MÜKELLEFLERİN ÖZELGE TALEPLERİNE İLİŞKİN YENİ DÜZENLEMELER

Transkript

1 MÜKELLEFLERİN ÖZELGE TALEPLERİNE İLİŞKİN YENİ DÜZENLEMELER İbrahim ERCAN* 1- GİRİŞ Bilindiği üzere, 213 Sayılı VUK un (Vergi Usul Kanunu) 413 üncü maddesinde, mükelleflerin, vergi durumları ve vergi uygulanması bakımından belirsiz ve tereddüt doğuran konular hakkında, Maliye Bakanlığı ndan veya Maliye Bakanlığı nın bu hususta yetkili kıldığı makamlardan izahat isteyebilecekleri, yazılı olarak yapılan açıklama talebinin ilgili makamlarca yine yazılı olarak veya sirkülerle cevaplandırılması gerektiği, mükelleflerin ilgili makamlardan aldıkları cevaba göre hareket etmeleri halinde, bu hareketlerinin cezayı gerektirse bile ceza kesilemeyeceği, hususları düzenlenmiştir. Ayrıca, tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayınlanan Gelir Vergisi Kanunu ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun da, yetkili makamlarca yazı ile yanlış izahat verilmesi halinde gecikme faizi hesaplanmayacağı hüküm altına alınmıştır. Mükelleflerin ve vergi sorumlularının bu şekilde yaptıkları açıklama taleplerine ilgili makamlarca yapılan açıklamalara uygulamada özelge (mukteza) talebi denilmektedir. Mükellefler ve vergi sorumluklarının vergi durumları ve vergi uygulanması bakımından belirsiz ve tereddüt doğuran konular hakkında, Maliye Bakanlığı ndan veya Maliye Bakanlığı nın bu hususta yetkili kıldığı makamlardan isteyebilecekleri izahatların usul ve esaslarına ilişkin olarak ilk olarak 188 Sıra No.lu VUK Genel Tebliği yayınlanmıştır. Ayrıca, 315 Sıra No.lu VUK Genel Tebliği ile, aynı konularda özelge talebinin artması nedeniyle ve mükelleflere de kolaylık sağlamak amacıyla tespit edilen özelgelerden özellik arz edenlerinin periyodik olarak sirküler halinde yayımlanmasına karar * Vergi Denetmeni 171

2 verilmiştir. Bununla birlikte, tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayınlanan 395 Sıra No.lu VUK Genel Tebliği ile mükellef ve vergi sorumlularının özelge taleplerine ilişkin usul ve esaslarda bazı değişiklikler yapılmıştır. Bununla birlikte, 395 Sıra No.lu VUK Genel Tebliğde yapılan değişiklikler doğrultusunda, tarih ve sayılı Mükelleflerin İzahat Taleplerinin Cevaplandırılmasına Dair Yönetmelik yayınlamıştır. Bu yazımızda, 395 Sıra No.lu VUK Genel Tebliği ile yapılan değişiklikler ile 6009 sayılı Kanun la yapılan düzenlemeler doğrultusunda, mükelleflerin ve vergi sorumlularının özelge taleplerine ilişkin yeni düzenlemeler anlatılmaya çalışılacaktır. 2- ÖZELGENİN TANIMI VE KAPSAMI Özelge, mükelleflerin ve vergi sorumlularının vergi durumları ve vergi uygulamaları bakımından, kendilerince açık olmayan ve tereddüt ettikleri konular hakkında yetkili makamlardan yazılı olarak açıklama talebinde bulunmaları üzerine yetkili makamlarca kendilerine verilen yazılı görüştür. Mükelleflerin ve vergi sorumlularının vergi uygulamaları ile ilgili işlemlerinin gerçekleşmesinden sonra yapılacak başvurular özelge talebi kapsamında değerlendirilmez. Ayrıca, 213 Sayılı VUK un 120 nci maddesine göre vergi hataları ile ilgili yapılan düzeltme talepleri ve anılan Kanunun 124 üncü maddesine göre Maliye Bakanlığı nca incelenecek olan şikayet yoluyla müracaat talepleri, özelge kapsamında değerlendirilmeyecektir. Buna göre, aşağıdaki konulara ilişkin olarak yapılan müracaatlar, özelge talebi kapsamında değerlendirilmeyecek ve yetkili makamlar tarafından cevaplandırılmayacaktır. - Başkalarının vergi durumları hakkında bilgi ve izahat talepleri, - Yargıya intikal etmiş olaylara ilişkin özelge talepleri, - Hakkında vergi incelemesi yapılmakta olan mükelleflerce veya vergi sorumlularınca incelemeye konu olan işlemlerle ilgili özelge talepleri, - Somut bir olaya dayanmayan, teorik hususlara ilişkin bilgi ve izahat talepleri, 172

3 - Mücbir sebep hali ilanı, vergi borçlarının terkini, belge düzenine ilişkin yetkilerin kullanılması gibi kanunlarla uygulamanın tespitine dair Maliye Bakanlığına yetki verilen konulara ilişkin talepler. Öte yandan, mükellefler ve vergi sorumluları tarafından sözlü ya da yazılı olarak veya internet aracılığıyla, 3071 sayılı Dilekçe Hakkının Kullanılmasına Dair Kanun veya 4982 sayılı Bilgi Edinme Kanunu uyarınca yapılan talepler, özelge kapsamında değerlendirilmeyecektir. Söz konusu taleplerin gereği, Gelir İdaresi Başkanlığı nın ilgili birimlerince ve ilgili mevzuat çerçevesinde yerine getirilecektir. 3- ÖZELGE TAYİNİNDE YETKİLİ MAKAM 213 Sayılı VUK un 413 üncü maddesinin Maliye Bakanlığı na verdiği yetkiye istinaden, gereksiz yazışmaların önlenmesi ve işlemlerin daha kısa sürede sonuçlandırılması amacıyla özelge tayinine Vergi Dairesi Başkanlıkları, Vergi Dairesi Başkanlığı bulunmayan illerde ise Defterdarlıklar yetkili kılınmıştır. Buna göre, mükellef ve vergi sorumluları, Gelir İdaresi Başkanlığı ndan değil, doğrudan yetkili Vergi Dairesi Başkanlığı veya Defterdarlıklardan özelge talep edeceklerdir. 4- ÖZELGE TALEBİNDE BULUNABİLECEKLER Mükellefler ile vergi sorumluları, bunların mirasçıları, yetki belgesine sahip kanuni temsilcileri veya vekilleri özelge talebinde bulunabileceklerdir. Bu doğrultuda, mükellefler ile vergi sorumluları bizzat kendileri, ölüm halinde mirasçıları vaya bunların yetki verdikleri avukat, mali müşavir gibi temsilcileri ile vekil tayin ettikleri kişiler özelge talebinde bulunabilecektir. Odalar ve birlikler gibi mesleki kuruluşlar, üyelerine bildirmek üzere özelge talebinde bulunamayacak olup, özelge taleplerinin üyelerin kendileri tarafından yapılması gerekmektedir. 173

4 5- UYGULAMA ESASLARI 5.1- Özelge Talebinin Yapılacağı Yer Özelge taleplerinin, mükelleflerin gelir veya kurumlar vergisi bakımından sürekli mükellefiyetlerinin bulunduğu Vergi Dairesi Başkanlıkları ile Vergi Dairesi Başkanlığı bulunmayan illerde Defterdarlıklara yapılması gerekmektedir. Buna göre, mükelleflerin özelge talep etmelerine ilişkin bir husus meydana geldiğinde, doğrudan Maliye Bakanlığı na veya herhangi bir Vergi Dairesi Başkanlığı veya Defterdarlığa değil gelir veya kurumlar vergisi bakımından sürekli mükellefiyetlerinin bulunduğu Vergi Dairesi Başkanlıkları veya Defterdarlıklara özelge talebi için başvurabileceklerdir. Öte yandan, diğer mükellef veya vergi sorumlularının, ikametgah veya kanuni merkezlerinin bulunduğu Vergi Dairesi Başkanlıkları ile Vergi Dairesi Başkanlığı bulunmayan illerde Defterdarlıklara özelge talebi için başvurmaları gerekmektedir. Bu doğrultuda, gelir veya kurumlar vergisi gibi sürekli mükellefiyeti bulunmayan diğer mükelleflerin ise, ikametgah veya kanuni merkezlerinin bulunduğu Vergi Dairesi Başkanlıkları ile Vergi Dairesi Başkanlığı bulunmayan illerde Defterdarlıklara özelge talebi için başvurmaları gerekmektedir. Türkiye de ikametgahı veya kanuni merkezi bulunmayanların ise, Ankara, İstanbul ve İzmir Vergi Dairesi Başkanlıklarından herhangi birine başvurmaları gerekmektedir. Bu kapsamda, ikametgahı bulunmayan Türkiye de yerleşmiş sayılmayanların özelge talep etmelerini gerektiren bir durum oluştuğunda, Ankara, İstanbul ve İzmir Vergi Dairesi Başkanlıklarından herhangi birine başvurmaları gerekmektedir Özelge Talep Formu Özelge talepleri, Gelir İdaresi Başkanlığı internet sitesinde bir örneği yer alan "Özelge Talep Formu" kullanılmak suretiyle yapılacaktır. Söz konusu form kullanılmaksızın yapılacak özelge talepleri kabul edilmeyecektir. 174

5 Dolayısıyla, mükellef ve vergi sorumlularının özelge talebini Gelir İdaresi Başkanlığı internet sitesinden temin edecekleri "Özelge Talep Formu" ile yapmaları zorunlu hale gelmiştir Özelge Taleplerin Değerlendirilmesi ve Özelge Tayini Mükelleflerin İzahat Taleplerinin Cevaplandırılmasına Dair Yönetmelikte; vergi dairesi başkanlıkları ile vergi dairesi başkanlığı bulunmayan illerde defterdarlıkların özelge taleplerini, Genel Tebliğ ve Yönetmelikte belirtilen (özelge talep edilecek merci, özelge konusunun kapsamı ve özelge talep edebilecekler) usullere uygun olup olmadığı konusunda değerlendirecekleri, söz konusu usullere aykırı bir durumun olması halinde, başvuru sahibine yazılı ve gerekçeli olarak gerekli bildirimin yapılacağı, belirtilmiştir. Bununla birlikte, özelge talebinin usullere uygun yapılması durumunda, vergi dairesi başkanlıkları ile vergi dairesi başkanlığı bulunmayan illerde defterdarlıkların, konu, kapsam ve ilgili olduğu mevzuat bakımından ilk defa özelge talep edilen hususlara ilişkin olarak özelge taslağı hazırlayarak, Başkanlığa gönderecekleri ve Komisyonun onayından sonra özelge tayin edilecek ve Komisyonca onaylanmış özelgeler emsal teşkil etmek üzere Özelge Otomasyon Sisteminde bu amaçla hazırlanan emsal özelge havuzuna konulacaktır. Vergi dairesi başkanlıkları ile vergi dairesi başkanlığı bulunmayan illerde defterdarlıklar, Komisyonda oluşturulmuş özelgeler ile konu, kapsam ve ilgili olduğu mevzuat bakımından tamamen aynı mahiyeti taşıyan bir hususta özelge talebinde bulunulması halinde, Komisyon tarafından oluşturulan emsal özelge havuzunda yer alan özelgelere uygun olmak şartıyla özelge verebilir Özelgenin Hukuki Sonuçları 213 Sayılı VUK un 369 uncu maddesinde, yetkili makamların mükellefin kendisine yazı ile yanlış izahat vermiş olmaları vergi cezası kesilmeyecek hallerden biri olarak sayılmış, 413 üncü maddesinde de alacakları cevaplara göre 175

6 hareket eden mükelleflerin bu hareketleri cezayı istilzam etse dahi ceza kesilmeyeceği belirtilmiştir. Buna göre, kendisine verilen özelgeye uygun hareket eden mükellef veya vergi sorumlusuna, bu hareketleri cezayı gerektirse dahi ceza kesilmeyecektir. Ancak, mükellef ve vergi sorumlularının vergi cezasına muhatap tutulmamaları için, kendilerine verilmiş olan özelgenin, vergi uygulamaları ile ilgili işlemlerinin gerçekleşmesinden önce yapılan taleplere ilişkin olması gerekmektedir. Bir başka ifadeyle 369 ve 413 üncü maddeler itibariyle özelge, yetkili makamlarca verildiği tarihten önce gerçekleştirilen işlemlerden dolayı vergi cezası kesilmesini engellemeyecektir. Diğer taraftan, 395 Sıra No.lu VUK Genel Tebliğinde özelge kapsamında olmadığı belirtilen hallerin varlığına rağmen, idarece verilmiş olan özelgeler de 213 Sayılı VUK un 369 ve 413 üncü maddeler açısından hüküm ifade etmeyecektir. Yani, Tebliğde özelge kapsamında olmadığı belirtilen konularda, ilgili makamlarca özelge verilmiş olsa dahi özelgede belirtilen hususun cezayı gerektirmesi halinde ceza uygulanmasına engel teşkil etmeyecektir. 6- GELİR VERGİSİ KANUNU İLE BAZI KANUN VE KANUN HÜKMÜNDE KARARNAMELERDE DEĞİŞİKLİK YAPILMASINA DAİR KANUN TASARISINDA ÖZELGELERE İLİŞKİN ÖNGÖRÜLEN HUSUSLAR tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayınlanan Gelir Vergisi Kanunu ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun un 14 üncü maddesiyle 213 sayılı VUK un Yanılma ve görüş değişikliği başlıklı 369 uncu maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir. Yetkili makamların mükellefin kendisine yazı ile yanlış izahat vermiş olmaları veya bir hükmün uygulanma tarzına ilişkin bir içtihadın değişmiş olması halinde vergi cezası kesilmez ve gecikme faizi hesaplanmaz. Bir hükmün uygulanma tarzı hususunda yetkili makamların genel tebliğ veya sirkülerde değişiklik yapmak suretiyle görüş ve kanaatini değiştirmesi 176

7 halinde, oluşan yeni görüş ve kanaate ilişkin genel tebliğ veya sirküler yayımlandığı tarihten itibaren geçerli olup, geriye dönük olarak uygulanamaz. Şu kadar ki, bu hüküm yargı mercileri tarafından iptal edilen genel tebliğ ve sirküler hakkında uygulanmaz." Mükelleflerin yazılı olarak almış oldukları izahatlara ilişkin konuların sonradan tenkit konusu yapılması halinde halen vergi ziyaı cezası kesilmemekte, ancak gecikme faizi hesaplanmaktadır. Söz konusu Kanun tasarısının yasalaşması halinde bu durumlarda yetkili makamlarca gecikme faizi de hesaplanmayacaktır. Yine söz konusu Kanun tasarısının 15 inci maddesi ile 213 sayılı VUK un Mükellefin izahat talebi başlıklı 413 üncü maddesinin aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir. Mükellefler, Gelir İdaresi Başkanlığından veya bu hususta yetkili kıldığı makamlardan, vergi durumları ve vergi uygulaması bakımından müphem ve tereddüdü mucip gördükleri hususlar hakkında yazı ile izahat isteyebilir. Gelir İdaresi Başkanlığı, kendisinden istenecek izahatı özelge ile cevaplandırabileceği gibi, aynı durumda olan tüm mükellefler bakımından uygulamaya yön vermek ve açıklık getirmek üzere sirküler de yayımlayabilir. Sirküler ve özelgeler, Gelir İdaresi Başkanlığı bünyesinde, Gelir İdaresi Başkanı veya tevkil edeceği bir başkan yardımcısının başkanlığında en az üç daire başkanından müteşekkil bir komisyon marifetiyle oluşturulur. Söz konusu komisyonda oluşturulmuş sirküler veya özelgeler ile konu, kapsam ve ilgili olduğu mevzuat bakımından tamamen aynı mahiyeti taşıyan bir hususta izahat talebinde bulunulması halinde, komisyon tarafından oluşturulan sirküler veya özelgelere uygun olmak şartıyla Gelir İdaresi Başkanlığı taşra teşkilatı tarafından da özelgeler verilebilir. Sirküler ve vergi mahremiyetine ilişkin hükümler gözönünde bulundurulmak şartıyla özelgeler, Gelir İdaresi Başkanlığınca internet ortamında yayımlanır. Bu maddenin uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar Maliye Bakanlığınca çıkarılan yönetmelikle belirlenir." 177

8 Buna göre, mükellefler, Gelir İdaresi Başkanlığından veya bu hususta yetkili kıldığı makamlardan, vergi durumları ve vergi uygulaması bakımından açık olmayan ve tereddüt doğuran hususlarda yazı ile izahat isteyebilir. Gelir İdaresi Başkanlığı, bu talebi özelge ile cevaplandırabileceği gibi, aynı durumda olan tüm mükellefleri bu konuda aydınlatmak amacıyla sirküler de yayımlayabilir. 7- SONUÇ Mükellefler, vergi durumları ve vergi uygulanması bakımından belirsiz ve tereddüt doğuran konular hakkında, Maliye Bakanlığı ndan veya Maliye Bakanlığı nın bu hususta yetkili kıldığı makamlardan izahat isteyebilmektedirler. Yetkili makamlar yazıyla istenen izahatı, yazı veya sirkülerle cevaplandırmak zorundadır. Yetkili makamların cevabı doğrultusunda hareket eden mükellefler daha sonra gerçekleştirilecek incelemelerde, izahat alınan konunun tenkit edilmesi ve cezayı gerektirmesi halinde 6009 Sayılı Kanunla yapılan değişiklik öncesinde ceza kesilemiyor, ancak gecikme faizi hesaplanabiliyordu, ancak, yapılan değişiklikle yetkili makamlarca yazı ile yanlış izahat verilmesi halinde gecikme faizi de hesaplanmayacaktır. KAYNAKÇA Maliye Bakanlığı ( ). 188 Sıra No.lu VUK Genel Tebliği, Ankara. Maliye Bakanlığı ( ). 315 Sıra No.lu VUK Genel Tebliği, Ankara. Maliye Bakanlığı ( ). 395 Sıra No.lu VUK Genel Tebliği, Ankara. Maliye Bakanlığı ( ) sayılı Mükelleflerin İzahat Taleplerinin Cevaplandırılmasına Dair Yönetmelik, Ankara. Özyer Mehmet Ali(2008). Açıklama ve Örneklerle Vergi Usul Kanunu Uygulaması. Ankara : [yayl.y.] 178

9 T.C. Yasalar ( ). 213 Sayılı Vergi Usul Kanunu, Ankara. T.C. Yasalar (23/072010) 6009 Sayılı Gelir Vergisi Kanunu ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun, Ankara. 179

10 180