Çin: Yumuşak iniş mi?

Transkript

1 Haftanın Ortası Güncel konularla her Çarşamba Haftanın Ortası artık her Çarşamba posta kutunuzda. Çin ekonomisinde temelde sorunlar yavaşlayan emlak piyasası, ihracat pazarının dengesizliği, yavaşlayan iç talep ve azalan yatırımlar olarak özetlenebilir. 15 senedir ilk defa 2014 yılında, Çin in GSMH artışı hedeflenenin altına kalarak %7,3 büyüyecek te Çin in büyümesi daha da ivme kaydederek %7,1 e düşerken 2016 da büyüme %7 nin de altına inebilecek. Çin in büyüme hızında 2015 ve 2016 yıllarında beklenen iki puanlık düşüş, yarattığı belirsizlikler de eklendiğinde dünya ekonomisinden yarım puanlık büyümeyi yok edecek güçte. Çin: Yumuşak iniş mi? Çin hakkında yazmak gerçekten zor çünkü politik, sosyal ve ekonomik farkları kavrayabilmek çaba gerektiriyor. Ancak, 1979 daki reform kararının ardından dünya ekonomisi içinde bugün geldiği yer ve bu yolda ilerlerken başka ekonomilerde yarattığı önemli değişimler, Çin ekonomisinde dinamiklerinin ne yöne evrilmekte olduğunu başlı başına ayrı ve kritik bir konu haline getiriyor. Kendisini sosyalist piyasa ekonomisi olarak tanımlayan; Grafik 1. Çin,Büyüme ( ) merkezi kapitalist ya da devlet kapitalizmi dersek bize daha anlamlı hale gelebilecek Çin ekonomisi bugün ABD nin hemen ardından dünyanın en büyük ikinci ekonomisi. Son 30 yılda ortalama %10 reel büyüme ile de dünyanın en hızlı büyüyen ekonomisi. Dünyanın en büyük imalat sanayi sektörü Çin de. Mal ihracatında ilk sırada, mal ithalatında ise büyüklük açısından dünyada ikinci sırada. Buna rağmen, bölgesel dengesizlikler nedeniyle Çin Çin ekonomisini finansal krizden koruyan birkaç önemli etken var. En önemlisi Çin in elinde bulunan çok yüksek iç tasarruf miktarı. Çin hükümeti iç talebi teşvik edecek önlemlerle büyümesini arzu ettiği seviyede istikrarlı hale getirebilir. Keyifli okumalar dileriz. 1 Kaynak: IMF

2 henüz kalkınmış ülkeler arasında sayılmıyor. Ancak, Çin Halk Cumhuriyeti nin 100. Kuruluş yılı olan 2049 da ülkenin resmi hedefi dev nüfusunun yarattığı problemlere rağmen tamamıyla kalkınmış bir ülke olmak. Grafik 3. Çin in iç talebinde2 puanlık düşüşün etkileri Bu hedefle uyumlu olarak, geçtiğimiz Kasım ayının başında tarihi Çin İpek yolu boyunca kara ve deniz olan serbest ticaret bölgesi fonunun kurulmasına 40 milyar dolarlık yatırım yapacağını açıkladı. Ülkenin kuzey batısında başlatılan, İpek Yolu Ekonomik Kuşağı (Silk Road Economic Belt) Çin in güneyini içine alan ve bir bölümü deniz yolları üzerinden gerçekleştirilmesi öngörülen bu proje ile amaç, önümüzdeki birkaç yılda Çin ekonomisinin büyümeye devam etmesine zemin oluştumak. Çin in dış ticaret hacmi yaklaşık 4,5 trilyon dolar. Enerji hariç, Grafik 2. Büyümeye Katkı ( ) başta Japonya ve ABD olmak üzere ağırlıklı olarak gelişmiş ülkelerden yüksek teknolojiye sahip sanayi ve sermaye malları ithal ediyor. Kendi tekstil sektörünün ihtiyacı olan pamuğu satın aldığı Hindistan ın en büyük ihracat pazarı. Enerji ithalatında ise Rusya Çin için çok önemli bir Kaynak: OECD ortak. Avustralya mesela, en büyük pazarı olan Çin ekonomisinin yavaşlamasından en çok darbeyi yiyen ekonomi olarak öne çıkacak. İthalatının yarısı doğu ve güneydoğu Asya ya olan Çin, buna karşılık tekstil ve elektronik mallar ağırlıklı imalat sanayi ihracatının sadece %25 ini bu bölgeye yapıyor. Çin in en büyük ihracat pazarı ise resesyon tehlikesini atlatmak için çırpınan Avrupa; ki bu da Çin için çoktan önemli bir sorun haline gelmiş durumda. Kaynak: IMF, Dünya Bankası 2 İhracata dayalı büyüme Çin ekonomisi için çok önemli. Çok uluslu şirketlerin doğrudan fabrika yatırımlarını çekmek 1990 ların başından bu yana aktif olarak izlediği bir politika başından bu yana ise, hem bölgesel dengesizlikleri gidermek hem de sürdürülebilir büyümeyi sağlamak için ağırlıklı olarak iç talebe yöneliyor. Çin de iç

3 Grafik 4. Kümülatif Büyüme ( ) yaparak gevşemeyi derinleştirmesini bekliyor. Parasal önlemlerin yanında Çin hükümetinin yeniden altyapı harcamalarıyla iç talebe desteğini artıracağı öngörülüyor. talebin son on sene içinde olağanüstü güçlü seyri sayesindeyse Çin e mal satan ülkeler de önemli ölçüde refah artışı yakaladı. Daha çok fazla detay var; ancak Çin ekonomisinin dünya için önemini son kertede rakamlar zaten söylüyor. Çin in büyüme hızında 2015 ve 2016 yıllarında beklenen iki puanlık düşüş, yarattığı belirsizlikler de eklendiğinde dünya ekonomisinden yarım puanlık büyümeyi yok edecek güçte. Kaynak: IMF PMI (purchasing manager index), Kasım ayında Çin imalat sanayinin aylardır kan kaybetmesinin devamı olarak küçülmeye döndü. Şimdi herkes önümüzdeki aylarda Çin Merkez Bankası ndan daha fazla faiz indirimi ve karşılıklarda indirim Grafik 5. Çin GSMH ( ) Dünya ticaretindeki yüksek payı nedeniyle de, Çin Merkez Bankası nın ve Çin hükümetinin büyümeyi tekrar ayağa kaldırmak için nasıl bir oyun planı geliştirdikleri yakından izleniyor. Çin ekonomisinde temelde sorunlar yavaşlayan emlak piyasası, ihracat pazarının dengesizliği, yavaşlayan iç talep ve azalan yatırımlar olarak özetlenebilir. 15 senedir ilk defa 2014 yılında, Çin in GSMH artışı hedeflenenin altına kalarak %7,3 büyüyecek. Bu oran aynı zamanda son 24 yılın en zayıf büyüme oranı. Üstelik anketlere göre, 2015 te Çin in büyümesi daha da ivme kaydederek %7,1 e gerileyecek. Peki, sorun ne? Çin Merkez Bankası aylarca tersini iddia ettikten sonra, sürpriz bir şekilde 21 Kasım da politika faizini %2,75 e indirerek büyümeye destek vermek istediğini ilan etti. İzleyen günlerde, büyümede öncü göstergelerinden sayılan 3 Kaynak: CEIC, Capital Economics

4 2016 ise büyümenin %7 nin de altına inebilecek olması nedeniyle 2015 ten daha da zor bir yıl olacak Çin ekonomisi için. Grafik 7. Çin PMI ( ) Çin in emlak piyasası, 1990 lardan bu yana ülkenin ortalama büyüme seviyesi olan %10 un üzerinde büyüdü yıllarında merkezi hükümetin ekonomik büyümeye destek için sağladığı sübvansiyonlar, emlak piyasasında büyümeyi iyice güçlendirdi. Köprü, otoban ve demiryolu gibi altyapı yatırımlarına yönelen harcamalar 2013 itibarıyla Çin GSMH sinin %50 sine ulaşmış durumda. Bu büyümenin finansörü borç alma yetkisi olmayan yerel yönetimlerin yarattıkları özel finans kuruluşlarının bankalardan, bono piyasasından sağladığı krediler oldu. IMF bilanço dışı bu borcu 800 trilyon dolar olarak hesaplıyor. Grafik 6. Tasarruf-Yatırım Oranı, (GSMH, %) Kaynak: Çin Devlet İstatistik Kurumu Yerel yönetimler, bu borcu arazi satışlarıyla kolayca öderken, arazi fiyatlarının düşüşe geçmesi ile sorunlar ortaya çıkmaya başladı. Arazi fiyatlarının düşme nedeni, emlak piyasasına yönelen yatırımların her sene GSMH nin %12-13 kadar yüksek olması sonucunda arz fazlası oluşması. FED in 2008 den bu yana yarattığı dolar likiditesi Çin de de bir balon yaratmış olsa da, faiz artırmaya başlamasının hemen ardından Çin in altyapı yatırımlarında hemen bir çöküş beklenmiyor. Zaten gelişmiş ülke hedefi çerçevesinde şehirleşme oranının daha yükselecek olması Çin de alt yapı yatırımlarının devam etmek zorunda olduğu anlamına geliyor. Kısa vadede Çin den sermaye çıkışı yapısal nedenlerle diğer gelişmekte olan ülkelerde 4 olduğu kadar hızlı ve keskin olmayacak. Kaynak: HSBC Ancak, orta vadede Çin in büyümesine son yıllarda lokomotif olan yatırımlarda elle tutulur bir yavaşlama bekleniyor ki bu bile dünya ekonomik büyümesi önünde önemli bir engel haline geliyor. Çin in ekonomik büyümesinin %7 nin de altına inme potansiyeli uzun vadede küresel büyüme adına önemli bir tehdit. Çin in tasarruf mucizesi Ancak, Çin ekonomisini finansal krizden koruyan birkaç önemli etken var. Bunlardan en önemlisi tasarruf oranının yatırım oranının üzerinde olması. Diğeri de de merkezi hükümetin yatırımları nedeniyle yüksek borçlu yerel yönetimlere sağlamış olduğu örtülü garantiler.

5 Grafik 8. Çin Emlak Yatırımları GSMH nin Yüzdesi ( ) şekilde keseceği çok önemli bir silah halinde. Dolayısıyla, önümüzdeki dönemde dış dünyada işlerin sarpa sardığı; Fed in faiz artırdığı ve Avrupa nın yıllarca durgunlukla boğuştuğu bu zor yolda, Çin hükümeti iç talebi teşvik edecek önlemlerle büyümesini arzu ettiği seviyede istikrarlı hale getirebilir da Çin hükümeti ekonomisini açık bir ekonomi haline getirme kararı aldığında brüt tasarrufların GSMH ye oranı %20-25 civarında. Bugün Çin de bu oran %53 ile rekor sayılan bir seviyede. Son 30 senede elde edilen ortalamada %10 oranındaki muazzam büyüme aynı zamanda tasarruf seviyesinin de olağanüstü bir hızda arttığı bir dönem olarak Çin i öne çıkarıyor zaten. Kaynak: CEIC, IMF Öyle bir ülke ki, kamu da, şirketler de, hane halkı da harcamaların ötesinde tasarruf ediyor. Çin in elinde bulunan çok yüksek iç tasarruf miktarı nüfus yapısı ile de birleştiğinde, ekonomik yavaşlamanın finansal krize uzanan yolunu çok etkin bir Grafik 9. Çin Tasarrufların dağılımı GSMH ye oran olarak ( ) Aynı yöntemle, son on yıla küresel dengesizlikler adıyla damgasını vuran Çin in aşırı cari fazlası da eritilerek dünya ekonomisi daha sağlıklı bir dengeye kavuşturulabilir. Bu resmin diğer tarafında, küresel büyümenin de daha sürdürülebilir hale gelme olasılığını yaratıyor. İşte IMF nin Çin e hızlandırmasını önerdiği yapısal reformların arasında en önemlileri, Çin in yüksek tasarruf oranı merkezli. Tasarruf oranının yatırım oranının çok üzerinde seyretmesinin önüne geçememesi halinde IMF ye göre Çin in ekonomisi Kaynak: IZA, Discussion Paper Series 5

6 2020 yılında %3,5 seviyesine kadar gerileyecek. Başka bir ifadeyle önümüzdeki beş sene içinde Çin in büyüme hızı şimdikinin yarısına kadar inmiş olacak ki, bu da dünya ekonomisinin neredeyse durgunluğa girmesi anlamına geliyor. Tasarrufların iç talebi körükleyerek ekonomiye kazandırılmasının büyüme tarafında yaratacağı alan, Çin hükümetine diğer yapısal sorunları ile mücadele etme fırsatı sağlayacak IMF ye göre. Bu sorunlar arasında özellikle yerel yönetimlerin hızla artan borç oranı, daralan emlak sektörü ve emlak sektörüyle bağlantılı olarak gölge bankacılık sistemindeki dengesizlikler öne çıkartılabilir. Çin in 2006 ya kadar dolara sabitlediği, daha sonra ise uluslararası bir sepet oluşturarak bir bant içinde hareketine izin verdiği yerel para birimi renminbinin ekonomik göstergelere göre %10 daha değerli olması da artık çok tekrarlanmış, çoğunluğun farkında olduğu sorunlardan bir diğeri. İletişim: Güldem Atabay Şanlı Direktör, Araştırma ve Strateji Bu doküman Egeli & Co. Portföy Yönetim A.S. ( Egeli & Co. ) tarafından hazırlanmıştır. Egeli & Co. SPK düzenlemelerine tabi ve SPK tarafından düzenlenen yetki belgesine sahip, kendine değer yaratmaya adamış bağımsız bir portföy yönetim şirketidir. (Yetki belgeleri: PYS./PY. 35/946 ve PYS./YD. 15/946). Portföy yönetimi ve yatırım danışmanlığı hizmeti veren Egeli & Co yılından bu yana, dürüst ve seçkin yaklaşımı ile yerli ve yabancı kurumsal yatırımcılara, aile şirketlerine ve özel bireysel portföylere hizmet etmektedir. Başarısı, yatırımcıları için yurtiçi ve yurtdışında geliştirdiği finansal ürünler ile değer yaratma becerisinden gelmektedir. Egeli & Co. yu diğerlerinden ayıran fark alternatif varlık sınıflarına ve yatırım temalarına odaklanmasıdır. Egeli & Co. Türk sermaye piyasalarındaki alternatif yatırım temaları alanında bulunan geniş bilgi, tecrübe ve geçmiş performansı ile yatırımcıları için uzun vadeli yatırımlarla önemli getiriler yaratmaktadır. YASAL UYARI: Bu rapor ve yorumlardaki yazılar, bilgiler ve grafikler, ulaşılabilen kaynaklardan iyi niyetle ve doğruluğu, geçerliliği, etkinliği velhasıl her ne şekil, suret ve nam altında olursa olsun herhangi bir karara dayanak oluşturması hususunda herhangi bir teminat, garanti oluşturmadan, yalnızca bilgi edinilmesi amacıyla derlenmiştir. Bu belgedeki bilgilerin doğruluğu, güvenirliliği ve güncelliği hakkında gerekli özeni göstermekle birlikte bu bilgilerin güvenirliliği, doğruluğu, güncelliği ve eksiksizliği hakkında hiçbir garanti vermemektedir. (Varsa) Yürürlükteki herhangi bir yasa veya düzenleme ile sorumluluğun sınırlandırması ölçüde tasarruf olarak, Egeli & Co., yöneticileri, çalışanları, temsilcileri ve ajansları bu belgenin içeriği, hatası veya eksiklerinden ya da bu bilgilere dayanılarak yapılan işlemlerden doğacak her türlü maddi/manevi zararlardan (ihmal olup olmadığı ya da başka bir şekilde olursa da) ve her ne şekilde olursa olsun üçüncü kişilerin uğrayabileceği her türlü zararlardan dolayı sorumlu tutulamaz. Herhangi bir şirket, sektör, hisse veya yatırım için detaylı ve tam bir analiz değildir. Egeli & Co. her an, hiçbir şekil ve surette ön ihbara ve/veya ihtara gerek kalmaksızın söz konusu bilgileri, tavsiyeleri değiştirebilir ve/veya ortadan kaldırabilir. Bu rapor hangi amaçla olursa olsun çoğaltılamaz, dağıtılamaz ve yayınlanamaz. 6

7 7