Tedarik Zincirlerinde Yer Seçimi Kararları (Location Decisions)

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "Tedarik Zincirlerinde Yer Seçimi Kararları (Location Decisions)"

Kudret Erdem
8 yıl önce
İzleme sayısı:

1 Tedarik Zincirlerinde Yer Seçimi Kararları (Location Decisions) Öğr. Üyesi: Öznur Özdemir Kaynak: Waters, D. (2009). Supply Chain Management: An Introduction to Logistics, Palgrave Macmillan, New York

2 Tedarik zincirinin farklı bileşenleri için en uygun konumların tespiti, yer seçimi kararları olarak isimlendirilir. İşletmeler birçok durumda konum kararı vermek durumunda kalabilirler: İşletmenin yeni coğrafi bölgelere genişleme planı varsa Piyasa koşullarında köklü değişiklikler meydana gelmişse Ulaşım ağında bir değişiklik meydana gelmişse İşletmede yeniden yapılanmaya gidiliyorsa Operasyonlarda bir değişim söz konusu ise (tam zamanında üretim vb.)

planı varsa Piyasa koşullarında köklü değişiklikler meydana gelmişse Ulaşım ağında bir değişiklik meydana gelmişse

3 Yer seçimi uzun vadeli kararlardandır. Etkileri uzun bir süre devam eder. Bir kez karar verildikten ve karar uygulandıktan sonra, bu kararların değiştirilmesi kolay değildir. Yer seçimi, çok eski dönemlerden beri üzerinde çalışılmış bir konudur. Köylerin, tarım alanlarının, çiftliklerin, fabrikaların nerede kurulacağı bu tip kararların ilk örnekleri olarak görülebilir.

değildir. Yer seçimi, çok eski dönemlerden beri üzerinde çalışılmış bir konudur.

4 Bir işletmenin tesislerinde yapacağı değişiklikler 3 biçimde olabilir: Varolan bir tesisin genişletilmesi ya da operasyonların değiştirilmesi Varolan tesisler korunurken başka bir yerde ek tesislerin açılması Varolan tesislerin kapatılması ve tüm operasyonların yeni yerleşim noktasına taşınması

Varolan tesisler korunurken başka bir yerde ek tesislerin açılması

5 Tesisler için yer seçimi konusunda, içinde bulunulan dönemin koşullarına göre farklı eğilimler gözlenebilir. Günümüzdeki eğilimlerle ilgili örnek verebilir misiniz? Üretim tesisleri, üretim maliyetlerinin (özellikle işgücü) düşük olduğu Çin e doğru kayıyor. E-ticaretin gelişmesiyle, üretici ve müşteri arasındaki aracıların giderek azaldığını, işletmelerin yerel depolar yerine tek bir merkezden lojistik faaliyetlerini sürdürdüğünü gözlemliyoruz. Şehir içinde küçük dükkanlardan oluşan çarşıları/pazarların yerini şehir dışında kurulan çok büyük alışveriş merkezlerine bıraktığına şahit oluyoruz.

E-ticaretin gelişmesiyle, üretici ve müşteri arasındaki aracıların giderek azaldığını, işletmelerin yerel depolar yerine tek bir merkezden lojistik

6 Yer seçimi kararlarında dikkate alınan faktörleri şu şekilde sınıflandırabiliriz: Ölçülebilir faktörler: operasyon maliyetleri, işgücü ücretleri, vergiler, döviz kurları, ekonomik büyüme, rakip sayısı, müşterilere ve tedarikçilere yakınlık, teşvikler, nüfus, vb. Ölçülemeyen faktörler: iş stratejisi, altyapı kalitesi, siyasi istikrar, sosyal tutumlar, yasal sistem, kültür, iklim, vb.

rakip sayısı, müşterilere ve tedarikçilere yakınlık, teşvikler, nüfus, vb.

7 Yöneticiler yer seçimi yaparken belirli bir düzen içinde karar verirler: 1) Öncelikle tedarik zincirinin temel amaçları gözden geçirilmelidir. Bu temel amaçlar içerisinde lojistik stratejisi de bulunur ve lojistik stratejisi seçilecek yerin ne tür özellikler taşıması gerektiği konusunda yol gösterir. 2) Var olan lojistik sistemi gözden geçirilmeli, tesislerin yerleri, tesislerin bağlantısını sağlayan ulaşım ağı, performans ve endüstrideki durumun karşılaştırmalı değerlendirmesi yapılmalıdır. Bu inceleme, var olan tedarik zincirinin ihtiyaçlara cevap verip vermediğini gösterir. 3) Hedeflerle var olan sistemin performansı karşılaştırarak, uyumsuzluklar tespit edilmelidir.

2) Var olan lojistik sistemi gözden geçirilmeli, tesislerin yerleri, tesislerin bağlantısını sağlayan ulaşım ağı, performans ve endüstrideki durumun karşılaştırmalı

8 4) Bu uyumsuzlukları gidermek için alternatifler incelenmeli, tedarik zincirinin yeniden yapılandırılması ile sağlanabilecek iyileşmeler gözden geçirilmelidir. Tesisler için farklı yer seçenekleri de yeniden yapılandırma içerisinde düşünülebilir. 5) Tedarik zinciri için yeniden yapılandırma alternatifleri genel olarak incelendikten sonra, yer seçimi yapılabilir. Bu aşamada kendi içinde bölümlere ayrılabilir: a) Coğrafi bölge seçimi b) Ülke seçimi c) Şehir seçimi d) Mevkii seçimi 6) Seçim yapıldıktan ve seçimin doğruluğu teyit edildikten sonra uygulama aşamasına geçilebilir.

5) Tedarik zinciri için yeniden yapılandırma alternatifleri genel olarak incelendikten sonra, yer seçimi yapılabilir.

9 Yer seçimi kararları işletmenin genel iş ve lojistik stratejisine uygun olmalıdır. Eğer işletmenin genel stratejisi düşük maliyet düşük fiyat ise tesisler bunu sağlayabilecek bölgelerde kurulmalıdır. Ya da amaç en kısa sürede ürünlerin müşteriye ulaştırılması ise kurulacak tesisler mümkün olduğunda müşteriye yakın olmalıdır.

10 Coğrafi Bölge seçiminde dikkate alınması gereken faktörler: Müşterilerin ve pazarların yeri Hammadde ve tedarikçilerin yeri Rakiplerin yeri Altyapı ve ulaşım imkanları Kültür Devlet politikası Doğrudan maliyetler: işgücü ücretleri, hammadde fiyatları enerji fiyatları, ulaşım maliyetleri, borçlanma maliyetleri, vb. Dolaylı maliyetler: vergiler, döviz kuru, enflasyon, kotalar, dolaylı işgücü maliyetleri (sigorta ödenekleri, emeklilik primleri vb.) Sosyal tutumlar Yerelliğin önemi

hammadde fiyatları enerji fiyatları, ulaşım maliyetleri, borçlanma maliyetleri, vb.

11 Ağ (Şebeke) Modelleri Lojistik şebekesi, tedarikçi noktalarını, depoları, dağıtım merkezlerini, perakendecileri içine alan ağdır. Lojistik şebekesinin düzenlenmesi için cevaplanması gereken birçok soru vardır! Minimum maliyet/ulaşım süresi için depolar/dağıtım noktaları nerede kurulmalıdır? Hangi depodan ne oranda hangi pazarın ihtiyacı karşılanmalıdır? Toplam kaç depo kullanılmalıdır? Depo kapasiteleri ne olmalıdır?

Lojistik şebekesinin düzenlenmesi için cevaplanması gereken birçok soru vardır!

12 Ağ (Şebeke) Modelleri Birçok ağ modeli vardır. Biz sadece bunlardan bir iki örnek inceleyeceğiz. Tek orta değer problemi (Single median problem): Ulaşım ağı ile birbirine bağlı N tane yerleşim birimi olsun. Bir depo kurarak bu N yerleşim birimindeki müşterilerin taleplerini karşılamak istiyoruz. Kuracağımız depoyu hangi noktaya yerleştirelim ki deponun yerleşim birimlerine uzaklıkları toplamı minimum olsun. Problemin çözümünde ilk adım olarak, deponun yerleşim birimlerinin birinde kurulması gerektiğini söyleyebiliriz. O zaman depo N noktadan bir tanesinde kurulacaktır. Bu N noktadan hangisinin optimal çözümü vereceğini bulmak için aşağıdaki gibi bir algoritma uygulayabiliriz:

Bir depo kurarak bu N yerleşim birimindeki müşterilerin taleplerini karşılamak istiyoruz.

13 Tek orta değer problemi 1. Her yerleşim biriminin, diğerlerine olan en kısa uzaklıklarını belirleyiniz. 2. Her yerleşim birimi için bu mesafelerin ortalamasını hesaplayınız. 3. En küçük ortalamaya sahip yerleşim birimi deponun kurulması gereken yerdir. Eğer depodan müşteri noktalarına taşınması gereken miktarlar da verilmişse o zaman hesaplanan uzaklıklar taşınacak miktarlarla ağırlıklandırılır. Ve ortalama değer ağırlıklandırılmış değerler üzerinden hesaplanır.

En küçük ortalamaya sahip yerleşim birimi deponun kurulması gereken yerdir.

14 Örnek Bir firma Akdeniz Bölgesindeki 8 şehre dağıtım yapacak bir depo kuracaktır. Dağıtım yapılacak şehirler ve aralarındaki mesafeler alttaki ağda verilmiştir

15 Örnek Buna göre bu 8 şehre dağıtım yapacak depo nerede kurulmalıdır ki depodan şehirlere toplam mesafe minimum olsun? Toplamlar Ortalama 23,5 12,5 13,4 12,4 11,3 11,5 16,5 14,5

1 2 3 4 5 6 7 8 1 --- 15 22 28 24 31 32 36 2 15 --- 8 14 9 16 17 21 3 22 8 --- 6 17 12 25 17 4 28 14 6

16 Kaplama (Örtme) Problemleri Bazı durumlarda ulaşılacak noktalara ortalama sürenin en az olmasından ziyade maksimum sürenin en aza indirilmesi daha önemlidir. Mesela acil servis ya da itfaiyenin yerinin belirlenmesi için bu modellerden yararlanılabilir. Amaç genellikle belirli bir bölgedeki tüm noktalara en kötü ihtimalle belirli bir sürede ulaşmayı garantilemektir.

Mesela acil servis ya da itfaiyenin yerinin belirlenmesi için bu modellerden

17 Kaplama (Örtme) Problemleri Bu tür problemler iki şekilde modellenebilir: Amaç bir bölgedeki tüm müşteri noktalarına en kısa sürede ulaşmaktır ve tüm müşterilere tek bir işletme/tesis hizmet sunacaktır. En uzak müşteriye ulaşma süresini en az yapacak şekilde işletmenin nereye açılması gerektiği belirlenebilir. Amaç bir bölgedeki tüm müşteri noktalarına en fazla belli bir sürede ulaşmaktır. Süre koşulunun sağlanabilmesi için minimum kaç tane tesis kurulması gerektiği belirlenebilir.

En uzak müşteriye ulaşma süresini en az yapacak şekilde işletmenin nereye açılması gerektiği belirlenebilir.

Benzer belgeler

Tedarik Zinciri Yönetimi -Temel Kavramlar- Yrd. Doç. Dr. Mert TOPOYAN

Tedarik Zinciri Yönetimi -Temel Kavramlar- Yrd. Doç. Dr. Mert TOPOYAN Neden? Bir ișletme sistemi için en kilit etken MÜȘTERİdir. Müșteri açısından ișletmeleri etkileyen güncel etkiler: Müșteri sayısı artmaktadır.