İnsanların, sadece insan olması nedeniyle sahip oldukları devredilemez ve vazgeçilemez haklardır.

Transkript

1 İNSAN HAKLARI

2 İNSAN HAKLARI İnsanların, sadece insan olması nedeniyle sahip oldukları devredilemez ve vazgeçilemez haklardır. Bu haklara herhangi bir şart veya statüye bağlı olmadan doğuştan sahip oluruz Bu haklar din, dil, etnik köken ve cinsiyet ayrımı yapılmadan insan onurunu ve varlığını korur. İnsanın insanca yaşamasını sağlar. Devlet sadece bu hakları ihlal etmemekle değil başka bireyler tarafından da ihlal edilmesini önlemekle görevlidir. Halen dünyanın bir kısmında başta yaşam hakkı olmak üzere önemli insan hakları ihlalleri yaşanmaktadır.

3 İNSAN HAKLARI NEDEN VAR? İnsan haklarının amacı bireyleri her halükarda siyasal, sosyal ve hukuki baskılardan korumaktır. Güçlü olanın, zayıfı, zengin olanın yoksulu, çoğunluk olanın azınlığın haklarını ihlal etmemesi amacıyla tanınan evrensel haklardır. Evrenseldir, çünkü nerede insan varsa orada bu hakların geçerli olması varsayılır.

4 İNSAN HAKLARI NASIL KORUMA SAĞLAR? Bu hakların uluslararası düzeyde kabul edilip uygulanmasının zorunlu hale getirilmesi ve ülkelerin bu haklara saygı göstermelerini sağlamakla. Artık insan hakları uluslar arası düzenlemenin önemli bir konusu haline gelmiştir. Ör: İnsani Müdahale doktrini Ayrıca uluslararası sözleşmeler, kurum ve kuruluşlar, mahkemeler aracılığıyla devletlerin ihlallerinin önüne geçilmeye çalışılır. Günümüzde genel kabul gören en temel belge 1948 tarihli BM İnsan Hakları Evrensel Beyannamesidir

5 HAKLARIN NİTELİĞİ Hak? Doğruluk Sadece sizde olan bir yetki O hakkın korunmasını talep hakkı Bu hakka/talebe saygı gösterilmesini istemek Bir yarar sağlar İhlal edildiği zaman karşı koyabilme gerekçesidir Orman kanunu ve güçlünün hakkı Ahlak kuralı Hukuk kuralı farkı? iyi ahlak için iyi yasalar gereklidir. Yasalar da iyi ahlak olmadan korunamaz Machiavelli

6 Pozitif Hak/Negatif Hak/Aktif Hak Negatif (koruyucu) Haklar : herhangi bir rızaya, onaya veya sözleşmeye gerek olmayan insanların doğuştan sahip oldukları temel haklar. Müdahalenin olamaması (anayasa md ) Yaşama hakkı İşkence görmeme hakkı Düşünce ve ifade hakkı Seyahat hakkı Mülkiyet hakkı Din ve inanç hakkı Pozitif (sosyal) haklar: Kişilerin devletten gerçekleşmesini bekledikleri hakları kapsar. Devletin önlem alması beklenir. (Anayasa 41-65) Eğitim hakkı Çalışma hakkı Sağlık hizmetleri alım hakkı Konut hakkı Sosyal güvenlik hakkı vb. Aktif haklar: Devlet yönetimine katılımı sağlayan haklardır. (Anayasa 66-74) Siyasal haklar

7 İNSAN HAKKI İnsan haklarının kaynağı ahlaktır. İnsan haklarının koruduğu şey bizzat insanın kendisidir. İnsan başlıbaşına korunması gereken bir değerdir. İnsanın insan olarak değerin korunmasıdır. BU anlamda en üstün ahlaki anlayıştır. İnsanın hakkının değerini korunmadan ahlaki değerlerin anlamı kalmaz. Ör: Trafikte anlayış bir ahlaki davranıştır. Ancak bir hastanın hastaneye yetiştirilmesi için ambulansın geçiş üstünlüğü kazanarak ilerlemesi yaşam hakkının korunması nedeniyle yapıldığından tüm ahlaki değerlerin önüne geçer

8 İNSAN HAKLARI DOĞAL HAKLARIDR İnsan hakları kanunla düzenlenmez, doğuştan gelen doğal haklardır. İnsan hakları kanuni düzenlemeyle ortadan kaldırılamaz. İnsanlar insan haklarına kanunlar izin verdiği için değil insan oldukları için sahiptirler. Ör. Seçme yaşam hakkı, düşünce, ifade, inanç hakkı gibi İnsan hakları talepleri aynı zamanda demokrasi mücadelesi demektir. Devlete karşı talep edildiği ve devletin bu hakları sağlaması beklendiği için siyasi taleplerdir. İnsan haklarını savunmak çoğu durumda siyasi bir mücadelenin harekete geçiren temel motivasyonudur.

9 İNSAN HAKLARI VE MEŞRUİYET Bir siyasi iradenin hatta devletin vatandaşlar nezdinde meşruiyetini sağlayan en sağlam kıstaslardan biri insan haklarıdır. Haklara riayet eden devlet tebaa nazarında meşru kabul edilirken, haklara saygı göstermeyen devletin meşruiyeti her zaman tartışmalıdır. İnsan haklarının kullanım ve engellenme paradoksu. İnsan hakları genellikle ihlal edildiğinde bir talep olarak gündeme gelir. Fiilen mevcut olduğu ve korunduğu ortamlarda hakların kullanılması doğal yollardan işler ve varlığını bile hissettirmez (Hava gibi. kısıtlandığında varlığını hissederiz).

10 İNSAN HAKLARI NELERDİR BM İHEB de belirtilen hakları altı ana başlık altında toplayabiliriz: 1. Güvenlik hakları: Bireyi cinayet, katliam, işkence ve tecavüz gibi saldırılara karşı koruyan haklar 2. Adil yargılanma hakkı: Bir suç isnad edilen kişinin, hakim kararı olmadan tutuklanmasını, gizli yargılama ve abartılı/orantısız ceza verme gibi istismarları engelleyen haklar (Habeas Corpus) 3. Özgürlük hakları: İnanç, ifade, örgütlenme gibi hakların yerine getirilmesini koruyan haklar 4. Eşitlik hakları: Cinsiyet ve ırk ayrımcılığına uğramama, kanun önünde eşit muamele görme ve eşit vatandaşlık hakları 5. Sosyal haklar: Herkesin uygun eğitim ve sağlık imkanlarına sahip olması, yoksulluk ve açlığa maruz bırakılmamasına ilişkin haklar 6. Grup hakları: Diğer haklara ek olarak, bir etnik grubun soykırıma uğramaması, kültür ve kimliklerini koruması vb.

11 TÜRKİYE DE İNSAN HAKLARI Hem insan hakları hem de anayasal gelişmeler 1808 Sened-i İttifak ile başlatılır (Magna Carta ile karşılaştırılır.) Fakat bireysel haklarla ilgili esas hukuki düzenleme 1839 Tanzimat Fermanıyla gerçekleştirilmiştir (yaşam, mülkiyet ve onur hakkı) 1876 Kanun-i Esasi bireysel haklar konusunda çağının oldukça ilerisinde düzenlemeler içeriyordu 1924 Anayasası liberal bir anlayışla hazırlamış, sivil ve siyasal haklar resmiyet kazanmıştı. Ancak bu hakları koruma altına alacak mekanizmalar öngörülmemiş hakların kullanımının bir kısmı kanuni düzenlemelere bırakılmıştı. Ör: basın, dernekler vb. Ayrıca pozitif haklar düzenlenmemiş

12 TÜRKİYE DE İNSAN HAKLARI 1961 Anayasası bir darbeden sonra yapılmış ilk anayasa.. Maddesi T.C. nin insan haklarına dayanan demokratik bir devlet olarak tanımlamıştır. Sosyal haklar tanımlanmış. Sivil ve siyasal haklar tanımlanmış ancak din ve vicdan özgürlüğü yeterli tanınmamıştır. Seçimle gelen hükümetin atanmışlar yoluyla denetimine imkan sağlamıştır anayasası darbe sonrası 2. anayasa kabul edildiği andan günümüze kadar tartışılmaya devam etmektedir.

13 AB SÜRECİ AB sürecimiz genelde insan hakları ekseninde seyretmiştir. Askeri darbeler ve terör problemi nedeniyle meydana gelen insan hakları ihlalleri AB den dışlamayı planlayan ülkelerin bu sorunu bir gerekçe olarak kullanması Bununla birlikte iç hukuk sisteminin uluslararsı standartlarda olmadığı eleştirisi her zman gündemdedir. BU durum Ab ve AİHM nezdindetürkiye nin sorunlu bir ülke olarak görülmesine yol açmaktadır.

14 2014 AİHM şikayet sayıları 1. Ukrayna Italya Rusya Türkiye Romanya Sırbistan Gürcistan , ,