önce biz sorduk KPSS Soruda 32 soru ÖABT SOSYAL BİLGİLER COĞRAFYA Eğitimde

Transkript

1 KPSS 2017 önce biz sorduk 50 Soruda 32 soru ÖABT SOSYAL BİLGİLER COĞRAFYA Eğitimde 30. yıl

2 Komisyon ÖABT Sosyal Bilgiler Öğretmenliği Coğrafya Konu Anlatımlı ISBN Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir. Pegem Akademi Bu kitabın basım, yayım ve satış hakları Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti.ne aittir. Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri, kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıt ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz. Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır. Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları satın almamasını diliyoruz. 6. Baskı: Kasım 2016, Ankara Yayın-Proje: Pelin Özdemir Dizgi-Grafik Tasarım: Şölen Görgülü Kapak Tasarımı: Gürsel AVCI Baskı: Vadi Grup Ciltevi A.Ş. İvedik Organize Sanayi 28. Cadde Yenimahalle/ANKARA Tel : Yayıncı Sertifika No: Matbaa Sertifika No: İletişim Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARA Yayınevi: Yayınevi Belgeç: Dağıtım: Dağıtım Belgeç: Hazırlık Kursları: İnternet: E-ileti: pegem@pegem.net

3 ÖN SÖZ Sevgili Öğretmen Adayları, ÖABT SOSYAL BİLGİLER konu anlatımlı setimiz üç kitap halinde düzenlenmiştir. ''Sosyal Bilgiler 2. Kitap'' adlı yayınımız Kamu Personeli Seçme Sınavı (KPSS) Sosyal Bilgiler Öğretmenliği Alan Bilgisi Testi Coğrafya Bölümü kapsamındaki soruları çözmek için gerekli bilgi, beceri ve teknikleri edinme ve geliştirme sürecinde siz değerli öğretmen adaylarımıza kılavuz olarak hazırlanmıştır. Kitabın hazırlanış sürecinde, sınav kapsamındaki temel alanlarda kapsamlı alanyazın taraması yapılmış, bu kitabın gerek ÖABT de gerekse gelecekteki meslek hayatınızda ihtiyacınızı maksimum derecede karşılayacak bir başucu kitabı niteliğinde olması hedeflenmiştir. Detaylı, güncel ve anlaşılır bir dilde yazılan konu anlatımları, çıkmış sorular ve detaylı açıklamalarıyla desteklenmiş, her ünite içeriği ÖSYM formatına uygun, çözümlü test sorularıyla pekiştirilmiştir. Ayrıca konu anlatımlarında verilen bilgi ve çözüm tekniklerine ek olarak uyarı kutucuklarıyla da önemli konulara dikkat çekilmiştir. Yoğun bir araştırma ve çalışma sürecinde hazırlanmış olan bu kitapla ilgili görüş ve önerilerinizi adresini kullanarak bizimle paylaşabilirsiniz. Geleceğimizi güvenle emanet ettiğimiz siz değerli öğretmenlerimizin hizmet öncesi ve hizmet içi eğitimlerine katkıda bulunabilmek ümidiyle Başarılar

4 SOSYAL BİLGİLER ÖABT İLE İLGİLİ ÖNEMLİ BİLGİLER ÖABT SOSYAL BİLGİLER 50 sorudan oluşmakta ve Sosyal Bilgiler Öğretmeni Adaylarının Alan Bilgisi (Tarih, Coğrafya, Siyaset Bilimi, Diğer Sosyal Bilim Alanları - Sosyal Bilgilerin Temelleri, Sosyal Psikoloji, Arkeoloji, Antropoloji, Sosyoloji, Felsefe, Ekonomi, Bilim Teknoloji ve Sosyal Değişme, Sanat ve Estetik, İnsan İlişkileri ve İletişim, Günümüz Dünya Sorunları, Sosyal Proje Geliştirme) ile Alan Eğitimi alanlarındaki bilgi ve becerilerini ölçmeyi hedeflemektedir. Öğretmenlik Alan Bilgisi Testinde çıkan sorular, Sosyal Bilgiler Öğretmenlik Lisans Programlarında verilen akademik disiplinlere paralel olarak hazırlanmaktadır. Sınavdaki Alan-Soru dağılımı aşağıdaki tabloda belirtilmiştir. Genel Yüzde Yaklaşık Yüzde Soru Sayısı Alan Bilgisi Testi % a. Taih b. Beşerî ve Ekonomik Coğrafya c. Bölgeler ve Ülkeler d. Diğer Sosyal Bilim Alanları (Sosyal Bilgilerin Temelleri, Sosyal Psikoloji, Arkeoloji, Antropoloji, Sosyoloji, Felsefe, Ekonomi, Bi,lim Teknoloji ve Sosyal Değişme, Sanat ve Estetik, İnsan İlişkileri ve İletişim, Günümüz Dünya Sorunları, Sosyal Proje Geliştirme) %28 % 20 % 8 % Alan Eğitimi Testi % Genel Kültür, Genel Yetenek ve Eğitim Bilimleri Sınavlarınıza ek olarak gireceğiniz Öğretmenlik Alan Bilgisi Testi ile ilgili verilen bu bilgiler 2013'ten itibaren yapılan SOSYAL BİLGİLER ÖABT sınavı çerçevesinde hazırlanmıştır. Sınav içeriğinde yapılabilecek olası değişiklikleri ÖSYM'nin web sitesinden takip edebilirsiniz.

5 İÇİNDEKİLER ALAN BİLGİSİ 1. BÖLÜM: COĞRAFYANIN TANIMI, TARİHİ VE BÖLÜMLERİ COĞRAFYANIN TANIMI, TARİHİ...5 COĞRAFYANIN BÖLÜMLERİ...8 A. Fiziki Coğrafya...9 B. Beşerî ve Ekonomik Coğrafya...9 Çözümlü Test...12 Çözümler BÖLÜM: FİZİKİ COĞRAFYA EVREN VE DÜNYA...17 Galaksiler (Gök Adalar)...17 Güneş ve Güneş Sistemi...18 Ay ve Özellikleri...21 DÜNYA (YERYUVARLAĞI)...22 Dünya'nın Şekli ve Sonuçları...22 Dünya'nın Hareketleri...24 Yerel Saat...26 Dünya'nın Güneş Etrafındaki Hareketi (Yıllık Hareketi) ve Sonuçları...29 Eksen Eğikliği (Ekvator ile Yörünge Düzlemi Arasındaki Açı)...30 Dünya'nın Yıl İçinde Güneş'e Karşı Konumları...33 KARTOGRAFYA (HARİTA BİLGİSİ)...37 UTM Koordinat Sistemi...37 Harita Bilgisi ile İlgili Bazı Kavramlar...40 Harita Çeşitleri...45 Haritalarda Yeryüzü Şekillerinin ve Çeşitli Bilgilerin Gösterilmesi...47 COĞRAFİ KOORDİNAT SİSTEMİ...54 Matematik (Mutlak) Konum...54

6 vi Göreceli (Özel) Konum...57 Coğrafi Bilgi Sistemi (Cbs) ve Uzaktan Algılama...58 JEOMORFOLOJİ (YER ŞEKİLLERİ)...59 Yeryuvarlağının Yapısı...59 Levha Hareketleri...60 Kıtaların Kayması...61 Jeolojik Zamanlar...62 Yerkabuğunun Malzemeleri (Taşlar)...64 Yer Şekillerinin Oluşumu...67 Yer Şekillerinin Oluşum Süreçleri ve Yer Şekillerini Oluşturan Kuvvetler...67 Yeryüzünde Ana Yer Şekilleri...72 Akarsu Topografyası (Flüvyal Topografya)...77 Akarsuların Oluşturduğu Aşındırma Şekilleri...77 Akarsuların Oluşturduğu Biriktirme Şekilleri...80 Kıyı Topografyası...82 Dalga Aşındırma Şekilleri...83 Dalga Biriktirme Şekilleri...83 Kıyı Tipleri...84 Karst Topografyası...87 Karstik Aşındırma Şekilleri...88 Karstik Biriktirme Şekilleri...90 Kurak ve Yarı Kurak Bölgeler Topografyası...91 Kurak ve Yarı Kurak Bölgede Aşındırma Şekilleri...91 Kurak ve Yarı Kurak Bölgelerde Biriktirme Şekilleri...92 Buzul Topografyası (Glasiyal)...93 Başlıca Buzul Tipleri...94 Buzul Aşındırma Şekilleri...95 Buzul Biriktirme Şekilleri...96 KLİMATOLOJİ - İKLİM BİLGİSİ...97 Atmosfer...98 Atmosferin Katları...100

7 vii İklim Elemanları Sıcaklık Basınç Rüzgârlar Nemlilik Ve Yağış Oluşumlarına Göre Yağış Çeşitleri Yeryüzünde Yağış Dağılışı Büyük İklim Tipleri HİDROGRAFYA (SULAR COĞRAFYASI) Denizler ve Okyanuslar Akarsular Akarsu Rejimleri Dünya'nın Önemli Akarsuları Göller Yeraltı Suları Kaynak Suları TOPRAK COĞRAFYASI Toprak Türleri Heyelan Erozyon BİTKİ (VEJETASYON) COĞRAFYASI Başlıca Bitki Toplulukları Çözümlü Test Çözümler BÖLÜM: BEŞERÎ VE EKONOMİK COĞRAFYA BEŞERÎ COĞRAFYA NÜFUS COĞRAFYASI Nüfusun Yapısı Nüfusun Artışı Dünya Nüfus Artışı ve Artışla İlgili Bazı Görüşler...176

8 viii Hızlı Nüfus Artışının Sonuçları Dünyada Nüfusun Dağılışı ve Bu Dağılışı Etkileyen Faktörler Nüfus Yoğunluğu Kavramları Nüfus Politikaları GÖÇLER Dünyada Geniş Çaplı Göçlere Örnekler Göçlerin Nedenleri Göçlerin Sonuçları Gidilen Yere Göre Göçler Kalma Süresine Göre Göçler YERLEŞME COĞRAFYASI Yerleşmenin Tarihçesi Yerleşmelerin Sınıflandırılması Kırsal Yerleşmeler Kent Yerleşmeleri EKONOMİK COĞRAFYA Ekonomik Faaliyet Türleri Tarım Faaliyetleri Hayvancılık Ormanlar ve Ormanlardan Faydalanma Madenler Enerji Kaynakları Ulaşım Turizm Sanayi Ticaret Çözümlü Test Çözümler...254

9 ix 4. BÖLÜM: SİYASİ COĞRAFYA SİYASİ COĞRAFYA Siyasi Coğrafyanın Gelişimi ve Jeopolitik Teoriler Siyasi Coğrafyada Organizasyonlar: Devlet, Millet, Millî Devlet Devletlerin Sınıflandırılması Dünyada Güç Mücadeleleri Dünyadaki Çatışma Bölgeleri Pakt ve Birlikler Kanallar ve Boğazlar ÜLKELER COĞRAFYASI Çözümlü Test Çözümler BÖLÜM: İNSAN - DOĞA ETKİLEŞİMİ KORUMA ALANLARI İNSANIN DOĞAYA MÜDAHALELERİ DOĞANIN İNSANA ETKİLERİ DOĞAL AFETLER Yer Kökenli (Jeolojik) Afetler Atmosfer Kökenli (Meteorolojik) Afetler JEOLOJİK AFETLER METEOROLOJİK AFETLER Türkiye'de Korunan Alanlar ve Turizm Türkiye'deki Millî Parklar Türkiye'nin UNESCO Dünya Miras Listesinde Yer Alan Değerleri Çözümlü Test Çözümler BÖLÜM: TÜRKİYE COĞRAFYASI TÜRKİYE'NİN COĞRAFİ KONUMU Türkiye'nin Matematik (Mutlak) Konumu ve Sonuçları Türkiye'nin Özel Konumu ve Sonuçları...346

10 x TÜRKİYE'NİN JEOPOLİTİK KONUMU Medeniyetlerin Çıkış Noktası Türkiye Türkiye'nin Sınırları TÜRKİYE'NİN JEOLOJİK ÖZELLİKLERİ Jeolojik Zamanlarda Türkiye Türkiye'de Orojenik Hareketler Türkiye'de Epirojenik Hareketler Türkiye'de Volkanizma Oluşumlarına ve Bulunduğu Yere Göre Dağlar Türkiye'de Depremler TÜRKİYE'DE YERYÜZÜ ŞEKİLLERİNİN GENEL ÖZELLİKLERİ Bulundukları Yere Yani Yükseltilerine Göre Ovalar TÜRKİYE'NİN PLATOLARI TÜRKİYE'DE ÇÖZÜLME Fiziksel (Mekanik) Çözülme Kimyasal Çözülme TÜRKİYE'DE BAŞLICA TOPRAK TİPLERİ Zonal Topraklar İntrazonal Topraklar Azonal Topraklar TÜRKİYE'DE TOPRAKLARDAN YARARLANMA TÜRKİYE'DE HEYELAN TÜRKİYE'DE EROZYON TÜRKİYE AKARSULARI Türkiye'deki Başlıca Akarsular Türkiye Akarsularının Rejimleri Türkiye'de Akarsu Aşındırma ve Biriktirme Şekilleri TÜRKİYE'DE RÜZGÂRLARIN OLUŞTURDUĞU ŞEKİLLER TÜRKİYE'DE BUZULLARIN OLUŞTURDUĞU ŞEKİLLER TÜRKİYE'NİN YERALTI SULARI VE KAYNAKLARI TÜRKİYE'DE KARSTİK ŞEKİLLER TÜRKİYE'DE DALGALARIN VE AKINTILARIN OLUŞTURDUĞU ŞEKİLLER...381

11 xi TÜRKİYE'DE KIYI TİPLERİ TÜRKİYE'DE GÖLLER TÜRKİYE'NİN İKLİMİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER VE TÜRKİYE'DE İKLİM ELEMANLARI Türkiye'de Sıcaklık Türkiye'yi Etkileyen Basınç Merkezleri Türkiye'yi Etkileyen Rüzgârlar Türkiye'de Nem ve Yağış Türkiye'de İklim Tipleri Türkiye'nin Bitki Örtüsü TÜRKİYE'DE NÜFUS VE YERLEŞME Türkiye'de Nüfus Sayımları Nüfus Artışı ve Sonuçları Türkiye'de Nüfusun Dağılışını Etkileyen Faktörler Türkiye'de Nüfus Yoğunlukları Türkiye Nüfusunun Özellikleri (Nüfusun Yapısı) Türkiye'de Nüfus Politikaları Gelecekte Türkiye Nüfusu TÜRKİYE'DE GÖÇLER TÜRKİYE'DE YERLEŞME Türkiye'de Yerleşmeyi Etkileyen Faktörler Yerleşmelerin Sınıflandırılması Türkiye'de Mesken Tipleri TÜRKİYE'NİN EKONOMİK COĞRAFYASI Türkiye'nin Ekonomisini Etkileyen Faktörler TÜRKİYE'DE ARAZİ KULLANIMI TÜRKİYE'DE TOPRAKLARDAN YARARLANMA TÜRKİYE'DE TARIM (ZİRAAT) Türkiye'de Tarımı Etkileyen Doğal Faktörler Türkiye'de Tarımı Etkileyen Beşerî Faktörler Bitkisel Üretim TÜRKİYE'DE HAYVANCILIK TÜRKİYE'DE ORMANCILIK...447

12 xii TÜRKİYE'DE MADENLER TÜRKİYE'DE ENERJİ TÜRKİYE'DE SANAYİ TÜRKİYE'DE ULAŞIM TÜRKİYE'DE TİCARET ÜLKEMİZDE SERBEST TİCARET BÖLGELERİ TÜRKİYE'DE KÜLTÜR VE TURİZM Türkiye'nin Turistik Değerleri TÜRKİYE'DE HİZMET SEKTÖRÜ BÖLGESEL KALKINMA PROJELERİ Çözümlü Test Çözümler KAYNAKLAR...493

13 ALAN BİLGİSİ