Sağlık Kuruluşlarında Tıbbi Atıkların Yönetimi ve Atık Yönetimi Mevzuatı ile Sağlanan Uyum

Transkript

1 Sağlık Kuruluşlarında Tıbbi Atıkların Yönetimi ve Atık Yönetimi Mevzuatı ile Sağlanan Uyum Emine ERCAN ÇUBUKÇU Şube Müdürü Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü Atık Yönetimi Dairesi Başkanlığı

2 İÇERİK Sağlık Kuruluşları Atıkları Nelerdir Sağlık Kuruluşlarında Tıbbi Atık ve Diğer Atıkların Yönetimi Tıbbi Atıkların Yönetiminde Sorunlar İzleme ve Denetim,Cezalar 14 Aralık 2016 TIBBİ ATIK YÖNETİMİ/İSTANBUL 2

3 Atık: Üreticisi veya fiilen elinde bulunduran gerçek veya tüzel kişi tarafından çevreye atılan veya bırakılan ya da atılması zorunlu olan herhangi bir madde veya materyali ifade etmektedir. Ünite: Faaliyetleri sonucu atık üreten kişi, kurum ve kuruluşlar Duyarlı konak Mikroorganizma Rezervuar Enfeksiyon Zinciri Giriş kapısı Çıkış kapısı İyi bir tıbbi atık yönetimi enfeksiyon kontrol süreçlerinin bir parçası olarak görülmelidir. Geçiş 14 Aralık 2016 TIBBİ ATIK YÖNETİMİ/İSTANBUL 3

4 SAĞLIK KURULUŞLARINDAN KAYNAKLANAN ATIKLARIN SINIFLANDIRILMASI EVSEL NİTELİKLİ ATIKLAR (20 03* ve 15 01*) A: Genel Atıklar B:Ambalaj Atıkları * *, * *, *, *, * C: Enfeksiyöz Atıklar * ve * TIBBİ ATIKLAR (18 01* ve 18 02*) D: Patolojik Atıklar * E: Kesici Delici Atıklar * ve * TEHLİKELİ ATIKLAR F: Tehlikeli Atıklar *, *, *, *, * RADYOAKTİF ATIKLAR G: Radyoaktif Atıklar Sağlıklı insanların bulunduğu kısımlar, hasta olmayanların muayene edildiği bölümler, ilk yardım alanları, idari birimler, temizlik hizmetleri, mutfaklar, ambar ve atölyelerden gelen atıklar: B, C, D, E, F ve G gruplarında anılanlar hariç, tıbbi merkezlerden kaynaklanan tüm atıklar. Tüm idari birimler, mutfak, ambar, atölye v.s den kaynaklanan tekrar kullanılabilir, geri kazanılabilir atıklar: - kağıt - karton - mukavva - plastik - cam - metal v.b. Enfeksiyöz ajanların yayılımını önlemek için taşınması ve imhası özel uygulama gerektiren atıklar: Başlıca kaynakları; I. Mikrobiyolojik laboratuvar atıkları - Kültür ve stoklar - İnfeksiyöz vücut sıvıları - Serolojik atıklar -Diğer kontamine laboratuvar atıkları (lam-lamel, pipet, petri v.b) II. Kan kan ürünleri ve bunlarla kontamine olmuş nesneler III. Kullanılmış ameliyat giysileri (kumaş, önlük ve eldiven v.b) IV. Diyaliz atıkları (atık su ve ekipmanlar) V. Karantina atıkları VI. Bakteri ve virüs içeren hava filtreleri, VII. Enfekte deney hayvanı leşleri, organ parçaları, kanı ve bunlarla temas eden tüm nesneler Anatomik atık dokular, organ ve vücut parçaları ile ameliyat, otopsi v.b. tıbbi müdahale esnasında ortaya çıkan vücut sıvıları: - Ameliyathaneler, morg, otopsi, adli tıp gibi yerlerden kaynaklanan vücut parçaları, organik parçalar, plasenta, kesik uzuvlar v.b (insani patolojik atıklar) - Biyolojik deneylerde 14 Aralık 2016 TIBBİ ATIK YÖNETİMİ/İSTANBUL kullanılan kobay leşleri Batma, delme sıyrık ve yaralanmalara neden olabilecek atıklar: - enjektör iğnesi, - iğne içeren diğer kesiciler - bistüri - lam-lamel - cam pastör pipeti - kırılmış diğer cam v.b Fiziksel veya kimyasal özelliklerinden dolayı ya da yasal nedenler dolayısı ile özel işleme tabi olacak atıklar - Tehlikeli kimyasallar - Sitotoksik ve sitostatik ilaçlar - Amalgam atıkları - Genotoksik ve sitotoksik atıklar - Farmasötik atıklar - Ağır metal içeren atıklar - Basınçlı kaplar Türkiye Atom Enerjisi Kurumu mevzuatı hükümlerine göre toplanıp uzaklaştırılır. 4

5 18 İNSAN VE HAYVAN SAĞLIĞI VE/VEYA BU KONULARDAKİ ARAŞTIRMALARDAN KAYNAKLANAN ATIKLAR (DOĞRUDAN SAĞLIĞA İLİŞKİN OLMAYAN MUTFAK VE RESTORAN ATIKLARI HARİÇ) İnsanlarda Doğum, Teşhis, Tedavi ya da Hastalık Önleme Çalışmalarından Kaynaklanan Atıklar Kesiciler ( hariç) Kan torbaları ve kan yedekleri dahil vücut parçaları ve organları ( hariç) Enfeksiyonu önlemek amacı ile * toplanmaları ve bertarafı özel işleme tabi olan atıklar Enfeksiyonu önlemek amacı ile toplanmaları ve bertarafı özel işleme tabi olmayan atıklar (örneğin sargılar, vücut alçıları, tek kullanımlık giysiler, alt bezleri) Tehlikeli maddeler içeren ya da tehlikeli * maddelerden oluşan kimyasallar dışındaki kimyasallar dışındaki kimyasallar * Sitotoksik ve sitostatik ilaçlar A dışındaki ilaçlar 14 Aralık 2016 TIBBİ ATIK YÖNETİMİ/İSTANBUL * Sitotoksik ve sitostatik ilaçlar 5 A Diş tedavisinden kaynaklanan amalgam * A dışındaki ilaçlar atıkları A M 18 İNSAN VE HAYVAN SAĞLIĞI VE/VEYA BU KONULARDAKİ ARAŞTIRMALARDAN KAYNAKLANAN ATIKLAR (DOĞRUDAN SAĞLIĞA İLİŞKİN OLMAYAN MUTFAK VE RESTORAN ATIKLARI HARİÇ) Hayvanlarla İlgili Araştırma, Teşhis, Tedavi ya da Hastalık Önleme Çalışmalarından Kaynaklanan Atıklar Kesiciler ( hariç) * Enfeksiyonu önlemek amacı ile toplanmaları ve bertarafı özel işleme tabi olan atıklar Enfeksiyonu önlemek amacı ile toplanmaları ve bertarafı özel işleme tabi olmayan atıklar * Tehlikeli maddeler içeren ya da tehlikeli maddelerden oluşan kimyasallar A M

6 TEHLİKELİ OLMAYAN ATIKLAR KABLO HURDALAR DİĞER ELEKTRONİK ATIKLAR Elektrikli ve Elektronik Ekipmanlar ile Makine- Ekipman Parçaları BİTKİSEL ATIK YAĞLAR ATIK YAĞLAR MADENİ YAĞLAR PCB VE PCT İÇEREN ATIKLAR (Trafo vb.) TEHLİKELİ ATIKLAR KEMOTERAPİK (SİTOSTATİK) ATIKLAR FARMASOTİK ATIKLAR DEZENFEKTANLAR (Aldehit, Asidik, Bazik vb.) ORGANİK ÇÖZÜCÜLER (Ksilen, Alkol, Asetonitril, vb.) İNORGANİK ÇÖZÜCÜLER (HCl, Amonyak vb.) AĞIR METALLER AMALGAM ATIKLARI BASINÇLI KAPLAR KONTAMİNE AMBALAJ (Kimyasal Madde Kapları, Boya Tenekeleri vb.) LABORATUVAR KİMYASALLARI KARTUŞ-TONER HAVA FİLTRELERİ YAĞ-YAKIT FİLTRELERİ PİL-AKÜ YALITIM MALZEMELERİ KONTAMİNE KABLO FLÜORESAN LAMBA DİĞER 14 Aralık 2016 TIBBİ ATIK YÖNETİMİ/İSTANBUL 6

7 TIBBİ ATIK YÖNETİMİ Uygun Ekipman Yönetim Planı Ünite İçi Atık Yönetim Planı Endüstriyel Atık Yönetim Planı Belediye Tıbbi Atık Yönetim Planı 14 Aralık 2016 TIBBİ ATIK YÖNETİMİ/İSTANBUL 7

8 TIBBİ ATIK YÖNETİMİ Koruyucu Tedbirler Eğitim Bağışıklama Bakanlık ve İl Müdürlüğü Sağlık Kuruluşu Belediye Tıbbi Atık Taşıma Araçları Tıbbi Atık İşleme Tesisi 14 Aralık 2016 TIBBİ ATIK YÖNETİMİ/İSTANBUL 8

9 TIBBİ ATIK YÖNETİMİ Kayıt Tutma ve Bildirim Sağlık Kuruluşu Sağlık Kuruluşu Belediye Tıbbi atık miktarı Yıl sonunda bildirim Atık Beyan Sistemi (TABS) Yıl sonunda bildirim Atık Yönetim Uygulamaları (TABS,MoTA T,KDS) Diğer Sorumluluklar Maliyetlerin Karşılanması Taşıma Tehlikeli Maddeler ve Tehlikeli Atık Mali Sorumluluk Sigortası MÇK UATF kullanılması Alındı makbuzu Sağlık Bakanlığı, Türkiye Halk Sağlığı Kurumu ve Türkiye Kamu Hastaneleri Kurumuna bağlı olarak faaliyet gösteren kuruluşların Tehlikeli Maddeler ve Tehlikeli Atık Mali Sorumluluk Sigortasını yaptırma zorunluluğu bulunmamaktadır 14 Aralık 2016 TIBBİ ATIK YÖNETİMİ/İSTANBUL 9

10 Tıbbi Atıkların Yönetimi Sağlık Kuruluşunda Yönetimi atıkların üretildikleri yerlerde ayrı toplanması geçici depolanması Belediyede Yönetimi taşınması bertaraf edilmesi 14 Aralık 2016 TIBBİ ATIK YÖNETİMİ/İSTANBUL 10

11 SAĞLIK KURULUŞU ATIKLARININ YÖNETİMİNE İLİŞKİN MEVZUAT Atık Yönetimi Yönetmeliği ( R.G) Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği ( R.G.) Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği ( R.G.) Atık Elektrikli ve Elektronik Eşyaların Kontrolü Yönetmeliği ( R.G.) Atıkların Karayolunda Taşınmasına İlişkin Tebliğ ve diğer ilgili Özel Atık mevzuatı 14 Aralık 2016 TIBBİ ATIK YÖNETİMİ/İSTANBUL 11

12 SAĞLIK KURULUŞU ATIKLARININ YÖNETİMİNE İLİŞKİN MEVZUAT Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği ( RG No:29186) Çevre Kanununca Alınması Gereken İzin ve Lisanslar ( RG No:229115) Çevre Denetim Yönetmeliği ( R.G. No:27061)(Değişik:RG-16/8/ ) Çevre Görevlisi ve Danışmanlık Firmaları Hakkında Yönetmelik Yüksek Çevre Kurulu ve Mahalli Çevre Kurullarının Çalışma Usul ve Esaslarına İlişkin Yönetmelik ( RG.No:28727) ( R.G. No:28828) Atıktan Türetilmiş Yakıt, Ek Yakıt ve Alternatif Hammadde Tebliği, 14 Aralık 2016 TIBBİ ATIK YÖNETİMİ/İSTANBUL 12

13 TIBBİ ATIK YÖNETİM PLANI Sadece Evrak İşi??? atıkların kaynağında ayrı toplanması ve biriktirilmesi, atıkların toplanması ve taşınmasında kullanılacak ekipman ve araçlar, atık miktarları, toplama sıklığı, geçici depolama sistemleri, toplama ekipmanlarının temizliği ve dezenfeksiyonu, kaza anında alınacak önlemler ve yapılacak işlemler, bu atıkların yönetiminden sorumlu personel ve eğitimleri ATIKLARIN KAYNAĞINDA AYRI TOPLANMASI 14 Aralık 2016 TIBBİ ATIK YÖNETİMİ/İSTANBUL 13

14 ATIKLARIN KAYNAĞINDA AYRI TOPLANMASI Atık Odaları??? Ünite bazlı atık sınıflandırma listesi??? 14 Aralık 2016 TIBBİ ATIK YÖNETİMİ/İSTANBUL 14

15 ATIKLARIN TOPLANMASI VE TAŞINMASINDA KULLANILACAK EKİPMAN VE ARAÇLAR Ergonomik kullanıma uygun atık kutuları??? Ergonomik kullanıma uygun yerleştirme???

16 ATIKLARIN ÜNİTE İÇİNDE TAŞINMASI Atık Toplama ve Taşıma??? 14 Aralık 2016 TIBBİ ATIK YÖNETİMİ/İSTANBUL 16

17 ATIKLARIN ÜNİTE İÇİNDE TAŞINMASI Atık Toplama ve Taşıma??? 14 Aralık 2016 TIBBİ ATIK YÖNETİMİ/İSTANBUL 17

18 Atık Toplama ve Taşıma??? ATIKLARIN ÜNİTE İÇİNDE TAŞINMASI 14 Aralık 2016 TIBBİ ATIK YÖNETİMİ/İSTANBUL 18

19 TOPLAMA PERİYODU İzleme ve envanter çalışmasına göre Periyodu attırın ya da azaltın Toplama ekipmanının boyutunu arttırın ya da azaltın 14 Aralık 2016 TIBBİ ATIK YÖNETİMİ/İSTANBUL 19

20 ATIK MİKTARI Toplama işlemlerinin izlenmesi??? 14 Aralık 2016 TIBBİ ATIK YÖNETİMİ/İSTANBUL 20

21 GEÇİCİ DEPOLAMA 14 Aralık 2016 TIBBİ ATIK YÖNETİMİ/İSTANBUL 21

22 Doç. Dr. Tarık OCAK, ATUDER, Risk Altındayız Acilde İğne Batma Yaralanmaları ve Kan ile Bulaşlar 14 Aralık 2016 TIBBİ ATIK YÖNETİMİ/İSTANBUL 22

23 TIBBİ ATIK YÖNETİMİ Tıbbi Atık Miktarı (Bin Ton) Düzenli Depolama Yakma Sterilizasyon Tıbbi Atıkların Yıllara Göre Bertarafını Sağlayan Tesislerin Dağılımı 14 Aralık 2016 TIBBİ ATIK YÖNETİMİ/İSTANBUL 23

24 Taslak Yönetmelik Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği 22 Temmuz 2005 tarihli ve sayılı Resmi Gazete Günümüz şartlarına uygun, sadece tıbbi atıkların yönetimi Geçici Depolama: 50 kg üstü Küçük miktarda (< 1 kg/gün) tıbbi atıkların taşınması Patolojik atıklar Kimyasalla muamele edilmişler Yakma Kimyasalla muamele edilmemişler Tanınabilir olanlar : Defin Diğerleri : Sterilizasyon Atık yönetim planı Diyaliz atıksuları Tıbbi atıkların başka ilde taşınması ve bertarafı 14 Aralık 2016 TIBBİ ATIK YÖNETİMİ/İSTANBUL 24

25 ÇEVRE GÖREVLİSİ, ÇEVRE YÖNETİM BİRİMİ VE ÇEVRE DANIŞMANLIK FİRMALARI HAKKINDA YÖNETMELİK Çevre görevlisi: Faaliyetleri sonucu çevre kirliliğine neden olan ve/veya neden olabilecek ve Çevre Kanunu ve bu Kanuna dayanılarak yürürlüğe konulan düzenlemeler uyarınca denetime tâbi tesislerin faaliyetlerinin mevzuata uygunluğunu, alınan tedbirlerin etkili olarak uygulanıp uygulanmadığını değerlendiren, tesis içi yıllık denetim programları düzenleyen görevliyi, Çevre yönetim hizmeti alma şartları Müteselsil sorumluluk MADDE 19 (1) Bu Yönetmelikte belirtilen yükümlülüklerin çevre görevlileri, çevre yönetim birimleri veya çevre danışmanlık firmaları tarafından yerine getirilmemesi, çevre danışmanlık hizmeti alanların sorumluluklarını ortadan kaldırmaz. (2) Bir işletmede, çevre yönetim biriminin veya çevre görevlisinin yanında, çevre danışmanlık firmasından da çevre yönetimi hizmeti alınmış olması halinde, hizmet verenlerin tamamı bu Yönetmelikte belirtilen yükümlülüklerden aynı derecede sorumludur. Çevre danışmanlık firması: Çevre yönetimi hizmeti vermesi için Bakanlık tarafından belgelendirilen tüzel kişiyi, Sağlık kuruluşları ve hastanelerden, yatak kapasitesi 20 (yirmi) ve üzerinde olan yataklı ve günübirlik tedavi kurumları, en az bir çevre görevlisi çalıştırmak veya çevre yönetim birimi kurmak veya çevre danışmanlık firmalarından çevre yönetimi hizmeti almak 14 Aralık 2016 TIBBİ ATIK YÖNETİMİ/İSTANBUL 25 zorundadır.

26 Cezai Uygulamalar TOPRAK KİRLİLİĞİNE İLİŞKİN CEZALAR ATIKLARA İLİŞKİN CEZALAR Kanunda ATIKLARA ve İLİŞKİN yönetmelikte CEZALAR öngörülen TL yasaklara Tehlikeli veya atık mali standartlara sorumlulukaykırı sigortası olarak yaptırmayanlara veya önlemleri verilecek BİLDİRİM cezalar: almadan VE atıkları BİLGİ toprağa VERME verenlere YÜKÜMLÜLÜĞÜNE Çevre Tehlikeli (Madde İLİŞKİN Kanununda atıkların 20/j/Birinci CEZALAR ve ilgili yönetmeliklerde öngörülen yasaklara toplanması, veya paragraf) sınırlamalara taşınması, geçici aykırı olarak ve ara TL depolanması, ÇEVRE geri kazanımı, GÖREVLİSİ yeniden BULUNDURMAYANLARA tehlikeli atıkları toplayan, ayıran, geçici kullanılması ve arave TL TL bertarafı depolama faaliyetlerinde İLİŞKİN yapan, CEZALAR geri bulunup kazanan, da, yeniden mesleki kullanan, faaliyetleri Çevre Kanununun 12 nci maddesinde öngörülen nedeniyle taşıyan, oluşacak ambalajlayan, bir kaza etiketleyen, dolayısıylabertaraf üçüncü eden şahıslara ve TL verebilecekleri ömrü bildirim dolan ve zararlara tehlikeli bilgi verme atık karşı bertaraf yükümlülüğünü tehlikeli tesislerini atık mali sorumluluk kurallara yerine uygun getirmeyenlere olarak Çevre kapatmayanlara yönetim (Madde birimini (Madde 20/g) kurmayanlara, 20/v) sigortasını yaptırmayanlara (Madde 20/p) TL Çevre görevlisi bulundurmayanlara ya da Bakanlıkça 8.178TL Bu idarî yetkilendirilmiş para cezası kurum, firmalardan kuruluş hizmet ve işletmelere almayanlara Üç katı üç katı olarak (Madde verilir. 20/m) (Madde 20/İkinci fıkra) 14 Aralık 2016 TIBBİ ATIK YÖNETİMİ/İSTANBUL 26

27 TEŞEKKÜRLER Telefon: Faks : emine.cubukcu@csb.gov.tr