olan CO 2 e dönüşmekte, hidrojen de su buharına dönüşmektedir. 19

20 Oksi-Asetilen Kaynak Alevi Oksi gaz kaynak tekniğinde 3 tür alev oluşur. 1. Normal Alev (Nötr) 2. Karbürlü alev (Redükleyici) 3. Oksitli alev (Oksitleyici) 20

21 Oksi-Asetilen Kaynak Alevi 1. Normal Alev Alevin oluşumunda üfleçten 1 hacim oksijen 1 hacim asetilen olarak çıkar. Karışımın yanmasıyla yumuşak iç beyaz çekirdeği kalın ve açık kırmızı renkte alev oluşur. Uç kısmında parlak bir renk çıkarıp tatlı bir ses çıkarır. Çelik döküm, adi karbonlu çelikler, Cr-Ni çelikler, bakır türlerinin kaynağında kullanılır. 21

22 Oksi-Asetilen Kaynak Alevi 2. Karbürlü alev (Redükleyici) Üfleçten gelen gaz oranında asetilen miktarı fazladır. Asetileni fazla olan bu uzun bir alevdir. Alevin rengi kırmızı, çok yumuşak beyaz çekirdekli ve alevin kenarları çentikli ve çatallıdır. Karbon oranı yüksek olup zengin alev olarak kullanılır. Yüksek ve orta karbonlu çelikler, alüminyum alaşımları, dökme demir, sert lehim yapımında, oksitlenmeye hassas olan işlerde kullanılır. 22

23 Oksi-Asetilen Kaynak Alevi 3. Oksitli alev (Oksitleyici) Üfleçten çıkan oksijen hacmi miktarı asetilenden daha fazladır. Açık mavimtırak renkte, tiz sesli, beyaz çekirdeği ince ve kısadır. Oksitleyicidir. Fakir alev olarak adlandırılır. Çinko, pirinç gibi metallerde kullanılır. 23