Türkiye nin Lizbon Gündemi

Transkript

1 tepav Türkiye nin Lizbon Gündemi Slide 1 Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı Türkiye nin Lizbon Gündemi Esen Çağlar Antalya, 22 Şubat 2008

2 Slide 2 Gündem Lizbon Stratejisi nedir? Lizbon Gündemi ile Türkiye nin reform önceliklerinin uyumu Lizbon Gündemi ve AB nin karşılaştığı zorluklar Benzer gerilimler, benzer baskılar Türkiye deki durum Reform hedefleri: Ekonomik büyüme ve verimlilik artışlarının sürdürülmesi Sonuç ve değerlendirmeler

3 Slide 3 Lizbon Stratejisi Nedir? Lizbon Stratejisi Mart 2002 de başlatıldı. AB de küreselleşmenin etkileriyle mücadele isteği Amaçlar: AB yi dünyadaki en rekabetçi ekonomi konumuna getirmek 2010 a kadar tam istihdama ulaşmak 2005 yılında gözden geçirme yeni odaklar: Daha güçlü ve sürekli büyüme Daha fazla ve daha iyi iş alanlarının yaratılması

4 Slide 4 Lizbon Stratejisinin temel alanları İstihdam Eğitim Yenilikçilik ve Ar-Ge Çevre KOBİ ler Enerji

5 Slide 5 1. Zorluk: Büyük ihracat piyasalarında AB nin karşı karşıya kaldığı rekabetçi baskılar ( ) İmalat sanayi ithalatında AB-15 ve Çin in payı Amerikan Piyasası Japon Piyasası 30% 20% 25% China 16% 12% EU-15 China 20% 8% 15% EU-15 4% 10% 0% % Kaynak: BM Comtrade veri tabanı, TEPAV hesapları

6 Slide 6 2. zorluk: ABD nin gelir düzeyine yakınsama sorunu Seçilmiş ülkelerde kişi başına düşen milli gelirin ABD de kişi başına düşen milli gelire oranı (PPP, ) 90% 80% AB -15 / ABD 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Kaynak: Dünya Kalkınma Göstergeleri

7 Slide 7 Türkiye nin uzun dönemli yakınsama performansı Seçilmiş ülkelerde kişi başına düşen milli gelirin ABD de kişi başına düşen milli gelire oranı (PPP, ) 90% 80% AB -15 / ABD 70% 60% 50% 40% 30% 20% Türkiye / ABD 10% 0% Kaynak: Dünya Kalkınma Göstergeleri

8 Slide 8 Aynı kalmak kader değil, yakınsayabilenler var Seçilmiş ülkelerde kişi başına düşen milli gelirin ABD de kişi başına düşen milli gelire oranı (PPP, ) 90% 80% AB -15 / ABD 70% 60% 50% Kore / ABD 40% 30% 20% 10% Türkiye / ABD Çin / ABD 0% Kaynak: Dünya Kalkınma Göstergeleri

9 Slide 9 Rekabet gücünü arttırmak için elimizde fazla politika aracı kalmadı Avrupa Parasal Birliği (1999) ve bütçe açığının milli gelire oranındaki sınırlama mali ve parasal politikaları uygulamayı zorlaştırdı. Faiz ve kur etkin politika araçları değil Daha köklü yapısal reformlar ve rekabet gücü 2001 krizinden sonra, Türkiye de benzer kısıtları hissetmeye başladı. Dalgalı kur sistemiyle beraber gelen Doğu Asya nın rekabet baskısı Gayri safi milli hasılanın yüzde 6½ sı faiz dışı fazla

10 Slide den sonra kendimizi farklı bir rekabet ortamının içinde bulduk Türkiye de Şirketlerin Karlılık Oranları ve Dış Ticaret: Toplam Dis Ticaret Hacmi (milyon USD) toplam dis ticaret Net kar / özkaynak Net Kar / Oz Kaynak Kaynak: TCMB

11 Slide 11 Değişen rekabet ortamı Lizbon stratejisini ön plana çıkarmakta Eski ortam Yeni ortam Makro çerçeve: Sert dalgalanmalar Yüksek enflasyon Cömert teşvikler ( ) Öngörülebilir kur Rekabet gücü: Ucuz işgücüne dayalı Maliyet ve fiyata dayalı Sınırlı AR-GE Pasif pazarlama Makro çerçeve: Göreli istikrar Düşük enflasyon Sınırlı teşvikler ( sonrası Dalgalı kur (2001 Rekabet gücü: Nitelikli işgücü Kaliteye ve bilgiye dayalı AR-GE ön planda Pazarlama yenilikleri

12 Slide 12 Temel problem: ekonomik büyüme kapasitesini arttırmak Sermaye birikiminin dışında, yüksek büyüme performansının üç ana unsuru vardır: Çalışma yaşındaki nüfusun toplam nüfusa oranındaki artış Hem erkek hem de kadın nüfusun iş gücüne katılım oranının artışı İş gücündeki verimlilik artışı

13 Slide 13 Lizbon gündeminin temelindeki büyüme bileşenleri Büyümenin unsurları TÜRKİYE AB Lizbon Güdemi Çalışma yaşındaki nüfus İş gücü katılımı ARTIYOR AZALIYOR Sosyal güvenlik sistemini geliştirmek ve emeklilik yaşını yükseltmek İLERLEME için FIRSAT VAR İLERLEME için FIRSAT VAR Kadınları, gençleri ve yaşlıların katılımını teşvik etmek İş gücünün verimliliği a. Becerilerin dönüşümü ve uyuşmazlığı b. Teknolojik yenileme - inovasyon a. İnovasyon-ARGE b. Yaşam boyu eğitim ARGE Üniversite-Sektör Ortaklıkları Çevresel Sürdürülebilirlik

14 Slide 14 Lizbon hedefi ve Türkiye nin mevcut kapasitesi Lizbon istihdam oranı hedefi: 2010 a kadar %70 istihdam oranı Türkiye de istihdam oranı: %44 Türkiye nin bu hedefe ulaşması için: 2010 a kadar 14 milyon iş yaratması gerekiyor Türkiye mevcut GSYİH ve istihdam büyüme oranlarıyla; 2010 a kadar ancak 1,5 milyon iş yaratabilir Kaynak: Dünya Bankası

15 Slide 15 Çalışma yaşındaki nüfusun oranında artış Çalışma yaşındaki nüfusun toplam nüfusa oranı Kaynak: EU Ameco Veritabanı

16 Slide 16 Türkiye nin son dönemdeki istihdam yaratma performansı: Bardak dolu mu boş mu? 140 Sektörel istihdamlar ve demografik eğilimler ( ) (2000=100) Toplam istihdam Kaynak: TÜİK ve TEPAV

17 Slide 17 Türkiye nin son dönemdeki istihdam yaratma performansı: Bardak dolu mu boş mu? Sektörel istihdamlar ve demografik eğilimler ( ) (2000=100) Sanayi Üretimi Hizmetler istihdamı Sanayi istihdamı Çalışma çağındaki nüfus Toplam istihdam Tarım istihdamı Kaynak: TÜİK ve TEPAV

18 Slide 18 İş gücüne katılım oranları düşük ( ) İşgücü / yaş arasındaki nüfus 80% 75% 70% ABD AB15 AB25 65% 60% 55% 50% Türkiye 45% 40% Kaynak: EU Ameco Database

19 Slide 19 Kadınların işgücüne katılımı kaygı verici düzeyde İşgücüne katılım oranları, Türkiye ve AB-15, 2004 Türkiy e AB ekim Türkiyede kadın istahdam oranı % Lizbon hedefi %70 Kaynak: Dünya Bankası ve OECD

20 Slide 20 Verimliliğin bir diğer bileşeni eğitimde de durum parlak değil Eğitim harcamalarının milli gelir içerisindeki payı Öğrenci başına yapılan harcama Kamu Özel Toplam Kore ABD Meksika Türkiye Polonya Fransa Finlandiya İngiltere OECD Ortalaması Almanya Japonya İspanya Çek Cum Hindistan Yunanistan İsrail ( 2007 ) Kaynak: Yılmaz

21 Slide 21 İşgücünün kalitesi oldukça düşük ( 2004 ) Toplam işgücü içinde 10 yıldan daha az eğitim alanların payı Kaynak: Yatırım Ortamı Değerlendirme Anketi

22 Slide 22 Nitelikli işgücü eksikliğini gidermeden üretim desenini iyileştirmek oldukça güç OECD ülkelerinin PISA sınavındaki başarı oranı ve orta ve yüksek seviyede beceri gerektiren ihracatın toplam ihracat içindeki payı, 2005 Kaynak: UNCTAD sınıflaması, COMTRADE veritabanı, PISA 2006, TEPAV hesaplamaları

23 Slide 23 Yakınsamaya çalıştığımız ekonomilerin ihracat yapısı Türkiye dekinden nasıl farklı? OECD ülkelerinde kişi başına düşen milli gelir ve orta ve yüksek seviyede beceri gerektiren ihracatın toplam ihracat içindeki payı, 2005 Kaynak: UNCTAD sınıflaması, COMTRADE veritabanı, TEPAV hesaplamaları,

24 Slide 24 İhracatın teknolojik yapısında değişim gözleniyor, ancak yeterli değil İhracatın teknolojik yapısı Türkiye Çin Yüksek teknoloji 8,9% 6,8% 24,37% 35,04% Orta teknoloji 24,2% 35,4% 44,75% 33,09% Düşük teknoloji 52,7% 42,4% 20,86% 22,75% Kaynağa dayalı 14,2% 15,5% 10,02% 9,13% Analiz, UNIDO nun ürünlerin teknolojik sınıflandırmasına göre yapılmıştır Kaynakk: UN COMTRADE

25 Slide 25 Türk firmaları inovasyon alanında rakiplerinden geride gözüküyor Yeni ürün geliştiren firmaların yüzde içinde payı uluslararası karşılaştırma % şirketler Çin Türkiye Polonya Vietnam Şili Tayland l Brezilya Devletin artırdığı Ar-Ge kaynakları şirket seviyesinde inovasyon artışına dönüşmedi. Büyük firmalar, ihracatçılar ve yabancı şirketler daha fazla yenilikte yapıyor. İnovasyonun ana belirleyicileri: var olan patent stoku ve düşük giriş engelleri. Kaynak: TEPAV Dünya Bankası Yatırım Ortamı Değerlendirme Anketi

26 Slide 26 Ar-Ge harcamalari artıyor ama özel sektör payı düşük. 10 Ar-Ge Harcaması / GSYH, Türkiye, ,0 6,3 6,4 7,2 6,7 6,1 6, ,2 5,3 4,9 4,4 3,6 3,8 4,5 4, Ar-Ge Harcaması/ GSYH, seçilmiş ülkeler için 2.0 Sanayi finansmanli 1.9 Kamu finansmanli Yurt disi ve diger yurt ici finansmanli Meksika Romanya Polonya Slovakya Türkiye Portekiz Macaristan İspanya Çek Cum. Çin AB-15 Kaynak: TÜİK ve Dünya Bankası

27 Slide 27 Büyüme verimlilik artışlarıyla sağlanıyor; Türkiye nin temel meselesi bu artışları sürdürebilir kılmak 5% ( ) Ortalama yıllık çalışan başına çıktı artış hızı 4% 3% 2% 1% 0% Türkiye ABD AB15 AB25-1% Source: EU Ameco Database

28 Slide 28 AB ve Türkiye için sorunların şiddeti aynı olmasa da niteliği benzer Küreselleşme ve AB ye entegrasyon tüm ülkelerde kazananlar ve kaybedenler yaratıyor Delokalizasyon: Korumacılığın artma riski ve antigenişlemeci söylemler Ama iyi yönetilirse, küreselleşme ve entegrasyon toplam refahı artırabilir Küreselleşme ve AB ye uyum nasıl yönetilmeli? İstihdam piyasaları reformu ( Yenilikçilik ) Inovasyon Tek Avrupa piyasasının tamamlanması Sürdürülebilir çevre Lizbon Gündemi

29 Slide 29 Lizbon Gündemi ve Türkiye nin Öncelikleri: Verimlilik artışlarını sürdürmek Türkiye nin amaçlarıyla Lizbon un hedefleri aynı Zorluk çarşaf listelerden önceliklerin belirlenmesi Yeni nesil Sanayi Politikasına eklemlendirilmiş Ar-Ge Stratejisi Teknoloji transferine odaklanan DYY stratejisi Yeni KOBİ stratejisi ve firmaların büyümesine yönelik önlemler Finansmana erişim ve kayıtdışılıkla mücadele Eğitim reformu Yetenek dönüşümü, kalite artışı Kurumsal altyapı Yatırım ortamı reformu, Yargı sistemi reformu Türkiye nin Ulusal Lisbon Gündemi ihtiyacı

30 Slide 30 Yerel gündemler oluşturma zamanı Herşeyi Ankara dan bekleme süreci bitti. Yerel girişimler yerel ekonomiye katkıda bulunmanın mekanizmalarını kurmak gerekiyor. Bölgesel kalkınma ajansları Yerel önceliklerin oluşturduğu rekabet gücü gündemi belirlenmeli. Antalya nın turizm değer zincirinde ilerlemesi için nasıl bir gündem tasarlanmalı? Yerel önceliklere dayalı bir rekabet gücü politikası çerçevesi oluşturulmalı.

31 Slide 31 Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı Söğütözü Cad. No:43 TOBB-ETÜ Yerleşkesi TEPAV Binası Söğütözü Ankara Tel: Fax: Esen Çağlar - esen.caglar@epri.org.tr