Organik Tarım ve Genetik Yapısı Değiştirilmiş Organizmalar

Transkript

1 Organik Tarım ve Genetik Yapısı Değiştirilmiş Organizmalar ICEA (Etik ve çevresel Sertifikasyon Enstitüsü) Zir.. Yük. Müh. Ramazan AYAN

2 Organik (=Ekolojik, biyolojik) Tarım 1920 ler: Bitkilerin beslenme ihtiyaçlarının giderek önem kazanması, toprak ekolojisi ve biyolojisine ilişkin araştırmaların başlatılması 1930 lar: Doğal yaşama ilişkin çalışmalar, vejeteryan hareketin başlaması 1940 lar: İsviçre de genç çiftçiler hareketi gibi çevreci gelişmeler yanında savaş sonrası toplumun genelde ucuz gıda maddesi bulabilme arayışı, 1960 lar: Birim alandan yüksek verim elde etmeye yönelik çabalar yanında Soil Association gibi organik tarımdaki öncü kuruluşların ortaya çıkışı 1965: Dünya nüfus artış hızının tepe noktası

3 Dünyada nüfus artış hızının yüksek olduğu 1950 li li yıllarda KONVANSİYONEL TARIMDA ÇÖZÜM!!! Yeşil Devrim Yüksek verimli tohumlukların kullanılması Monokültür: Sürekli aynı tür ve çeşidin yıllar boyunca yetiştirilmesi Yeni tarım alanlarının açılması Yoğun girdi kullanımı Pestisitler, Gübreler Hormonlar (Bitkisel ve hayvansal ürünlerde) Sulama Hayvansal üretimde antibiyotikler Fosil yakıtlar ve yüksek enerji tüketimi

4 li yıllarda... Çevreye olan olumsuz etkiler: DDT nin mucize etkileri yanında olumsuz etkilerinin ortaya çıkışı, Biyolojik çeşitliliğin yok olması Toprakların çoraklaşması, üretimin marjinal topraklara kayması Yüzey ve yer altı su kaynaklarının kıtlaşması ve kirlenmesi İklimsel değişiklikler, küresel ısınma Bunlardan bazıları idi. DOĞAL KAYNAKLARIN HIZLI VE BİLİNÇSİZ TÜKETİMİ!!

5 Enerji krizi, petrol fiyatlarının ortaya çıkışı, Kirlenme ile sağlık problemleri arasındaki ilişkilerin bilimsel olarak saptanması Açlık ve yetersiz beslenme problemlerinin süregelmesi Tüm yoğun girdi kullanımına karşı verimdeki artış hızının azalması Tek ürün (monokültür) yetiştiriciliğe bağlı olarak ekonomik esnekliğin azalması ve fiyat dalgalanmalarının ortaya çıkışı (Buğday, soya vb. temel ürünlerde)

6 1990 lar AB de bazı ülkelerde ve ürünlerde üretim artışı, AB de ekstansif tarım sistemlerinin desteklenmeye başlaması Organik tarımla ilgili yönetmeliklerin kabul edilmesi Organik ürün pazarının genişlemesi

7 Alternatif olarak çevre dostu üretim sistemlerinin gündeme gelmesi Organik ürün pazarının 1980 lerden sonra gelişmeye başlaması, Avrupa daki son dioksin, deli dana ve transgenik çeşitlere (GMO) olan tepkiler nedeni ile büyük hız kazanması

8 EKOLOJİK ÜRÜN PAZARI Tüm satışların ülkelere göre yıllık % artışlarla 25 milyar dolar dolayında olduğu hesaplanmaktadır. Avrupa, ABD ve Japonya gelişen pazarlar olarak ilk sırada yer almaktadır. Japonya 1997 de 1 milyar dolardan 2000 de 2.5 milyar dolara çıkmıştır yılında yönetmeliğin yayınlanması ile 300 milyon dolara inmiştir.

9 EKOLOJİK ÜRÜNLERİN TERCİH EDİLME NEDENLERİ ALMANYA İNGİLTERE Sağlık % 70 % 46 Çevre % % 41 Lezzet % % 40 Hayvan Hakları % 26

10 AVRUPA ÜLKELERİ Avrupa ülkelerinde organik üretim alanları hedefleri: Avrupa ülkelerinde organik üretim alanları hedefleri: 2005 Danimarka ve İtalya % 10 İsveç % Hollanda ve Norveç % 10 Almanya % 20 İngiltere % 30 Tarım alanları yüksek olan Fransa ve İspanya daki oranlar çok daha düşüktür ancak özellikle İspanya da son yıllarda büyük bir artış gözlenmektedir.

11 AB ülkelerinde organik işletmelerin artış hızı ( ) Yunanistan % 101 Portekiz % 46.1 İtalya % 50.1 Portekiz % 46.1 Finlandiya % 45.3 Avusturya % 44.4

12 SÜPERMARKETTE AÇIK PAZARDA

13 Hayvan refahı ve hakları HAYVANSAL ÜRÜN TALEBİ DIOXIN VE DELİ DANAYA BAĞLI OLARAK ARTMIŞTIR. Çiftlikten satış

14 Organik Ürün Sayısı Ürün sayısı Yıllar

15 Organik işletmelerin sayısı ve alanı Alan (ha 0 İşletme sayısı Yıllar

16 Ekolojik Sosyal Ekonomik Ekolojik tarım, gelişmesi sırasında belirli bir çevre ve kültür ortamını dikkate alarak genel ilkeler çerçevesinde ilerler

17 Organik üretimin temel ilkeleri Girdilerin doğal olması, işletme içinden sağlanması veya yerel girdilerin kullanılması (ekonomik), Üretici ve zincirdeki diğer aktörlerin refahının dikkate alınması (sosyal), Üretim zincirinde tüm uygulamaların çevreye olan etkilerinin irdelenmesi (ekolojik), Önleyici önlemlerin tedaviye göre ağırlık kazanması Hayvansal üretimde otçulların otla, etçillerin etle beslenmesi, ölü vb. materyallerin kullanılmaması (etik), Yasal düzenlemelerde bilimsel gelişmelere bağlı değişken ve dinamik bir yapının olması ancak ön tedbirci yaklaşım (precautionary principle) ilkesi nedeni ile GDO örneğindeki gibi katı kısıtlamaların bulunması.

18 GDO Nedir? Biyoteknolojik yöntemlerle genetik yapısı belirli özellikler açısından değiştirilmiş (gen aktarımı, bloke edilmesi vb.) bitki, hayvan, ya da mikroorganizmalar genel olarak Genetik Olarak Değiştirilmiş Organizma GDO Genetically modified organism (GMO) veya Transgenik Olarak ifade edilmektedir.

19 Hedefler Ot öldürücülere dayanıklılık, Zararlılara ve hastalıklara dayanıklılık, Tuzluluk, kuraklık vb. abiotik koşullara dayanıklılık, Besin değerinin arttırılması (Vitamin A, demir, yüksek oleik asit ), Hızlı gelişme, hayvanlarda doğurganlık, süt verimi artışı, Uzun raf ömrü, viskozite, farklı çiçek rengi vb. kalite öğelerinin arttırılması,

20 Dünyada toplam transgenik bitki ekim alanları (milyon hektar) Yıllar Alan Artış (%) ,7 11,0 27,8 39,9 44,2 52,6 58,

21 GDO ekim alanları dağılımı (2002) GDO ALANININ % 99 unun, % 66 sı ABD % 23 ü Arjantin % 6 sı Kanada da % 4 ü Çin dedir. ABD 39 milyon hektar Arjantin 13,5 milyon hektar Kanada 3.5 milyon hektar Çin 2.1 milyon hektar Avusturalya,, Güney Afrika ha Meksika, Romanya, Ukrayna ha dan az Üretim için yasal düzenlemeleri yeni kabul edilen ülkeler: Hindistan, Brezilya ve Filipinler dir. Avrupa Birliği ve Japonya da benimsenme oranı çok düşük

22 GDO ürünlerin toplam üretim alanları (2002) Soya toplamın %55 i GDO Mısır toplamın %11 i GDO Pamuk toplamın %21 i GDO Kolza (Kanola( Kanola) ) toplamın %16 sı GDO Bahçe ürünlerinde (meyve, sebze, çiçek ve orman ağaçları) ticari başarı çok sınırlıdır. Patates, tatlı mısır, balkabağı, papaya için zararlı ve virüslere dayanıklı çeşitler geliştirilmiştir.

23 GDO lar Ancak çok fazla üretimi yapılan ve tek çeşidin yaygın ve geniş ekiliş alanları olan türlerde ticari boyut kazanabilmiştir, Doğrudan tüketiciye sunulan domates, eflatun-mavi renkli karanfil Florigene gibi ürünlerde başarılı olamamıştır, Ticaretinde yasal düzenlemeler, etiketleme vb. konularla sorunlar henüz çözümlenmemiştir. Ticari olarak başarı kazanamamış örnekler

24 Organik Tarım Biyoteknolojiye değil GDO ya karşıdır... Çevre üzerinde olumsuz ve geri dönüşü mümkün olmayan değişiklikler yapması, Doğada daha önce hiç varolmamış ve isimlendirilemiyecek canlıların doğaya yayılması, Tarımı yapılan bitkilerin, mikroorganizmaların ve hayvanların gen havuzunun kirlenmesi, Çiftlik dışındaki canlılara da bulaşarak bozulmasına yol açması, Tüketicilerin ve çiftçilerin özgür seçme haklarının elinden alınması,

25 Çiftçilerin temel haklarının ellerinden alınması ve ekonomik bağımsızlıklarının yok olması, Sürdürülebilir tarımın prensipleri ile uyuşmayan ve az sayıdaki çeşidin monokültür yetiştiriciliğini teşvik edici uygulamalar olması, İnsan sağlığı üzerine şimdiden öngörülemeyen tehlikeler yaratması, Gibi önemli sorunlara yol açması veya açabilecek olması nedeniyle... Organik Tarımla ilgili yasal düzenlemeler ve kuruluşlar GDO LU ÜRÜNLERİN ÜRETİLMESİ VE TÜKETİLMESİNE KARŞI ÇIKIYOR,

26 İnsan sağlığı üzerindeki olumsuz etkileri: İşaretleyici olarak kullanılan antibiyotik (kalamisin, ampisilin) ) duyarlılık genlerinin yarattığı dayanıklılık, Birincil veya ikincil ürünlerin alerjik reaksiyonlara neden olması, Transfer edilen genlerin insan bünyesinde bakterilerle birleşme riski, Dayanıklılık geninin diğer virüslere aktarılması sonucu hayvan ve insan sağlığı üzerinde oluşacak riskler,

27 Biyogüvenlik ve risk analizi Uygulamaların insan sağlığı, sosyal yapı ve biyoçeşitlilik üzerinde oluşacak olumsuzlukları önceden belirleyerek gerekli tedbirlerin alınması Biyogüvenlik sistemi ni gerektirmektedir. Ülkemizde Cartegena Biyogüvenlik Protokolü (1996) 4898 sayılı kanunla kabul edilerek Ocak 2004 te ön tedbirci yaklaşım ı benimsemiştir. Henüz uygulamalarla ilgili düzenlemeler yürürlüğe girmemiştir.

28 Türkiye deki durum Transgenik kültür bitkileri alan denemeleri hakkında talimat a göre belirli lokasyonlarda transgenik pamuk ve mısır çeşitleri denenmektedir. Üretime izin yoktur. Ancak tohumluk dışında hammadde veya hayvan yemi olarak ithal edilen ürünlerde belge zorunluluğu da bulunmamaktadır. GDO lar için birçok ülkede konvansiyonel ürünler için de GDO suz olarak etiketlenmek için sınırlar vardır (örn. AB de % 0.9, Japonya da % 5..)

29 Türkiye deki durum Ülkemiz birçok türün gen merkezi konumundadır ve biyoçeşitlilik açısından lider ülkelerdendir. Bu türler için özel koşullar sağlanmalıdır. Organik tarım AB sürecinde hedef olarak ele alınmaktadır ve GDO lar risk taşımaktadır. Organik üretim açısından öncelikli yörelerde GDO lara sınırlama getirilmelidir. Üretici ve tüketicilerin mutlaka bilinçlendirilmesi gerekir. Konu medyanın yönetiminde olmamalıdır. Etiketleme, analiz laboratuvarları vb. konuların hızla devreye girmesi gerekir.

30 Teşekkür ederim!