21. YÜZYILDA PAMUK ÇALIŞTAYI ve Pamukta Kontaminasyonun Önlenmesi AR-GE PROJE PAZARI. «Ştapel İplik Eğirme Teknolojileri ve Pamuk»

Transkript

1 21. YÜZYILDA PAMUK ÇALIŞTAYI ve Pamukta Kontaminasyonun Önlenmesi AR-GE PROJE PAZARI «Ştapel İplik Eğirme Teknolojileri ve Pamuk» Prof.Dr. Osman BABAARSLAN Çukurova Üniversitesi Müh.-Mim. Fakültesi Tekstil Mühendisliği Bölümü, Balcalı/ADANA Mart-2016, Kahramanmaraş Temmuz, 2014

2 İÇİNDEKİLER 1. Giriş 2. Dünya Lif Üretim Kapasitesi 3. Ştapel İplik Üretim Sistemleri-Sınıflandırma 4. Ştapel İplik Eğirme Teknolojileri 5. İplik Eğirme Teknolojilerinde Üretim Hızı ve İplik Gerilimi 6. Pamuk İplikçiliği Açısından Önemli Lif Özellikleri 7. Lif Özelliklerinin İplik Özellikleri Üzerindeki Etkisi 8. Değerlendirme ve Sonuç

3 GİRİŞ ICAC (Uluslararası Pamuk İstişare Komitesi) verilerine göre, dünya pamuk üretimi talebin altında kalmaya devam etmektedir. Arz fazlası yaşanan art arda 5 sezon sonunda, ilk kez üretimin sezonunda tahmini tüketimin altına düştüğü rapor edilmektedir. Bu sezonda dünya pamuk üretimi 23 milyon 150 bin ton öngörülürken, tüketimin ise 24 milyon 360 bin ton olması bekleniyor. Öte yandan, dünya genelinde 22 milyon tonu bulan pamuk stokları ise üretimin önünde tehdit olmaya devam ediyor. Özetle dünya stokları çok yüksek seviyelerde ve uluslararası fiyatların zayıf kalmaya devam edeceği belirtilmekte. Ayrıca dünya ekonomisindeki durgunluk ve sentetik liflerin, özellikle polyesterin kuvvetli rekabetinin sonucu olarak pamuğa olan talep yavaş bir hızda sürmeye devam etmektedir. Bunun da uzun bir süre bu şekilde devam edeceği rapor edilmektedir.

4 Dünya Lif Üretim Kapasitesi Pamuk ve diğer doğal lifler ( 56 milyon ton) Günümüzde, kimyasal yollarla fonksiyonel özellikler kazandırılarak elde edilen sentetik liflerin yüksek mukavemet, yüksek aşınma dayanımı, ucuz ve kolay elde edilebilirliği, vb. sahip oldukları performans özellikleri sayesinde doğal liflere rakip konumundadırlar ve tekstil sektöründe yaygın olarak kullanılmaktadırlar. Küresel ihtiyaçlar doğrultusunda fonksiyonel ürünlerin gelişmesiyle birlikte, sentetik lif üretimi dünya pazarlarında büyük bir kapasiteye ulaşmıştır.

5

6 İplik Üretim Sistemleri-Sınıflandırma İPLİK ÜRETİM SİSTEMLERİ KONVANSİYONEL SİSTEMLER KONVANSİYONEL OLMAYAN SİSTEMLER KLASİK SİSTEMLER Ring İplik Eğirme MODERN SİSTEMLER Kompakt İplik Eğirme Siro Eğirme Diğer Modifiye Ring Eğ. OE Rotor İplik Eğirme OE Friksiyon Sistemleri - Masterspinner - Dref-2 - Dref-3 - Dref Dref-3000 Hava-jetli Eğirme Sistemi (MJS) Vortex (MVS) ve Rieter J10, J20, J30 Eğirme Sistemleri Eletrostatik Eğirme ve diğer özel sistemler

7 Günümüzde Pamuğun Yaygın Kullanıldığı Yerler a) Tekstiller: Üst ve iç giyim, serbest zaman ve iş kıyafetleri, yatak takımları, havlu kadife gibi ev tekstilleri, mobilya döşemeleri, perde, masa örtüsü gibi dekorasyon kumaşları, dikiş iplikleri, dokusuz kumaşlar, vb. b) Teknik Tekstiller: Kord, sicim, halat, filtreler, vatkalar, iş ve koruyucu kıyafetler, çadır bezleri, brandalar, vb.

8 Ştapel İplik Eğirme Teknolojileri Ring İplik Eğirme Teknolojisi Kompakt İplik Eğirme Teknolojisi Siro İplik Eğirme Teknolojisi OE Rotor İplik Eğirme Teknolojisi Hava-Jetli İplik Eğirme Teknolojileri ITMA-2015 Teknolojik Gelişmeler

9 Ştapel İplik Eğirme Teknolojilerinde Lif Akışı Ring Eğirme Kompakt Eğirme Siro Eğirme OE Rotor Eğirme Hava-jetli Eğirme ITMA-2015 Teknolojik Gelişmeler

10 Hava-Jetli İplik Eğirme Prensibi (MJS, MVS) US Patent: ITMA-2015 Teknolojik Gelişmeler

11 Seçilmiş İplik Eğirme Teknolojilerinde Üretim Hızı ITMA-2015 Teknolojik Gelişmeler

12 Pamuk için Uygun Teknolojilerinde Eğirme Elemanları; Üretim Hızı - İplik Gerilim İlişkisi

13 Pamuk İplikçiliği Açısından Önemli Lif Özellikleri 1. İncelik 2. Uzunluk 3. Mukavemet 4. Uzama 5. Elastikiyet 6. Nem İçeriği (Rutubet) Elyaf Boyuna (Uzunluğuna) Göre - 20,6 23,8 mm -- Kısa - 24,6 27,8 mm -- Orta - 28,6 31,8 mm -- Orta-uzun - 32,5 35,7 mm -- Uzun - 36,5 41,3 mm -- Çok uzu Yabancı Madde İçeriğine Göre - % 1,2 YM çok temiz - % 1,2 2,0 YM temiz - % 2,1 4,0 YM orta temiz - % 4,0 7,0 YM kirli pamuk - % 7,1 Üzeri YM çok kirli İncelik Derecesine Göre (Mikroner (µg/inç)) -. < 3,0 çok ince - 3,0 3,9 ince - 4,0 4,9 orta incelikte (vasat) - 5,0 5,9 kalın - 6,0 <. çok kalın Uzama(%) Durumuna Göre -. < 5,3 çok düşük - 5,4 6,2 düşük - 6,3 7,1 orta - 7,1 8,0 yüksek - 8,1 <. çok yüksek 7. Elektriksel Özellikler/St. elektriklenme 8. Diğer Özellikler (özgül ağırlığı, büküm rijitliği, yüzey özellikleri, boyanabilmesi, ısı geçirgenliği, sürtünme, yanma kabiliyeti, kimyevi özellikler, kolay bulunabilmesi, fiyatı, vb.) Pamuğun kalitesine ve fiyatına etki eden en önemli parametre lif uzunluğudur. Lif uzunluğu arttıkça, iplik ve kumaş kalitesi de artmaktadır. Pamuk lifinin Üniformitesi (elyaf uzunluk dağılımı oranı) arttıkça, mikroneri düştükçe, rengi beyaz ve görünümü parlak oldukça, mukavemeti arttıkça, çepeli (içindeki bitkisel artıkların oranı) azaldıkça pamuk kalitesi iyileşir. Elyaf Mukavemetine Göre (Presley) - < 70 çok zayıf zayıf (vasat) normal (orta) iyi çok iyi - 92 < -- çok çok iyi (g/tex) olarak, - < 17 çok zayıf zayıf orta sağlam - 30 < çok sağlam

14 Farklı Eğirme Sistemlerinde İplik Kalitesine ve Çalışma Performansına Etki Eden Lif Özellikleri Verilen bir numarada iplik özelliklerine etki eden faktörler olarak lif özellikleri: Sıra Ring Eğirme OE Rotor Eğirme 1 Uzunluk / Üniformite Hava-Jeti Eğirme OE Friksiyon Eğirme Mukavemet İncelik Sürtünme 2 Mukavemet İncelik Uzunluk / Üniformite 3 İncelik Uzunluk / Üniformite Mukavemet Mukavemet İncelik 4 -- Temizlik Temizlik Uzunluk / Üniformite Sürtünme Temizlik

15 Lif Özelliklerinin İplik Özellikleri Üzerindeki Etkisi

16 Lif, İplik, Kumaş Yapı Ve Özellikleri Arasındaki İlişki Moleküler Özellikler ve Lif Yapısı Lif Özellikleri İplik Yapısı (Teknoloji) İplik Özellikleri Kumaş Yapısı (Teknoloji) Kumaş Yapı ve Özellikleri - Son Ürün Özellikleri - Son Kullanım Performansı

17 İplik Yapı ve Özellikleri Rotor Air-Jet 2-nozzles (MJS) Air-Jet Vortex (MVS) Ring conventional Ring compact Dr. Peter ARTZ, 2010

18 Farklı Sistemlerle Eğrilmiş İpliklerin Yüzey Görüntüsü Ring ipliği yüzey görüntüsü Kompakt iplik yüzey görüntüsü OE Rotor ipliği yüzey görüntüsü Hava-jeti Vortex ipliği yüzey görüntüsü Rieter AG, 2009

19 Sonuç ve Değerlendirme Günümüzde pamuğa olan talebin ve tüketimin daha da artırılması için konuya; çevre dostu temiz üretim, tekstil üretim teknolojileri ve son kullanım alanları gözetilerek yaklaşılması gerekmektedir. Bu noktada yapılan tespit ve öneriler kısaca özetlenecek olursa; Bilhassa son 5 yılda devlet müdahalesinin sonucu olarak biriken büyük stoklar, gelecekte pamuk piyasasının fiyatlarını belirlemede anahtar faktör olarak kalamaya devam edecek, Kaliteli ve temiz pamuk üretimi için bilinçlendirme çalışmaları yapılmalı ve yeni/farklı iplik üretim teknolojilerine uygun lif-kalite sıralamasısınıflandırması yoluna gidilmeli, Tekstil ürünlerindeki etiketlerde elyaf içeriğinin daha görünür hale getirilmesiyle son kullanıcı tercihini daha bilinçli yapmaya yönlendirilmeli ve tedarik zincirinin daha da şeffaflaştırılması özendirilmeli, Dünya genelinde büyüyen polyester üretimi ve talebinin altında yatan ekonomik faktörler üzerinde durulmalı, sonuçta elyaflar arasındaki rekabet dinamiklerinin daha iyi anlaşılması sağlanmalı, Sektöre değer katmak için değer zinciri boyunca, kompozit ve teknik tekstiller de dahil olmak üzere tüm ürünlerde pamuk kullanımı ve çeşitliliğin artırılmasını teşvik edecek yaklaşımlar sergilenmeli,

20 Cepel İhtiva Eden Ring İpliği

21 Cepel İhtiva Eden OE Rotor İpliği

22 İLGİNİZ İÇİN TEŞEKKÜRLER