TMS 2 STOKLAR STANDARDINDA, DĐĞER MALĐYETLER BÖLÜMÜNÜN, TEK DÜZEN HESAP PLANI ÇERÇEVERSĐNDE ELE ALINMASI

Transkript

1 TMS 2 STOKLAR STANDARDINDA, DĐĞER MALĐYETLER BÖLÜMÜNÜN, TEK DÜZEN HESAP PLANI ÇERÇEVERSĐNDE ELE ALINMASI Öğr. Gör. Ender BOYAR Öğr. Gör. Ali Haydar GÜNGÖRMÜŞ ÖZET TMS 2 Stoklar Standardında stok maliyetleri, satınalma maliyetleri, dönüştürme maliyetleri ve diğer maliyetler olmak üzere üç bölümde ele alınmıştır. Standartta diğer maliyetler bölümü, işletmede ortaya çıkan maliyetlerin, hangi durumda stok maliyetine dahil edileceği veya dönem gideri olarak kabul edilebileceğini açıklamaktadır. Bu makalenin amacı, TMS 2 Stoklar Standardı içinde yer alan, diğer maliyetler bölümünü inceleyerek, Tek Düzen Hesap Planı çerçevesinde örneklendirmektir. Makalede, standartta geçen diğer maliyet unsurları tek tek ele alınmış ve her birisi için örnek uygulama yapılmıştır. Sonuç bölümünde mevcut sistem göre değerlendirilmiştir. Anahtar kelimeler: TMS 2 Stoklar Standardı, Stok Maliyeti, Üretim Maliyeti, Diğer Maliyetler, Borçlanma Maliyeti, Vadeli Alış, Muhasebe Standartarları ABSTRACT The cost of inventory comprises cost of purchase, cost of conversion, and other costs according to the Turkish Accounting Standard - Standard Number 2. The other costs explain in what situation the incurred costs are added on inventory cost or accepted as expense for the relevant period. The objective of this article is the exemplification in the framework of Turkish Uniform Chart of Accounting by investigating the other cost part of the Standard Number 2. The other cost elements are under debate by giving a demonstration example in the article. The current system is compared with the Standard in the conclusion part. Key Words: Turkish Accounting Standard - Standard Number 2, Cost of Inventory, Cost of Production, Other Costs, Borrowing Costs, Accounting Standards Fatih Üniversitesi, Đstanbul Meslek Yüksekokulu, enderboyar@fatih.edu.tr Fatih Üniversitesi, Đstanbul Meslek Yüksekokulu, ahgungor@fatih.edu.tr

2 GĐRĐŞ Küreselleşme, uluslararası şirketlerin sayısındaki artış, ticaretin uluslararası bazda yapılması, sermaye piyasalarının gelişmesi gibi olguların bir sonucu olarak, doğru, açık finansal bilgi ihtiyacı ortaya çıkmıştır. Muhasebe alanında, kendini standartlaşma olarak ortaya koyan bu süreç, 2000 li yıllardan bu yana dünyayı ve dolayısıyla ülkemizi de etkilemektedir. Bu değişim çerçevesinde, ülkemizde Türkiye Muhasebe Standartları Kurulu oluşturulmuş ve kurul standartları mevzuat olarak yayınlamaya başlamıştır. Önümüzdeki günlerde yeni Türk Ticaret Kanunu nun yürürlüğe girmesi ile birlikte, kurulun yayınlamış olduğu muhasebe standartları geniş bir uygulama alanına kavuşacaktır. Bu standartlardan birisi olan TMS 2 stoklar standardı, mevcut sistemde bazı değişimleri beraberinde getirecektir. TMS 2 Stoklar standardında, stok maliyetleri üç aşamada ele alınmıştır. Bunlar, satınalma maliyeti, dönüştürme maliyeti 2 ve diğer maliyetlerdir. Diğer maliyetler, stokların mevcut durumuna ve konumuna getirilmesi için katlanılan maliyetlerden oluşur. Stok oluşumuna katkısı olmayan diğer maliyetler ise, dönem gideri olarak kabul edilir. 1. TMS 2 DE DĐĞER MALĐYETLER TMS 2 Stoklar standardında diğer maliyetler konusu, nolu başlıklarda ele alınmıştır. Đlk olarak diğer maliyetler tanımlanmış, stok maliyetine alınmayan unsurlar açıklanmış, borçlanma maliyetlerinin stoklara dahil edilme şartı ele alındıktan sonra vadeli alışlardaki finansman giderleri açıklanmıştır. Bunlar; Diğer maliyetler, ancak stokları mevcut konum ve duruma getirdikleri ölçüde stok maliyetine dahil edilirler. Örneğin, bazı genel üretim giderleri kapsamı dışındaki giderlerin veya özel bir müşteri siparişine ilişkin ürün tasarım, geliştirme maliyetlerinin stok maliyetleri kapsamına alınması uygun olabilir. Stokların maliyetine alınmayan ve oluştukları dönemin gideri olarak kabul edilen giderlere ilişkin örnekler şöyledir: a) Normalin üstünde gerçekleşen, ilk madde ve malzeme (fire ve kayıplar), işçilik ve diğer üretim maliyetleri b) Bir sonraki üretim aşaması için zorunlu olanlar dışındaki depolama giderleri c) Stokların bulunduğu konum ve duruma gelmesinde katkısı olmayan genel yönetim giderleri ve d) Satış giderleri. TMS 23 Borçlanma Maliyetleri Standardı, borçlanma maliyetlerinin stokların maliyetine dahil edildiği sınırlı koşulları belirlemiştir. Buna göre özellikli varlık niteliğinde olan ve satılabilir duruma getirilmesi uzun bir süreyi gerektiren stoklar için katlanılan borçlanma maliyetleri istenirse stok maliyetine verilebilir. 2 Dönüştürme maliyetleri için bakınız, Ender Boyar, Ali Haydar Güngörmüş, "TMS-2 Stoklar Standardında Maliyet Yöntemi ve Bir Uygulama Önerisi", Muhasebe -Finansman Araştırma ve Uygulama Dergisi, ANALĐZ, No. 16, Ekim 2006, s

3 Bir işletme stokları vadeli ödeme koşuluyla almış olabilir. Anlaşma, peşin alım fiyatı ile ödenen fiyat arasında bir fark olan finansman unsuru içerdiği takdirde, bu unsurlar finanse edildiği dönemde faiz gideri olarak muhasebeleştirilir DĐĞER MALĐYETLER ĐÇĐN ÖRNEK UYGULAMALAR TMS - 2 ye göre, bir maliyetin stok maliyeti olabilmesi için, stoğun mevcut konum ve durumuna getirilmesinde o maliyetin bir payının olması gerekir. Bunun dışında kalan maliyetler ise, dönemin gideri olarak kabul edilir Özel Siparişler TMS -2 ye göre genel üretim gideri olmadığı halde, siparişle doğrudan ilişkisi kurulabilen, tasarım, fizibilite, geliştirme v.b. dönemsel giderler, üretim maliyetine dahil edilebilir. Đşletme, dönemde 100 YTL lik tasarım gideri yapmıştır. Bu giderin 20 YTL si özel bir siparişle ilgilidir. 750 ARAŞTIRMA - GELĐŞTĐRME GĐDERLERĐ GENEL ÜRETĐM GĐDERLERĐ HS 20 ĐLGĐLĐ VARLIK veya KAYNAK HS Normalin Üzerinde Gerçekleşen Üretim Maliyetleri TMS 2 ye göre, üretim sırasında ortaya çıkan, normalin üstündeki ilk madde ve malzeme, işçilik ve diğer üretim maliyetleri, dönem gideri olarak muhasebeleştirilir. Đşletmede, dönemde tespit edilen fire tutarı 100 YTL olup, bunun 70 YTL lik kısmı normal firedir. 152 MAMULLER DĐĞER OLAĞAN GĐDER VE ZARARLAR YARI MAMULLER - ÜRETĐM Depolama Giderleri TMS 2 ye göre, üretimle ilgili olan depolama giderleri mamulun maliyetine dahil edilirken, bunun dışında kalan depolama giderleri dönem gideri olarak muhasebeleştirilir. Satın alınan stokaların işletme veya işletme dışında bir başka yerde depolanması nedeniyle ortaya çıkan giderler, alışın tamamlanmasından sonra gerçekleştiği için alış giderlerinde değil, duruma göre üretim veya dönem giderlerinde gösterilir. 4 Đşletmenin döneme ait depo kirası YTL dir. Deponun % 10 yönetim, % 40 üretim ve % 50 i ise satışa hazır mamuller için kullanılmıştır. 3 TMSK, Türkiye Muhasebe Standartları, Türkiye Muhasebe Standartları Kurulu Yayınları, Yayın No:2, Ankara, Kamil Büyükmirza, Maliyet ve Yönetim Muhasebesi, Gazi Kitapevi, Ankara, 2003, s. 63

4 730 GENEL ÜRETĐM GĐDERLERĐ PAZARLAMA SATIŞ DAĞITIMI GĐDERLERĐ GENEL YÖNETĐM GĐDERLERĐ 100 ĐLGĐLĐ VARLIK veya KAYNAK HS Stok Maliyeti ile Đlgili Olamayan Yönetim Giderleri TMS 2 ye göre, stokların bulunduğu konum ve duruma gelmesine katkısı olan yönetim giderleri, stok maliyetine verilebilirken, katkısı olmayan genel yönetim giderleri dönem gideri olarak muhasebeleştirilir. Đşletmede, dönem içinde ortaya çıkan 100 YTL lik yönetim giderinin %10 üretimle ilgilidir. 730 GENEL ÜRETĐM GĐDERLERĐ GENEL YÖNETĐM GĐDERLERĐ 90 ĐLGĐLĐ VARLIK veya KAYNAK HS Satış Giderleri TMS 2 ye göre, mamul üretiminden sonra ortaya çıkan satış giderleri, dönem gideri olarak muhasebeleştirilir. Üretim maliyeti ile ilişkilendirilmez. Đşletmede dönemde ortaya çıkan satış giderleri toplamı 500 YTL dir. 760 PAZARLAMA SATIŞ DAĞITIM GĐDERLERĐ 500 ĐLGĐLĐ VARLIK veya KAYNAK HS Özellikli Varlıklar TMS 23 Borçlanma Maliyetleri Standardında, özellikli varlıklar, Amaçlanan kullanıma veya satışa hazır duruma getirilebilmesi zorunlu olarak uzun bir süreyi gerektiren varlılardır, şeklinde tanımlanmaktadır. TMS 2, stoklara ilgili ortaya çıkan borçlanma maliyetlerini dönem gideri olarak kabul eder, ancak, özellikli varlıklara ilgili olarak ortaya çıkan borçlanma maliyetlerini ise, istenirse stok maliyetine verilebileceğini öngörmüştür. Gemi üretimi yapan bir işletme, üretimle ilgili yapılan alışlarla ilgili YTL finansman gideri ortaya çıkmıştır. 730 GENEL ÜRETĐM GĐDERLERĐ ĐLGĐLĐ VARLIK veya KAYNAK HS 1.500

5 2.7. Vadeli Alışlar TMS 2 ye göre, stok alımında ortaya çıkan vade farkları, stok maliyetine verilmeyip, finanse edildiği dönemde faiz gideri olarak muhasebeleştirilmesi öngörülmüştür. Đşletme, peşin fiyatı 100 YTL olan stoğu 110 YTL ye vadeli olarak satın almıştır. 150 ĐLKMADDE VE MALZEME FĐNANSMAN GĐDERLERĐ SATICILAR 110 SONUÇ TMS 2 Stoklar Standardında, stok maliyetinin belirlenmesi konusu, satınalma maliyetleri, dönüştürme maliyetleri ve diğer maliyetler olmak üzere üç bölümde ele alınmaktadır. TMS 2 de diğer maliyetler, ancak stokların mevcut duruma getirilmesi için kullanılması durumunda, stok maliyetine dahil edilirler. Bunun dışında işletme faaliyetlerinde ortaya çıkan maliyetler ise dönem gideri olarak kabul edilir. Normalde dönem gideri olarak kabul edilen, tasarım, fizibilite, geliştirme v.b. gibi giderler, özel bir sipariş ile doğrudan ilişki kurulabilmesi durumunda, üretim maliyetine dahil edilmesi imkanı tanınmıştır. Đşletme bu tür giderleri, mevcut sistemimizde olduğu gibi dönem gideri olarak muhasebeleştirebileceği gibi üretim maliyetine de dahil edebilir. Normalin üzerinde gerçekleşen üretim maliyetleri, mevcut sistemde olduğu gibi, standartta da dönem gideri olarak kabul edilmektedir. Standartta depolama giderlerinin üretimle ilgili olan kısmı, üretim maliyetine dahil edilirken bunun dışındaki depolama giderleri dönem gideri olarak kabul edilir. Mevcut sistemimizde depolama giderleri ile ilgili açık bir ifade olmamakla birlikte, bir uygunluk sözkonusudur. Standartta yönetim giderlerinin stoklarla ilgili kısmının maliyeti, stok maliyetine dahil edilir. Bu uygulama mevcut sistemimize de uygundur.(vuk m. 275) Standartta satış giderleri, mevcut sistemimizde olduğu gibi dönem gideri olarak kabul edilmektedir. Standartta stoklarla ilgili ortaya çıkan borçlanma maliyetlerini dönem gideri olarak kabul edilir. Bunun istisnası olarak özellikli varlık niteliğinde olan stoklara borçlanma maliyetleri istenirse stok maliyetine dahil edilebilir. Mevcut uygulamada ise borçlanma maliyetleri varlık maliyetine dahil edilmektedir. Standartta stok alımlarıyla ilgili ortaya çıkan vade farkları dönem gideri olarak kabul edilir. Mevcut sistemimizde ise stok maliyetine dahil edilmektedir. KAYNAKLAR Büyükmirza, Kamil: Maliyet ve Yönetim Muhasebesi, Gazi Kitapevi, Ankara, Akdoğan, Nalan, Tekdüzen Muhasebe Sisteminde Maliyet Muhasebesi Uygulamaları, ĐSMMMO yayını, Đstanbul, AKDOĞAN Nalan, Uluslararası Finansal Raporlama Standartlarının Türkiye Muhasebe Uygulamalarına Getireceği Değişiklikler ve Vergi Đlişkisi, Muhasebe Bilim Dünyası Dergisi, Cilt 6, Sayı 3, Eylül 2004

6 AKDOĞAN Nalan SEVĐLENGÜL, Orhan: Tekdüzen Muhasebe Sistemi Uygulaması, ĐSMMMO Yayını, Đstanbul, 1998 Tiffin, Ralph: The complete guide to International Financial Reporting Standards, Thorogood, London, 2004 BOYAR, Ender, GÜNGÖRMÜŞ, Ali Haydar: "TMS-2 Stoklar Standardında Maliyet Yöntemi ve Bir Uygulama Önerisi", Muhasebe -Finansman Araştırma ve Uygulama Dergisi ANALĐZ, No. 16, Ekim 2006 BOYAR, Ender, GÜNGÖRMÜŞ, Ali Haydar: "TMS 2 Stoklar Standardında Öngörülen Normal Maliyet Yönteminin, Safha Maliyetine Uygulanması", Muhasebe ve Finansman Dergisi, No. 32, Ekim 2006 TMSK, Türkiye Muhasebe Standartları, Türkiye Muhasebe Standartları Kurulu Yayınları, Yayın No:2, Ankara, 2007