MEDENÎ HUKUK MEDENÎ KANUNUN BAŞLANGIÇ HÜKÜMLERİ VE TEMEL KAVRAMLAR

Transkript

1 MEDENÎ HUKUK MEDENÎ KANUNUN BAŞLANGIÇ HÜKÜMLERİ VE TEMEL KAVRAMLAR 1

2 HUKUK KAVRAMI Toplum yaşamı, düzen ve güven gereği Toplumu düzenleyen kuralların türleri Ahlak kuralları Din kuralları Görgü (nezaket) kuralları Örf ve adet kuralları Özel olarak hukuk kuralları 2

3 Özel Olarak Hukuk Kuralları Genel açıklamalar ve tanım Hukuk kuralları ile diğer toplumu düzenleyen kurallar arasındaki ilişki Yaptırım (Müeyyide) 3

4 Yaptırım (Müeyyide) Genel olarak Yaptırımın Türleri Ceza Tazminat Geçersizlik (Hükümsüzlük) Cebrî İcra 4

5 Hukukun Çeşitli Anlamları Pozitif (Müsbet, yürürlükteki) hukuk Tarihi hukuk Yazılı hukuk (Mevzuat) Yazılı olmayan hukuk (Örf ve adet hukuku) İdeal hukuk Hukuk bilimi 5

6 Hukukun Dalları İç hukuk uluslararası hukuk Maddi hukuk usul hukuku (şeklî hukuk, yargılama hukuku) Kamu hukuku özel hukuk Genel olarak 6

7 Kamu Hukukunun Dalları Anayasa hukuku İdare hukuku Ceza hukuku Ceza usul hukuku Medeni usul hukuku İcra ve iflas hukuku Uluslararası hukuk Mali hukuk Genel kamu hukuku 7

8 Özel Hukukun Dalları Medenî hukuk Borçlar hukuku Ticaret hukuku Devletler özel hukuku (Uluslararası özel hukuk, milletlerarası özel hukuk) Fikrî hukuk 8

9 Karma Nitelikteki Hukuk Dalları İş hukuku ve sosyal güvenlik hukuku Toprak hukuku Hava hukuku 9

10 Medeni Hukukun Özel Hukuk, Kamu Hukuku Ayrımındaki Yeri ve Anlamı Medeni Hukukun Yeri Medeni Hukukun Anlamı 10

11 Medeni Hukukun Düzenleniş Tarzı ve Bu Sistemler İçinde Türk Medeni Hukukunun Yeri Roma/cermen hukuk sistemi Anglo/sakson hukuk sistemi İslam hukuku Sosyalist hukuk sistemi Türkiye nin bu sistemler içindeki yeri 11

12 Kanunlaştırma kavramı Kanunlaştırma yöntemleri Kazuistik (meseleci) yöntem Soyut sistem 12

13 Medeni hukuk alanındaki başlıca kanunlaştırma hareketleri Prusya Devletleri Genel Land Kanunu Fransız Medenî Kanunu (Code Civil) Avusturya Medenî Kanunu (ABGB) Alman Medenî Kanunu (BGB) İsviçre Medenî Kanunu (ZGB) 13

14 Türkiye de Kanunlaştırma Hareketleri Cumhuriyetin kurulmasından önceki dönem Cumhuriyet dönemi ve Türk Medenî Kanununun Oluşumu 14

15 Yeni Türk Medenî Kanununun Bütünüyle Değerlendirilmesi: Genel olarak Şekil olarak Esas yönünden 15

16 Türk Medenî Kanunu Başlangıç hükümleri Kişiler hukuku Gerçek kişiler Tüzel kişiler 16

17 Aile Hukuku Evlilik hukuku (Evlenme, boşanma, evliliğin genel hükümleri, mal rejimleri) Hısımlık (Soybağının kurulması, aile) Vesayet (Düzeni, yürütülmesi, sona ermesi) 17

18 Miras Hukuku Mirasçılar Yasal mirasçılar Ölüme bağlı tasarruflar Mirasın geçmesi Mirasın açılması Mirasın geçmesinin sonuçları Mirasın paylaşılması 18

19 Eşya Hukuku Mülkiyet (Genel hükümler, taşınmaz mülkiyeti, taşınır mülkiyet) Sınırlı aynî haklar (İrtifak hakları ve taşınmaz yükü, taşınmaz rehni, taşınır rehni) Zilyetlik ve Tapu Sicili 19

20 Yeni Medenî Kanunu değiştiren kanunlar Medenî Kanun ve Borçlar Kanununun Bütünlüğü 20

21 HUKUKUN KAYNAKLARI, MEDENÎ KANUNUN YÜRÜRLÜK KAYNAKLARI Genel olarak Yaratıcı kaynak Yürürlük kaynakları Bilgi kaynakları 21

22 Medeni Hukukun Yürürlük Kaynakları Asıl yürürlük kaynakları Kanun Kanunların Hazırlanması Kanunların Özellikleri Genellik Süreklilik Kanunların Anayasaya uygunluğu ve bunun denetlenmesi (iptal davası, Anayasaya aykırılık iddiasının def î olarak ileri sürülmesi) 22

23 Kanun hükmünde kararname Tüzükler Yönetmelikler 23

24 Tamamlayıcı hukuk kaynağı: Örf ve adet hukuku Tanımı Unsurları Maddi Unsur Manevi Unsur Hukukî Unsur 24

25 Örf ve Adet Hukukunun Türleri Yaygın ve yöresel örf ve adet hukuku Genel örf ve adet hukuku, özel örf ve adet hukuku Alelade örf ve adet hukuku, ticari örf ve adet hukuku 25

26 Örf ve Adet Hukukunun Rolü Kanun boşluklarını doldurmak Yorumlama Kanuna aykırı örf ve adet? Sözleşme Bir Hukuk Kaynağı mıdır? 26

27 Türk Medenî Kanunu Başlangıç Hükümleri Kişiler Hukuku Aile Hukuku Miras Hukuku Eşya Hukuku 27

28 Borçlar Kanunu Medenî Kanunda genel bölüm meselesi: TMK m.5 Türk Medenî Kanununun 5. maddesinin uygulama şartları Bir özel hukuk ilişkisinin varlığı Özel bir düzenlemenin bulunmaması Hükmün örneksemeyle uygulanması 28

29 Kanunların Uygulanması Genel olarak Kanunların yer itibariyle uygulanması Kanunların zaman itibariyle uygulanması Kanun hükümlerinin sözüyle ve özüyle uygulanması 29

30 Kanun hükümlerinin sözüyle uygulanması Düz anlam itibariyle uygulanması Zıt anlam (mefhumu muhalif) itibariyle uygulanması Atıf yoluyla uygulanması 30

31 Kanun hükümlerinin özleri itibariyle uygulanması: Yorum Tanım ve genel açıklamalar Yorumun türleri Yorum metodları 31

32 Yorum Metodları: Söze göre (lafzî) yorum metodu Subjektif tarihî yorum metodu Objektif tarihî yorum metodu Objektif zamana uygun yorum metodu Yorumda yararlanılacak araçlar 32

33 Kanun hükümlerinin niteliklerine göre uygulanması Genel hükümler özel hükümler Emredici hükümler emredici olmayan hükümler Emredici olmayan hukuk kuralları Yedek hükümler Yorumlayıcı hukuk kuralları 33

34 KANUN HÜKÜMLERİNİN UYGULANMASINDA HAKİMİN TAKDİR YETKİSİ Şartlarda takdir yetkisi Hükümde takdir yetkisi 34

35 Kanunda uygulanabilir bir hüküm bulunmaması halinde Örf ve Adet Hukukunun uygulanması Boşluk Boşluk ve hukuk dışı alan Boşluk ve menfî çözüm (nitelikli susma) Boşluk ve kanunun yetersizliği 35

36 Boşluk Türleri Hüküm içi boşluk kanun boşluğu: Gerçek boşluk Açık boşluk Örtülü boşluk Gerçek olmayan boşluk 36

37 Kanun boşluğunun doldurulmasının yolları: Örf ve adet hukukunun uygulanması Hakimin hukuk yaratması Şartları Yöntemi Uygulanması 37

38 Hakimin hukuku uygularken bilimsel görüşlerden ve mahkeme kararlarından yararlanması: Genel olarak Bilimsel görüşler Yargı kararları 38

39 Hak Kavramı Hakların çeşitleri: Dayandığı hukuk dalına göre: Kamu hukuku hakları Özel hukuk hakları Niteliklerine göre: Mutlak haklar Nisbî haklar 39

40 Mutlak Haklar Eşya üzerindeki mutlak haklar: Aynî haklar Mülkiyet İrtifak hakkı Rehin hakkı Taşınmaz yükü (Gayrimenkul mükellefiyeti) Fikrî haklar (Maddi olmayan eşya üzerindeki mutlak haklar) 40

41 Kişi üzerindeki mutlak haklar: Kişinin kendi üzerindeki mutlak hakları Kişilik hakkı Kişinin başkaları üzerindeki mutlak hakları Velayet Vesayet 41

42 Nisbî Haklar (Kişisel Haklar) Nisbî hakların çeşitleri: Alacak hakkı Yenilik doğuran haklar Borç ilişkisi dışındaki hukukî ilişkilerden doğan nisbî haklar Etkisi güçlendirilmiş nisbî (kişisel) haklar 42

43 Konularına göre haklar: Malvarlığı hakları Kişi varlığı hakları Devir edilebilir olmalarına göre haklar: Devredilebilir haklar Devredilemeyen haklar Kullanabilecek kişilere göre haklar: Kişiye sıkı sıkıya bağlı haklar Başkasınca kullanılabilecek haklar 43

44 Hak sahibinin belirlenmesi şekline göre haklar: Bağımsız haklar Bağlı haklar Eşyaya bağlı haklar Alacağa bağlı haklar Sözleşmeye bağlı haklar Bir topluluğa mensup olmaya bağlı haklar 44

45 Sağladıkları yetkinin içeriğine göre haklar: Yararlanma hakları Düzenleme hakları 45

46 Yenilik Doğuran Haklar Kavram Çeşitleri: Kurucu yenilik doğuran haklar Değiştirici yenilik doğuran haklar Bozucu yenilik doğuran haklar Yenilik doğuran hakların kullanılması 46

47 Yenilik Doğuran Hakların Özellikleri: Kullanılmakla sona erer. Kullanıldıktan sonra buna ilişkin işlem geri alınamaz. Kural olarak şarta bağlanamaz. Kullanılmasını sınırlayan süreler hak düşürücü süredir. 47

48 Hak Sahipliği Tek kişi hak sahipliği Tek kişi mülkiyeti Birlikte hak sahipliği Birlikte mülkiyet Paylı mülkiyet Elbirliği mülkiyeti 48

49 Hakların Kazanılması Hukukî Olay Hukukî Fiil Hukuka Uygun Fiiller İrade açıklamaları Hukukî işlemler Hukukî işlem benzeri fiiller Maddi fiiller Bilgi (Tasavvur) açıklamaları His açıklamaları 49

50 Hukukî İşlem Unsurları: İrade beyanı Tanımı ve unsurları Çeşitleri : Açık (sarih) Örtülü (zımnî) irade beyanları Yöneltilmesi gerekli Yöneltilmesi gerekli olmayan irade beyanları İrade beyanına hukukun uygun sonuç bağlaması 50

51 Hukukî İşlemlerin Çeşitleri Gerekli irade beyanı sayısı bakımından: Tek taraflı hukukî işlem İki veya çok taraflı hukukî işlemler Sözleşme Borç sözleşmeleri Medenî hukukun diğer alanlarına ilişkin sözleşmeler Karar 51

52 Hukukî İşlemin Doğurduğu Sonuçlara Göre Çeşitleri: Sonuçlarını doğurduğu zamana göre Sağlar arası hukukî işlemler Ölüme bağlı hukukî işlemler Sonuçlarını doğurduğu değere göre Kişi varlığına ilişkin hukukî işlemler Malvarlığına ilişkin hukukî işlemler 52

53 Malvarlığına ilişkin hukukî işlemler Borçlandırıcı işlem Tasarruf işlemi Kazandırıcı işlem 53

54 Hukukî İşlemin Geçersizliği Yokluk Kesin Hükümsüzlük Kavram, sebepleri, tahvil İptal edilebilirlik 54

55 Hukukî İşlemin Geçersizliği Askıda Geçersizlik Göreceli geçersizlik (nisbî etkisizlik) Kısmî geçersizlik 55

56 Hakların Kazanılmasının Şekilleri Aslen kazanma Devren kazanma Tesisen kazanma 56

57 57

58 DÜRÜSTLÜK KURALI (TMK.m.2) Dürüstlük Kuralına Uyma Zorunluluğu ve Hakkın Kötüye Kullanılması Yasağı Anlamı 58

59 DÜRÜST DAVRANMA (Objektif İyiniyet) Yazılı olmayan kurallardır. Dürüst, namuslu, orta düzeyde kişilerin ahlak, doğruluk ve karşılıklı güvene dayalı davranışları sonucunda meydana gelirler. Toplumun menfaatlerine, iş hayatının gereklerine uygun görülerek, toplumun çoğunluğunca benimsenen kurallar bütünüdür.

60 Dürüstlük Kuralının ve Hakkın Kötüye Kullanma Yasağının Uygulama Alanı Hukukî işlemlerin, özellikle sözleşmelerin kurulması, yorumlanması, tamamlanması ve ifasında (TMK.m.2/I) Hukuk Kurallarının yorumlanması, Kanuna karşı Hilenin önlenmesi ve örtülü Kanun Boşlukların doldurulmasında (TMK.m.2/II) 60

61 Hukukî İşlemlerin Uygulanmasında Dürüst Davranma Güven ilkesi (Yeni Güven Teorisi Meram Anlatma Teorisi) Ahde vefa (pacta sunt servenda) ilkesi Karşısında Emprevizyon (öngörülmezlik ilkesi clausula rebus sic stantibus) işlem Temelinin Çökmesi

62 Hukukî işlemlerde, özellikle de sözleşmelerde dürüstlük kuralının uygulanması ve rolü Sözleşme yapma zorunluluğu Sözleşmenin müzakeresinde özenli / dürüst davranma yükümlülüğü Tek taraflı hukukî işlemlerin yorumlanmasında ve de özellikle sözleşmenin kurulmasında Sözleşmenin yorumlanması ve tamamlanmasında Sözleşmeden doğan borçların (özellikle yan yükümlülüklerin) belirlenmesinde ve ifasında Sözleşmede değişiklik yapılmasında veya sözleşmenin sona erdirilmesinde 62

63 Hakkın Kötüye Kullanılması Yasağı Kavram Unsurları Hukuken tanınmış bir hakkın varlığı Hakkın açıkça dürüstlük kuralına aykırı kullanılması Hakkın kullanılması sonucunda başkalarının zarar görmesi veya zarar tehlikesi ile karşılaşması

64 Hakkın Kötüye Kullanılması Yasağın Anlamı Yasağı Hakkın Kötüye Kullanılması Oluşturan Durumlar Menfaatin bulunmaması Menfaatle başkasının uğrayacağı zarar arasında aşırı nisbetsizlik bulunması Çelişkili davranışta bulunulması (Güvene aykırı davranışta bulunmak) Hakkın amaca aykırı kullanılması Yaptırımı 64

65 Hukukî İlişkilerde ve Hakların Kazanılmasında İyiniyetin Rolü (TMK.m.3) İyiniyet kavramı İyiniyetin rolü Genel olarak Hakların kazanılmasında iyiniyetin rolü İyiniyetin ispatı 65

66 İyiniyetin Hükümleri Hakların Kazanılmasında Aynî hakların kazanılmasında Taşınır mülkiyetinin iyiniyetle kazanılması Rıza ile elden çıkan mallarda (TMK.m. 988) Rıza dışı elden çıkan mallarda (TMK.m. 989/I; TMK.m.777) Para ve hamile Yazılı Senetlerde (TMK.m. 990)

67 Hakların Kazanılmasında Aynî hakların kazanılmasında Taşınmaz mülkiyetinin kazanılmasında Tapu Siciline Güven (TMK.m. 1023) Olağan Kazandırıcı Zamanaşımıyla Kazanma (TMK.m. 712)

68 Diğer hukuki sonuçların doğmasında iyiniyetin rolü Bedel karşılığı geri verme (TMK.m. 989/II) İyiniyetli kimsenin daha fazla korunması (TMK.m. 994; m.995; TBK.m.79; m.80 ; TMK.m.147/III) İyiniyetin borcu ortadan kaldırması (TBK.m.186)

69 Hakların Korunması Talep Cebrî İcra Hak Sahibinin Hakkını Kendisinin Koruması Dava Dava kavramı ve çeşitleri Dava karşısında davalının durumu İddia ve savunmanın ispatı İspat kavramı İspat yükü 69

70 İspat Yükü Genel kural İstisnalar Hayatın olağan akışına uygun olguların aksini ispat Mâruf ve meşhur vakıaların ispatı İspat yükünü kanunun özel olarak belirlediği haller Karineye dayanan ispat Resmi sicil ve senetlere dayanan iddiaların ispatı İkrar 70

71 Hakların Kaybedilmesi 71