558 International Conference on New Trends in Education and Their Implications

Transkript

1 558 Sınıf Öğretmenliği Anabilim Dalı Son Sınıf Öğrencilerinin Yeni İlköğretim Programında Yer Alan Öğrenme-Öğretme Süreçleri İle Değerlendirme Süreçlerine İlişkin Görüşleri Özet Ezlam SUSAM, İnönü Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Bu araştırmanın amacı, sınıf öğretmenliği son sınıf öğrencilerinin yeni ilköğretim programında yer alan öğrenme-öğretme ile değerlendirme süreçlerine ilişkin görüşlerinin belirlenmesidir. Örneklemi İnönü Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Sınıf Öğretmenliği Programında okuyan 29 son sınıf öğrencisi oluşturmaktadır. Veri toplama aracı olarak likert tipi anket kullanılmıştır. Verilerin analizinde staj yaptıkları okullardaki öğretmenlerin kıdemleri ve okulların sınıf mevcutları açısından, öğrencilerin öğrenme-öğretme süreçleri ile değerlendirme süreçlerine ilişkin görüşleri arasında anlamlı bir fark olup olmadığı, dağılımın homojen olduğu maddelerde, her bir madde için tek yönlü varyans analizi ile yoklanmış; farkın hangi boyutlar arasında olduğunu belirlemek üzere LSD testi kullanılmıştır. Sonuçta, öğrenme-öğrenme süreçleri ve değerlendirme süreçleri etkinliklerinin yeterli düzeyde gerçekleştirilemediği, öğretmen adaylarının staj yaptıkları okullardaki sınıf öğretmenlerinin mesleki kıdemleri ve sınıf mevcudu bakımından görüşleri arasında anlamlı bir farklılığın olmadığı ortaya çıkmıştır. Anahtar Sözcükler: Yapılandırmacılık, Öğretme-Öğrenme Süreçleri, Değerlendirme Süreçleri Eğitim sistemimizin bugün nitelik ve nicelik yönünden yetersiz olduğu, toplumsal ve bireysel gereksinimleri gereği gibi karşılamaktan uzak kaldığı, sistemin köklü bir reform ihtiyacı içinde olduğu ülkenin bugünkü genel eğitim tablosundan da açıkça anlaşılmaktadır. Bugüne kadar bu konuda alınan önlemler ve sağlanan gelişmeler incelendiğinde ise, daha fazla okul açmak, daha fazla öğretmen temin etmek, daha fazla mali kaynak ayırmak şeklinde konunun özüne ilişkin olmayan bilimsellik ve profesyonellikten uzak yüzeysel, etkisiz çabalar olduğu, bunların eğitimi istenen düzeye ulaştırmadığı açıkça görülmektedir. Bu durum eğitimde gerçek anlamda gelişme sağlayacak yeni önlemleri geliştirme ve uygulama gereğini ortaya koymaktadır (Alkan, Deryakulu ve Şimşek, 995: 6). Gerek eğitim programları gerekse de eğitim ortamları noktasında köklü değişikliklere ihtiyaç duyulmaktadır. Eğitimde niteliğin geliştirilmesi, eğitim kurumlarının en önemli uğraşlarından biri olmuştur. Örgün ve yaygın eğitim kurumlarında tüm eğitim faaliyetleri önceden hazırlanan bir program çerçevesinde yürütülür. Okulda öğrenciye hangi davranışların nasıl kazandırılacağı eğitim programlarında yer alır. Eğitimin niteliği büyük ölçüde uygulanan programa bağlıdır (Erden, 998: 2). Bu nedenle, bir yandan sıralanan sorunlara çözüm arayışı, bir yandan da öğrenmeyi öğrenen, bilgiyi zihninde anlamlı olarak yapılandırabilen ve böylelikle işlevsel hale getirebilen bireyler yetiştirmek amacıyla yapılandırmacı yaklaşıma dayalı bir programın uygulanmasına karar verilmiş ve bu yönde çalışmalar yapılmıştır. Yapılandırmacı yaklaşımda eğitim programında içerik olup olmamasından çok öğrenenin süreç içinde içerik ile etkileşimde bulunma ve onu anlamlandırabilmesi önemlidir. Öğrenenlerin ortak ilgilerinden ortak içerik belirlenir. Öğrenme yaşantıları konuların ya da alanların önceden belirlenmiş şekline göre değil, bireyin içinde bulunduğu bağlama göre düzenlenir (Erdem, 200: 4). Yapılandırmacı değerlendirmede, değerlendirme yapılsa da öğrenme devam eder. Geleneksel ölçme araçları yerine, önceki öğrenmelerin yeni durumlara uygulanması değerlendirilir. Bu noktada ezberlenen bilgiler değil, özümsenen bilgiler değerlendirilir (Brooks ve Brooks, 993: 96 97). Yapılandırmacı yaklaşımda değerlendirme, sonuçtan çok sürece yöneliktir. Bu amaçla, öğrenme sürecinde gösterilecek performansı çok çeşitli yöntemlerle değerlendirme yoluna gidilir. Yapılandırmacı öğretmen öğrencilerin öğrenmesini ayrı bir test, kalem, kağıt vb. araçlar kullanarak değil de günlük sınıf etkinliği bağlamında değerlendirir. Öğrenciler değişik yollarla günlük bilgilerini gösterirler. Yani yapılandırmacı bir değerlendirme anlayışında öğrencilerin performansları, düşünme

2 559 süreçleri, gerçek durumlara dayalı problem çözme becerileri, öğrencilerin bilgileri nasıl kavradıkları (kavram haritaları), ne tür yeni düşünceleri oluşturup yapılandırmaya gittikleri; öğrenme öğretme etkinlikleri sırasında gözlem, görüşme, günlük yazma, performans değerlendirme, problem çözme ve tartışma gibi çoklu değerlendirme teknikleri ile öğrencilerin yaptıkları tüm ürünlerin değerlendirilmesi şeklinde olmaktadır (Koç ve Demirel, 2004: 78). Bu araştırmada, sınıf öğretmenliği anabilim dalı son sınıf öğrencilerinin yeni ilköğretim programında yer alan öğrenme-öğretme süreçleri ile değerlendirme süreçlerine ilişkin görüşleri belirlenmeye çalışılmıştır. ARAŞTIRMANIN AMACI Bu araştırmanın temel amacı, sınıf öğretmenliği anabilim dalı son sınıf öğrencilerinin yeni ilköğretim programında yer alan öğrenme-öğretme süreçleri ile değerlendirme süreçlerine ilişkin görüşlerinin belirlenmesidir. Bu çerçevede aşağıdaki sorulara yanıt aranmıştır:. Sınıf öğretmenliği anabilim dalı son sınıf öğrencilerinin yeni ilköğretim programında yer alan; a) öğrenme-öğretme ve b) değerlendirme süreçlerine, ilişkin görüşleri nelerdir? 2. Yeni ilköğretim programındaki öğrenme-öğretme süreçleri ile değerlendirme süreçlerinde yer alan etkinlikler dikkate alındığında, öğretmen adaylarının görüşlerine göre staja gittikleri okullardaki; a) sınıf öğretmenlerinin mesleki kıdemleri, b) sınıf mevcutları, değişkenleri açısından aralarında anlamlı fark var mıdır? YÖNTEM Bu araştırmanın örneklemini ise İnönü Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Sınıf Öğretmenliği anabilim dalında okuyan 29 son sınıf öğrencisi oluşturmaktadır. Araştırmada veri toplama aracı olarak uzman kişilerin kanısı alınarak geliştirilmiş likert tipi anket kullanılmıştır. Ankette, yapılandırmacı yaklaşıma dayalı bir programda yer alan öğrenme-öğretme süreçleri ile değerlendirme süreçlerine ilişkin 23 madde ve bunların gerçekleşme derecesi ile ilgili her zaman, kısmen, az, hiç şeklinde 4 lü seçenekler yer almaktadır. Bu seçeneklere verilerin analizinde kullanılmak üzere 4 den e kodlar verilmiştir. Verilerin analizinde, her bir madde ile ilgili olarak öğrencilerin görüşlerinin frekans ve yüzdeleri tablo halinde verilmiştir. Staj yaptıkları okullardaki öğretmenlerin kıdemleri ve okulların sınıf mevcutları açısından, öğrencilerin yeni ilköğretim programında yer alan öğrenme-öğretme süreçleri ile değerlendirme süreçlerine ilişkin görüşleri arasında anlamlı bir fark olup olmadığı, dağılımın homojen olduğu maddelerde, her bir madde için tek yönlü varyans analizi ile yoklanmış; farkın hangi boyutlar arasında olduğunu belirlemek üzere LSD testi kullanılmıştır. Dağılımın homojen olmadığı maddeler ise Kruskal-Wallis analizi ile yoklanmış; farkın hangi boyutlar arasında olduğunu belirlemek üzere Mann- Whitney U testi kullanılmıştır.

3 BULGULAR VE YORUMLAR 560. Sınıf Öğretmenliği Anabilim Dalı Son Sınıf Öğrencilerinin Yeni İlköğretim Programında Yer Alan Öğrenme-Öğretme Süreçlerine İlişkin Görüşleri Tablo : Öğrenme-Öğretme Süreçlerine İlişkin Görüşleri Etkinlikler Her Ağırlıklı Kısmen Az Hiç Gerçekleşme zaman Ortalama Derecesi f % f % f % f % A.O.. Öğretmenlerin derslerde verdiği örnekler günlük hayatla ilişkilidir. 66 5, ,8 2 9,3,8 3,40 Her zaman 2. Öğretmenler, öğrencilerin fikirlerini özgürce, çekinmeden ifade edebilmelerine fırsat 72 55, ,5 23 7,8 5 3,9 3,30 Her zaman vermektedirler. 3. Öğretmenler öğrencilerine rehber olmaktadırlar ,9 54 4,9 22 7, 8 6,2 3,05 Kısmen 4. Derslerde öğretmenler değil, öğrenciler aktif rol almaktadır. 3 24, ,3 9 4,7 9 7,0 2,95 Kısmen 5. Dersler öğrencileri araştırmaya sevk edecek (araştırma ödevleri, gözlemler vs.) şekilde 3 24,0 54 4, ,5 6 4,7 2,85 Kısmen işlenmektedir. 6. Öğretmenler, öğrencilerden projeler hazırlamalarını istemektedirler , , ,5 8,5 2,79 Kısmen 7. Öğretmenler, öğrenci velileriyle sürekli iletişim içerisindedirler ,9 4 3, ,8 20 5,5 2,72 Kısmen 8. Sınıf öğretmenleri aktif öğretim yöntemlerini kullanmaktadırlar. 8 4, , ,5 8 6,2 2,72 Kısmen 9. Öğretmenler, öğrencilerden günlük hayatta karşılaştıklarında çözmeleri gereken sorunların 2 6, ,2 40 3,0 8,5 2,68 Kısmen benzerlerini çözmelerini istemektedirler. 0. Öğretmenler çeşitli görsel, işitsel vs. materyallerden yararlanmaktadırlar. 22 7, 5 39, ,4 9 7,0 2,66 Kısmen. Öğrenciler derslerde beyin fırtınası yapabilmektedirler , ,6 40 3, ,9 2,50 Az 2. Derslerde dramatizasyon, benzetim gibi öğrencilerin aktif rol aldığı teknikler kullanılmaktadır. 23 7, , 52 40,3 9 4,7 2,48 Az 3. Öğretmenler öğretimde çeşitli eğitsel oyunlardan yararlanmaktadırlar. 2 9,3 40 3,0 54 4,9 23 7,8 2,32 Az 4. Hayat bilgisi ve fen bilgisi derslerinde öğrenciler deneyler 9 4, ,3 40 3,0 40 3,0 2,22 Az yapabilmektedirler. 5. Öğrenciler derslerde büyükküçük grup tartışması yapabilmektedirler. 3 0, 32 24, , ,4 2,9 Az 6. Öğretmenler, öğrencilerin çevreyi tanımaları, tarihi mekânları görmeleri vs. için 7 5,4 3 24, ,5 53 4,,92 Az geziler düzenlemektedirler. 7. Derslere bazı konularla ilgili uzman kişiler davet edilmektedir. 3 2,3 2 9,3 24 8, ,0,43 Hiç

4 56 Tablo de, öğretmen adaylarının yeni ilköğretim programında yer alan öğrenme-öğretme süreçlerine ilişkin görüşlerinin ağırlıklı ortalaması en yüksek olandan en düşük olana doğru sıralandığında, en çok gerçekleştirilen etkinlik, Öğretmenlerin derslerde verdiği örneklerin günlük hayatla ilişkili olması, etkinliğidir. Bu etkinliğin ağırlıklı ortalama değeri (A.O.=3,40) bulunmuştur. Söz konusu etkinliğin gerçekleştirilme derecesi incelendiğinde; öğretmen adaylarımızın % 5,2 si her zaman, % 38,8 i kısmen, % 9,3 ü az gerçekleştirildiği, % 0,8 i ise hiç gerçekleştirilmediği görüşündedirler. İkinci sırada en çok gerçekleştirilen etkinlik, Öğrencilerin fikirlerini özgürce, çekinmeden ifade edebilmelerine fırsat verme, etkinliğidir (A.O.=3,30). Bu etkinliğin gerçekleştirilme derecesi incelendiğinde; öğretmen adaylarımızın % 55,8 inin her zaman, % 22,5 inin kısmen, % 7,8 inin az gerçekleştirildiği, % 3,9 unun ise hiç gerçekleştirilmediği görüşünde oldukları anlaşılmaktadır. Üçüncü sırada en çok gerçekleştirilen etkinlik, Öğretmenlerin öğrencilerine rehber olmasıdır (A.O.=3,05). Bu etkinliğin gerçekleştirilme derecesi incelendiğinde; öğretmen adaylarımızın % 34,9 u her zaman, % 4,9 u kısmen, % 7, i az gerçekleştirildiği, % 6,2 si ise hiç gerçekleştirilmediği görüşündedirler. Öğretmen adaylarının yeni ilköğretim programında yer alan öğrenme-öğretme süreçlerine ilişkin görüşleri arasında en az gerçekleştirilen etkinliğin, Derslere bazı konularla ilgili uzman kişilerin davet edilmesi etkinliğinin olduğu görülmektedir (A.O.=,43). Bu etkinliğin gerçekleştirilme derecesi incelendiğinde; öğretmen adaylarımızın % 2,3 ü her zaman, % 9,3 ü kısmen, % 8,6 sı az gerçekleştirildiği, % 69,0 sı ise hiç gerçekleştirilmediği görüşündedirler. İkinci sırada az gerçekleştirilen etkinlik, Öğrencilerin çevreyi tanımaları, tarihi mekânları görmeleri vb. için geziler düzenlenmesi etkinliğidir (A.O.=,92). Bu etkinliğin gerçekleştirilme derecesi incelendiğinde öğretmen adaylarımızın % 5,4 ü her zaman, % 24,0 ı kısmen, % 29,5 i az gerçekleştirildiği, % 4, i ise hiç gerçekleştirilmediği görüşündedir. Tablo e genel olarak bakıldığında, yapılandırmacı yaklaşımın gerektirdiği etkinliklerin yeterince gerçekleştirilmediği sonucuna ulaşılabilir. Araştırma yapma, proje hazırlama, problem çözme, deney vb. aktif öğretim yöntemlerinin yeterince kullanılmadığı; çeşitli görsel, işitsel araçlardan etkili bir şekilde yararlanılmadığı anlaşılmaktadır. Ayrıca tablo deki bulgulardan öğretmenlerin öğrenci velileriyle etkili iletişim kurmadıkları sonucuna da varılabilir. 2. Sınıf Öğretmenliği Anabilim Dalı Son Sınıf Öğrencilerinin Yeni İlköğretim Programında Yer Alan Değerlendirme Süreçlerine İlişkin Görüşleri

5 Etkinlikler 8. Öğretmenler, öğrencileri sadece dönem sonunda değil, dönem içerisinde de sürekli değerlendirmektedirler. 9. Her öğrenci portfolyo (ürün seçki dosyası) hazırlamaktadır. 20. Öğretmenler, öğrencilere sürekli değerlendirme sonuçlarıyla ilgili dönütler vermektedir. 2. Öğrenciler kendi kendilerini değerlendirebilmektedirler. 22. Öğretmenler, öğrencilerin proje hazırlarken izledikleri yolları gözlemleyip, her aşamasını değerlendirmektedirler. 23. Öğrenciler arkadaşlarını değerlendirebilmektedirler. 562 Tablo 2: Değerlendirme Süreçlerine İlişkin Görüşleri Her Ağırlıklı Kısmen Az Hiç zaman Ortalama f % f % f 54 4, , , , , , , 0 25, 6 39, 5 42, 6 3, 8 34, % 9, 4, 6 30, 2 34, 4, 39, 5 f % A.O. Gerçekleşme Derecesi,8 3,2 Kısmen 2 6, 3 3,02 Kısmen 8 6,2 2,8 Kısmen , 8 7, 8 22, 5 2,36 Az 2,33 Az 2,9 Az Tablo 2 de, öğretmen adaylarının yeni ilköğretim programında yer alan değerlendirme süreçlerine ilişkin görüşleri ağırlıklı ortalaması en yüksek olandan en düşük olana doğru sıralandığında, en fazla gerçekleştirilen etkinliğin, Öğretmenlerin, öğrencileri sadece dönem sonunda değil, dönem içerisinde de sürekli değerlendirmesi, etkinliğidir. Bu etkinliğin ağırlıklı ortalama değeri (A.O.=3,2) bulunmuştur. Bu etkinliğin gerçekleştirilme derecesi incelendiğinde; öğretmen adaylarımızın % 4,9 u her zaman, % 38,0 i kısmen, % 9,4 i az gerçekleştirildiği, % 0,8 i ise hiç gerçekleştirilmediği görüşündedirler. İkinci sırada en çok gerçekleştirilen etkinlik, Her öğrencinin portfolyo (ürün seçki dosyası) hazırlaması etkinliğidir (A.O.=3,02). Bu etkinliğin gerçekleştirilme derecesi incelendiğinde; öğretmen adaylarımızın % 46,5 i her zaman, % 25,6 sı kısmen, %,6 sı az gerçekleştirildiği, % 6,3 ü ise hiç gerçekleştirilmediği görüşündedirler. Öğretmen adaylarının yeni ilköğretim programında yer alan değerlendirme süreçlerine ilişkin görüşleri arasında en az gerçekleştirilen etkinliğin, Öğrencilerin arkadaşlarını değerlendirebilmesi etkinliğinin olduğu görülmektedir (A.O.=2,9). Bu etkinliğin gerçekleştirilme derecesi incelendiğinde; öğretmen adaylarımızın % 3,9 u her zaman, % 34, i kısmen, % 39,5 i az gerçekleştirildiği, % 22,5 i ise hiç gerçekleştirilmediği görüşündedirler. Tablo 2 de öğretmenlerin öğrencilere değerlendirme sonuçlarıyla ilgili yeteri kadar dönüt vermedikleri, hazırladıkları projelerin her aşamasını gözlemlemedikleri, öğrencilerin kendilerini değerlendirmelerine olanak tanımadıkları sonuçlarına ulaşılabilir.

6 Sınıf Öğretmenlerinin Mesleki Kıdemlerine Göre Öğretmen Adaylarının Görüşleri Tablo 3: Sınıf Öğretmenlerinin Mesleki Kıdemlerine Göre Öğretmen Adaylarının Görüşleri Arasındaki Fark Kıdem N X S Sıra Ort. Sd 2 χ p A. F. 5 yıl 3 2,67 0,58 28,7 3 7,680 0,00* yıl 3 2,92 0,49 38, yıl 3 3,26 0,77 58, yıl ve üzeri 82 3,56 0,63 73,0 * p<.05 Tablo 3 de görüldüğü gibi, Öğretmenlerin derslerde verdiği örnekler günlük hayatla ilişkilidir etkinliğiyle ilgili görüşler açısından, mesleki kıdemi 5 yıl, 6 0 yıl ve 5 yıl olanlar ile 6 yıl ve üzeri olan öğretmenler arasında kıdemi 6 yıl ve üzeri olanların lehine bir farklılık bulunmuştur. Bu verilerden öğretmenlerin kıdemleri arttıkça öğrencilerine günlük hayattan daha fazla örnekler verdikleri sonucuna varılabilir. 4. Okullardaki Sınıf Mevcutlarına Göre Öğretmen Adaylarının Görüşleri Öğretmen adaylarının staj yaptıkları okullardaki sınıf mevcutlarına göre görüşleri arasında fark olup olmadığı ile ilgili yapılan analiz sonucunda maddelerde anlamlı bir fark bulunamamıştır. Görüşler arasında anlamlı farkın olmamasına ilişkin bulgular, sınıf mevcutlarının farklı olmasına rağmen, etkinliklerin birbirlerine yakın düzeylerde gerçekleştirildikleri, biçiminde yorumlanabilir. Buradan sınıf mevcudu değişkeninin eğitim ortamlarında öğrenme-öğretme süreçleri ile değerlendirme süreçleri açısından öneminin olmadığı sonucuna varılabilir. SONUÇ VE ÖNERİLER Sonuçlar: Araştırmadan elde edilen bulgulardan aşağıdaki sonuçlara ulaşılabilir:. Yapılandırmacı yaklaşıma dayalı programda yer alan öğrenme-öğrenme süreçleri ve değerlendirme süreçleri etkinliklerinin yeterli düzeyde gerçekleştirilemediği, 2. Öğretmen adaylarının staj yaptıkları okullardaki sınıf öğretmenlerinin mesleki kıdemleri bakımından, görüşleri arasında sadece Öğretmenlerin derslerde verdiği örnekler günlük hayatla ilişkilidir etkinliği açısından anlamlı fark olduğu, bunun dışında öğrenme-öğretme süreçleri ile değerlendirme süreçleri bakımından farklılığın olmadığı, 3. Öğretmen adaylarının staj yaptıkları okullardaki sınıf mevcudu bakımından görüşleri arasında bir farklılığın olmadığı, anlaşılmaktadır. Öneriler: Araştırmadan elde edilen sonuçlara paralel olarak aşağıdaki önerilere yer verilebilir:. Milli Eğitim Bakanlığı nda görev yapan öğretmenler, yeni programla ilgili hizmet-içi eğitime alınmalıdır. 2. Okullarda yeni programın verimli bir şekilde uygulanması için gerekli alt yapı oluşturulmalıdır. 3. Öğretmenler, derslerde öğrencilerin aktif rol alacağı yöntem, teknik ve stratejilere daha fazla yer vermelidirler. 4. Öğrenmelerin daha kalıcı olması için derslerde görsel, işitsel araçlardan daha etkili yararlanılmalıdır. 5. Öğretmenler, öğrencilerin daha başarılı olmaları için velilerle etkili iletişime girmelidir.

7 Bir kısım derslerde yeri geldiğince, öğrenmelerin daha kalıcı olması için konusunda uzman kişiler sınıfa davet edilmelidir. 7. Öğretmenlerin yeniliklere daha açık olmaları, teknolojiyi ve bilimi yakından takip etmeleri için, çeşitli projelerle öğretmenler desteklenmelidir. KAYNAKÇA Alkan, C., Deryakulu, D. ve Şimşek, N. (995). Eğitim Teknolojisine Giriş: Disiplin, Süreç, Ürün. Ankara: Önder Matbaacılık. Brooks. G. and M. G. Books. (993). The Case for Constructivist Classrooms. Virginia, ASCD Alexandria Erdem, E. (200). Program Geliştirmede Yapılandırmacılık Yaklaşımı. Yayınlanmamış Yüksek Lisans tezi, Ankara, Hacettepe Üniversitesi SBE. Erden, M. (998). Eğitimde Program Değerlendirme. Ankara:Anı Yayıncılık. Koç, G. ve Demirel, M. (2004). Davranışçılıktan Yapılandırmacılığa: Eğitimde Yeni Bir Paradigma. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 27: