TMS 19 ÇALIfiANLARA SA LANAN FAYDALAR. Yrd. Doç. Dr. Volkan DEM R Galatasaray Üniversitesi Muhasebe-Finansman Anabilim Dal Ö retim Üyesi

Transkript

1 1 2. B Ö L Ü M TMS 19 ÇALIfiANLARA SA LANAN FAYDALAR Yrd. Doç. Dr. Volkan DEM R Galatasaray Üniversitesi Muhasebe-Finansman Anabilim Dal Ö retim Üyesi 199

2 12. Bölüm, TMS-19 Çal flanlara Sa lanan Faydalar 12.1 STANDARDIN AMACI Çal flanlara sa lanan faydalar standard n n amac, iflletmelerde çal - flanlara sa lanan her türlü hak ve menfaatlerin muhasebelefltirilmesini ve aç klanmas n sa lamakt r. Bu standart; Çal flanlar n sunduklar hizmetler karfl l nda gelecekte, iflletmenin çal flanlar na sa layaca fayda ve menfaatleri borç (yükümlülük) olarak muhasebelefltirilmesini; flletmenin çal flanlar na sunduklar hizmetler karfl l nda gelecekte sa layaca fayda ve menfaatleri borç (yükümlülük) olarak muhasebelefltirilmesini; flletmenin çal flanlar na sa lad faydalar karfl l nda, çal flanlar n sundu u hizmetler sonucunda ortaya ç kan ekonomik fayday kullanmas durumunda gider olarak muhasebelefltirilmesini gerekli k lmaktad r STANDARDIN KAPSAMI Çal flanlara sa lanan faydalar afla dakileri kapsar: Çal flanlara sa lanan k sa vadeli faydalar; çal flanlar n hizmet sunduklar dönemin sonundan itibaren on iki ay içinde tamam ödenecek olan faydalard r (iflten ç karma tazminat d fl ndaki). o ücret, o maafl ve sosyal güvenlik yard mlar, o ücretli y ll k izin ve ücretli hastal k izni, o kâr paylafl m ve ikramiyeler (dönem sonundan itibaren on iki ay içinde ödenebilir olanlar), o sa l k yard m, o lojman, o araç, o ücretsiz veya indirimli olarak verilen g da yard m ve di er hizmetler Çal flma dönemi sonras nda sa lanan faydalar; çal flman n (ifl akdinin) tamamlanmas ndan sonra ödenebilir hale gelen faydalard r (iflten ç karma tazminat d fl ndaki). o emekli maafl, 201

3 Seçilmifl Türkiye Finansal Raporlama Standartlar o di er emeklilik faydalar, o emeklilik sonras hayat sigortas, o emeklilik sonras sa l k yard m. Çal flanlara sa lanan di er uzun vadeli faydalar; çal flanlar n hizmet sunduklar dönemin sonundan itibaren on iki ay içinde tamam ödenmeyen faydalard r (çal flma dönemi sonras na iliflkin faydalar ile iflten ç karma tazminatlar d fl ndaki). o uzun süreli iflten ayr lmalar veya seyahat, jübile veya di er uzun süreli hizmet verme faydalar, o ifl göremezlik ödene i ve dönemin bitiminden itibaren on iki ay içinde tamam ödenmeyen kâr paylafl m, ikramiye ve ertelenmifl ödemeler. flten ç karma (k dem ve ihbar) tazminatlar ; normal emeklilik tarihinden önce iflverenin karar ile çal flan n ifline son verilmesi ve çal flan n gönüllü olarak, belli faydalar karfl l nda (k dem tazminat, ihbar tazminat vb.) iflten ayr lmaya karar vermesi. Çal flanlara sa lanan faydalar kapsam na, çal flanlar ve çal flanlar n bakmakla yükümlü olduklar kimselere sa lanan faydalar girmektedir. Bu faydalar; do rudan çal flana, efline, çocuklar na, kendisine ekonomik olarak ba l olan kiflilere veya sigorta flirketleri gibi di er taraflara yap - lan ödemeler (eflya veya hizmet sa lanmas ) fleklinde olabilir. Bir çal flan iflletmeye tam zamanl, yar zamanl, sürekli, ifl baz nda veya geçici hizmet sa layabilir. Bu Standart aç s ndan, çal flanlar ifadesi kapsam na yönetim kurulu üyeleri ve di er yönetici personel de girer STANDARDIN GET RD KLER ÇALIfiANLARA SA LANAN KISA VADEL FAYDALAR TMS 19 a göre, çal flanlara sa lanan k sa süreli faydalar gider olarak nitelendirilir ve dönemin gelir tablosunda raporlan r. Bilindi i gibi ülkemizde gerek Gelir Vergisi Kanunu gerekse Kurumlar Vergisi Kanunu, iflletmelerin ve(veya) iflverenlerin personellerine ödedi i ücret ve benzeri nitelikteki menfaatleri gider olarak muhasebelefltirmesi gerekti ini belirt- 202

4 12. Bölüm, TMS-19 Çal flanlara Sa lanan Faydalar mektedir. Bu nedenle TMS 19 ile Vergi Mevzuat uygulamalar aras nda çal flanlara sa lanan k sa vadeli faydalarda bir farkl l k bulunmamaktad r. Çal flanlara sa lanan k sa vadeli faydalar afla daki flekilde muhasebelefltirilebilir. flletmelerin özelli ine göre fonksiyonlar na göre farkl gider hesaplar kullanmak da mümkündür. / / 7...xxxxxx Giderleri... Personel Giderleri SSK flveren Paylar flsizlik Sigortas flveren Paylar Sosyal Yard mlar 360 Ödenecek Vergi ve Fonlar... Gelir Vergisi Damga Vergisi 361 Ödenecek Sosyal Güv. Kesintileri... SSK Primleri (iflçi + flveren) flsizlik Sigortas (iflçi + iflveren) 335 Personel Borçlar... Ödenecek Net Ücret fiten ÇIKARMA (KIDEM VE HBAR) TAZM NATLARI TMS 19 ile Vergi Mevzuat uygulamalar aras nda göze çarpan en önemli farkl l klardan biri çal flanlar n iflten ç kar lmas sonras nda hak kazand klar tazminatlar n muhasebelefltirilmesi ile ilgilidir. Vergi uygulamalar, çal flanlara ödenen k dem tazminatlar n n ödendi inde gider yaz lmas n kabul etmektedir. TMS 19 ise çal flanlar için ileriki tarihlerde meydana gelebilecek olas iflten ç karmalar nedeniyle her raporlama döneminde k dem tazminat karfl l ayr lmas gerekti ini ve bu k dem tazminat karfl l n n da reel iskonto oran ile iskonto edilip finansal tablolarda gösterilmesi gerekti ini belirtmektedir. Bir baflka ifadeyle, TMS 19 k dem tazminat ndan do an yükümlülü ün gelecek dönemlere ait oldu unu dikkate alarak, k dem tazminat yükümlülü ünün muhasebelefltirilmesini uygun görmektedir 203

5 Seçilmifl Türkiye Finansal Raporlama Standartlar TMS 19 Çal flanlara Sa lanan Faydalar standard na göre k dem tazminat karfl l hesaplan rken, netinin reel iskonto oran n verece i, tahmini bir enflasyon ve faiz oran beklentisi ile uygun bir iskonto oran belirlenmelidir. Bulunacak olan reel iskonto oran gelecekte ödenecek k - dem tazminat yükümlülüklerinin bilanço tarihi itibariyle bugünkü de- erlerinin hesaplanmas nda kullan lmal d r. ste e ba l iflten ayr lmalar neticesinde ödenmeyip, iflletmede kalacak olan k dem tazminat tutarlar n n tahmini oran da, karfl l k hesaplamalar nda dikkate al nmal d r. K dem Tazminat karfl l k tutar flu flekilde hesaplan r; K dem Tazminat Karfl l = Tam Yükümlülük Tutar x 1+Enflasyon Oran 1+Faiz Oran Emeklili e Kalan Gün Say s /365 Örnek 1: (K dem Tazminat Karfl l Ay rmayan flletme) TBS ticaret iflletmesinin 2 personeli bulunmaktad r. flletme bu personeller için herhangi bir k dem tazminat karfl l hesaplamamaktad r. Bu durumda iflletme Vergi Mevzuat gere i, ileriki tarihlerde meydana gelebilecek olas iflten ç karmalarda ödeyece i k dem tazminat tutar n gider olarak o y l n finansal tablolar na alacak ve vergi matrah ndan düflecektir. flletme tarihli bilançosunu TFRS ye göre haz rlarken, dönem bafl bilançosunu da ( bilançosunu karfl laflt rmak amac yla) düzeltmelidir. flletme tarihinde bu iki personeli için birikmifl toplam TL k dem tazminat yükümlülü ü oldu unu belirtmifltir. ENFLASYON ORANI 0,06125 FA Z ORANI 0,12 REEL SKONTO ORANI 0,0525 TAM YÜKÜMLÜLÜK EMEKL L E SKONTOLANMIfi KALAN GÜN KIDEM TAZM NATI 1.çal flan çal flan Toplam

6 12. Bölüm, TMS-19 Çal flanlara Sa lanan Faydalar 2006 y l nda çal flanlar ifllerine devam etmektedir tarihinde enflasyon ve faiz oran beklentilerinde bir de ifliklik olmam flt r. ENFLASYON ORANI 0,06125 FA Z ORANI 0,12 REEL SKONTO ORANI 0,0525 TAM YÜKÜMLÜLÜK EMEKL L E SKONTOLANMIfi KALAN GÜN KIDEM TAZM NATI 1.çal flan çal flan Toplam Yap lan hesaplamada çal flanlara ait toplam TL k dem tazminat yükümlülü ünün (tam yükümlülük) iskonto edilmifl de eri TL dir tarihli finansal tablolar TFRS ye göre haz rlan rken, bu zamana kadar hiç k dem tazminat yükümlülü ü ay rmam fl olan iflletmenin, tarihindeki iskonto edilmifl TL k dem tazminat yükümlülü ü bilançoya al n r. Bu yükümlü ün TL si geçmifl y llara aittir ve TL si de cari döneme aittir. Bunlara göre tarihinde yap lacak olan TMS düzeltme kayd flu flekildedir: 31/12/ Genel Yönetim Giderleri Geçmifl Y llar Karlar veya Geçmifl Y llar Zararlar 472 K dem Tazminat Karfl l klar Yap lan bu düzeltmeye ve muhasebe kayd na iliflkin Vergi Mevzuat ndaki de erleme hükmü ve TMS 19 daki de erleme hükmü aras ndaki fark sonucunda, iskonto edilmifl K dem Tazminat Yükümlü ü nedeniyle, cari dönemde ertelenmifl vergi alaca ortaya ç kaca da unutulmamal d r. 205

7 Seçilmifl Türkiye Finansal Raporlama Standartlar Örnek 2: (Her Y l K dem Tazminat Karfl l Ay ran flletme ) ABC A.fi., her raporlama döneminde k dem tazminat karfl l n tam yükümlülükleri esas alarak ay rmakta ve her y l gider olarak kaydetti i bu tutarlar da Kurumlar Vergisi'nin hesaplanmas nda, ticari kardan mali kara geçiflte Kanunen Kabul Edilmeyen Gider olarak matraha ilave etmektedir. fiirketin ve tarihli bilançolar ndaki K - dem Taminat Karfl l k tutarlar ve di er varsay mlar afla daki gibidir K dem Tazminat Karfl l klar Örne imizde; flirketin 6 ayl k faaliyet döneminde TL genel yönetim gideri oldu u, geçmifl y llar zarar n n TL oldu u, ve tarihlerinde flirket çal flanlar n n de iflmedi i varsay lm flt r. TMS 19 göre her çal flan için k dem tazminat tutar flu flekilde hesaplan r; K dem Tazminat Karfl l = Tam Yükümlülük Tutar x 1+Enflasyon Oran 1+Faiz Oran Emeklili e Kalan Gün Say s /365 ENFLASYON ORANI 0,06125 FA Z ORANI 0,12 REEL SKONTO ORANI 0,0525 TAM YÜKÜMLÜLÜK EMEKL L E SKONTOLANMIfi KALAN GÜN KIDEM TAZM NATI 1.çal flan çal flan çal flan çal flan çal flan Toplam

8 12. Bölüm, TMS-19 Çal flanlara Sa lanan Faydalar Bu hesaplamalara göre flirket; TMS 19 a göre TL k dem tazminat karfl l ay rmas gerekirken, TL k dem tazminat karfl l ay rm fl yani TL ( TL TL) iskonto etmesi gerekirken bu iskonto ifllemini yapmay p tam yükümlülük tutarlar kadar karfl - l k ay rm flt r. Bu durum flu flekilde muhasebelefltirilmifltir: (a) 30/06/ K dem Tazminat Karfl l klar Geçmifl Y llar Zararlar Ayn flekilde tarihinde de flirket taraf ndan tam yükümlülük tutarlar kadar ayr lan k dem tazminat karfl l klar düzeltmeye tabi tutulmufltur tarihinde TMS 19 a göre hesaplama yap l rken, enflasyon ve faiz oranlar nda bir de ifliklik beklenmemektedir. Bu nedenle de hesaplamalarda enflasyon ve faiz oran ayn kabul edilmifl ve afla daki hesaplama yap lm flt r: ENFLASYON ORANI 0,06125 FA Z ORANI 0,12 REEL SKONTO ORANI 0,0525 TAM YÜKÜMLÜLÜK EMEKL L E SKONTOLANMIfi KALAN GÜN KIDEM TAZM NATI 1.çal flan çal flan çal flan çal flan çal flan Toplam fiirket haz rlad gelir tablosunda faaliyet dönemine iliflkin TL ( TL TL) yi genel yönetim giderleri hesab na k dem tazminat karfl l k gideri olarak kaydetmifltir. Daha önce yap lan bu kayd hat rlamakta fayda vard r. 207

9 Seçilmifl Türkiye Finansal Raporlama Standartlar (b).. /.. / Genel Yönetim Giderleri K dem Tazminat Karfl l klar K dem tazminat karfl l n n yeniden hesaplanmas neticesinde flirketin dönemde TL ( TL TL) k dem tazminat karfl l k gideri ay rmas gerekti i ortaya ç km flt r. Bu durumda flirket TL (6.350 TL TL) fazla k dem tazminat karfl l k gideri olarak kaydetmifltir. Yap lmas gereken kay t flu flekildedir; (c ) 30/06/ K dem Tazminat Karfl l klar Genel Yönetim Giderleri K dem tazminat karfl l hesaplamas ile ilgili yeniden hesaplamalar ve TMS 19 a uygun düzeltmeler sonucunda ilgili hesaplar n durumu afla daki gibidir: 472 K dem Tazminat Hesab (a) (c) (b) Geçmifl Y llar Zararlar Hesab (a) Genel Yönetim Giderleri Hesab (c ) (b) fiirketin TL geçmifl y llar zararlar de il de TL geçmifl y llar karlar olsayd tarihli düzeltme k dem tazminat hesab ile geçmifl y llar karlar hesab aras nda yap lacak olup, tarihli düzeltme ifllemi ise bir de ifliklik arz etmeyecektir. Buna göre muhasebe kayd flöyle olacakt r; (a) 30/06/ K dem Tazminat Karfl l klar Geçmifl Y llar Karlar

10 12. Bölüm, TMS-19 Çal flanlara Sa lanan Faydalar (b).. /.. / Genel Yönetim Giderleri K dem Tazminat Karfl l klar (c ) 30/06/ K dem Tazminat Karfl l klar Genel Yönetim Giderleri K dem Tazminat Hesab (a) (c) (b) Geçmifl Y llar Karlar Hesab (a) Genel Yönetim Giderleri Hesab (c ) (b) Yukar da yap lan muhasebe kay tlar standarda uygun biçimde finansal tablolara yans t lmal d r. Bilançodaki birikmifl kar veya zararlar (geçmifl y llar da t lmam fl karlar veya geçmifl y llar zararlar ) düzeltilmifl de eri ile yer almal d r. Ayr ca özsermaye de iflim tablosunda da birikmifl kar veya zararlar n (geçmifl y llar da t lmam fl karlar veya geçmifl y llar zararlar ) aç l fl (devir) tutarlar düzeltilmeli ve düzeltmeler özsermaye de iflim tablosunun içerisinde ayr bir sat r ya da sütun olarak gösterilmelidir. fiirket, yap lan bu düzeltmeleri Mali Tablolar Önemli Ölçüde Etkileyen ya da Mali Tablolar n Aç k, Yorumlanabilir ve Anlafl labilir Olmas Aç s ndan Aç klanmas Gerekli Olan Di er Hususlar dipnotunda afla daki ifadeye benzer flekilde aç klamal d r: fiirketin tarihi itibariyle ve önceki dönemlere iliflkin k - dem tazminat karfl l klar TMS 19 a göre yeniden hesaplanm fl ve dönemine ait TL lik tutar faaliyet giderleri ile, tarihi ve öncesine ait TL lik tutar ise geçmifl y llar zararlar (veya geçmifl y llar karlar ) hesab ile TMS 19 a göre düzeltilmifltir. Düzeltmeler karfl laflt rmal olarak haz rlanm fl finansal tablolara yans t lm flt r. 209

11 210 K dem tazminatlar n n muhasebelefltirilmesinde, Vergi Mevzuat ve TMS 19 aras nda fark bulundu undan dolay hesaplanan k dem tazminat yükümlülükleri için ertelenmifl vergi hesaplanmal d r.