Bireysel Farklılık Kavramı. Bireysel Farklılık. Sorular... Sorular? Beceri Öğrenimi Bölüm 2: Bireysel Farklılıklar & Motor Yetenekler

Transkript

1 Beceri Öğrenimi Bölüm 2: Bireysel Farklılıklar & Motor Yetenekler Bireysel Farklılık Kavramı Etkenler Örnekler Yetenekler Dayanıklılık, parmak hüneri, gövde kuvveti Tutumlar Yeni duruma açık, kapalı veya tarafsız olma Vücut tipi Bodur, uzun, kısa, zayıf, kaslı, yuvarlak Bireysel Farklılık Kavramı Yetenekler ve Kapasiteler Kültür Duygusal yapı Fiziksel Uygunluk seviyesi Öğrenme biçimi Olgunluk seviyesi Motivasyon seviyesi Önceki sosyal yaşantı Spor deneyimi Etnik yapı, ırk, din, sosyo-ekonomik statü Can sıkıntısı, heyecan, korku, neşe Düşük, orta, yüksek Görsel, sözel, kinestetik Olgunlaşmamış, orta seviyede, olgun Düşük, orta, yüksek Tek başına, küçük grup, büyük grup Rekreasyonel, eğitici, yarışmacı 3 Bireysel Farklılık İnsanlar birçok bakımdan birbirlerinden farklıdırlar (bazılarını kontrol edemeyiz). Cinsiyet Yaş Irk Kültür Sorular... Sorular? Sormamız gereken bazı ilginç sorular: Neden bazı insanlar bazı aktiviteleri diğer insanlardan daha iyi yaparlar? Neden bir kişi bazı aktiviteleri diğer aktivitelerden daha iyi yapar? İnsanlar özel kapasitelerle mi doğmuştur veya bunlar pratik yaparak mı gelişir? Kişilerin kapasiteleri ölçülüp değerlendirilebilinir mi? 2 4

2 Bireysel Farklılıklar Çalışmasına Farklı Yaklaşımlar Bireysel Farklılıklar: İnsanların sabit ve değişmeyen yeteneklerindeki farklılıklardan dolayı performanslarında oluşan farklılıklar. Deneysel Yaklaşım: Bilim adamlarının bireylerin performanslarını veya davranışlarını düzenli bir şekilde etkileyen değişkenleri incelemek için kullandıkları bir metottur. Farklara Göre Yaklaşım: Bilim adamlarının bireylerin yeteneklerindeki farklılıkları incelemek için kullandıkları bir metottur. Bireysel Farklılıklar Çalışması Bireysel farklılıklar belirleyici kapasitelere (yetenekler) ve gelecekteki beceri seviyesini tahmin edebilmek için bu kapasitelerin nasıl ölçülüp nasıl kullanılacağına bakılarak çalışılır. Belirleyici kapasiteler Nasıl tanımlanır, Nasıl ölçülür, ve teorik bir şekilde nasıl tanımlanır. Tahmin Kişinin gelecekteki beceri seviyesini tahmin etmek için nasıl kullanılır. 5 7 Bireysel Farklılıklar Çalışması Bireysel Farklılıklar insanlar arasında performanslardaki farklılıkları ortaya çıkaran sabit, değişmeyen farklılıklar olarak tanımlanır. Becerideki bireysel farklılıklar şu özelliklere sahiptir: Denemeden denemeye sabit olma Zamanla değişmeyen Tek bir denemede beceri farklılığı diye gösterilmez 6 Yetenekler ve Kapasiteler Yetenek çeşitli aktivitelerin (motor ve zihinsel) veya becerilerin temelini oluşturan, insana kalıtım yoluyla geçen, nispeten değişmeyen, sabit bireysel özellikler olarak tanımlanır. Yeteneklerin bazıları, renk görme, sayısal yetenek, reaksiyon hızı, kinestetik hassasiyet, vs. Şimdiye kadar zihinsel ve motor yetenekleri tespit edilmiştir.tüm bireylerde tüm yetenekler mevcuttur, fakat bazı bireylerin yetenekleri diğerlerine göre daha iyidir. 8

3 Sorular? Yeteneğe karşı Beceri Yetenek ve performans arasında herhangi bir ilişki varmıdır? Eğer varsa, yetenek ve performans arasındaki bu ilişki nedir? 9 Bilim adamlarının tanımına göre beceri genetiktir ve çoğunlukla pratik yapma ve tecrübe ile değişmez. Beceri ise pratik yapmayla gelişen; maksimum kesinlikle, minimum enerji ve zaman harcayarak elde edilen performans üretme kapasitedir. Örneğin; basketbolda veya futbolda şut atma 11 Yetenekler ve Kapasiteler Yetenekler, Beceriler ve Alıştırma Araştırmalarda tanımlanan bazı motor ve zihinsel yetenekler. Çoklu-Uzuv (Multi-limb) koordinasyonu Uzaysal (Spatial) oryantasyon Parmak-El hüner/beceri (Finger & Manual dexterity) El-kol sabitliliği Görme keskinliği Reaksiyon zamanı Hareket hızı Kinestetik hassasiyet 10 Belli bir görev için gerekli olan yeteneğe kişi yüksek seviyede sahip ise ve bu kişi bu görev üzerinde saatlerce alıştırma yaparsa, en yüksek performansı elde edecektir. Özetle, bireyin en sonunda ulaştığı beceri seviyesi şunlara bağlıdır: göreve kendileriyle birlikte getirdiği yetenekler alıştırma deneyimlerinin niteliği ve niceliği 12

4 Yeteneğe karşı Beceri A Singular Global Ability (Performans için) Yetenekler Doğuştan gelen özellik Sabit ve değişmeyen Sayıca az Birçok becerinin temelini oluşturur Beceriler Alıştırma ile gelişen Alıştırma ile değişen Sayıca çok Farklı yeteneklere bağlıdır 13 Abilities to Perform Genel motor yetenek fikri şöyle özetlenir: Tek, doğuştan gelen motor yeteneğin olduğu varsayılmıştır. Bu yetenek tüm hareketlerin temelini oluşturur. Genel motor yeteneği güçlü olan kişi neredeyse tüm motor görevlerde başarılı olmalıdır. Bu fikir literatürde destekleniyor mu? 15 Performans için Sınırlayıcı Faktör Olan Yetenekler İnsanın yetenekleri elde ettikleri becerinin seviyesini etkiler Alıştırmaların ilk aşamalarında gözlenen performansa bağlı olarak kişinin beceri kazanım potansiyelini yargılamak yanlış olur. A Singular Global Ability (Öğrenme için) Genel motor yetenek kavramına benzeyen, motor eğitilebilirlik yeni bir beceriyi öğrenmek için genelleştirilmiş bir kapasitedir Abilities to Learn Bu fikir literatürde destekleniyor mu? Korelasyon: Bireysel farklılıkların dili 14 16

5 Korelasyon Çalışmaları Literatüre göre beceriler arasındaki korelasyon aşağıdaki sonuçları desteklemede tutarlıdır: Farklı beceriler arasındaki korelasyon genelde düşüktür. Birbirine çok benzeyen becerilerde bile çoğunlukla korelasyon zayıftır. Beceriler arasındaki genel korelasyon zayıflığı genel motor yetenek kavramını eleştirir. Diğer yandan, çok az farklılıkları olan iki becerinin arasındaki korelasyon güçlü olabilir (örn., 10m. ve 15m. atış) Yeteneklerin Gruplandırılması Buluşlara göre farklı görevlerin performanslarının temelini oluşturan bazı genel yetenekler vardır. Fleishman yeteneklerin gruplandırılması için faktör analizi diye adlandırılan bir istatistiksel analiz kullanmıştır. Fleishman ve Henry nin yetenekler bağımsızdır görüşleri birbirine benzer. Farklılık; Toplam yetenek sayısı, Kullanılan yetenek sayısı ve Farklı görevlerin performansında önemli olan aynı yeteneklerin boyutu Birçok Özel Yetenekler Yeteneklerin Gruplandırılması - Fleishman (1964) Henry s özellik hipotezi hareket davranışlarının birkaç veya binlerce yeteneğe bağlı olduğunu öne sürer. Birçok yetenek vardır. Bu yetenekler birbirine bağlı değildir. Beceri birçok yetenekle desteklenir. Farklı becerilerin farklı yetenek, farklı güç ve zayıflık deseni vardır. Algısal-motor yetenekler (perceptual-motor) Multilimb coordination Control precision Response orientation Reaction time Rate control Manual dexterity Finger dexterity Arm-hand steadiness Wrist-finger speed Aiming Fiziksel yeterlik (proficiency) yetenekleri Explosive strength Static strength Dynamic strength Trunk strength Extent flexibility Dynamic flexibility Gross body equilibrium Balance with visual cues Speed of limb movement Gross body coordination Stamina 18 20

6 Yeteneklerin Gruplandırılması Keele ve meslektaşları tarafından tanımlanan genel koordinasyon faktörleri Hareket hızı Motor zamanlama Algısal zamanlama Güç kontrolü Beceri Sınıflandırması & Görev Analizi Bireysel farklılıklar ve yetenekler çalışması ek olarak daha kesin ve pratik uygulamada yararlı olan beceri sınıflandırılmasına izin verir. Görev analizi bir görevin yetenek kompozisyonunu belirleyen süreçtir. Etkili sınıflandırmanın eğiticiye sağladıkları; Bazı hareket sınıfları veya aktiviteleri için özel olan öğrenme prensiplerini uygun bir şekilde uygulamak Etkili hareket kontrolü için üzerinde durulması gereken faktörlerde öğrenene ek yardım vermek İleri antrenman için amaçlanan görevle ilgili olduğu bilinen yeteneklere bağlı olarak bireyleri seçmek Eğiticiler Neleri Hatırlamalı Bireylerin yetenekleri hakkında eğiticiler neleri hatırlamalı! Öğrenme ve performans ortamlarına farklı bireylerin farklı yetenek desenleri ile geleceklerini bilmeliyiz Bireylerin yetenek desenlerinin kişinin performansına bazı görevlerde diğerlerine göre daha fazla yardım ettiğini fark etmeliyiz. Her bireyin yetenek deseni bireyin tüm performansına katkıda bulunan faktörlerden sadece bir tanesi olduğunu hatırlamalıyız. Performans başarısı birçok faktörün birleşmesinden dolayı meydana gelir. 22 Tahmin ve Seçim Tahmin etme aşağıdaki bileşenleri içerir: Kriter görevin temelini oluşturan yetenekleri anlama Kriter görevde ileriki kapasitelerinin göstergesi olarak adayın yeteneklerinin gücünü göz önünde bulundurma Şimdiki bilgiye ve ölçütle olan ilişkisine bakarak bazı kriter görevlerde potansiyel beceri seviyesini hesaplama 24