Karadeniz Teknik Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Endüstri Mühendisliği Bölümü Yrd.Doç.Dr. Kemal ÜÇÜNCÜ

Transkript

1 Öğrenci Numarası Adı ve Soyadı SORU 1. İnsan makine sistemine ilişkin bir şema çizerek insan üzerinde etkili faktörleri gösteriniz. Duyusal işlevlerdeki bir eksiklik kontrolü nasıl etkiler, belirtiniz. SORU 2. Analog/ibreli göstergelerde okuma güçlüğünün nedenlerini belirtiniz. SORU 3. «bir işin yapılış biçiminin hiçbir zaman optimal bir çözümü yoktur» şeklindeki iş etüdü varsayımını açıklayınız. SORU 4. Metot etüdü uygulaması ile sağlanan iyilikleri belirtiniz. Bu iyilikleri sağlayan yeni yöntemin geçerlilik koşullarını yazınız. İmzası: SORU 5. Metot etüdünün verimli ve insanca çalışma koşulları amacına ulaşmak üzere hedefine ulaşması halinde sağlayacağı yararları yazınız. SORU 6. Bir ip diyagramı analizinde iş etüdü uzmanı 200 m standart uzunlukta ip kullanarak bir işçinin hareket miktarına ilişkin ölçüm yapmıştır. Ölçüm sonucunda ip makarasında kalan ipin uzunluğu toplam uzunluğun %48.25 i olarak ölçülmüştür. İp diyagramının ölçeği 1/50 ise işçinin gerçek hareket miktarını hesaplayınız. SORU 7. ENDÜSTRİ3 işletmesinin mil üretim tesisinin mevcut yerleşim düzeni (ölçüler m), mil imalatına ilişkin genel akış rotası aşağıdaki gibidir. Sıra İşlem Depoda (1) bulunan 52 mm çapında ve 1570 mm uzunluktaki çelik çubuk (ÇÇ) temizlik için yüzey temizleme bölümüne (2) elde taşınmaktadır. Yüzey temizleme bölümünde (2) yüzey temizleme işlemleri yapılan çelik çubuk elde metal daire testere bölümüne (3) taşınmaktadır. Metal daire testere bölümünde (3) 1570 mm uzunluktaki çelik çubuk 5 parçaya bölünerek elde edilen 302 mm uzunluktaki mil taslakları yine elde torna tezgahı bölümüne (4) taşınmaktadır. Torna tezgahı bölümünde (4) 302 mm uzunluktaki mil taslakları önce 3 kademede çap işlemeye ve 2 kademede alın işlemeye tabi tutulmaktadır. İşlemi tamamlanan ve 50 mm çap ve 300 mm uzunluktaki düz miller elde ürün ambarına (5) taşınmaktadır. Mil üretim atölyesi mevcut yerleşim düzeni Ön eleştirel inceleme: 1- Millerin temizlenmesine gerek yoktur. 2- Otomatik daire testere tezgahının ayrı bölmede olmasına gerek yoktur. Bu tezgah torna tezgahı ile aynı bölmeye konabilir. 3- Torna tezgahının işleme kapasitesi 40 mm den kalın çaplı dairesel çubuklar için 2 m uzunluktadır. 4- Milin alın tornalamasına gerek yoktur 5- Çelik çubuklar, mil taslakları ve miller el arabası ile taşınabilirler. Varsayımlar: 1- İşleme hızı lineer olarak değişmektedir. 2- Elle taşıma hızı el arabası ile taşıma hızının iki katıdır. a) Hareketlerin minimizasyonunu sağlamak üzere makinaların uygun konumlarını eleştirel yaklaşımla ölçekli olarak çizerek gösteriniz. b) Mil üretimi ile ilgili eleştirel inceleme yaparak başkaca nasıl üretilebileceğine ilişkin yeni akış rotası belirleyiniz. Yeni yöntemin çıktı avantajları nelerdir, belirtiniz. Soru No Puan Program Çıktısı

2 CEVAPLAR SORU 1. İnsan makine sistemine ilişkin bir şema çizerek insan üzerinde etkili faktörleri gösteriniz. Duyusal işlevlerdeki bir eksiklik kontrolü nasıl etkiler, belirtiniz. CEVAP 1. İnsan makine sistemi ve etkili faktörler Duyu organları ile aldığı uyarı ve edindiği izlenimlere göre gereken görevleri yerine getirir. Duyu organlarındaki yetersizlik hatalı izlenimlere, görevlere ve yönlendirmelere yol açar. Hatalı karar verme, iş yavaşlama ve maliyet artışı, kalite azalması, iş kazası riski oluşabilir. SORU 2. Analog/ibreli göstergelerde okuma güçlüğünün nedenlerini belirtiniz. Analog/ibreli göstergelerde okuma güçlüğünün nedenleri Göstergelerin derecelenmesi Gösterge ve sayılarının büyüklüğü Göstergelerin operatöre uzaklığı ve konumu Göstergenin beklenenin aksi yönde hareketi İbre ile gösterge yüzeyi arasındaki yükseklik farkı Gösterge yüzeyine bakış açısı SORU 3. «bir işin yapılış biçiminin hiçbir zaman optimal bir çözümü yoktur» şeklindeki iş etüdü varsayımını açıklayınız. CEVAP 3. İş etüdü bir işin yapılışı ile ilgili her zaman daha iyi bir çözüm arar. Her işin birden fazla optimal çözümleri olabilir. Bu özelliği ile iş etüdü bir süreç yönetimi şeklinde işlev görür. Bu ilkeye göre de her çözüm bir sonuç değil, sonucun başlangıcı olarak kabul edilir. Şayet çözüm optimalliği varsayımı geçerli olsaydı yeni bir çözüm arayış sözkonusu olmazdı. Yeni bilgiler, düşünceler, teknolojik değişimler nedeniyle, iş etüdü sürekli iyileştirmeye yönelik olarak bir süreç izler ve her yeni yöntemi geliştirmeye odaklanır.

3 SORU 4. Metot etüdü uygulaması ile sağlanan iyilikleri belirtiniz. Bu iyilikleri sağlayan yeni yöntemin geçerlilik koşullarını yazınız. CEVAP 4. Metot etüdü uygulaması ile sağlanan iyilikler; işin birim başına daha az masrafla daha kısa zamanda daha kolay yapılabilmesi imkanı Bu iyiliklere göre ortaya konan yeni yöntem aşağıdaki koşullarda geçerlidir; Yeni yöntem üretimde kalite kaybına yol açmamalıdır. Yeni yöntem işçilerde yorgunluk yaratmamalıdır. Yeni yöntem çalışan motivasyonunu azaltmamalıdır. Yeni yöntemin işlem süresi kısaltılmış olmalıdır Yeni yöntemin uygulaması önemli yatırım (makine-teçhizat ve donanım, kalifiye eleman, vb.) gerektirmemelidir. Yeni yöntem tasarruf sağlamalıdır. Yeni yöntem olumsuz çevre koşullarına yol açmamalıdır. Yeni yöntem işletmenin tüm kademelerince benimsenmelidir. SORU 5. Metot etüdünün verimli ve insanca çalışma koşulları amacına ulaşmak üzere hedefine ulaşması halinde sağlayacağı yararları yazınız. CEVAP 5. Metot etüdünün verimli ve insanca çalışma koşulları amacına ulaşmak üzere hedefine ulaşması halinde sağlayacağı yararlar: Süreç ve yöntemlerin düzeltilmesi İşçinin boş bekleme süresinin azaltılması İşçinin gereksiz hareketlerinin ortadan kaldırılması İşçiler üzerinde adil iş yükü dağılımının sağlanması İşçinin çalışma hızının yükseltilmesi Daha iyi çalışma koşullarının geliştirilmesi Üretim süresi boyunca iş akışının dengelenmesi Makinaların boş bekleme sürelerinin azaltılması Malzeme firelerinin azaltılması Kalite bozukluklarının azaltılması SORU 6. Bir ip diyagramı analizinde iş etüdü uzmanı 200 m standart uzunlukta ip kullanarak bir işçinin hareket miktarına ilişkin ölçüm yapmıştır. Ölçüm sonucunda ip makarasında kalan ipin uzunluğu toplam uzunluğun %48.25 i olarak ölçülmüştür. İp diyagramının ölçeği 1/50 ise işçinin gerçek hareket miktarı ne kadardır? Hesaplayınız. CEVAP 6. Toplam ip miktarı : 200 m Sarılmamış ip miktarı : 48.5% Sarılmamış ip miktarı : x 200 = 96.5 m Sarılan ip miktarı : = m Ölçek : 1/50 Gerçek miktar : m/(1/50) = 50 x = 5175 m

4 SORU 7. ENDÜSTRİ3 işletmesinin mil üretim tesisinin yerleşimi şekildeki gibidir (ölçüler m dir). Mil imalatına ilişkin genel akış rotası ve işlem süreleri aşağıdaki gibidir: Sıra İşlem Süre (dak) 1 Depoda (1) bulunan 52 mm çapında ve 1570 mm uzunluktaki çelik çubuk (ÇÇ) temizlik için yüzey temizleme bölümüne (2) elde taşınmaktadır. 2 Yüzey temizleme bölümünde (2) yüzey temizleme işlemleri yapılan çelik çubuk elde metal daire testere bölümüne (3) taşınmaktadır. 3 Metal daire testere bölümünde (3) 1570 mm uzunluktaki çelik çubuk 5 parçaya bölünerek elde edilen 302 mm uzunluktaki mil taslakları yine elde torna tezgahı bölümüne (4) taşınmaktadır. 4 Torna tezgahı bölümünde (4) 302 mm uzunluktaki mil taslakları önce 3 kademede çap işlemeye ve 2 kademede alın işlemeye tabi tutulmaktadır. İşlemi tamamlanan ve 50 mm çap ve 300 mm uzunluktaki düz miller elde ürün ambarına (5) taşınmaktadır. Mil üretim atölyesi mevcut yerleşim düzeni Ön eleştirel inceleme: 1- Millerin temizlenmesine gerek yoktur. 2- Otomatik daire testere tezgahının ayrı bölmede olmasına gerek yoktur. Bu tezgah torna tezgahı ile aynı bölmeye konabilirler. 3- Torna tezgahının işleme kapasitesi 40 mm den kalın çaplı dairesel çubuklar için 2 m uzunluktadır. 4- Milin alın tornalamasına gerek yoktur 5- Çelik çubuklar, mil taslakları ve miller el arabası ile taşınabilirler. Varsayımlar: 1- İşleme hızı lineer olarak değişmektedir. 2- Elle taşıma hızı el arabası ile taşıma hızının iki katıdır. a) Hareketlerin minimizasyonunu sağlamak üzere makinaların uygun konumlarını eleştirel yaklaşımla şematik olarak çizerek gösteriniz. b) Mil üretimi ile ilgili eleştirel inceleme yaparak başkaca nasıl üretilebileceğine ilişkin yeni akış rotası belirleyiniz. Yeni yöntemin çıktı avantajları nelerdir, belirtiniz. CEVAP 7. a) Hareketlerin minimizasyonunu sağlamak üzere makinaların uygun konumlarını eleştirel yaklaşımla şematik olarak çizerek gösteriniz. 1- Millerin temizlenmesine gerek olmadığı için 2 nolu temizleme bölümüne gerek yoktur. Bu bölüm ortadan kaldırılmıştır. 2- Mil kesim işlemi daire otomatik testere tezgahı bölümü dışında da yapılabilir. Otomatik daire testere tezgahı torna tezgahının bulunduğu bölüme yerleştirilir. 3- Atölye için yeni bir tasarım yapılır. Bu tasarımda kalan üç bölüm Hammadde deposu 15 m x 10 m = 150 m 2, torna tezgahı bölümü 15 m x 20 m = 300 m 2 ve ürün ambarı 15 m x 10 m = 150 m 2 lik alanlara sahip olup bu alanlar korunur. Yeni yerleşimle ilgili 2 seçenek vardır.

5 Şekil 7.1. Yeni yerleşim düzeni 1 Şekil 7.2. Yeni yerleşim düzeni 2 - Mevcut yöntemde 900 m 2 tesis alanı kullanılırken, yeni yöntemde kullanılacak alan 600 m 2 ye düşürülmüştür. - Yeni iki yöntem analiz edilerek, taşıma miktarı az olanı uygulanır. - b) Mil üretimi ile ilgili eleştirel inceleme yaparak başkaca nasıl üretilebileceğine ilişkin yeni akış rotası belirleyiniz. Yeni yöntemin çıktı avantajları nelerdir, belirtiniz. Mevcut sistemde mil üretimi aşamaları; 1- Çelik çubuğun ambardan temizleme bölümüne elde taşınması 2- Çelik çubuğun temizlenmesi 3- Çelik çubuğun otomatik daire testere tezgahı bölümüne elde taşınması 4- Çelik çubuktan mil taslaklarının hazırlanması 5- Mil taslaklarının torna tezgahı bölümüne elde taşınması 6- Mil taslaklarının torna tezgahında işlenmesi 7- Millerin ambara elde taşınması şeklindedir. Eleştirel inceleme: - Nasıl yapılıyor? 1- Çelik çubuklar testere tezgahında mil taslaklarına dönüştürülerek el edilen 5 mil taslağı torna tezgahında tek tek işlem görmektedir. 2- Mil taslakları otomatik daire testerede kesildikten sonra alın tornalamaya ihtiyaç duyulmamaktadır. 3- Çelik çubuk ve mil taslakları elde taşınmaktadır. 4- Torna tezgahında 2 m uzunlukta çelik çubuklar işlenebildiğine göre, 1.57 m uzunluktaki çelik çubuk doğrudan torna tezgahında işlem görebilir. 5- Çelik çubukların temizlenmesine gerek duyulmamaktadır. - Nasıl yapılmalıdır? 1. Çelik çubuğun hammadde deposundan torna tezgahına elde taşınması 2. Çelik çubuğun tornalanması 3. Çelik çubuğun otomatik daire testere tezgahına elde taşınması 4. Çelik çubuğun kesilerek 5 mil elde edilmesi. 5. Millerin ambara elde taşınması Sonuç: - Mevcut yöntemde mil taslakları ayrı ayrı torna tezgahında 5 kez bağlanarak hazırlık sürelerine katlanılmaktadır. Yeni yöntemde ise çelik çubuk önce torna tezgahında bir kerede işlem görmekte, sonra da otomatik daire testere tezgahında kesilerek 5 adet mil üretilmektedir. Böylece önemli ölçüde hazırlık süresinde tasarruf sağlanır. - Temizleme ve otomatik daire testere bölümleri ortadan kaldırılmış olup, alan daralması nedeniyle taşımalar azaltılmıştır. - Elde taşıma el arabalı taşımadan daha hızlı olduğu için bu taşıma şeklinin uygulanmasına devam edilir. -