Seçme Röportajlar ABDULLAH ÖCALAN. Onbinlerce İnsan Ölmesin. Abdullah Öcalan. Cilt-III. WeŞanen SerxWebûn 84

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "Seçme Röportajlar ABDULLAH ÖCALAN. Onbinlerce İnsan Ölmesin. Abdullah Öcalan. Cilt-III. WeŞanen SerxWebûn 84"

Transkript

1

2 Abdullah Öcalan Seçme Röportajlar Cilt-III ABDULLAH ÖCALAN Seçme Röportajlar Cilt-III Onbinlerce İnsan Ölmesin Doğu Perinçek'in Ümit Sezgin Güneri Cıvağolu/Ramazan Öztürk Rafet Ballı Soner Ülker Yeni Asır Gazetesi WeŞanen SerxWebûn 84

3 abdul lah ÖCa Lan Seçme Röportajlar-Cilt-III Weşanên Serxwebûn: 84 İÇİndekİLer Önsöz... 7 eylemimiz gerçeğin ve demokrasinin sesidir (Doğu Perinçek)... 9 kürtler demokrasi ve özgürlüğü fethetme sürecinde (Ümit Sezgin) birin ci baskı: Ocak 1996 kendisi için iyi ve güzel olana kürt halkı karar versin (Güneri Cıvaoğlu/Ramazan Öztürk) Pkk kürdistan tarihinde yepyeni bir olaydır (Rafet Ballı) kürt hal kı nın dev rim yap ma hak kı nı so nu na ka dar kul la na ca ğız (Soner Ülker) Çok haklı ve insani haklar için mücadele veriyoruz (Yeni Asır Gazetesi)

4 Ö n s ö z PKK dü şün sel ya şam ve pra tik te, yıl lar son ra ne ola ca ğı ko nu sun da, yıl lar ön ce sin - den çok id di a lı ta sa rım lar ve ön gö rü ler de bu lun muş tur. Kür dis tan, Ortadoğu ve Türkiye için, ke sin id dia içe ren he def ler or ta ya koy muş tur. Ne yin ya şa na ca ğı nı, ta ri hin na - sıl ola ca ğı nı çok ön ce den be lir le miş, aslında ön ce den ta ri hin çer çe ve si ni çiz miş-yaz mış - tır. Bu an lam da PKK'de ta rih, bu gü nü bi linç li ya şa mak tan da öte ye as lın da ya rı nın na - sıl ya şa na ca ğı nın kes ti ril me si, ya rın için bir ya şam çer çe ve si nin çi zil me si olu yor. PKK, biz zat ya şa mın pra ti ği için de ken di ni oluş tur muş bir ör güt len me, bir ya şam di sip li ni dir. Adeta çö zü mün fır tı na laş mış bi çi mi dir. Ya şam da, pra tik te, tem po da her za man bü yük bir sı nıf mü ca de le si veren bir gerçekleşme tarzına sahiptir. Her tür lü bul - gu la rı, po li tik pers pek tif le ri ta rih bi lin ciy le bü tün le şen böy le si bir zen gin lik içe ri sin de, ya şa mın ve sa va şı mın ger çek li ği içe ri sin de ge li şi yor. Uy gu la dık ça zen gin leş ti ri li yor. Bu an lam da PKK doğ ru la rı uy gu la dık ça, on la rı ya şa mın can lı pra ti ği ile kar şı kar şı ya ge - ti rin ce an la şı la bi lir olu yor. Sa de ce doğ ru la rı uy gu la mak ve sü rek li lik de de ğil, za fe re yö ne lik so nuç alı cı bir sa va şı mın ge liş ti ril me si ni esas alı yor. Bu bir fel se fe dir, bir dün - ya ya rat mak tır, za ten tan rı sal laş mak tan Başkan APO'nun kas tet ti ği ger çek lik de bu dur. PKK or ta ya çı kı şın da ele alıp de ğer len di re bi le ce ği tek olum lu luk Kürdistan'da ya şa - nan de rin çe liş ki ler di. Hiç bir şey PKK için ger çek ler den, özel lik le de rin çe liş ki le rin ürü nü olan ger çek ler den da ha ge liş ti ri ci, da ha güç len di ri ci ol ma dı. İş te, PKK bu çe liş ki le ri doğ - ru bir ta rih yo ru mu na sa hip ola bil di ği için çö züm le di. Bu te mel de Kürdistan'da dö nü şü - mü sağ la ya cak olan di na mik le ri açı ğa çı ka ran ve bu di na mik le ri ha re ke te ge çi ren bir güç ol du. Bu nu ya par ken bir red ha re ke ti ol ma yı esas al dı. Ken di si ni sö mür ge ci lik ten, onun yan sı ma sı olan her tür lü gö rüş ler den ko pa ran, böy le ce dü zen dı şı lı ğı nı ka lın çiz gi le riy le çi zen bir ide o lo jik-po li tik hat tı ve sa va şım bi çi mi ni önü ne koy du. Çe liş ki le ri çö züm le yi ci ve çe liş ki le rin ar dın da ki di na mik le ri açı ğa çı ka ran bir güç ola rak PKK; olum suz gi di şat için de en ufak bir olum lu lu ğu ve ba şa rı im ka nı nı ya ka la - yıp bu ra dan yo la çı ka rak bü yük so nuç la ra ula şı yor. Öz ce si kü çük, mü te va zi baş lan gıç - lar dan, ba şa rı im kan la rın dan, bü yük so nuç lar or ta ya çı kar ma ha re ke ti olu yor. Bu, tam da di ya lek tik ge liş me nin ken di ni ifa de eden bir ge li şim çiz gi si dir. Her se fe rin de ken di ni ye ni den üre ten, yap tı ğı işi, ey le mi, sa va şım ala nı nı ve sa va şı mı nı, ör güt lü lü ğü nü, her dö nem ge niş le me si ne ve de rin le me si ne ge liş ti ren bir ge li şim çiz gi si dir. Adeta he le zo nik bir yay gi bi her kıv rı mın da ça pı bi raz da ha bü yü yen da i re ler den oluş muş bir ge li şim çiz gi sin den söz et mek te yiz. Çe liş ki le ri çö züm le me, di na mik le ri açı ğa çı kar ma gü cüy le PKK günümüz Türkiyesi ve Kürdistan'ında bir ay dın lan ma ve ay dın lat ma ha re ke ti ol muş tur. PKK'nin ku cak la dı ğı Kür dis tan ve Kürt hal kı bu gün ta ri hin en bü yük ay dın lan ma sı nı ya şı yor. Ama bu ay nı za - man da ay dın lat ma de mek olu yor. PKK, tıp kı bir pro jek tör gi bi ka ran lı ğın üze ri ne gi di yor ve çe liş ki le rin ar dın da ki güç le ri, bun la rın or ta ya çı kar dı ğı her ge liş me yi ne den-so nuç iliş - ki le ri ni açı ğa çı ka ra rak or ta ya ko yu yor. Çok la rı nın yap tı ğı gi bi top lum sal bo zuk luk la rı 6 7

5 eleş tir mek le ye tin mek ye ri ne, bu bo zuk luk la rın ne den le ri ne yö ne len ve açı ğa çı ka rıp de şif - re eden bir ha re ket tar zı nı esas alı yor. Kürt in sa nı nı ve Kürdistan'daki sö mür ge ci li ği çö - züm le dik çe bun la rı ya ra tan ar dın da ki ger çek li ği de, ya ni TC sö mür ge ci li ği ni de çö züm lü - yor. Sa vaş bo yut lan dık ça çö züm le me de rin le şi yor ve böl ge de ki en ge ri ci güç ola rak TC ge ri ci li ği nin ar dın da ki ulus la ra ra sı ge ri ci güç ler açı ğa çı ka rı lı yor, teş hir edi li yor. Aslında 1996 ya da 1997'ye girdiğimiz şu sıralar Türkiyesi'ne baktığımızda PKK'nin nasıl bir bir etki veya karanlıktaki gerçekleri ortaya çıkardığını görmekteyiz. İşte, elinizdeki Seçme Röportajlar Cilt-II adlı eser 1990'lı yıllar Türkiyesi, Ortadoğu ve Kürdistan'ınını derin yönleriyle anlatıyor. Seçme Röportajlar'da sadece 1990'lı yıllar Türkiyesi ve Kürdistan'ı değil, o günlerden bugünler görülüyor ve kalın çizgilerle bunlar açık bir şekilde dile getiriliyor. PKK Genel Başkanı Abdullah ÖCALAN yol da ş ile 1991 yı lın da yapılan röportajların önemli bir kısmı yeniden redaksiyondan geçirilerek ki tap ha li ne ge ti ril di. Biraz da geçiken bu kitap o günler ve hâlâ bugünler Türkiyesi ve Kürdistan'ında gerçekleşmekte olan birçok olaya önemli bir perspektifler sunmaktır. Sadece perspektifler değil, elinizdeki kitapta günümüz Ortadoğu, Türkiye ve Kürdistan sorunu başta olmak üzere birçok soruna çözüm önerileri sunulmaktadır. Aynı zamanda yukarıdaki satırlarda ifade etmeye çalıştığımız PKK ve Önderlik tarzının gerçekleşmesini de bu röportajlar serisinde görmek mümkündür. Yine PKK'nin siyasal taktiklerini gerçekleştirme ve Türkiye gündemine yönelik siyasal müdahaleleri, Körfez krizi süreciyle gelişen olaylar, yine Ortadoğu ve Türkiye halklarına çağrılarını da kapsayan bu değerlendirmeler aynı zamanda önemli bir belge, adeta bir hazine niteliğini de taşımaktadır. PKK Genel Başkanı Abdullah ÖCALAN yoldaş ile şimdiye kadar dünyanın birçok bölgesinden çeşitli gazeteciler röportajlar yaptılar. İlk ve kapsamlı röportajlardan günümüze kadar bu tür röportajlar çok büyük bir yoğunlukla sürmektedir. Büyük çoğunlukla yayımlanan röportajlar, yayımlandıkları her yerde önemli yankılar yarattı ve ilgi gördü. Fakat bu süreçlerde PKK Genel Başkanı Abdullah Öcalan yoldaşla yapılan kimi röportajlar da halklarımıza ulaşmaması için genelkurmaylık tarafından engellendi. Yine kimi röportajlar üzerinde oynanarak gündem saptırılmaya, ya da yeni gündemler yaratılmaya çalışıldı. Kimileri ise yapılan röportajları ga ze te ci lik mes le ği nin il ke le rin - den uzak laş ma pa ha sı na, dev le tin mev cut po li ti ka sı na hiz met ede cek, ka fa la rı bu lan dı - ra cak tarzda tahrifata uğratarak yayınladılar. Değerli İsmail Beşikçi Hoca'nın deyimiyle basın, MİT'in bir şubesi gibi çalıştı ve böylesi çar pıt ma lar la, rö por ta jları ol du ğun - dan fark lı yan sıt tı. Seçme Röportajlar; yakın dönem Ortadoğu, Türkiye ve Kürdistan'ınını daha iyi anlamak ve tanımak için tarihsel perspektifler veren önemli bir kaynak. Herkesin mutlaka okuması gereken bu kitabı kamuoyuna sunuyoruz. Weşanên Serxwebûn eylemimiz gerçeğin ve demokrasinin SeSİdİr (*) (*): 2000'e Doğru der gi si adına doğu Perinçek'in, PKK Ge nel Baş ka nı ab dul lah Öca lan yol daş ile 1991 ta ri hin de yap tı ğı bu rö - por ta jın bütünü kitap halinde daha önce Kaynak yayınları tarafından ya yım lan mış tı. Tekrar rö por ta jın ta ma mı üze rin de re dak si yon ya pıp ya yı na ha zır la dık ve oku yu cu ya su nu yo ruz. Weşanên Serxwebûn 8 9

6 do ğu Pe rin çek: 2000 e Doğ ru ya böy le bir ola nak ver di ği niz için çok te şek kür ede riz. Sık sık ga zete le rin man şet le ri ne çı kı yor - su nuz. Do lay sıy la top lu mun bü tün ke sim le ri si zi me rak edi yor ve il giy le iz li yor. Çe şit li kay nak lar, hak kı nız da çok çe şit li ha ber ler ya yın lı yor lar. Biz is ti yo ruz ki, ka mu o yu si zi siz den din le sin. Bu gün ge lip Tür ki ye nin gün de mi ne otur du nuz. Bu gün de me, söy len di ği gi bi yal nız kan ve göz ya şı mı ge tir mek is ti yor su nuz? Tür ki ye nin de mok ra si sü re ci ni na sıl ve ne yön de et ki le ye cek si niz? Bun la rı ko - nu şa ca ğız. ab dul lah Öca lan: Her şey den ön ce, için den geç ti ği miz ve ol - duk ça zor luk lar la do lu bu dö nem de, bu ra ya ka dar lüt fet ti ği niz için te şek kür le rim le baş la mak is te rim. Şah sı nız da baş ta Tür ki ye hal kı ol mak üze re ay dın la rı na, dev rim ci güç le ri ne bir an lam da ra por sun - mak is ti yo ruz. Bu ne den le ge li şi ni ze yük sek bir de ğer biç tik. Bur ju va ba sı nı, ay rı lık çı or ta ma kan, göz ya şı bi rik tir di ği mi zi ade ta ku lak la rı sa ğır eder ce si ne her gün tek rar lı yor. Bu çar pıt ma la ra bir öl çü de açık lık ka zan dır mak ge re ki yor. Ken di siy le ay rıl maz, or - tak kur tu luş so run la rı mız ol du ğu na inan dı ğı mız Tür ki ye hal kı na doğ ru bil gi le ri ver mek is ti yo ruz. Tür ki ye nin ay dın lan ma sü re ci için de ken di ger çek le ri mi ze uzan - dık. Onu bu gün bir sa va şın gü cü ne dö nüş tür dük. Mü ca de le mi zin bir an lam da Tür ki ye nin ay dın lan ma ve öz gür lük ha re ke ti nin bir par ça sı ola rak de ğer len di ril me si bü yük önem ta şı yor. Bir gö rüş me de şu nu söy le miş tim: Bu ey lem ler ger çe ğin se si dir. Ge ril la eşit tir, Tür ki ye de de mok ra si ye na sıl gi di lir; bu na bir çağ rı se si dir. Halk la rın eşit, öz gür iliş ki le ri ne na sıl gi di lir; bu na bir çağ rı se si dir. Ba ğım sız lık ve öz gür lük, halk la rı mız için na sıl sağ la nır? Bu na bir da ve tiy dir. Bu gün PKK, ne fes ne fe se in san so yun dan bi te - bi le cek en bü yük fe da kar lık, ce sa ret ve bi lin cin yo ğun laş ma sı dır

7 Bü tün gü cü müz le si ze ger çek bil gi ler ve re ce ğiz. Ka mu o yu na yan - sı tıl dı ğın da, ol duk ça doğ ru bir te mel de ay dın lan ma, da ha doğ ru bir yar gı, tar tış ma ve ba zı so nuç la ra git me müm kün ola bi le cek tir. Bu na tek rar tek rar he pi mi zin ih ti ya cı ol du ğu na ina nı yo rum. Baş ta emek çi halk ke sim le ri ol mak üze re ay dın la rın ve hat ta uy gu la dık la rı bas kı ve şid de te sı nır ta nı ma yan ege men le rin bi le bu na ih ti ya cı var. İna nı - yo rum ki, söy le dik le rim, uy gun sa vaş ku ral la rı na yö nel me le ri ne de hiz met ede ce ği için, on la ra da iyi bir me saj ola bi le cek tir. Tür ki ye hal kı nın öğ ren mek is te di ği ko nu lar var. Öz gür lü ğe ve bir li ğe gi di şin so run la rın çöz mek için ger çek le ri bil mek du ru - mun da. He pi miz doğ ru bil gi al ma hak kı na sa hip ol ma lı yız. Tür ki ye nin de mok ra si güç le ri bu hak kı ha ya ta ge çir mek için mü ca de le edi yor. Bu ke sin. De mok ra tik mü ca de le önem li bir ge rek si nim dir. Doğ ru ha ber al ma, kay na ğın dan ha ber al ma önem li dir. Halk her gün ken di ege men sı nıf la rı nı din li yor sa, bi zi de din le ye bil me li dir. Aile ve aşiret ile böbürlenmekten nefret ederim Ço cuk lu ğu nuz dan bu ya na si zi ya ra tan, ki şi li ği ni zi bi çim len - di ren et ken ler ne ler? Ço cuk lu ğum dan be ri ken di za yıf lı ğım da, ger çe ğim den kop tum. Bu bir ulus ve sı nıf ger çek li ği dir. Bu ger çek lik, son de re ce öl çü süz, ol duk ça güç süz, za yıf ve hat ta hiç lik do lu dur. Hem ulu sal hem top - lum sal an lam da, ilik le ri mi ze ka dar bu nun iş le di ği ni gö rü yo rum. Ço cuk lu ğum da bu nu te la fi et mek için ça lı şı yor dum. Üre tim de ça - lış ma bu du ru mu faz la kur tar mı yor. Onun için oku ma ya önem ve ri - yo ruz. Da ha faz la oku mak. İl ko kul la ye tin me mek ve or ta öğ re tim le da ha da üst se vi ye ye sıç ra ma ya ke sin is tek var. Oku ma da bir say - gın lık tes pit et me ola yı söz ko nu su. O sa ye de ba zı çe liş ki le ri ya ka - la ya bil me ye inanç var. Top lum sal sta tü yü bi raz de ğiş tir me is te ği var. Ve bu ke sin. Ba kın bu ra da kök lü bir yan lış lı ğa dü şü lü yor. Res mi Türk po li ti - ka sı, Kür dis tan da ki okul sis te min de ta ma men in kar te me lin de asi - mi las yo nu ge liş ti ri yor. Bu na kat la nır san, ulu sal kö ken le rin den ko - pa rak bir me mur olur sun. Ken di ulu sal de ğer le rin le bir gü zel sa va - şır san ve emek çi hal kı nı ezer sen, yük sel me şan sın da ha da faz la! Ben de git tik çe bu duy gu oluş tu. Ay dın lan ma ge liş ti. Ör ne ğin bir me mur ol ma yo lun da me sa fe al man için, kö ken le rin den ko pa cak - sın, in kar ede cek sin, unu ta cak sın ve anan-ba ban dan uta na cak sın. Ve bir da ha dön me me ce si ne bı rak man ge re kir bü tün her şe yi ni. Ve ya on la rı da ken di ya nın da yü rüt men ge re kir. İş te böy le bü yük bir yol ay rı mı kar şı sın da dü şün düm. İlkin di ğer le ri gi bi dev rim ci lik yap ma dım. O za man siz ler taş kın - lıy dı nız, pat la ma lıy dı nız. Ör ne ğin Dev- Genç ha re ke ti ni bi li yo rum. Be nim öy le bir sti lim yok tu. Çok du yar lı bi çim de me sa jı an la ma ya ça lış tım. Ne dir o gü rül tü, kor ku yor du nuz. Kon fe rans ve rir ken çat çat eli ni zi ma sa la ra vur ma nız dan an la şı lı yor du. Za man za man si - lah sı kı lı yor du. Bun la rı iyi iz li yor dum, çok iyi gö rü yor dum. Yü rü - yüş ler ya pı lı yor du, yü re ğim tıp tıp edi yor du. Aca ba çok kork tu - ğum için mi san mı yo rum. Ben, o za man bu iş le rin bi raz da ha de ği - şik yü rü me si ge re ği ni duy du ğum için böy ley di yıl la rın da An ka ra day dım. Si ze An ka ra ya ge li şi mi an - la ta yım. Be nim için çok önem li. Çün kü An ka ra ya ilk kez ge li yo - rum. Oto bü se bin miş tim, tek ba şı ma. Tes sa dü fen ya nım da, An ka - ra ya ge len öğ ret men gi bi bi ri var dı. Kent uy gar lı ğın dan ha ber siz - dim. An ka ra ya Ta pu Ka dast ro Mes lek Oku lu nun im ti han la rı na gir mek için ge li yor dum. Öğ ret me ne da ya na rak ba zı ad res le ri bul - ma ya ça lı şa cak tım. Bu yüz den ade ta ete ğin den tu tu nu yor dum. Ulus ta Ata türk hey ke li nin ya nın dan geç tik. Hâlâ unu ta mam. Bak bak bu hey ke le, bu ne adam dır di yor dum da bir adım da ha ata rak, sa nı rım İm ran Ök tem in ce na ze tö re ni ne, ya ni yü rü yü şü ne ka tıl dım. Bu yü rü yüş bi zim oku lun önün den ge çi yor du. Yü rü yü şe öy kün düm. Yü rü yüş çü le rin ya nı na git tim. Ak tif bir ka tı lım cı de ğil dim. Ama ne bi çim bir yü rü yüş dü - ze ni dir di ye git tim. Ta bii ki, on dan ön ce ba zı ça ba la rım var. Ta pu Ka dast ro Oku - lu nday ken, na maz da kı lar dım. Mal te pe Ca mi si çok ya kın ol du - ğun dan, o ca mi de na maz kıl dı ğı mı ha tır lı yo rum. Ve hat ta ora da mil

8 li yet çi ve din ci te mel de kon fe rans lar ge liş ti ril di. Ne cip Fa zıl Kı sa - kü rek in ba zı kon fe rans la rı na git tim. Ko mü nizm le Mü ca de le Der - ne ği nin dü zen le di ği Re fik Kor kut un kon fe rans la rı na da git tim. Ya ni az kal sın si zi Türk mil li yet çi si ya pa cak lar dı. Ha yır! Bu gün Türk İs lam sen te zi de ni li yor. Bu nun o ko şul - lar da iyi bir iz le yi ci siy dim. Ama bir yan dan da Kürt çe ko nu şu yor su nuz. - Irak tan ba zı ses ler ge li yor. Bar za ni ha re ke ti nin ön der du ru mu var. Ve tek rar ayak lan ma söz ko nu su dur dan be ri Kürt lük tar - tı şı lı yor. Onu git tik çe be nim si yo rum. Yi ne so lun ayak ses le ri, ya vaş ya vaş oku lun içi ne ka dar ge li yor. İş te İm ran Ök tem in ce na ze tö re ni tam oku lun önün den geç ti. Ar tık git tik. Ön ce tit rek tit rek adım lar la te mas et me ye ça lı şı yo rum. Bir ba kı yor sun ben de bir gru bun ar ka sı - na ge çip yü rü yüş çü olu yo rum. O, ar tık ti pik bir dö nü şüm anı dır. Yü rü yüş çü ola yım mı ol ma ya yım mı, ba na yer var mı, yok mu? Ar - tık bir yer den bir ye re sıç ra ma dır bu. Ya ni, bir yar gı tay baş ka nının, la ik ve de mok rat bir yar gı cın ce na ze me ra si min de bir dö nü şüm olu yor. Ta ma men! Ruh ha li böy le. Na maz da yım. Türk-İs lam sen te zi - nin kon fe rans la rın da yım. Di ğer yan dan bu na da açı ğız. Kürt lük duy gu la rım var ve ona da ge li yo rum 1969 la ra gi riş böy le dir. Ta bii da ha son ra ter cih, mark sizm-le ni niz me ya pı lır. Sos ya liz min Al fa be - si eli me al dı ğım ilk kla sik tir. Hu ber man ın - Evet oku dum. Oku du ğum da, yas tı ğı mın al tı na koy dum ve bu iş bu ra da bi ter de dim. Sa nı rım 1969 du. Ve bi lim sel sos ya liz mi ter cih ke sin leş ti. O gün sos ya liz min Tür ki ye de sağ lık lı bir par ti eliy le otur tul ma dı ğı bi li ni yor. Mü ca de le ye akan genç li ği ko ru ya cak, kol - la ya cak ve yü rü te cek par ti yok tu. Ve ta bi genç li ğin he ye ca nı had saf ha day dı. Ma dem ki şi li ği ni zi açı yo ruz, sı nıf sal kö ke ni niz ne dir? Ta bii bu nun la ya kın bağ lan tı lı dır. Ta ma men yok sul köy lü kö - ken. Hat ta pa muk top la dı ğı mı ha tır la rım. Yol ma yol du ğu mu ha tır la - rım. An tep te or ta o ku lu ku ru ek mek le git ti ği mi bu za ma na ka dar ha tır la rım. Pe ki yok sul köy lü ai le sin den gel me ni zin se rü ve ni niz de bir ro - lü var mı? Eğer biz bir ağa ve ya eş raf ai le sin den gel sey dik ve var lık lı ol - say dık, ke sin lik le bu dü şün ce ye yö nel mez dik. Çün kü tat min ol muş - sun, çün kü bas kı la rı pek du ya maz sın. Tat mi n, se ni bir güç ara yı şı na it mez. Ai le de ya şa nan bü yük güç süz lük; en ufa cık bir bas kı ya kar şı ta vır ge liş ti re me mek, sa na güç süz lü ğü ilik le ri ne ka dar his set ti ri yor. Bir de aşi ret-fe o dal iliş ki ler çer çe ve sin de güç ol ma şan sı yok. Çün - kü ai le de böy le bir güç yok. Ai le va sı ta sıy la güç le ne mi yor su nuz. Ai le va sı ta sıy la güç len me nin ne ola ca ğı var, ne de an la mı. İş te, bu - ra da ulu sal ve sı nıf sal öl çek le re doğ ru yö ne li yo ruz ve tır man ma ge - re ği du yu yo ruz. Böy le ce ulus ve sı nıf kav ram la rı da ha an lam lı ge li - yor. Aşi re tim ve bü yük da yı la rım ol sa (bun lar is ten mez de ğil, is te - nir), fa kat bun lar la an cak çok sı nır lı ba zı amaç la ra ka vu şu la bi lir. Bu ağır güç süz lük or ta mı nın bi zi, da ha bü yük güç le ri çağ rış tı ran kav - ram la ra gö tür dü ğü nü ra hat lık la be lir te bi li rim. Sı nıf, ulus, hat ta en - ter nas yo na lizm kav ram la rı da ha faz la gü cü çağ rış tı ran, mey dan da koş tu ran ol gu lar dır. Aşi ret te me lin de bir çı kış ola na ğı bu lun ma dı ğı nı o za man, er - ken den gö rü yor su nuz. Çok er ken den bu nun bi lin ci ne ula şı yo rum. Ai lem kuv vet li dir çar pık lı ğı na düş me den ulus ve sı nıf kav ra mı na ula şı yo rum. Aşi ret ve ai le ol gu su nun üze ri niz de ki et ki le ri ne ler dir? Aşi re te ve hat ta böl ge ci li ğe sa rıl ma, baş tan be ri nef ret et ti ğim ve sa kın ca la rı nın far kın da ol du ğum kav ram lar dır. Çün kü bun lar ulus laş ma nın önün de en gel dir. Kim aşi ret ve ak ra ba lık bağ la rı na sa - rı la rak so nuç al mak is ti yor sa, za val lı nın bi ri dir. As lın da o, çok ucuz ola nı ter cih edi yor. Böy le le rin de ai le ve aşi ret üs tü ola nak la ra tır - man ma yok. Hat ta ucuz, ya şam alan la rı na ka pa na rak be nim aşi re - ti min ve ai le min şa nı şe re fi di yor. Bun lar hep aşa ğı la dı ğım kav - ram lar ol muş tur. Ai le ve aşi ret ile bö bür len mek ten her za man esef du ya rım. Da ha son ra bu ko nu lar bi lim sel te mel le re ka vuş tu. Gü nü - mü ze ka dar aşi ret çi li ğin, fe o dal çit le rin ulus laş ma nın önün de na sıl en gel ol du ğu bi lim sel ola rak or ta ya kon uldu. Ba zı çev re ler, Keş ke Kürt fe o da li te si güç lü ol say dı da bu PKK 14 15

9 ge liş me sey di di yor lar. Ulus laş ma nın ge liş me yi şi, fe o dal çit ler le ya kın dan bağ lan tı lı dır. Yi ne aşi ret ça tış ma la rı ile ya kın dan bağ lan tı - lı dır. Biz, bu nu ol duk ça kap sam lı bir şe kil de açı ğa vur duk. Do lay - sıy la di ğer Kürt ha re ket le ri nin yap tı ğı gi bi, aşi ret ler kon fe de ras yo - nu ara ma dık. Bu nun ye ri ne aşi ret le rin tas fi ye si te me lin de mil li kur - tu lu şu dü zen le me miz, en ay rıt edi ci ya nı mız dır. Özel lik le Gü ney Kür dis tan lı güç le rin, ta ma men aşi re te da ya lı ör - güt len me le ri; baş aşi ret, yar dım cı aşi ret için de bir çı kış la rı var dır. Baş tan be ri bu nu teh li ke li gö rü yo ruz ve aşı yo ruz. Şüp he siz her ke sin bir aşi re ti var, ama aşi ret çi lik le sa va şa rak ve aşi re ti ulu sal po ta da eri te rek kur tu lu şa hiz met ede riz de dik. Hâlâ aşi ret çi lik le ça tı şı yo - ruz. Ve onu bu gün ol duk ça ge ri let miş du rum da yız. Bu ra da ge li şen ulu sal kur tu luş ha re ke ti ol muş tur. TC, ba şın dan be ri aşi ret çi güç le ri ko ru ma ya ça lış tı. Kür dis tan da hep bey ler le it ti fak yap tı ve bun la rı in kar cı te mel de eğit ti ler, hal kı mı zın ba şı na be la et ti ler. İşin ba şın da bi raz da sı nıf sal lık ola yı var dı. Ulu sal ez gi ka dar, sı - nıf sal bas kı yı da ba şın dan iç içe ya şa mak bi zi ulu sal kur tu lu şa ya - naş ma kta di ğer güç ler den fark lı bir yön de ge liş tir di. Ger çek ten da - ha ba şın dan ben de kö yün eş ra fı na ve be yi ne bir tep ki var dı. Bun lar gi tik çe yakla şı mı ma bir öf ke ge tir di. Ai le yi de faz la cid di ye al ma - mak var dı. Oğul bü yü de adam ol, şöy le in ti ka mı mı zı al! İn ti - kam la ne yi kur ta ra cak sın? Bu dü şün ce ler da ha on yaş la rın day ken biz de var dı. Do lay ısıy la ben, bu ah mak lı ğa ta kıl ma dım. Be nim anam ba bam en iyi si dir ve ya be nim oğ lum en iyi si dir gi bi dü - şün ce le ri hiç dik ka te al ma dım. Kür dis tan da çok güç lü olan ai le kül tü rü ne de ğer ver me mek, be nim ayırt edi ci özel li ğim dir. Ba na di - yor lar dı ki, ai le yi in kar edi yor, ana sı na ba ba sı na de ğer ver mi yor. Ha yır! De ğer le ri bu te mel ler de an la mak, ai le kül tü rü ne bağ lan mak doğ ru de ğil dir. Pe ki, sos ya liz me ge lir ken, emek çi kö ke ni ni zin bir et ki si ni duy du nuz mu? Ta bii, sos ya lizm de emek ten ya na söz cük ler çok geç ti ğin den, son de re ce et ki li olu yor du. He le he le Ulus la rın Ken di Ka de ri ni Ta yin Hak kı ki ta bı raf lar da gö zük tü ğün de, Le nin in im za sı nı gör - dü ğüm de ol duk ça et ki len dim. Öğ ren ci ola rak ko nu la ra hak kı nı ver - me ve öğ ren me kte di sip lin liy dim, faz la ile ri bir ze ka du ru mum ol - ma sa da. Baş tan be ri öğ ret men le ri me çok say gı lıy dım. Hâlâ var mı say gı duy du ğu nuz öğ ret men le ri niz? - Ta bii, çok var. Bir kaç isim ver mek ge re kir se, sa nı rım Ço rum lu, adı Meh met Mey dan olan bir il ko kul ho cam var dı. Ben ona yu mur - ta ve yo ğurt gö tü rü yor dum. Ve o da bi zi ken di evi ne alı yor du. Be - nim le otu rup ye mek ye di ği ni de ha tır la rım. Si ze ki şi ola rak bir şey ka zan dır dı mı? Öğ ret men de her za man ya kın lık var dı. Ya ni ilk öğ ret men böy - ley di. Da ha son ra bir ede bi yat öğ ret me nim var dı. Onu da ha tır la ma lı - yım. Ve çok iyi du rum day dı. Bir Fa ruk Çağ la yan dır. İm la Kı la vu zu ve baş ka ki tap la rı da sa nı rım var dı. Son ra, kan ser den öl dü ğü nü duy - dum. Be nim kom po zis yon ya zı la rı mı ce bi ne koy du ğu nu be lir ti yor du. Ben git tim, bu nu pro fe sör le rin ya nın da oku dum. Müt hiş bir ya zı di yor du. Her hal de ba zen ev ren üze ri ne de ko nuş ma la rım olu yor du. Ev ren ya ni ka i nat - Bu ço cuk müt hiş, ben si ze aça yım di yor du. O ka dar yü cel ti - yor du. Son ra dan be nim okul ga ze te le ri ne sol içe rik li ya zı lar yaz dı - ğı mı gö rü yor du. Her han gi bir po li tik olum suz lu ğa düş me dim. Harp oku lunda ede bi yat öğ ret me niy di. Çok de ğer li bir öğ ret men ol du ğu ka nı sın da yım. Sa nı rım kö ke ni mi de, eği li mi mi de bi lir. Ye tiş me niz de ro lü ol du mu? Sa nı rım, iler le mem de, ken di ken di me gü ven ge liş tir mem de ol - duk ça rol sa hi biy di. Ör ne ğin be nim bi raz da has ta lık la rım var dı. Be ni özel dok tu ru na gö tü re cek ka dar yar dım cı ol du. Geç miş ol sun, ne gi bi has ta lık la rı nız var dı? Ba sit, aku punk tur la te da vi edi li yo rum. Ama dok tor tek ti. Onun yar dı mıy la te da vi olu yor dum. Yü cel ti ci ve say gı uyan dı ran bir et ki - si var dı. Ken di ni ze bir ki şi lik, bir gü ven ver me de mi? Her hal de. Şu nu gö rü yo rum: Say gı de ğer bir ko num ya şa nı yor. Sa nı rım bir öğ ret me nin ge nel de gös ter di ği il gi yi özel ola rak gös ter - mek du ru mun da olan bi ri si. Baş ka art ni yet le ri ola bi lir mi? Ben on - da bu nu gör me dim? Bel ki onun için çok dik kat çe ki ci bir tip ol muş ola bi li rim

10 Pe ki fa kül te de ye tiş me ni ze kat kı da bu lu nan bu gün ha tır la dı - ğı nız ho ca la rı nız var mı? Fa kül te den ön ce bir öğ ret me nim var dı. Hâlâ ya şı yor. Fran sız ca öğ ret me ni. Adı Ad nan Bay rak tar dı. Ve Er zu rum lu ydu. Ken di ken - di ne bi zi ko ru ma duy gu su ta şı yor du. Bir gün oku la gel di ki hâlâ ha - tır lı yo rum, bi raz tar tış ma ve ger gin lik ler ol du. Açık ça şu nu söy le di: Ço cuk lar Ab dul lah ar ka da şı sev me ye ni dün ya da ben de sev mem. Böy le ce açık tav rı nı koy du. Ve bi zi ol duk ça et ki li bir ko nu ma ge tir - di. Bun lar li se son sı nıf ta ki öğ ret men ler. Da ha son ra ki öğ ret men ler le de aram kö tü ol ma dı. Ör ne ğin si ya - sal da Ay dın Yal çın da var dı. Ben o za man ik ti sat ta ri hi der sin de en iyi nu ma ra yı alı yor dum. Da ha çok sos ya lizm den esin le ne rek bu ders ler de ba şa rı lı ola bi li yor dum. Di ğer ho ca la rım da, ya ni sağ cı sın - dan sol cu su na ka dar hep si nin sem pa ti si ni ka za nı yor dum. De mek is - te di ğim, öl çü ler de ol duk ça say gı var dı. Bü tün öğ ret men ler den ol - duk ça il gi ve des tek gö rü yor dum. Pe ki ne ler oku du nuz? Ede bi yat, po li ti ka? Dik kat eder se niz, bun la rı ni çin be lir ti yo rum: Bun la rın hep si Türk öğ ret men le riy di. İçin de su ba yı da, sağ cı sı da, sol cu su da var - dı. Her han gi bir an laş maz lı ğa yol aç ma ma sı için isim de be lir ti yo - rum. Ve is pat lı dır. İler de ken di ni be ğen dir mek is ti yor, tak tik yap - mak is ti yor den me sinler. Git sin ler, sor sun lar. Şu nu de mek is ti yo - rum: Baş lan gıç ta TC ger çe ği ne yak laş ma da düş man ca bir tu tum yok. Hat ta bu ko nu da be nim, öy le bir imaj ya rat ma du ru mum da yok tu. Çok mü te va zi, çok say gı de ğer bir ko num da olan, eme ğiy le oku lu nu geç mek is te yen bi ri si du ru mun day dım. Ha ni di yor lar ya, dış güç le rin oyu nu na gel miş ke sin lik le bun lar ya lan. He le zor ba eği lim ler hiç mi hiç yok. Kötülükler düzensizliktir Ço cuk lu ğu nuz da kav ga-mav ga ya par mıy dı nız? Ön ce di ne bağ lı ol du ğu mu söy le dim. Son ra, öğ ret men le ri min des tek le ri ni na sıl ka zan dı ğı mı söy le dim. Kav ga cı bir ço cuk lu ğu nuz yok, ya ni böy le bir ka rak te ri niz yok. Şu nu ek le ye yim, her şe yim mü kem mel mi ge liş miş ti? Ben de bir tut ku var. Mü kem mel ol ma lı. Ama mü kem me lik yok ve bü yük çe liş ki ler var. Bü yük çe liş ki le re mü kem mel yak laş ma duy gu su söz ko nu su. Yi ne bü yük dü zen siz lik le rin sı kın tı sı var. Bir din ola yı na el at tı ğı mız da ce hen nem, bü yük bir dü zen siz lik tir. Kö tü lük ler dü zen - siz li ği ifa de edi yor. Din ide o lo ji sin de ona du yu lan tep ki var. O yaş - ta bek len me ye cek bir bi çim de iler le me söz ko nu su dur. Ör ne ğin köy ima mı Ab dul lah, sen bu din de hız la iler ler sen ya kın da uçar sın di yor du. Kendisi sağ dır, gi dip so ru la bi lir. Ben onun ar ka sın da na - maz kı lı yor dum. Ve o za man da ha il ko kul day dım. O ca mi mi zin ima mı dır. Yak la şı mı mı, sa mi mi ye ti mi ve di nin ge rek le ri ni ta o yaş - lar da ye ri ne ge tir me me duy du ğu il gi yi böy le ifa de edi yor du. Sos ya liz me yö ne lir ken de böy le yak laş tım. Sos ya liz min ya ra tı cı özü ne bağ lı yız. Gi de rek da ha da de rin le şen ya ra tı cı bir yak la şım var. Ve sa nı rım, ol duk ça dik kat çe ki ci bir nok ta ya ge lin miş tir. As lın da bu ra da il ginç bir du rum var. Di nin çok et ki sin de olan bir in san sı nız. Fa kat sos ya liz me gel di ği niz za man, dog ma tik ol ma dı ğı nı zı ve ka lıp la ra bağ lı kal ma dı ğı nı zı be lir ti yor su nuz? Ne den? Bu nu ger çe ğin aman sız bir ara yış cı sı ol ma ya bağ la mak ge re ki yor. Yok sa be nim ulus ger çe ğim de bu ka dar me sa fe al mam, ki şi sel plan da na sıl açık la na bi lir? Bu an cak bi raz ye tiş me özel li - ğim le ifa de edi le bi lir. Ulus ve ulu sal so run üze ri ne çok şey söy le ni - yor. Be nim zamanım ve ola nak la rım dar ol du ğu hal de çok er ken yaş ta öğ ren dim. Sos ya liz min te o ri siy le çok il gi len dim. He men şu nu be lir te yim: Ben, pra tik te bir adım at ma dan ön ce, duy gu da ve dü - şün ce de kırk de fa dü şü nü rüm. Bu an lam da dün ya nın en acı ma sız gö rev ada mı yım. Ya ni öl çüp bi çi yor su nuz. Çok de rin li ği ne! Yal nız dü şün me de ğil, ilik le ri me ka dar duy ma du ru mun da yım. Ya ni ga rip bir du rum, en di şe ler ka dar ge rek le ri ni de iç içe ge liş ti ri yo rum. Pe ki, kuv vet le rin he sa bı nı da ya par mı sı nız? Mü hen dis li ği niz var mı? Ha yır, o yö nü mün ağır bas ma du ru mu faz la yok. Or ta ya şu çı - kı yor: Top lum sal olay lar da bir mü hen dis he sap çı lı ğı nın faz la ya ra rı 18 19

11 ol ma dı ğı na ina nı yo rum. Da ha çok, eği li mi so nu na ka dar gö tü rü - rüm. Yak la şım da bir öğ re ti var. Bu nu en ya ra tı cı özüy le ya ka la yıp so nu na ka dar gö tür mek ge re ki yor. Ör ne ğin bir din ola yı na gir dim, di nin ha ki ka tı nı so nu na ka dar an la mam ge re ki yor. Bu ra da has ta lık de re ce sin de Bun dan kur tul mam baş la ba şı na bir olay dır. Son ra ulus so ru nu Onu da so nu na ka dar gö tü rü yor mu su nuz? Mü hiş! Ola nak lar öl çü sün de yö nel dim. Sos ya lizm le bu nu hal - let me, eğer çok sı kı bir in ce le me ol ma say dı, o gün o tez ler le or ta ya çı ka maz dım. İlkenin taşıyıcısı ve savaşcısıyım Te o ri ye ken di ni zi ver di niz Ke sin lik le! Bu te o ri den çı ka rı la cak tez şu dur: Ke sin lik le be nim ya pa ca ğım, onun la bağ lan tı lı ya şa mak tır. Bir ye ni özel lik de bu ra da or ta ya çı kı yor. Ke sin le şen bir tez ar tık söz ko nu suy sa onu yü rü te - cek sin. Ta bii bu na ka rar lı ola rak yü rü yor su nuz? Bir bur ju va bi lim ada mı, Mark so log gi bi, ben ar tık ken di mi sa - de ce bir öğ ret men du ru mun da gör mü yo rum. Ben de bu yok. Ta ma - men il ke nin ta şı yı cı sı ve sa vaş çı sı yım. Bu, za fe re ka dar böy le ol - mak zo run da. İl ke doğ ru, fa kat il key le oy na mak en bü yük suç lar dan bi ri dir. Fi kir le ri ni ze kar şı sa mi mi bir ta vır alı yor su nuz. Bu çok önem li bir özel lik tir. Din sel aşa ma day ken de böy ley di. Bi lim sel sos ya liz min il ke le riy le il gi len di ğim de de du rum böy le dir. Yok sa sa mi mi bağ lan tı sa yı la maz. Ya ni söy le di ği ni zi ke sin lik le uy gu la ya cak, ke sin lik le pra ti ğe ge çi re cek si niz. O çok önem li. Şu nu aça lım mı, ni ye 1980 ler de bu mü ca de le tut tu? 1970 ler den ve 1960 lar dan ayı ran bir ta raf var mı? Ge rek mi zaç ve ge rek se ya pı lan ma ola rak be nim ki şi li ğim ve ko nu mum ma ce ra cı lı ğa, hiç uy gun de ğil. O yıl lar da ger çek ten bi raz sı ra dan lı ğım ol say dı, il ke le ri ra hat lık la or ta ya ya tı ra bil sey dim ve böy le de uy gu la nır, şöy le de uy gu la nır de sey dim, bu ge liş me ler ya şan maz dı. Pe ki, bu ilke le ri niz de duy du ğu nuz olay da si ze bir rol düş tü - ğün de ne ya par sı nız? Na mus be la sı! Buna na mus be la sı di yo rum. Baş ka sı sü rük le - sey di onun ba sit bir ta raf ta rı, hay ra nı ol mam iş ten bi le de ğil di. Ye - ter ki önüm de ol sun. Onun müt hiş iz le yi ci si olur dum. İz le yi ci lik ye - te neği min yük sek ol du ğu nu he men be lir te yim. Öğ ret men le rim çok iyi bir iz le yi ci ol du ğu mu bil dik le ri için, öğ ret men lik le ri ni la yı kıy la ye ri ne ge tir di ler. Bir öğ ren ci ye gös te ri le bi le cek aza mi il gi yi gös ter - di ler. Sa da kat le, dik kat çe ki ci bir bi çim de iz le rim. Fa kat eğer ca mi ho ca sı ce ma at le oy nar sa, ge re ki yor sa imam lık yap ma yı bi le cek sin ve kaç ma ya cak sın. Bu imam böy le dir di ye, ce ma a tin du ru mu bo zu - la maz. Uğ ru na seç de ye va rı lan bir il ke ye ye ni den inanç sız lık gös te - ri le mez. Ya ni ya şa mı böy le gör mek is te rim. Sos ya liz mi de böy le ya ka la ya bi lir si niz. Bu yüz den, o dö nem de dö nek lik ya pa maz dık ve il ke ler le oy na ya maz dık. Yi ne bu ra da çok önem li bir ki şi sel özel lik var dır. O za man ki bas kı or ta mın da, halk çok ge ri ve ke sin lik le aya - ğa kalk ma du ru mu yok tu. Ör güt kur mak için de bir elin par mak sa - yı sı ka dar ada mın ol ma dı ğı ko şul lar da ha re ket et tik ler mi böy ley di? Ha yır, 1970 ler Ba zı la rı ol sa da bun lar il gi den öte ye bir yak - la şı m için de de ğil di. Be nim is te di ğim, öz le di ğim ve bi raz da iz le - me ye ça lış tı ğım gi bi adam yok. O dö nem ler de çe şit li bi çim ler de ba - zı ka tı lan lar var. Ey lem ci de var. Prog ran dist de var. Ama ben de ki üs lup apay rı. On lar da ise, bu nu iz le me ve yü rüt me ye te ne ği yok. Do lay sıy la çı kış ta aman sız ta ki be ve il ke ye hak kı nı ver mek çok önem li rol oy nu yor. Pe ki, çı kış ta Tür ki ye nin o gün kü or ta mı, sos yo-eko no mik ko şul la rı 12 Ey lül e ka dar na sıl ge li şi yor du? Bu, o ka dar be lir le yi ci de ğil, Tür ki ye so lu nun der gi le ri var dı. Ob jek tif ve sub jek tif ko şul lar üze rin de çok du rul du ve bir çok şe yi de bu te mel de bağ lar lar dı. Ma a le sef ben de bu za yıf. Bu ka dar sı kı in ce le me im ka nım yok tu. En çok in ce le di ğim, da ha çok il ke ve il

12 ke nin bir mi li ta nı ta ra fın dan na sıl iz len me si ge rek ti ği dir. Ob jek tif ko şul lar ne ka dar ol gun, her hal de bu na çok ikin cil dü zey de yer ve - ri yo rum. Dört ba şı ma mur bir ör güt sel ge liş me im ka nı var mı dır? Bu nu da hiç gö z ö nü ne al mı yor dum. Bu da önem li de ğil. Du rum ta - ma men böy le dir. Ama adı na çok ça tar tı şı lan ger çek ne dir? Bu ger - çek han gi il ke te me lin de de ği şik, gö züm on da baş ka bir şey gör mü - yor yı lı nın 15 Ağus tos un da ey lem le re baş la dı nız, bu ey lem - le r ba şa rı gös ter di ve is tik rar ka zan dı. Ne den 1984 te tut tu, bu nu açık lar mı sı nız? Ge le ce ğim. Bir bü tün ola rak di ye cek si niz, ne den PKK tü rü bir çı kış? Ve ne den tut tu? Evet ne den tut tu? Oy sa di ğer le ri ulu sal me se le ye biz den da ha faz la do ku nu yor du. On la rın da il ke le ri var dı. Evet, il ke le ri ve ta kip çi le ri var dı. Bu doğ ru dur. Bu, ikin ci bir nok ta ya açık lık ge tir me mi zi ge rek ti ri yor, de ğil mi? İl ke le ri var dı, tar tı şı yor lar dı, uğ ru na kan da dö kü yor lar dı. Ni ye on lar bu du ru ma yol aç ma dı da, biz yol aç tık? Da ha özel bir ce vap is ti yor su nuz de - ğil mi? Evet. Hâlâ bir çok güç bi zi, ay rı ör güt len me, ay rı ey lem ler ve ay rı ge liş me ler di ye eleş ti ri yor. Hat ta ba zı la rı de mok ra si mü ca de le si ni en gel le di ği miz den söz edi yor lar. Yi ne be ra ber ya pa maz mıy dık ve ya şart mıy dı böy le bir çı kış. Bu ko nu da eleş ti ri ler çok. Bu gün de de vam edi yor. Bu na çok güç lü bir ce vap ver mek is ti yo rum. Yi ne he men be lir te yim ki, ben yal nız Kürt lük adı na yo la çık ma dım. Be - nim öy le Kürt lük aş kım fa lan da yok tur. Ne aş kı var? - Baş tan be ri Kürt lü ğe de be ni za yıf la tan bir öğe ola rak ba kı yo - rum. Kürt ulu su nun çok za yıf ol ma du ru mu nun, be ni ki şi ola rak zor la dı ğı nın bi lin cin de yim. Bu yön den Kürt lük ola yı iler le me nin önün de bü yük bir en gel dir. Çün kü bu nun la yar gı la na ca ğım. İlk yaş - lar dan be ri bu duy gu ben de var. Ya ni yük sel me tut ku su var, ama ar - ka da ki Kürt lük ola yı bu nu en gel le ye cek tir. As ke ri okul la ra git me de bi le ke sin bir en gel. Ben bu nu duy dum ve kar şı laş tım. Su bay ol ma is te ği var mıy dı? - Ta bii var dı. Hem de bi rin ci ter ci him de. Da ha il ko kul yaş la rın da var dı. Aca ba ni çin su bay ol mak is ti yor du nuz, bu nu hiç ken di ni ze sor du nuz mu? - Di ğer ko nu la rın kap sa mı nı dü şü ne rek, özel ya şa ma iliş kin olan bu ko nu yu sı nır lı tut mak ge re kir. Türk eği ti mi sü re ci, çe liş ki li bir sü reç tir. Ulu sal bas kı yı duy ma ve ona kar şı ken di ni ha ya li çö züm yol la rı na yö nelt me var. Su bay ol mak, bir güç ol ma is te ği dir. Ulu sal bas kı ya kar şı çar pık da ol sa, kuv vet sa hi bi ola ca ğız, ida re ami ri ola - ca ğız, et ki li söz sa hi bi ola ca ğız ve böy le ce çe liş ki mi zi çö ze ce ğiz. İl kel bir çö züm. Da ha çok da güç süz lü ğün, ço cuk lu ğun, ha yal ci li - ğin ver di ği bi lim sel ol ma yan bir çö züm yo lu dur. Ta bii şu nu be lir te - yim; o aşa ma da bu yö nel me ler bü yük bir Türk ol ma is te ği de ğil de, Türk bas kı sı na ken di si la hıy la kar şı koy ma is te ği. Ken di öz ara cı - mız, ya ni par ti mi zi ya ra ta lım, ken di mi zi or du laş tı ra lım bi lin ci ve ola na ğı gö rül mü yor. Ha zır araç lar var, on la ra ulaş is te di ğin gi bi kul - la nır sın, ola yın özü bu dur. Kürt ol du ğu nuz için mi su bay ola ma dı nız? - Yaş ve Kürt lük kö ke ni bu na en gel di. So nuç ola rak bu nu gör - düm. Da ha il ko kul dan be ri bu nun so nuç la rı nı gö rü yo rum ve du yu - yo rum. Ya ni Kürt lük ola yı ge liş me mi en gel le ye cek. Bu git tik çe ben de et ki si ni şid det len di ren bir du rum dur. Yük sel mek is ti yo rum, ama bu en ge li na sıl aşa ca ğım? Bu ra da ade ta Kürt lük ge ri ye çe ken bir ayak ba ğı gi bi dir. Şu so ru lar var: Ne den Ömer li kö yün de doğ - duk, kom şu Türk köy le rin de doğ ma dık. Çün kü kom şu Türk köy le - rin den ol say dık, çok hız lı yük se lir dik. Bu ço cuk ça bir şey, ama bir ger çe ği ifa de edi yor. Ya ni ge liş me nin önün de Kürt ol mak en gel. Bu, ulu sal prob le mi da ha ço çuk yaş ta ya şa ma ma ne den ol du. Bu, ki şi li ği min ge liş me sin de en az din ka dar et ki li bir olay dır. Do lay - sıy la Kürt lük adı na yo la çık ma dık. Ak si ne bu nu ge liş me mi zin önün de cid di bir en gel ola rak gör dük. Ya ni Kürt lük be ni çoş tur mu - yor du. Hal bu ki şim di ba zı la rı öy le sa nı yor. Kür dis tan uğ ru na bü yük 22 23

13 sa vaş ve ri yo ruz. Bu ko nu da hiç kim se be nim ka dar il giy le eme ği ni yo ğun laş tır mı yor. Ama ger çek ler de böy le dir. O za man ben de sos - ya liz min te o ri si yok tu ve ya sos ya liz min in san te o ri si yok tu. Ve as - ke ri oku la tır man mak is te di ği miz de ka pı ol duk ça ka pa lı. Bu olay, ay rı mın net ol du ğu nu, sı nıf sal ve ulu sal ay rı mın net ol du ğu nu açık - ça gös te ri yor. Türkçe'yi ne za man öğ ren di niz? - İl ko kul dan iti ba ren. Türk çe ha ya tı nız da en gel ol du mu? Ya ni ana di li niz le ko nuş - ma mak ve yaz ma mak yü zün den bir sı kın tı çek ti niz mi? - Ha yır, Türk çe' ye ça buk in ti bak et tim. İlk he ce le me le ri mi bi le ha tır la rım. Ya zar ken zor la nı yor dum, ama ba şar dı ğım da mut lu olu - yor dum. Ya ni Türk çe' ye düş man lı ğım yok tur. Ha ni in san ana di liy le me ra mı nı da ha iyi di le ge ti ri yor. Kül tür ve bi lim ala nın da özel lik le. - Türk çe me ra mı mı da ha iyi di le ge ti rdi ği me inan cım tam dır. Adı mı, so ya dı mı Türk çe'y le yaz ma ya baş la dı ğım da, mut lu ol du ğu - mu be lirt tim. Çün kü yaz ma bi le in sa na ba zı ola nak lar sağ lı yor. Şu an da Kürt çe niz mi kuv vet li, Türk çe niz mi? - Ha liy le Türk çe miz kuv vet li dir. Ben ta ma men Türk çe dü şün - me ve ey lem gü cü mü ge liş ti ri yo rum. Kürt çe ise ikin ci plan da ka - lan bir ey lem ve dü şün ce gü cü dür. Hat ta şu nu söy le ye bi li rim; bi - rin ci zarf Türk çe, ikin ci zarf Kürt çe' dir. He men be lir te yim ki, ön - ce Kürt çe nin kur tu lu şu için ça ba har ca yan lar var. Bu be nim dü - şün cem de yok tur. Kürt çe 'nin kur ta rıl ma sın dan ön ce kur ta rıl ma sı ge re ken çok bü yük de ğer ler var dır. Kürt çe' ye sı ra en son ge le cek - tir. Ba ğım sız lık sağ lan dık tan son ra bi le, uzun sü re ba ğım sız lı ğı Türk çe ile ic ra ede ce ğiz. El bet te bu te mel de Kürt di li ge li şe cek tir ve Kürt kül tü rü ken di di liy le ifa de olu na cak tır. Ama mev cut asi - mi las yon ve bas kı dan do la yı bu iş baş lan gıç ta Türk çe ile ge liş ti ri - le cek tir. Na sıl her şey zıd dı na dö nü şü yor sa, da ha son ra Türk çe de Kürt çe 'ye dö nü şe cek tir. Bu ra da Za za la rın ve çe şit li leh çe le rin öne mi var mı? - Ha yır, bun la rı bir en gel ola rak de ğil, hat ta ko lay lık sağ la yan bir et ken ola rak gör me li yiz. Çün kü bi zim çı kı şı mı zın ve dev ri mi mi zin te me lin de yü ce öz gür lük ola yı var dır. Öz gür lük bi raz da in san lık ola yı dır. Ezi len ler ezi len den ya na ta vır alır. Do la yı sıy la dil ler ve kül tür ler me se le sin de biz ay rım yap mı yo ruz. Ama dik kat edi lir se, asıl ele alın ma sı ge re ken öz gür lük ola yı nın ken di si dir; in sa nın ken - di si dir. Di lin den, mil li ye tin den, hat ta sı nı fın dan da ha da öte olan in - sa nın ken di si dir. Öz gür lük çü in sa nı te mel al mak bir ya şam fel se fe - si dir. Bu nun dı şın da baş ka bir şe yi hiç cid di ye al mam. Mil li yet hat - ta sı nıf ney miş, öz gür in san be nim aş kım dır. Kül tür ko nu su na de ğin miş ken, top lu mu muz da in sa nın öz - gür leş me sin de Ara besk na sıl bir rol oy nu yor? - Ara besk in san la rın umu du nu kı ran, on la rı ka ram sar lı ğa sev ke - den çok za rar lı et ki ler ya pı yor. Yoz bir mü zik, Kürt ya da Türk halk mü zi ği ni yoz laş tı rı yor. İn san la rın zu lüm ve bas kı al tın da inim inim in le di ği şart lar da bu mü zik tü rü pi ya sa ya sü rül dü. Sa - a det arar ken ız dı rap bul dum, is yan et mek bo şu na. Hal kı bu söz - ler le ve mis tik bir mü zik le ka de ri ne ra zı ol ma ya, kö le li ğe bo yun eğ me ye ça ğı rı yor. 12 Ey lül den son ra bu mü zi ğin ya yıl ma sı nı ve Tat lı ses in dev let çe des tek len me si ni re ji min bir po li ti ka sı ola rak gö rü yo rum. Bu nu kas ten pi ya sa ya sür dü ler. Oy sa Kürt hal kı nın can lı, di ri ve ne şe li bir mü zi ği var dır. Bu mü zik yüz yıl lar dır hal ka ken di ne gü ve ni ya şa ma ve mü ca de le az mi ni ifa de edi yor. Bu nun en so mut ör ne ği ha lay la rı mız dır. Ben halk mü zi ği mi zin en gin ya - ra tı cı gü cü nün or ta ya çı ka rıl ma sı nı ve des tek len me si ni ge le cek için şart gö rü yo rum. Ara besk tü rü ölü dür za ten. Dev ri ka pan mış - tır. Halk şim di mü ca de le için de, ha yat için de ge le ce ğe umut la ba - kan mü zi ği ken di ya ra tı yor. Türk ve Kürt, Bu iki in sa nı se ver ken, Kürt ol mak si ze bir ko - lay lık sağ lı yor mu? Kürt ol mak, bir ön ce lik ge ti ri yor mu? Ya ni Kür dü da ha mı ko lay se vi yor su nuz? - Ha yır. Doğ ru bir in san lık plat for mun da yer alı yor ve ken di si ne bi raz il gi gös te ri yor sa, hiç bir ulus ay rı mı yap ma dan her in sa nı ra - hat lık la se ve rim. Hem de çok se ve rim. Ak si ne, Kür dün ya şa dı ğı ağır kö le lik ve ge ri lik, ben de nef re te yol aç mış tır. Bu ka dar kö le li ği ken di si ne ya kış tı ran bir hal kın se vil me ye ce ği inan cın da yım. Za ten se vil me si için bu ka dar mü ca de le ve ri yo ruz

14 Özgür olmadıkça bizi sevmeyin Öz gür lük mü ca de le si onu sev di re cek di yor su nuz? - Şüp he siz, Kürt hal kı nın se vil me si için öz gür ol ma sı ge re kir. Biz öz gür ol ma dık ça bi zi sev me yin ve iğ re nin. Si ze söy le ye bi le ce - ğim bu çok özen ti li bir ger çek. Ezik Kür dün ne si ni se ve cek sin? Kö - le Kürt se vil mez, la net le nir. Bü yük us ta En gels in bir sö zü nü ha tır - lat mak is te rim. Kö le ler ulu sun dan ol ma! der. La net li ol ma an - la mı na ge lir bu. Do lay sıy la ezi len in sa nın üze ri ne göz ya şı dök mek, hat ta sev gi met hi ye le ri düz mek ger çek çi de ğil dir. Onun la net len me - si ge re kir. Se vil me si için aya ğa kalk ma sı bi rin ci şart, mü ca de le et - me si ikin ci şart tır. Bu yüz den be nim sa va şı böy le tır man dır ma mın en önem li ne de ni, se ven se vi len in sa nı or ta ya çı kar mak tır. İna nır mı sı nız, bu ko nu da bü yük sev gi ola yı nı or ta ya çı kar mak için sa va - şı yo rum. Bu ya şı ma gel mi şim, der ler hal kı nı na sıl se ver sin, in - sa nı na sıl se ver sin. Bu ben de bü yük bir olay dır. For mül, sev gi nin kay na ğın da öz gür lük var dır. Ya ni öz gür in san se vi lir, öz gür lük için mü ca de le eden in san se vi lir. - Ke sin lik le böy le dir. Ay nı öl çü yü Türk hal kı na da uy gu la mak ge rek mez mi? - O çok açık tır. Siz di yor su nuz ya, Türk hal kı na faz la il gi gös ter - mi yor su nuz. Çok is ti yo rum, gö re yim de se ve yim. Fa kat bir öz gür - lü ğe kal kı yor, bi raz da me sa fe alı yor, yal nız so nu ca gö tür mü yor. Ger çek ten ben de sev gi yo lu bu dur. Baş ka yol yok tur. He le he le ken di ni, sı nı fı nı ta nı maz sa so nu na ka dar dı şa ba ğım lı ve so nu na ka - dar ka pi ta list de ğer le rin tak lit çi si ola bi lir se, se vil mez iş te! Av ru - pa ya ta şı nı rım, ora nın kop ya cı sı olu rum ve bun la rı ya şa rım di yen bir hal kı sev mi yo rum. Ben ko lay ko lay sev mem. Gö rüş me mi zin ba şın da önem li bir nok ta yı be lirt ti niz. Mü ca - de le ni zin Tür ki ye öz gür lük ve ay dın lan ma ha re ke ti ba ğı na de ğin - di niz. - İla ve ede cek si niz ki, bu Kürt- Türk me se le si ne dir? Çün kü du - rum lar çok ka rış mış tır. Bir baş ba kan kal kı yor, ben de de Kürt lük bu lu na bi lir di yor. İnö nü de de Kürt lük var de ni liyor. Ka rı şık lık, gö rü lü yor ki te pe den ta ba na çok yay gın. Kürt le rin yu ka rı la ra çı kı şın da mı bu ka rı şık lık? - Evet, evet. Ama na sıl bir çı kış tır? Bu yal nız ca ka ba bir çı kış tır. Kim di o? Yük se li yor, ama ha zin bir şe kil de yük se li yor. Ya ni Kürt - le rin yük se li şi böy le, çok ha zin dir. İs ter se niz, PKK ne re den çık tı ko nu su na gi re lim. - PKK, 1970 le rin or ta la rın da ol duk ça can lı olan dev rim ci ha re - ket ler le şu ve ya bu dü zey de iliş ki len me sü re ci ni Kürt hal kı nın bün - ye sin den çık tı. Ta bii çok sı nır lı ola nak lar la. O dö nem de me se le le re bi lim sel sos ya lizm le yak laş mak du ru mun da ki çe şit li çev re le rin ça - ba la rın dan et ki len di, ama ken di ulus ger çek li ğiy le ba ğı nı in kar et - me di. PKK, bu so ru na çö züm bul mak is te di. Bil gi len me sı nır lıy dı. PKK, çok ya şa nan bas kı ve sö mü rü nün ya rat tı ğı tep ki nin di le ge ti - ril me si ola yı dır. Baş lan tıç ta pek ör güt lü de ğil, ama tör ce. Tür ki ye genç lik ha re ke ti ne yol açan top lum sal ge liş me le re Kür - dis tan da ki ya pı nın da çok sı nır lı bir kar şı lık ver di ği ni gö rü yo ruz. Yo ğun bir in kar sü re ci ya şan ma sı na rağ men, hâlâ ulu sal ger çek le ri az çok du yum sa yan, özel lik le ay dın genç li ğin il gi si, bu il gi nin gi de - rek bi lin ce dö nüş me si ve bu bi lin cin gi de rek bir di ren me ola yıy la ken di si ni dı şa vur ma sı dır PKK! Ta nı ta ca ğız PKK yi. Ey lem le riy le, ha ta la rıy la, doğ ru la rıy la ta nı ta ca ğız. Biz PKK ola yı nın için de yiz, onun bi rin ci so rum lu su yuz. Dik kat edi lir se Kürt- Türk iliş ki si nin bu ka dar can lı tar tış ma la ra yol aç ma sı, bi raz da böy le bir ak si yon dan or ta ya çık tı. Bu gün si vil den as ke ri ye - ye, dağ da ki ço ban dan İs tan bul da ki ay dı na ka dar her kes ol duk ça yo ğun bir bi çim de me se le nin çe kim ala nı na gir miş tir. Es ki den bir ke li me yaz maz ken, bu gün bur ju va ba sı nı bi le say fa lar ayı rı yor. Bir za man lar kör dö ğü şü bi çi min de ge çen ve ka ran lık ta el yor da mıy la ge liş ti ri len bu iliş ki, ya vaş ya vaş da ya nış ma ça ba la rıy la bi raz da ha çağ daş bo yu ta ulaş mış tır. Halk la rı mız ara sın da ki iliş ki le re da ha uy gar, da ha de mok ra tik ve müm kün se si ya sal yön tem ler le dü zen ver mek ge re ki yor. Ama da ha ilk ger çek le ri söy le di ği miz de, bir halk ge rek li ği miz var dır de di ği - miz de üze ri mi ze zor ba lık la ge lin di. 15 yıl dan aşa ğı in me yen ce za

15 lar ve ril di. Biz de dev let te rö rü ne kar şı bir ko run ma ve sa vun ma ça - re si ne baş vur duk. Çün kü bu nun dı şın da sa na bu dün ya da hiç bir ya - şa ma hak kı yok. Böy le zo ra baş vur ma nı zı na sıl açık lı yor su nuz? Bu çok açık, ben ka rın ca ez miyen bir in sanım. Ger çek ten bir ka - rın ca ya bas ma mak için ayak la rı mı dik kat le ata rım. Be nim ka dar, can lı la rın ya şa ma sı na de ğer ve ren çok az dır. Bu ko nu da çok has sa - sım. Ya ni in san la rın öl dü rül me sindn ür kün tü du ya rım. Köy kav ga - la rı nı ha tır la rım. Bir ta ban ca nın pat la ma sı, üze rim de çok bü yük bir et ki bı ra kı yor du. Şim di en çok si lah pat la ten ve de kan dö ken du - rum da yız ve onun so rum lu su yuz. Bu na sıl ol du di ye cek si niz! Evet. Ve bu olay siz de ne gi bi duy gu lar uyan dı rı yor? En önem li si, bu olay, Tür ki ye top lu mun da de mok ra si nin ge li şi mi ni na sıl et ki li yor? - İş te bu ra da, zor me se le si ne he men gi re ce ğiz. Aca ba ta rih te ve gü nü müz de iliş ki le ri miz kar şı lık lı kar deş lik an la yı şı na mı da ya nı - yor? Öy le de ğil se, so rum lu su kim? Baş lan gıç ta Tür ki ye nin de mok ra si ve dev rim mü ca de le si ne gir - di ği miz de, sa de ce bir tar tış ma du ru mu var dı. Sağ dan sol dan bi rik - tir di ği miz bil gi ler le biz de bir hal kız ve bi zi de in kar et me yin di yor duk. Bu ko nu da ki tar tış ma la rı ha tır lar sı nız. Hat ta siz le rin de 1970 ler de önem li bir id di a nız; Kürt le rin bir halk ol du ğu gö rü - şüy dü. O za man bu bir so run du ve ba zı la rı ka bul et mi yor du. Da ha son ra bo yut lan dı. Hal ka da ya lı ör güt len me, gi de rek bas kı ya kar şı sa va şım bi çi mi ne dö nüş tü. Bu han gi sa va şım bi çim le ri so ru nu nu gün de me ge tir di. Ve bu na pra tik te gi ril di. Baş lan gıç ta umu lan ve son ra or ta ya çı kan PKK bir bi ri ni tu tu yor mu? Bu bü yük tar tış ma yı, hat ta bir an lam da ça tış ma yı, di le di ği miz gi bi ya pa bil di niz mi? Tür ki ye hal kı bu so ru nu na sıl kav ra ya bil me li, ken di si ne na sıl bir yü küm lü lük biç me li dir? Bu gün beş on, ya rın bir - kaç yüz ada ma in san lık ema net edi le bi lir mi? Bu so ru lar Tür ki ye hal kı nı çok ill gi len di ri yor ve da ha da il gi len di re cek tir. Bi zim sı ra - dan ger çek le ri mi zi tar tış ma mı za bi le izin ve ril me di. Kaç yıl la ce za - lan dı rıl dı ğı nı bi lir si niz. Bı ra ka lım Kürt hal kı nın ulu sal var lı ğı nı, di - li nin bi le ya sak lan dı ğı nı, bu nun hâlâ de vam et ti ği ni iyi bi li yor su - nuz. Dün ya da eşi yok bu ola yın. Yer yü zün de di le ya sak ko yan yok - tur. Çok eleş ti ri len bir İs ra il bi le Arap ça ile her gün her tür lü ya yı nı ya par. Arap ça eği tim ya pan üni ver si te ve okul lar var. Oy sa si yo niz - min Fi lis tin hal kı nı na sıl bas kı alın da tut tu ğu nu, yur dun dan kov du - ğu nu bi li yor su nuz. Pe ki, Tür ki ye ne ya pı yor? Ben bu nu vur gu la ya rak söy le ye ce ğim: Tür ki ye ay dı nı ve in sa nı, ege men sı nıf la rın ve dev le tin böy le bü yük bir gad dar lık uy gu la ma sı na or tak tır ve alet ol muş tur. Bu ay dın lar söz ye rin dey se hay van lar top lu lu ğu na bi le uy gu lan ma ya cak bu bas kı yı na sıl re va gö rü yor lar? Ya ni ha şa bir ço cuk ses çı kar sa, ağ zı - nı ka pat ma ge re ği ni du yar mı sı nız? Yok! duy maz sı nız. Fa kat Tür ki - ye de in san la rın ağız la rı ka pa tı lı yor. Kürt çe ya sak tır. Bu ne de mek - tir? En iyi si iki ta ne zin cir hal ka sı ge tir sin ler, du dak la rı bir bu ta ra - fın dan, bir o ta ra fın dan bir leş tir sin ler, me se le yi böy le hal let sin ler. Kürt le rin ço ğu Türk çe 'yi bil mez. Kürt çe ya sak sa, bu ka nun hük mü - nün ye ri ne ge le bil me si için ağ zı nı ka pat mak la zım de ğil mi? Bun lar ne ka dar ah lak lı? Sen bu ka dar sı nır ta nı maz ya sa la rın sa hi bi ola cak sın. Da ha dün bun la rı ala bil di ği ne çe şit len di re cek sin, ar dın dan PKK nin te rö rü, PKK nin bö lü cü lü ğü, PKK nin eş kı ya lı ğı di ye cek sin. Bu gö zü ka ra bir ke ma lizm dir ve sı nır ta nı ma yan his te rik bir fa şiz me mi öz gü dür, bar bar lı ğa mı öz gü dür; bu na ken di niz ka rar ve rin. Bu ko nu da Tür - ki ye hal kı ken di sağ du yu su nu ayak lan dır ma lı ve bu ne dir so ru su na ce vap ver me li dir. He men be lir te lim ki, Bul ga ris tan ın Türk azın lı ğa, di li ni de ğiş - tir de me si ni biz, al çak ça bir gi ri şim ola rak de ğer len di ri yo ruz. Evet ora da Türk azın lı ğı di li ni ko nu şabil me li ve kül tü rü nü ya şa ya bil me - li. Bul gar lar böy le si ne bir bas kı yı ge liş tir me me liy di ler. He le bu, sos ya lizm adı na hiç mi hiç ol ma ma lıy dı. Ama sen yüz yıl lar dan be ri en kri tik ta rih sel dö nem ler de ulu su na hiz met et miş bir hal kı or ta dan kal dı rı yor sun. Hiç kim se tın mı yor bi le. İki li öl çüy le dav ran mak di - ye ne ye de nir? Bu mü ca de le yi yap ma say dık, bi ze al çak de nil me liy - di. Bu nu yap tı ğı mız için, sa de ce ve sa de ce in sa ni bir gö re vi çok geç de ol sa ye ri ne ge ti ri yo ruz. Hem de çok bü yük iş ken ce ler ve zor ko - şul lar altında. Eğer hiç bir da ya nış ma gös ter mi yor lar sa, hiç ol maz sa 28 29

16 in sa ni bir gö rev yap tı ğı mı zı söy le ye bi lir ler di. Ama söy le nen bu mu dur? Bu nun ye ri ne ha re ke ti mi ze ta kı lan kulp lar, ni te le me ler esef ve ri ci dir. Sınır tanımayan baskılar, büyük isyanlara yol açar PKK için ba sın da sık sık eş kı ya de yi mi kul la nı lı yor ve hü - kü met de res mi açık la ma la rın da eş ki ya di yor. - Ya pı lan yal nız bu mu! Bu na kar şı de ğer len dir me niz ne dir? - Yal nız te rö rist, eş ki ya, kan içi ci de yim le ri mi? Bun lar hem Kürt le rin evi ne gir miş ler, ne si var ne si yok ta lan et miş ler, hem de hal kı nı dün ya nın dört bir ta ra fı na sal mış lar, di li ne ke ment vur muş - lar dır. Bi li yor su nuz, ül ke miz bo şal tı lı yor. Es ki den sür gün ler zo run - luy du. Şim di aç bı ra ka rak, zor la, şan taj la ve çe şit li yol lar dan tam bir bo şalt ma ha re ke ti var. Ya rı sı bo şal tıl dı. Eş kı ya lık ne dir? Bir hal kın ye ri ni yur du nu ta lan eden kim? Dört bin yıl ön ce ken di kim - li ğiy le yer leş miş, şim di o top rak la rı kuş uç maz, ker van geç mez du - ru ma ge ti ren kim? Bü tün de ğer le ri ne el ko yan kim? Ora nın emek - çi le ri ni beş ku ru şa muh taç eden kim ve on la rın her şe yi ni el le rin - den alan kim? Bun lar ka der mi? Bu gün ger çek le re gö zü mü zü bi raz aç tık. Han gi halk Kürt hal kı ka dar dün ya nın dört bir ta ra fı na sav - rul muş tur? İki bin yıl ön ce Ya hu di le rin, Fi lis tin den sü rül me si ne ben zer bir du rum bu. Bun dan da bi rin ci de re ce de so rum lu olan re - jim dir. Eş ki ya kim? Her gün ba sı na ba kı yo rum, sı fat la rın do za jı da ha da ar tı rı lı yor. Sı nır ta nı ma yan bas kı, öl çü sü bü yük is yan la ra yol açar, bü yük şid de te yol açar. Biz bu nu çok sı nır lı ola rak or ta ya koy duk. Böy le - si ne sı nır ta nı ma yan bas kı la ra ve ri le cek ce vap çok şid det li olur. Biz, sa de ce bu nun ucu nu gös ter dik. Ta lep le ri ni zi baş ka tür lü or ta ya ko ya maz mıy dı nız? Baş ka bir yol yok muy du? - Hiç bir se çe nek bı rakıl ma mı ştır. Kaç di ye cek si niz, ama ne re ye ka ça lım? As lın da ar tık kaçı la cak yer de yok. Ör ne ğin Av ru pa ya ka çı yor lar. Fa kat müt hiş bir tü ke niş ya şa nı yor. TC nin ora da müt - te fik le ri var. Fut bol to pu gi bi, müt te fik le ri ne to pu at tı lar mı, bir ayak da on lar vu ru yor in san la rı mı za. Ara la rın da bir iş bö lü mü var. Ora da on la rın ulu sal öz le ri ni da ha da bo şal tı yor, va tan la ve top - rak la iliş ki le ri ni iyi ce ko pa rı yor lar. Bu işi, Tür ki ye baş lat tı, Ba tı lı - lar ta mam lı yor. Bu bir kur tu luş de ğil, ka çış tır. Ama bu ka çı şın yok luk tan baş ka ge ti re ce ği bir so nuç yok. Zin dan da bi li ni yor, iş ken ce de. Di yar ba - kır zin da nın da in san lar an cak ken di le ri ni ya ka rak ya şa ya bil di ler. İn - san lı ğın onu ru nu kur tar mak için: Slo gan bu dur. Bu ko şul lar da in - san lık onu ru için, ken di ni yak mak tan baş ka ça re yok. Fer hat kur - tay la rın ey le mi bu dur. İn san lık tan vaz geç me ye ce ğiz. Ce vap mı is ti - yor su nuz? Alın si ze bir ce vap. Bu çok açık. Her gün tes lim olun di yor lar. Tes lim ol duk tan son ra ba şa ge - len le ri de bi li yor su nuz. Her şey den vaz geç mek! Var mı bu nun baş ka ça re si? Ha şa, bir kö pe ğin bi le bu na ta ham mül lü ol maz. Sen bir kim li ği ni bi le çok gö rür sen ve bir do ğal ses ver me hak kı nı da ka nun la ya sak la rsan, bu na bir ce vap ol ma sın mı? Türk hal kı na, Türk ay dı nı na bir kez da ha ses le ni yo rum: Bun lar uy gun mu dur, nor mal mi dir? Siz ken di ni zi ne sa nı yor su nuz? Bu po li ti ka ya ve bu po li ti ka yı uy gu la yan or du se fer le ri ne ses çı kar maz sa nız, ba şı nı za ne ge lir se hak et miş ol mu yor mu su nuz? Bun lar, si zin adı nı za hiç - bir ge rek çe ile izah edi le me ye cek bas kı uy gu lu yor lar. Ya pı la cak baş ka bir şey yok. Şu nu da be lir te yim ki, ben akıl lı biriyim. Neden böy le dav ran - dım? Mü ca de le nin bu aşa ma ya ge ti ril me sin de yo ğun ça ba sar fet - tim. Bu na na mus be la sı da di ye bi li rim. Tür ki ye okul la rın da bi raz oku dum. Üni ver si te de oku dum ve bi li me sa dık kal ma ya ça lış tım. Özel lik le si ya sal, top lum sal bil gi le ri oku du ğum da, in sa ni esas lar ve in san ca ge liş me ne dir, bun la rı öğ ren dim. Ger çek ten bu nu gö re bil di - ğim oran da geç me me gü cü nü ken dim de gö re bil dim. Ken di ger çe ği - me yö nel mek ten baş ka ya pa ca ğım bir şey yok tu. Öy le bir pat la ma dır de ni li yor, as lın da böy le bir du rum yok tur. Önü müz de uza nan ge liş me yi na sıl gö rü yor su nuz? Türk dev - le ti PKK nin kö kü nü ka zı mak tan söz edi yor. PKK nin kö kü nü ka - zı ma la rı müm kün mü? 30 31

17 - Es ki den Kürt hal kı nın kö kü ka zı na cak tı. Şim di bu. PKK nin kö kü nü ka zı ma ya dö nüş tü. Ge le nek sel po li ti ka nın bi ze yan sı tıl - mış ha li dir. As ke ri yön tem ler le so ru nun çö zü mü nü müm kün gö rü yor mu su nuz? - Çö züm de zo ru bir yön tem ola rak da ya tı yor lar. Biz de di yo ruz ki, si ya si çö zü mün yo lu açıl mış tır. Ha kim sı nıf la rın özel lik le Av - ru pa ka na dı, PKK şid det ten baş ka bir şey den an la mı yor di yor. Bu ra da da bü yük bir çar pıt ma var. Baş ta be lirt tim. Elim de 25 ku - ru şum ve bir so pa bi le ol ma dan tek ba şı ma yo la çık tım. Ama at tı - ğım adım lar, çok isa bet li ve doğ ru ol du ğun dan so nuç al dım. Da - ha ön ce bı ra kın zor du ru mu nu da yat ma yı, ne fe si bi le güç lük le ala bi li yor duk. As lın da or du kat li am ya par. Ama mü ca de le sür dü ğü için ya pa mı - yor. Kürt iş bir lik çi eği lim le ri var. Bir komp lo ge liş ti ril di. İş bir lik çi - le re Eğer PKK yi tas fi ye eder se niz, özerk lik ce bi niz de de di ler. PKK bu na fır sat ta nı mı yor. Kü çük bir çı kış yo lu ol sa da ah bu yo la gir me sem. Yok! şu nu söy lü yor lar: Ata la rı na bak sın lar, baş la rı na ge le cek le ri an lar lar. Şeyh Sa it e, Se yit Rı za ya ne ol du? Mil li bir li ği mi ze, bü tün lü ğü mü - ze göz di ken ler ta rih ten ib ret al sın lar. Şeyh Sa it ha re ke tiy le si zin ki ara sın da ki fark ne dir? - An lam sız bir so ru. Ben zer lik yok tur. Bu ra da teh dit le riy le il gi li ola rak söy lü yo rum. İs te nilen şu dur: Ör güt ten vaz geç ve tas fi ye et! Her kes tek kal sın. Bu ne de mek tir? Di ren me den va ze geç mek de - mek tir. Bu na güç ye ti re me di ler ve ya böy le ola ca ğı nı dü şü ne me di - ler. Türk zo ru meş hur dur ve eli te tik te dir. Her an sal dı rır. Biz si lah lı mü ca de le ye na sıl gel dik? Ha ki ka rer ad lı bir yol da - şı mız, pro vo kas yon la şe hit edil di. Yer gök üze ri mi ze yı kıl dı. Na sıl kar şı lık ve re ce ğiz? İlk kez uy gu la nan kar şı te rö re biz na sıl ce vap ve re ce ğiz. Bu ay lar ca dü şü nül dü. Ör güt sel var lı ğı mız im ha teh li ke - siy le kar şı kar şı yay dı. Yol da şı mı zın ka nı yer de kal ma ya cak. Fa kat bu nu ya pa bi le cek ola nak la ra he men sa hip de ği liz. Ba zı pro vo ka tör - ler var dı. Adım adım iz li yor lar ve so rum lu luk lar da bü yü yor. Öy le so nu ca gi de ce ğiz di ye bir yar gı yok. Ama gi de ce ği ye re ka dar git - me li sin. Se rü ven ci ve ha yal ci de ği lim. Sı nıf te me li miz za yıf. Ulus dar ma da ğı nık tı. Ör güt de öy le. Kim se da va ya pro fes yo nel ce kat kı şu ra da kal sın, bir gü nü nü bi le ver me ye ya naş mı yor du. Hep ah mak - la rın, ma ce ra cı la rın bu lun du ğu bir dö nem di. Ta bii ah mak la rın da hi ça ta-pa ta bir-iki gün ça ba har ca yıp çe kip git tik le ri bir dö ne mi ya şı - yo ruz. Tar tış ma öz gür lü ğü yok. Bı ra ka lım dev let dü ze nin de, sol çer çe ve de bi le yok. O za man da ya tı lan şo ve niz min sos yal-şo ve - nizm bi çi miy di. Du rum, biz kur ta rır sak olur, ay rı ör güt len me ol - maz, bu bö lü cü lük di ye sal dı rı yor lar dı. Han gi adı mı at mak is te sek en gel le me ler var. Bun la rın dev le tin do lay lı bir yan sı ma sı ol du ğu nu an la mak ta zor luk çek me dik. Rus ya nın çö züm ol ma dı ğı da açık. Bu na rağ men yi ne de vam et me yi is ti yor dum. Öy le sağ lam adam da yok tu eli miz de. Za ten has ta lık lı bir top lum da sağ lam adam pek çık - maz. Is rar la ne re ye ka dar gö tü rür sek gö tü re lim ça ba sı için dey dik le rin so nun da sı kı yö ne tim le kar şı kar şı ya ge lin ce ye ka dar mü ca de le yi içeri de yü rüt tük. Tam bi ze yö ne le ce ği ni far ket ti ğim an da uya nık lık gös te rip yurt dı şı na açıl ma yı sağ la dım. Bu ne an la ma ge li - yor du? Ha re ke tin ne fes bo ru la rı nı bi raz dı şa ta şır ma ve ora da ha re - ke ti yü rü te bi lir mi yim? Olan ka da rıy la Tür ki ye de bir şey ler yap tık, Kür dis tan da yap tık. Or ta do ğu nun sı cak sa va şım ala nın da han gi ola nak lar bu lu na bi lir di? Fır sat la rı de ğer len dir mek so ru nu var dı o gün. Bir kaç yıl lık bir za man da çok iş yap tık. Va ta na bü yük bağ lı lık - la, dev rim de mül te ci leş me ye kar şı bü yük bir di ren me gös ter dik. Uy - gun bir se çim le bu ra ya üs len dik. Bu na yük sek de ğer bi çi yo ruz. Çün - kü Er me ni le rin ba şı na ge le nin bi zim de ba şı mı za gel me me si için bu ha zır lı ğı yap tık. Tü rki ye li mül te ci le rin pra tik le ri nin bi zim de ba şı mı - za gel me me si için önem li bir adım at tık. Ye ni yet me bir gü cün ne ka dar ayak ta ka la bi le ce ği de tar tış ma lı. İnanç za yıf lı ğı da var. Ama ba şar dık. Bi zim bü yük ça ba mız la ol du. Ar ka dan han çer le mek is te di - ler. Bi rey sel düş kün lük ler gö rül dü. İl gi li ya zı lar da bun lar çok ça iş - len miş tir. Ama bu na rağ men e gel di ği miz de bu adım atıl - mış tır. 15 Ağus tos Atı lı mı ken di ba şı na hay li an lam ifa de eder. Dev let kim ya sal si lah kul la na bi lir mi, bu na kar şı lık po li ti - ka nız ne dir? Ge ril la yı sa vun ma an la mın da de mi yo rum, halk açı sın dan

18 - Ge çen yıl Ha ni de do kuz yol da şın şe hit düş me sin de bu si lah kul la nı lı yor. Ce set le ri yan mış. Kür dis tan ın baş ka yer le rin de de kul - la nıl ma du rum la rı var. Ya par sa ne olur? Ya pa bi lir mi? Bir de fa biz, bu si la hın kul la nıl ma sı nı en gel le mek için ge ril la yı ya - yı yo ruz. Fi lan böl ge yi eli miz de tut mak gi bi bir ça ba mız yok. Bir bu. İkin ci si bu na rağ men kul la nır lar sa ne ya pa ca ğız? Bel ki hem Tür - ki ye, hem Kür dis tan şe hir le rin de kul la nıl ma sı na en iyi ce vap, an la - dık la rı dil den ve ri lir. Kit le le ri he def alır lar sa, biz de şe hir ler de bü - yük can kay bı na yol aça cak ey lem ler de bu lu nu ruz. Siz de o za man kit le le ri mi he def ala cak sı nız? - Na sıl kit le le ri? Bü yük üre tim mer kez le rin de ola bi lir. Onun dı - şın da as ke ri he def ler var dır. Hem de bun dan so rum lu olan bur ju va par ti le ri de ğil mi? So rum lu bun lar dır. Par ti bi na la rı nın lo ka le ri var. Bir top lan tı sı nı ba sa rız, 100 ki şi yi gö tü rü rüz. Da ha bu nun gi bi bir - çok ey lem bi çi mi ni dev re ye sok mak müm kün dür. De dim ya sa va şı ku ral la rı na gö re yü rüt mez ler se, çıl gın lık la rın so nu gel mez. Çıl gın - lık la rı za ten epe yi ge liş miş. Ne dir bu köy ko ru cu la rı, çıl gın lık tır. Ne dir bu aşi ret le re tek rar si lah ver mek, Kür dü Kür de kır dırt mak? Biz de Tür kü Tür ke kır dı rı rız. Bu ra da doğ ru olan ne odur, ne bu dur. De mok ra tik ka mu o yu sa - vaş ku ral la rı na ters dü şen bu uy gu la ma la ra kar şı çok has sas ol ma lı - dır. Mut la ka ta vır ser gi le me li. Bi zim de ha zır lık la rı mız var. Bir kit le kat li a mı na gi ri şir ler se, biz de bu tür he def le re yö ne le ce ğiz. Ge re kir - se yıl dır mak için, bu yol la ka mu o yu nu uyar mak için, biz de yö ne le - ce ğiz. Gö rü lü yor ki ça re siz de ği liz. Güney Kür dis tan ının du ru mu - na düş me ye ce ğiz. Ba zı ge ne ral ler var, To kat lı mı dır, ne dir? Al tay To kat - Al tay To kat aca yip bir ge ne ral dir. Bil mem, yak tı ğı yer de ot bi le bit me ye cek miş. Bi zim yön tem le ri miz de var. Bu ka dar sa pık bir yak la şım ge li şir se o za man pat la yı cı araç la rı biz de kul la nı rız. Bun - lar bir ara Lüb nan da çok kul la nıl dı de ğil mi? Biz de kam yon la rın içi ne pat la yıc ıla rı dol du ra lım ve en ka la ba lık yer de pat la ta lım. Bu bir çö züm ol du mu? Şim di den Türk hal kı du yar lı ol ma lı dır. Bi ri si bu tür çıl gın lık la rı gün de me sok mak is ter se, on dan he sap sor ma lı - dır. Yok sa ken di ya şa mı nı teh dit eden bir ko nu ma dü şer. Bu nun so - nu cu, sa de ce Kürt hal kı nı de ğil, Türk hal kı nı da et ki ler. O açı dan men fa at ler ve ya za rar lar kar şı lık lı dır. Uy gu la ma baş la dı mı, bu işin so nu gel mez. Te rör te rö rü bes ler ve ku ral dı şı te rör ku ral dı şı lı ğı bes ler. Biz beş ki şi yiz. On lar beş bin ki şi gön de ri yor lar. Da ha ne is - ti yor lar? Bi zim bir tek ba sit si la hı mız var, on la rın tan kı, to pu ve her şe yi var. Ya ni bi zim on beş-yir mi ya şın da ki genç si lah lı dev rim ci ler - den olu şan gü cü mü ze kar şı, on lar özel tim, ko man do, jan dar ma, po - lis, ko ru cu çı kar mak ta dır lar. Sa yı ca, tek nik do na nım ca güç lü ve ma aş la bes len mek te ler. Kuv - vet ler ara sın da aşı rı den ge siz lik var. Da ha ne is ti yor lar? Kim ya sal si lah lar ya sak, hiç ol maz sa bu na say gı duy sun lar. Atılan adımlar boşa gitmemiştir Top lam kaç ge ril la var? - Önem li olan sa yı dan çok bü yü me ze min le ri ne otur tul muş ol ma - sı dır. Tec rü be, do na nım, mev zi len me açı sın dan mü kem mel bir grup oluş tu. Bun lar bü yü me nin altya pı sı dır. Ve bu altya pı bek le nen den da ha er ken ta mam lan dı. Yal nız Bo tan da gü cü müz, dev rim ci bir ge - ril la tu ga yı nı aş mış tır, gi de rek ar tı yor ki şi lik bir kuv vet di ye bi lir mi yiz? - Ra kam ver mi yo rum, ge ril la tu ga yı. Ge ril la tu ga yı 2 bin sa va çı dan mı olu şu yor? - Ha yır, o alay olur. Yal nız Bo tan da. - Evet di ğer yö re ler de da ha alt dü zey de bi le ol sa, bü yü me sü re ci - ne gir miş tir. Ya kın bir za man da bir ge ril la tü me ni ni oluş ma sı söz ko nu su. Me se la kaç ay için de? - Olu şum ha lin de dir. Yıl lar ca ken di ni ayak ta tu ta bi le cek gü ce sa - hip. Çok önem li de mok ra tik ör güt sel gö rev ler le kar şı kar şı ya dır. Kür - dis tan da ki asıl gö rev le ri ni bü yük bir di ra yet le yü rü te cek tir. Özel lik le bu gö rev ler fe o dal iş bir lik çi li ği ve aşi ret ka lın tı la rı nı kap sa ya cak tır. Di ğer ye rel ge ri ci le ri, komp ra dor la rı, te fe ci le ri kap sa ya bi lir. Ye rel res mi oto ri te le ri ya de ne ti mi ne ala cak ya da tas fi ye ede cek tir

19 Ge ril la nın, dev le tin as ke ri gar ni zo nun dan baş la yan bir et ki si ola - cak tır. Bu güç le Türk or du su nun ta ma men sö kül me si müm kün ola - maz. Ama or du nun gar ni zon lar da top lan ma ya mec bur ka la ca ğı bir sü re ce gi ri le cek tir. Or du, uçak la ra baş vu ra bi lir, to pa, tan ka baş vu ra - bi lir. Kür dis tan ın ara zi ko şul la rın da bu yön tem faz la so nuç al maz. Biz da ha ha re ket li bir du ru ma ge çe bi li riz. Ya ni sa vun ma du ru mun - dan gi de rek da ha ak tif sal dı rı ko num la rı na iler le ye bi li riz. Şu aşa ma - da bir bö lük se vi ye sin de ki bir lik ler ha re ket ha lin dey ken, önü müz de - ki dö nem de bu ra hat lık la ta bur se vi ye si ne çı ka bi lir. Da ha şim di den ge çi ci ola rak bu du rum la ra ula şı lı yor. Ge ce le ri ge ril la bir lik le ri nin de ne ti mi or du du dan da ha ge niş tir. As lın da gün düz le ri de böy le dir. Or du, bir çok böl ge den çık mı yor. Ve son de re ce ka la ba lık grup lar ha - lin de fa a li yet yü rü tü yor. As ke ri an lam da kur ta rıl ma ya ya kın alan lar söz ko nu su dur. Ka rı şık böl ge ler var. Ve bu ay rım da ha da ge li şe bi lir. Hal kın ge niş bir ör güt len me si var. Mil li si ya set te ge liş me var. Halk mi li si nin sa yı sı, ge ril la nın çok çok üs tün de dir. Ge ril la bir halk te me - li ne, güç lü bir kit le te me li ne sa hip tir. Sa nı rım şim di bu, çok hız lı bir bi çim de de vam edi yor. Bü tün bun lar, ge ril la nın mu az zam bir de - mok ra tik dev rim sü re ci ne omuz ver di ği ni gös te ri yor. Kür dis tan, ulu sal bas kı ya kar şı bu de mok ra tik açıl ma sü re ci ni ya şı yor. Tür ki ye de çok kim se bun dan ha ber siz. Fa kat sa nı rım or du ha berdar. Bu nu ba zen iç sa vaş te ri miy le ifa de edi yor lar. Tür ki - ye nin de mok ra tik leş me si ne bü yük önem gös te re rek güç le ri mi zi bü yüt me ye de vam ede ce ğiz. Bu nu fa şist ge liş me le re kar şı kul la na - ca ğız. Her tür lü in kar cı ve an ti-de mok ra tik güç odak la rı na kar şı de - ğer len di re ce ğiz. Ge ril la ya bağ lı lık te me lin de yük se len ha re ke ti miz, ana bir akım ha lin de Tür ki ye de ki de mok ra tik ge liş me yi be ra be rin - de ge ti re cek tir. Bu Tür ki ye de bir çok dev rim ci nin yıl lar ca öz le yip de ula şama dı ğı so nuç tur. Bu ve si ley le ben bir kez da ha geç miş dev - rim ci le ri an mak is ti yo rum. On la rın umut la rı nın bu gün bir ger çek ha li ni al dı ğı nı be lir te yim. Atı lan ilk adım lar bo şa git me miş tir. Bu ge liş me yal nız PKK nin de ğil dir! Di yo rum ki, bu işe emek ve ren le - rin ça ba la rı nın soy lu bir bi ri ki mi dir. Bir dar be du ru mun da ge ril la hare ke tin de ne gi bi de ği şik lik - ler ola bi lir? - Za ten dar be 12 Ey lül bi çi min de hük mü nü yü rü tü yor. Bu gün, gü ven lik ku ru lu yö ne ten güç tür. Mü ca de le miz ye ni ge li şe cek dar be - le re kar şı de mok ra tik leş me için da ha atıl gan bir rol oy na ya bi lir. Ge ne ral Al tay To kat be nim sis te mim de der ken, bu gün kün - den fark lı bir re jim ta le bi ni ifa de edi yor ve ka mu o yu nu bu na ha - zır lı yor - İç ve dış ka mu o yu bu na o ka dar kar şı ki! De ne sin, ba şı na ge le - ce ği de gör sün! Hiç san mı yo rum ki, dar be yi 12 Ey lül son ra sın da ki gi bi kar şı la yan bir top lu mu bir da ha bul sun lar Tür ki ye de. Bu gün - den da ha da bir el bi se giy dir mek is te yen ler ni yet aşa ma sın da, an cak bir klik tir ler. Tür ki ye nin de mok ra tik güç le ri ina nıl maz bir bi çim de on la ra dur di ye cek tir. Bir kez al da tıl dı lar, bir da ha zor al da tı lır lar. De ne sin ler, ye ter ki biz gö rev le ri mi ze bağ lı ola lım. Tek ko şu lu bu - dur. Gö rev le re doğ ru bir yak la şım, bu tip dar be le rin şan sı nı yok eder. PKK nin ön der lik et ti ği ge ril la ey lem le rin de ço cuk lar ta ran dı ve ya öl dü rül dü. Bun la rı de ğer len dir di niz mi? Bu tür ey lem le rin Kürt hal kı nın top lum sal ya pı sıy la bağ lan tı sı nı aça bi lir mi si niz? - Ka dın ve ço cuk la rın öl dü rül me si ha be ri ni al dı ğım da inan ma - dım. O za man de dim ki, bun lar kontrge ril la nın ey lem le ri dir. Da ha 1984 de öy le bir ey lem ol muş tu. Son ra duy dum ki, ger çek ten par ti - mi zin ve ya ha re ke ti mi zin için de yer alan ba zı un sur la rın ma ri fe tiy - miş. Eza duy dum. Da ha son ra baş ka uy gu la ma lar da ol du. Biz bu nu yap tık. Na sıl yap tık? Bir ki şi yi suç la mak müm kün de ğil. Di yor ki, ko ru cu nun evin den bi ze ateş açıl dı, biz de ateş aç tık. Ço cuk lar öl - müş. As lın da ka sıt yok. Öy le çıl gın bir ko ru cu luk sis te mi ge liş ti ril di ki, ger çek ten suç lu - yo rum bu sis te mi iş le ten le ri. As ker ko ru cu yu kor do nun önü ne ko - yu yor ve ken di ni öy le ko ru yor. Önü ne de ma aş atı yor. Ma ğa ra da ken di ni sa vu nan iki adam var. On lar ne ya pa cak? Si la hı, en ön de ge le ne doğ rul ta cak tır. Or du bi li yor su nuz, mu az zam dev let gü cü dür. Ya ni ilk el de o güç yet mi yor, en ön de ko ru cu ve ai le si ni sü rü yor. Pe ki ye tiş me miş si lah lı adam lar ne ya pa cak? Bu iş çok acı dır de ğil mi? Gel sin as ker öl dür sün ca nım. Ni ye bu adam la rı böy le do laş tı rı - yor, hem de eli ne si lah ve re rek. Bu, sa vaş ku ral la rı nın han gi si ne gi

20 rer? Bu so nuç tan, Kür dü Kür de kır dırt ma, iti ite kır tırt ma po li ti - ka sı so rum lu dur. Bu po li ti ka geç miş te de uy gu lan dı, şim di de uy gu - la nı yor. Acı ve ren olay lar ol du ve bu na se bep olan lar on lar dır. Aley hi mi ze çok kul lan dı lar. Ulus la ra ra sı alan da da kul lan dı lar. Ne ya zık ki et ki li de ola bil di ler. Biz den beş ki şi on lar dan beş bin ki şi kar şı kar şı ya ge li yor. Yi ne ye ter li gör mü yor lar. Ko ru cu ve ai le si ni de üs tü mü ze yol lu yor lar. Aşi ret inanç la rı nın, ya ni itiy le bi tiy le, ço lu ğuy la ço cu ğuy la düş - ma nın kö kü nü ka zı ma gi bi ge le nek le rin bu tür ey lem ler de ro lü ol du mu? Sa nı rım ba zı uç ta vır lar, ba zı la rın ca ge liş ti ril mek is ten di. Ya ni kö kü nü ku ru ta lım ve iha ne te en ağır ce za yı ve re lim bi çi min de gö - rüş ler çık tı. Biz böy le ol maz de dik. Bu, ka ba bir köy lü in ti kam cı lı ğı - dır de dik. Ve iş let tik, eğit tik. Ha yır! Ço cu ğun ve ka dı nın su çu yok sa, bu na bi linç li ka tıl mı yor sa, vur ma nın hiç bir an la mı yok, biz tas vip et - me dik. Ve bil di ği niz gi bi, son yıl lar da bu tür olay lar yok de ne cek ka - dar azal dı. Par ti nin, özel lik le bi zim eğit ti ği miz ve ör güt le di ği miz öğe le rin böy le ey lem ler le ya kın dan ve ya uzak tan il gi si yok tur. Kal dı ki, he men he men her sa vaş ta ço cuk da ka dın da ölü yor. Yi ne de bi zim kin de en az gö rül müş tür. De dim ya, on lar bin ler ce ko man do, özel tim, he li kop ter, zırh lı tank la sa va şı yor lar. Bu na kar - şı lık biz, çıp lak in san yü re ğiy le sa va şı yo ruz. PKK nin köy ler de öğ ret men le ri öl dür me le ri doğ ru mu? - Öğ ret men ler, dev let me mur lar he def de ğil dir. Ajan de ğil se he - def ol ma ma lı dır. Her hal de sa vaş alan la rın da is tih ba rat fa a li ye ti ya - pan la ra ey lem dü zen le ni yor. Yok sa sı ra dan, he le dü rüst bir öğ ret - me nin ce za lan dı rıl ma sı müm kün de ğil dir. Eği tim sis te mi ni sars mak için okul la rı yak mak ve köy ler de Kürt le rin de ne ti mi ni bu yol dan ge liş tir mek gi bi bir an la yı şı nız var mı? - Bu tip uy gu la ma lar var. Köy okul la rı nın ya kıl ma sı uy gu la ma sı. Ama ni çin? Ya ni Türk eği tim sis te mi ni tas fi ye et mek için mi? - Ha yır! Sis tem li bir po li ti ka dan zi ya de, dev le tin de ne ti mi ni, oto - ri te si ni za yıf lat ma ça ba sı ola rak de ğer len dir mek ge re kir. Yok sa bun lar Türk çe öğ re ni mi ni en gel le mek için mi? - Ha yır! Okul la rı bu te mel de bo şalt ma, Türk çe 'yi okut ma ma gi bi bir ça ba yok tur. Ol say dı, eli mi ze bom ba alır dık, baş ta şe hir okul la rı ol mak üze re, hep si ni felç eder dik. Si zin adı nı za kış kır tı cı ey lem ler de olu yor mu? - Böy le olay lar olu yor, duy dum. Var mı? Bi zim adı mı za ev ve aşi ret ba sı lı yor. Bi zim adı mı za, bi ze de yi - ye cek ve rin de nili yor. Biz PKK liyiz di yor lar. Bi zim kal dı ra ma - ya ca ğı mız ve ge rek li gör me di ği miz ba zı ey lem le ri tır man dı rı yor lar. Hat ta es ki den ge rek ti ğin de ba zı güç ler le çe liş ki le ri tır man dır dık la rı da ol du. Böy le le ri çık ma dı de ğil, çok çık tı. Hat ta son za man lar da dağ da bi zim adı mı za ba zı ço ban la rı bi le vur muş lar. Evet, bu han gi te rör dür? Kont ra te rö rü dür. Çok çar pı cı bir ör nek ve re ce ğim: Al - man ya ya kar şı mü ca de le et ti ği miz den söz edi le rek Al man po li si PKK yi ül ke ye sok ma ya ca ğız di ye teh dit sa vur du. Al man po li si ni bu ta vır la ra yö nel ten ter tip ler var dı. Ör ne ğin Adı ya man da dört tu - ris ti PKK adı na öl dü rü yor lar. Bu nu ya pan kont ra nın is mi bel li. MİT aja nı ken di si. Bel ge si ni si ze ver dik. Yi ne Yük se ko va da beş ço ban öl dü rül müş. O sı ra da PKK nin köy de ol ma dı ğı nı tes bit et tik. O da kont ra işiy di. Üruğ suikastinin bizim ile ilgisi yoktur PKK nin es ki Ge nel kur may Baş ka nı Üru ğu öl dür mek gi bi her han gi bir ka ra rı ol du mu? Ga ze te ler de böy le ha ber ler çık tı. Po lis kay nak lı ol du ğu be lir ti len ha ber ler di bun lar. Bu işin ar ka - sın da PKK ye ya ban cı, kont rge ril la ve ya dev le tin baş ka bir ör gü tü ola bi lir mi? - Bi zi ge rek hal ka, ge rek çe liş ki li ol du ğu muz güç ler le kar şı kar - şı ya ge tir mek için, bu tür iş le re bir özel sa vaş yön te mi ola rak baş - vu ru yor lar. Bu yay gın ca kul la nı lan bir yön tem dir. Sö zü nü et ti ği niz ge çen yıl ki Üruğ a su i kast ola yı na da bir açık lık ge tir mek te ya rar var. Ba zı öğe le ri mi zin üze ri ne git tik, var mıy dı böy le bir olay de dik. De di ler var. Kim al mış tı bu ka ra rı di ye araş tır - dık

21 Mid yat ta çe şit li so run lar dan dolayı bir da ğıl ma ola yı ya şa nı - yor. So rum lu bir iti raf çı. Te le viz yo na da çı kar dı lar. Meh met Ya şar Ka ra tay adın da bi ri. Bu adam, içi miz dey ken ba zı öğe le ri mi zin ya - şa mı na kas te miş. Bir kaç ta ne si ni suç suz ye re öl dü rü yor. Sa nı rım, dev let afiş ya pıp kah ve le re as tır mış. Bir da ka dı na te ca vüz et miş ve el al tın dan düş man la ça lı şı yor. Bun lar mek tup lar da var. Ör gü tü tas fi ye et me te me lin de ken di si ne gü ven de ver miş ler. On mil yon li ra alıp ka çı yor. İş te bu olay la rın yol aç tı ğı so run lar so nu cu. Ya şar Ka ra tay ile iş - bir li ği eden ba zı la rı ge çen yıl İs tan bul a git miş ler ve bir ka rar çı kar - mış lar. Bu ka ra rın çı ka rıl ma sın da Sığ be tul lah Ba tur de di ği miz ki şi rol oy nu yor. Da ha ön ce Di yar ba kır Ce za e vi nde ajan laş mış bir un - sur dur. Po lis le ça lı şı yor ve Mid yat ta ki fa a li yet le re sız mış. Ora yı da ih bar edi yor. Yüz ler ce ki şi yi Bat man çev re sin de ya ka la tı yor. İs tan - bul a gi di yor. Ken di si nin de teş vik et ti ği ba zı dü rüst, ama ör güt tün kop muş öğe le ri de kul la na rak Üruğ ey le mi ni sah ne le mek is ti yor. Bu ra da araş tı rıl ma sı ge re ken, Siğ be tul lah Ba tur a Üruğ a su i kast ka ra rı nın na sıl ulaş tı ğı, ona bu ak lın ne re den gel di ği dir. Açık ça be - lir te yim ki, bi zim ör gü tün böy le bir su i kast ile iliş ki si yok tur. İş ken - ce ci Esat Ok tay Yıl dı ran ın ce za lan dı rıl ma sın dan son ra ga ze te ler öl dü rü le cek ge ne ral le rin lis te sin den söz et ti ler. Öy le ge ne ral lis te si fa lan yok tur. Biz ya par sak, yap tı ğı mı zı açık ça be lir ti riz. Bu ko nu lar da bil di ri çı ka ra rız, çı ka rı yo ruz da. An la şıl dı ğı ka da rıy la bu su i kast gi ri şi min - de bir oyun var dı. Ba zı yan ne den ler le ger çek leş me miş ol sa da böy - le bir ka ra rın mer ke zin de bir aja nın yer al dı ğı na emi nim. Hat ta ba - zen dü rüst öge le ri de PKK adı na bu işe ka ta rak gi ri şim ler de bu lu - nu yor lar. Ge ri si ni bil mi yo rum. Ha ni ba zı çe liş ki ler den söz edi li yor - du. Ger çek ten bu çe liş ki ler, bu ka dar kı zış mış mıy dı? Aca ba PKK yi, özel lik le de onun için de ki bir sız ma yı yön len di re rek böy le bir gi ri şim de mi bu lu nul mak is te ni yor du. As lın da bu ko nu bi raz has sas tır. Bir yol da sa va şım ve ri yo ruz. Ger çek le rin bi lin me si açı - sın dan böy le bir bil gi ya rar lı olur ka nı sın da yım. Bu na ben zer ba zı olay lar ge liş ti ril mek is te ni yor. Bu gün PKK nin sa va şı mı nın so nuç - la rı nı ken di ge liş me le ri ne ma let mek is te yen ler var dır. Şim di iyi ni yet li ve ya kö tü ni yet li öğe le rin tak tik dı şı ça ba la rı ol - duk ça sı nır lan dı rıl dı. Sa vaş hem par ti için de hem par ti dı şın da sağ - lam yü rü tül me li dir. Ya ni hal kın onay la dı ğı, hal kın oto ri te si nin ge - liş me si ne hiz met eden bir ey lem an la yı şı mız var. De mok ra tik ge liş - me ye hiz met eden bir an la yı şı mız var dır. Köy lü in ti kam cı lı ğı nı bir ta ra fa bı ra kı yo ruz. Dö ne me denk gel me yen ey lem an la yış la rı nı bir ta ra fa bı ra kı yo ruz. Türk yö ne tim sis te mi ile il gi li ola rak ne ler be lir te bi le cek si - niz? - Şüp he siz, kö ken le ri ta ri hin de rin lik le ri ne gi di yor. Türk egemenleri iyi vurur ve iyi talan ederler Ta rih bo yun ca Türk- Kürt iliş ki le ri için de açar mı sı nız ko nu yu? - Na sıl Ya hu di le rin dün ya ya ya yıl ma sı önem li bir in san lık pro b - le mi ol muş sa, da ha de ği şik tarz da da ol sa, bar bar lık dö ne min de, Türk ege men le ri Or ta do ğu baş ta ol mak üze re ta Rus ya ya ka dar önem li prob lem ol muş lar dır. Ya hu di ka pi ta lis ti, te fe ci si ve tüc ca rı na sıl git ti ği top lu mun bü tün gö ze nek le ri ni ka pat ma ya ça lı şı yor sa, bir çok prob le me ve kat li a ma yol açı yor sa; Türk ege men le ri de de ği - şik bir tarz da probleme yol açı yor. Ya hu di ka pi ta list tir, te fe ci dir, tüc car dır. Ya o? Türk ege me ni nin mes le ği ne dir? - İyi vu rur, iyi fet he der, iyi ta lan eder. İş te onun mes le ği bu dur. As ker ya ni? - As ker ya da yö ne ti ci dir. Ama ken di emek çi le ri ne, üre ti me yol açan bir ya ra tı lış ala nı ya da sü re ci aça rak, onun üze rin de as ker ol - mu yor. Bu te mel üze rin de ida re ci lik yap mı yor. Gi di yor, fet he di yor. İs lam uy gar lı ğı nın em rin dey ken de, sa nı rım Çin dey ken de du rum böy ley di. İs la mi ye ti sa de ce ya yıl ma cı özel lik le riy le kav ra dı lar. Sel - çuk lu lar da, he le Os man lı lar da, baş tan so na ga ni met te me lin de bir ida re ve as ke ri ay gıt var. Av ru pa nın or ta la rı na ka dar, ga ni met için bu ka dar sal dı rı dü zen le di ler. Or du lar oluş tu ru lu yor, va li ler, pa şa lar ata nı yor. Sa de ce si lah, he sap, ki tap yok. Üre ti me kat kı, üre tim tek - ni ği ne ya tı rım, bu ko nu la ra il gi var mı? Yok. Ca mi le ri bi le sul tan - la rın ro lü nü bü yüt mek için yap tı lar

22 Sel çuk lu ve Os man lı, Kür dis tan a ne yap tı? Ne al dı lar, ne ver di ler? - Bu so ru önem li dir. Şim di ye ka dar so rul ma ma sı, ört bas edil me - sin den ve in kar edil me sin den kay nak la nı yor. Kürt me se le si ne ta ri hi bo yut la rıy la da yak laş mak ge re kir. Top lu mun tüm so run la rın da ol - du ğu gi bi, özel lik le de Türk- Kürt çe liş ki sin de so run ta rih sel dir. At la rı na bin di ler, Or ta As ya dan gel di ler, son ra? - Ha tır la dı ğım ka da rıy la 1040 se ne sin de Sel çuk lu sul ta nı Kür dis - tan eya le ti ne iliş kin bir buy ruk ve ri yor. Kür dis tan ül ke si di yor. Ay nen böy le hi tap edi yor. O yıl lar da Türk ler he nüz Kür dis tan a gir - me miş ler, sa de ce te mas la rı var. He men ilk te mas ta Türk- Kürt iliş ki - le rin de çe liş ki baş lı yor. Fa kat Türk ler, di ğer ül ke ler de ki ne ben zer bir ege men lik sta tü sü oturt mu yor lar. Ha ki mi yet le ri tam de ğil. Bu, Türk le rin Kür dis tan a, Sel çuk lu dev le tini tam an la mıy la oturt ma yok tur. İs te se ler so nu na ka dar eze bi lir ler, fa kat bu nu he sap la rı na uy gun gör mü yor lar. Çün kü Ab ba si ler le, İran Şah lı ğı yla, Bi zans la uğ ra şır ken, Kür dis tan da ra hat sız lık ya rat mak tan çe ki ni yor lar. Bu ilk ta vır, ge le ce ği de be lir li yor. Türk le rin Kürt bey le ri ile iş yap ma - la rı, da ha son ra ki ya yı lış la rın da ve ik ti dar laş ma la rın da çok önem li bir rol oy na ya cak tır. Kürt ler le iliş ki le ri esas ola rak it ti fak çı lık te me - lin de ol du. Hep Kürt bey le ri ni ka zan mak yö nü ağır ba sar. Ör ne ğin Ma laz girt Sa va şı'n da Al pars lan ın or du su nun kırk bin ki şi ol du ğu söy le nir. Bu nun ya rı sı Kürt aşi ret le rin den ve bey lik le rin den der len - miş tir. En yet ki li ro lü on la rın oy na dı ğı da bi li nir. Ya ni, ka pı yı bi raz da Kürt ler mi aç mış olu yor? - Bel ki ini si ya tif Türk sul tan la rın da dır, ama Kürt le re da ya nı la rak ger çek leş ti ri lir. Ya ni vu ru cu güç, so nu cu ta yin eden güç Kürt ler den te şek kül eder. Şim di bir dü şü nün. Kürt bey lik le ri ni ez me şek lin de bir yak la şım ol say dı, böy le bir durum söz ko nu su olur muy du? Gi - der Ab ba si ler le iş bir li ği ya par lar, İran lı lar la iş bir li ği ya par lar, ta rih - sel so nuç çok de ği şik ola bi lir di. Bu nu gö ren Türk ler, Kürt aşi ret ve bey lik sis te miy le an laş ma yı esas al dı lar. Ez me var, ama ken di siy le iş bir li ği ya pın ca ya ka dar. Düş man laş tı rı cı bir nok ta ya gel di mi, du - ru yor. Kür dis tan ı ken di si ne ta ma men düş man laş tır ma sı, ora yı bir da ya nak de ğil, ça tış ma ala nı ya par. Kür dis tan ça tış ma ya çok uy gun bir alan dır. Gü cü nü so nu na ka dar kul lan sa da bu bey lik le ri or ta dan kal dır mak müm kün de ğil dir. O za man ge ri ye an laş ma ve uz laş ma po li ti ka sı ka lı yor. Ge rek Sel çuk lu la rın Kür dis tan a gi ri şi, ge rek Al - pars lan ın Kürt ler le iliş ki si bu te mel de müm kün ola bil di. Da ha son ra 1500 yıl la rın da Ya vuz Sul tan Se lim in yak la şı mı da şöy le: Kürt le rin ço ğun lu ğu İran et ki sin de, bi raz da bas kı sı al tın da 23 bü yük bey li ği var dır. Sul tan Se lim on la ra bir mek tup yol lu yor ve bu gün Ka mu ran İnan ın de nek tah ta sı ol du ğu gi bi, İd ris-i Bit li si nin iha ne ti kı la vuz lu ğun da ege men li ği ni ge liş ti ri yor. İnan lar on lar dan mı? - Her hal de, iliş ki si var dır. Ya ni Bit lis bey le riy le. - Ya ni o ge le ne ği tem sil eder ler. Hi zan şeyh le ri! - O za man Bit lis in şey hi dir, her hal de ay nı sü la le den dir. Önem li - si, po li ti ka da ay nı tak ti ği sür dü rü yor lar. Ya vuz, Bit lis şey hi ni ara cı kı la rak şöy le di yor: Git on la ra söy le, bir kral be lir le sin ler, biz onun la it ti fak ya pa lım. Bu ra da ken di siy le eşit bir oto ri te yi ta nı yor. Çün kü teh li ke bü yük. Do ğu da Sa fe vi Dev le ti yük se li yor. Gü ney de Mem luk lü ler var. Bi ri Do ğu dan teh dit edi yor, bi ri de Gü ney den. İm pa ra tor luk çok sal lan tı da. Bir teh dit de mez hep çi li ğin kul la nıl - ma sı. Sa fe vi mis yo ner le ri ta An tal ya ya ka dar gir miş ler. Ale vi lik mi? - Ta bii, Ale vi lik gir miş ve çok et ki li olu yor. Türk men ler ara sın da tu tu yor. Os man lı ya kar şı ol du ğu için mi? - Ta bii, çok cid di bir teh li ke dir. Hat ta o za man ta rih çi ler Ana do lu nun halk kit le siy le bir Ale vi ül ke si ol du ğu nu söy lü yor lar. - Evet, İran Se fa vi le ri bun la ra yay gın si ya si des tek sağ lı yor lar. Çok sa yı da mi li tan fa a li yet ha lin de dir. Bu gün kü der viş, se yit vs. o dö ne min ürü nü dür ler. Pir Sul tan Ab dal Şa ha gi de lim di ye tür kü söy ler. Şah için İs tan bul şeh rin de tac-ı dev let le sa lın ma lı dır di yor - lar dı

23 - Teh li ke bu ka dar bü yük. Kürt bey le ri nin Sün ni ka rak ter le ri göz önü ne alın dı ğın da, Ya vuz bun la rı bir kur tu luş ara cı ola rak gö rür. İran Ana do lu da dev let kur mak is ti yor, Mem luk lü ler de ben zer bir ça ba için de, sık sık Gü ney do ğu ya ka dar gi dip ge li yor lar. Böy le bir du rum da Do ğu nun ka pı sı Os man lı la ra ka pa lı. Ana do lu da ka pa lı. Böy le ce Bal kan lar da eri yip gi de cek ler. Sul tan bu teh li ke yi se zi yor ve po li ti ka ya pı yor. Bel ki bu gün kü ler gö re mi yor lar ve in kar cı lık ya pı yor lar, ama iş te o za man lar ba zı ger çek ler gö rü lü yor. Ya vuz, Kürt le re da ya na rak bu teh li ke yi ber ta raf eder. Kürt le re, ken di ni ze bir kral se çin di ye bil di rir. Kürt bey le ri kral seç mez ler. Şöy le der - ler: Biz ken di ara mız da an la şa ma yız, di ğer za man lar kav ga lı yız, sen bi ze bir ta ne ta yin et. Ya vuz, İs ken der Bey de nen bi ri ni Kürt bey ler be yi ola rak ta yin eder. O za man bu it ti fak sağ la nır ve Çal dı - ran, ar ka sın dan Ri da ni ye sa va la rı ka za nı lır ve im pa ra tor luk Do - ğu da kök le şir. Arap ale mi ve Af ri ka Os man lı ya açı lır. Kürt ler bu - ra da da bu be lir le yi ci bir rol oy na mış lar dır. Ta ri hi bel ge ler de bun - lar var dır. Ta bii or du nun ta rih ku rum la rın da bu des te ğe iliş kin mek tup lar var dır. Al tın da Ya vuz un im za sı olan bir to mar ka ğır gön de ri lip, be nim adı ma ne ya zar sa nız ya zın, fer man ye ri ne dir de nilir. Çok bü yük mülk ler ve rir. Ken di si hey be ler do lu su al tın ve he di ye ler gön de rir. De mek is te di ğim, Os man lı Türk lü ğü ve Sul tan - lı ğı nın teh li ke de ol du ğu öy le bir ta ri hi kri tik an ve bir ölüm-ka lım sa va şı dö ne mi var. Ku yu cu Mu rat bo şu na o ka dar Ale vi yi ku yu la ra dol dur maz. Gü nü mü zün Sün ni Kürt lü ğü, Ka mu ran İnan vah şi ci li ği de kay na ğı nı bu ra dan alır. Os man lı nın Ale vi düş man lı ğı, Kür dis - tan da bu na da ya nak ara mak ta dır. 12 Ey lül ün Nak şi ta ri ka tı na da - yan dı ğı gi bi. Özal ın ta ri kat çı lı ğı, Nak şi ci li ği de tas sa düf de ğil dir. Prim ve ril mek is ten di. De di ğim gi bi bu it ti fak, Os man lı ya ne fes al dır dı ve gi de rek bir ci han im pa ra tor lu ğu ol ma sı nı sağ la dı. 20. yüz yı lın baş la rın da da yi ne bir kri tik dö nem var. Bu se fer ne Ana do lu ya gi riş, ne de Do ğu dan zor la nış söz ko nu su. Ba tı dan zor la nı yor. Yüz yıl la rın fe tih çi li ği Ba tı ka pi ta liz mi kar şı sın da ge ri le - miş tir. Ge li şen ka pi ta lizm Ana do lu yu en üc ra kö şe si ne ka dar iş gal et miş tir. Türk sul tan la rı nın yap tı ğı gi bi Mus ta fa Ke mal de yö nü nü Kürt le re dö ner. Ta rih tek rar bir dar bo ğaz dan ge çi yor, İm pa ra tor luk - lar yı kı lı yor, Türk mil le ti bir yu tul ma sü re cin de. Mus ta fa Ke mal in çı kı şı da çok önem li, Kürt le re da ya nı yor. Bir re sim var dır. Şeyh le - rin, de de le rin ve aşi ret re is le ri nin eli ni öper de ğil mi? Tehlikede olan Türk ulusudur Mus ta fa Ke mal in ken di si öp me miş de. - Ha yır. Res mi var, ben gör düm. Ne öp me miş tir? Öp müş. Kar şı - sın da ki yaş lı ol du ğu için öp müş tür. Ke sin fo tog raf lar dan bi ri ni bu - lup, si ze gön der me li yim. Ya ni şu doğ ru, Kürt aşi ret re is le ri ve ağa la rıy la iliş ki kur muş - tu. - Mus ta fa Ke mal in mek tup la rı, çağ rı la rı, de meç le ri, Er zu rum ve Si vas kong re le ri or ta da. Hat ta biz Kürt ve Türk ler müş te rek düş - ma na kar şı ha re ke te ge çe lim di yor. Bun lar bir ger çek. Amas ya Ta - mi mi nde var. Var Amas ya Pro to ko lün de. - An ka ra da mec lis tar tış ma la rın da var. Bun la rın tü mü ger çek tir. Teh li ke de olan Türk ulu su nun ken di si dir. Ya ni bu teh li ke Kürt ler le il gi li de ğil dir, za ten Kürt ler ezel den be ri teh li ke de dir. Esas ola rak teh li ke de olan Türk ulu su dur, ken di dev let le ri ve mül ki yet le ri dir. Or ta da baş ka fak tör ler var. Bi raz em per ya lizm kış kır tı yor. Bun lar Kürt ve Kür dis tan ı Türk le re kar şı çı ka ra bi lir ler se ken di çı kar la rı - na dır. O gün ler de Bin ba şı No el di ye bi ri do laş mak ta, Ali Ga lip ola - yı var, hep si fa a li yet ha lin de. Bun lar ya kı cı bir du ru mu ifa de edi yor. Ali Ga lip ve ya nı na al dı ğı ba zı Ma lat ya lı aşi ret re is le ri Mus ta fa Ke - mal e pu su ku rar lar, kıl pa yı kur tu lur. Bir dü şü ne lim; bun lar ger çek - leş ti. Kal dı mı Mus ta fa Ke mal, kal dı mı Si vas, ol du mu Er zu rum Kong re si? Bel ki di ye cek si niz, Ka ra be kir Pa şa nın ko lor du su var. Fa kat sa de ce bu nun la ne iş ya pa bi lir di? Yap say dı, Ka ra be kir in ken di si ya par dı. Kür dis tan a tek rar mü ra ca at var. Türk ler it ti fak la rı - nı il le ora dan oluş tu ru yor lar. Tıp kı Bağ dat ın ka pı la rı na da yan mak is te yen Sul tan Sel çuk, Ana do lu iç le ri ne gir mek is te yen Sul tan Al - pars lan gi bi. Yi ne ça re siz lik

24 Beş yüz yıl lık ara lık lar la gün de me ge len, Türk ler açı sın dan teh li - ke li üç dö nem den söz et tik. Üç sü reç te de Kürt le re mü ra ca at var. Kürt le rin it ti fa kı ile bağ lı lı ğıy la Kürt ege men le ri nin eliy le de ol sa, teh li ke den çık ma söz ko nu su. Mus ta fa Ke mal ola yın da da böy le olu yor. Bel ge ler el le rin de dir, bu nu in kar ede mez ler. Di ye cek si niz, Kürt ler çok mu bi linç li des tek sağ la dı lar. Ha yır. Ama bu ra da önem li olan bir olay var dır. Kürt mil le ti fe da kar dır. Zor gün de iha net et mi yor ve ya zor gün de ken di si ni he sa ba kat mı - yor. Ve ri len sö ze ka na rak, kar deş lik adı na, Müs lü man lık adı na yo la çı kı yor. Ha ni der ler ya, bir lik te kur tu la ca ğız kar şı ta raf Kürt le rin böy le ol du ğu nu her ba kım dan bi li yor. Na sıl ol sa sa dık bir halk. Ben ce şu çok da ha önem li: Kür dün tav rı de ği şik ol say dı, bu gün Türk di ye bir şey kal maz dı. Şim di ba zı la rı sa nı yor ki, Kürt- Türk ken di ni da ha de ği şik bi çim de ör güt le ye bi lir ve da ha de ği şik po li ti - ka la rın içi ne gi re bi lir. Türk ler her ne ka dar bir NA TO zır hıy la ken - di le ri ni ko ru mak is ti yor lar sa da yi ne her an teh li ke li ko num la ra dü - şe bi lir ler Türk yö ne tim sis te min de or du nun, ge ne ral le rin ro lü ne dir? - Tür ki ye de ge nel de dev let ba ba özel de or du-pa şa kül tü rü ege - men dir. Top lum, şef-baş kan de nin ce pa şa yı an lı yor. Bu yüz den hiç kim se De mi rel i bir güç sa hi bi ola rak al gı la ya maz. Ama bir ge ne - ra li on dan kat be kat güç lü gö re bi li yor. Dün ya nın her han gi bir ye - rin de dev le te ve pa şa lı ğa hem bu ka dar bo yun eğen, hem de öy kü - nen ve bu nu fa zi let ka bul eden baş ka bir top lum var mı dır? Siz bu - na or du-mil let di yor su nuz ve bun dan gu rur du yu yor su nuz. Eğer bu an ti-em per ya list te mel de ol sa ta mam. Ama or du-mil let ede bi ya tı or ta lı ğı kap lar sa ken di ken di ni la net le yen bir top lum kar şı nı za çı - kar. Bu nu yal nız pa şa lar da ya tı yor de ğil, pa şa lar ka dar hal kın ken - di si de suç lu dur. Çok söy le nir ya, bi zim or du dar be le re alı şık tır di ye, bun da ger - çek pa yı var. De mok ra si den uzak laş ma iki ta raf lı iş li yor. Pa şa lar he - ves li, ama sı kış tı ğın da pa şa yı im da da ça ğı rır. Ken di ni de mok rat laş - tır ma, de mok ra si ye kat ma, ken di ka de ri ni ta yin et me yok! Hep bi ri - le ri gel sin kur tar sın, or du kı lı cı nı at sın, bu çok kö tü dür. Bur ju va par ti le ri ken di le ri ne kar şı dar be ya pıl dı ğın da ses çı kar - mı yor lar. As ker le re öz lem, Tür ki ye top lu mu nun öz hi ka ye si dir. Çı - kan so nuç, or du de mok ra si den yok sun lu ğun esas ne de ni dir. Biz de ulu sal çı kı şın ne de ni dir, Tür ki ye de de mok ra tik tı ka nı şın ne de ni dir. Zor, ile ri ci çö züm ve pra tik ler te me lin de iş ya par. Siz de zor ha zır ola nı fet he der. Bu ko nu muy la Türk or du su si ya set önün de en gel dir. Ama se nin top lu mun eko no mik ge liş me yi, de mok ra si yi ve ya ra tı cı po li tik ge - liş me yi on dan bek li yor. Çe liş ki bu ra da dır. Ken di si ni hak, güç ve de mok ra si sa hi bi gör mü yor. 12 Ey lül söz cü le ri ne de di? Biz de mok ra si yi de ge tir dik de ğil mi? Top lum ne de di? Ta ma men, de mok ra si yi oturt tu lar. De mok - ra si hal kın ken di ken di si ni yö net me si dir. Ve ki me kar şı? Da ha çok da dış mih rak la ra ve pa şa la ra kar şı. De mek ki, Tür ki ye top lu mu nun de mok ra siy le il gi si yok. Söz ye rin dey se, ka dın la rın du ru mun da dır. Be yi ol ma dan so ka ğa adı mı nı at maz. Bu ge le nek sel ka dın kül tü rü de ğil mi? Efen di si ol ma dan ağ zı nı bi le aç maz. Kal kıp pa şa sı de - mok ra si ye baş la de me den baş la maz. De mok ra si ya sak tır de di - ğin de he ya sak tır, ben par ti den de, ida re den de, mil let ve ki li ğin den de vaz geç tim der. Kül tü rü nüz bu! Bu gün ba zı sağ çev re ler, Biz dar be le re de kar şı yız di yor lar, sah te kar lık ya pı yor lar. On lar da en az eleş tir dik le ri miz ka dar or du - cu dur lar. Pa şa la rın, De mi rel in em ri al tın da ay nı şe yi yap ma la rı de - mok ra si de ğil dir. Ya ni or du nun, DYP nin de ne ti mi ne gir me si de - mok ra si de ğil dir. Hal kın de mok ra tik sa va şım ver me ge re ği ni ni ye bir ta ra fa iti yo ruz? Sol adı na ba zı la rı bur ju va de mok ra si si ni De mi - rel ge liş ti ri yor di yor lar. Ha yır! Bur ju va dmok ra si sin de tek bir pa - şa nın me mur ol mak tan öte bir ye ri yok tur. Her şe yi zo run tem sil ci - le rin den bek le mek top lum la rı yü celt mez, de mok rat laş tır maz. Do la - yı sıy la ya ra tı cı, üre ti ci bir fa a li yet de ge liş mez. Tür ki ye hal kı nın dar bo ğa zı bu dur. Oğ lum bü yü sün, pa şa olur di ye ce ği ne iyi bir de mok ra si ter bi ye sin den geç se da ha ha yır lı olur. Halk, ken di hu ku - ku nu gö ze ten ve bu nu ıs rar la sür dü ren bir tu tu ma gir se, de mok ra si çok şey ka za na cak tır. Ai le de de ge çer li olan kül tür, or du kül tü rü dür. De ni le bi lir ki, top - lu mun tüm gö ze nek le ri ne ağır lı ğı nı his set ti ren bu Türk ge le ne ği dir

25 Bu de mok ra si me se le sin de la fa zan lık ala bil di ği ne, öz lü pra tik ise çok az. Özel lik le dü zen par ti le ri nin, her gün ku lak la rı sa ğır eder ce - si ne De mok ra si den ay rıl ma yız, vaz ge çil mez bir par ça sı yız yak la - şım la rı as lın da de mok ra si ile oy na mak tır. Hal kın de mok ra tik ge - lişimi önün de cid di bir en gel oluş tu ru yor lar. Bun lar hal kın sa hip çı - ka ma ma sı nın ya rat tı ğı boş lu ğu dol du ru yor lar ve ik ti da rı dev le t çi bir tarz da gü nü gel di ğin de he men pa şa la ra dev re de cek ka dar teh li ke li bir en gel dir ler. Dev let le halk ara sın da bir boş luk do ğu yor. Ha li ha - zır da ki par ti le ri de mok ra tik gör mem müm kün de ğil dir. Han gi par ti ler? - Evet, be lir te lim, par la men to da ki üç par ti de de mok ra tik de ğil - dir. De mok ra si, hal kın ken di sin den da ha bü yük bir oto ri te ta nı ma dı - ğı re jim dir. De mok ra si, hal kın ben en yü ce yim ulu sun ben en yü ce yim de di ği ve bu nu seç kin tem sil ci le ri ara cı lı ğıy la ke sin ti siz sür dü rü ğü re ji min adı dır. De ğil bir iki ge ne ral, bü tün or du üze ri ne gel se, ken di yü ce oto ri te sin den vaz geç me ye cek ka dar onur lu bir hal kın re ji mi dir. Alın, De mi rel, İnö nü böy le bir mü ca de le de var lar mı? Tür ki ye hal kı nı, Tür ki ye ulu su nu bu yü ce li ğe la yık gö rü yor lar mı? Gö rü yor lar sa, ne den mil yon luk par ti le ri ni ve şap ka la rı nı bir gün de bı ra kıp ka çı yor lar? Bi zim za val lı PKK miz bi le zor gün ler de ve en za yıf do na nım la di re ne bil di ği hal de bun lar ne ya pı yor? Bi ze kar şı sa vaş tık la rı ka dar de mok ra si le ri için de sa vaş sa lar ya. De mok ra si için sa vaş sa lar, si ze kar şı na sıl dav ra nır lar? - Ger çek ten eğer de mok rat ol sa lar bi ze kar şı sa vaş maz lar. Fa kat bu bay lar kök ka zı mak tan baş ka bir şey bil mi yor lar. O kö kü de iyi ka zı ya mı yor lar. Biz kö kü da ha iyi ka zı ya ca ğız. Bu ra da, si vil ler le or du nun ba şın da ki ler ara sın da bir fark gö - rü yor mu su nuz? - Ha yır, bu ra da asıl so rum lu ge ne ral ler mi dir? En az on lar ka dar si vil ler dir de. Hat ta si vil ler da ha çok so rum lu. Si vil ler de mok ra tik rol le ri ne sa hip çı ka ma dık la rı için, ge ne ral le ri ken di suç or tak la rı ha - li ne ge tir miş ler dir. Ge ne ral ler, bun la rın öl çü le ri sağ lam tut tur duk la - rı nı gör se ler hiç ce sa ret eder ler mi? On la rın za yıf lı ğı, dar be le rin di - ğer önem li bir kay na ğı dır. Bu an lam da, ge ne ral le rin su çu nu ikin ci plan da gör mek ge re ki yor. Çö züm üret me yen ler si vil ler dir. Hal ka de mok ra si ter bi ye si ver me yen ler, hal kı de mok ra si te me lin de ör güt - le me yen ler yi ne bu si vil ler dir. De mok ra si adı na man gal da kül bı - rak ma ya cak sın, ama hiç bir cid di pra ti ğin ol ma ya cak ve on dan son ra da pa şa la rı suç la ya cak sın. Bu ra da bir çe liş ki var. De mok ra si, ba ğım sız lık ka dar önem li dir. Türk ulu su nu ya şat - mak, de mok ra tik ya şa mak de mek tir. De mok ra tik ya şa ma yı bil me li - si niz. Ben de mok rat ada mı çok se ve rim, çok yük sek de ğer bi çe rim. Dü şü nen, ka rar ve ren ve ça re olan in san an cak de mok rat ola bi lir. Sert kafalılara gerçeği kavratacağız Türk dev le ti için de as ke ri yön tem le rin bir çık maz ol du ğu nu han gi ke si min da ha ön ce an la ma sı nı bek li yor su nuz? Or du ke si - mi nin mi, yok sa si vil ke si min mi? - As lın da iki ta ra fın da ya pı sı ay nı. Al bi ri ni vur öte ki ne der ler ya. İş te öy le. Şim di han gi si akıl lı çı ka cak? Öy le akıl lı si ya sil ler ol - ma dı ğı nı be lirt me li yim. Ge ne ral le rin de çok sert ka fa lı ol duk la rı nı söy le me li yim. En azın dan ha li ha zır da ki tu tum bu. Bi zim sa va şı mı - zın en önem li bir se be bi ne dir, bi li yor mu su nuz? Bu sert ka fa lı la ra ger çe ği kav rat mak! Bu ko nu da ger çek çi ola ca ğız. Po lis ik ti da rı nın Türk ulu su na pa ha lı ya mal ol du ğu nu, al tın dan çı ka ma ya cak la rı nı, güç kay bet tik le ri ni, do la yı sıy la yü rüt tük le ri sa va şın an lam sız ol du - ğu nu gös ter mek ten baş ka ça re miz yok tur. Kür dis tan da yü rü tü len sa vaş, on la ra bü yük bir ger çek le kar şı kar şı ya ol duk la rı nı gös te re - cek tir. Şid det po li ti ka sı nın baş lan gıç ta gü ven dik le ri ka dar so nuç ala ma ya ca ğı nı, ters tep me ye baş la dı ğı nı, özel lik le Kür dis tan hal kı - nın şid de ti nin de dev re ye gir me siy le gör me ye baş la dı lar. Her hal de bu ger çek li ği ba zı ge ne ral ler de ko nu şu yor. Bi zim yap tı ğı mız de - mok ra si ye ve in san lı ğa sı ğan bir yak la şım de ğil dir. Kürt le ri ka bul ve ba zı hak la rı nı ver mek ge re kir de mek te dir ler. Ben ce si vil le rin, bu ko nu da çö züm gü cü sı nır lı dır. Ge nel kur - may dan geç me dik çe ve on la ra da Mil li Gü ven lik Ku ru lu ndan bir emir gel me dik çe par la men to bir çö züm gü cü ol maz. Hü kü met hiç mi hiç çö ze mez. He le he le Baş ba kan, cum hur baş ka nı bir hiç tir. Kal dı ki, bun la rın hep si ay nı şe be ke de bir leş miş ler dir. Ama esas 48 49

26 çö züm gü cü Ge nel kur may ın ra por la rı dır. Ge nel kur may, or du bün ye sin de olu şan bü yük ra hat sız lı ğı tes pit eder ve sa vaş tan faz la so nuç ala ma ya cak la rı nı gö rür. Bu nu Mil li Gü ven lik Ku ru lu na bil di rir, tar tı şır, par la men to ya su nar. Par la men to gös ter me lik top - lan tı lar ya par, me se le yi tar tı şır, ta ri hi bir ka rar al dık der. Se nar - yo böy le ge li şe bi lir. İş te ege men sı nıf la rın ba vu lun da ki çö züm böy le dir. Halk çı çö zü mün de na sıl ol ma sı ge rek ti ği ni be lirt tim. Türk ler de bu an lam da bir li der lik prob le min den bah set mek ge re kir. Lis te de ki - ler cum hur baş ka nı mı, ge nel kur may baş ka nı mı, par la men to baş ka - nı mı, baş ba kan mı? Ger çek ten yet ki ve so rum lu luk lar ya sa lar da söy len di ği gi bi da ğıl mış mı? Ben o ka nı da de ği lim. Ko lek tif bir li - der lik mi var dır? Bu nun da an la mı bel li de ğil. Bir de fa Türk ler li - der siz dir. Li der lik dö ne meç ler de ka rar ver me gü cün de de ğil dir. İs - ter par ti nin, is ter or du nun öge le ri ta ma men böy le dir. Önem li so run - lar kar şı sın da tı ka nıp ka la cak lar dır. Şim di siz ce Özal cum hur baş ka - nı ol sa, Türk ulu su ken di öz le mi ne ka vu şur mu? Za ten bi li yor lar Ton ton ba şa ge le cek tir. Türkiye'de lider yok Çan ka ya da ki mi gör mek is ter si niz? Bir ter ci hi niz var mı? - Hay ret! Bu lu na mı yor. Tü re di ler bi le ge li şe mi yor. Türk ulu su - nun li de ri kim ola bi lir? Li de rin kim ol du ğu, hal kın ge li şen mü ca de le si ni et ki le mez mi? - Ha yır. As lın da ağır lı ğın ne re de ol du ğu bel li dir. İs ter bir ki şi nin dik ta tör lü ğü ol sun, is ter bu nun ko lek tif bi çi mi ol sun asıl et ki-yet ki sa hip le ri bel li dir. Bel ki, ge nel kur may di ye cek si niz. O ka dar ba sit de ğil. Cum hur baş kan lı ğı için ge nel kur may ye ter li ola bi lir. Pe ki, par la men to da ki ler ne ola cak? İşa ret et mek is te di ğim şey, bu na lım - dır. Çün kü Tür ki ye yi şim di ida re et mek zor. Ateş ten bir göm lek. Tür ki ye yi böy le dö nem ler de ida re et mek ger çek ten zor. Ye ni ik ti da ra ye ni to hum lar atı lır ve ye ni li der lik ler oluş ma ya baş lar. - Ab dul ha mid de de ay nı şey söz ko nu su. Fır sat la rı de ğer len di - re mi yor lar. Ya ni Tür ki ye de bir li der lik kri zi var. Sa nı yo rum bu ger çe ği on lar da ka bul edi yor lar. So run lar bu ra dan kay nak la nı yor. Sa de ce Özal ın şah sı yü zün den de ğil, de mok ra si nin ge liş me me si. De mok ra tik çö züm ler ge ti ri le me miş tir. Bu yüz den, Özal fan ta zi - si ni or du mü da ha le si or ta ya çı kar dı. Şim di Özal ın cum hur baş - kan lı ğı için et ki li-yet ki li şa hıs la ra da nı şı la cak, ar dın dan şöy le ya da böy le mec lis se çe cek tir. Tam bir me mur sta tü sü, böy le bir du - rum, ye ni den an laş ma yı, ku rum laş ma yı zor laş tı rı yor. Bu zor lu ğu ar tı ran bir fak tör de ge ne ral le rin ge lip ge lip ana ya sa yı yak ma la rı. Oy sa, ana ya sa nın te mel bir top lum sal an laş ma ze mi nin de oluş - ma sı ge rek ti ği açık. Bu gün Türk top lu mu nun bu na da ha da ih ti - ya cı var. Kim ler li der ola bi lir so ru su na dö ner sek, hal kın dev rim ci, de mok - ra tik ku ru luş la rı ve tem sil ci le ri bu li der li ğe aday dır. Her kri zin ar ka sın dan mut la ka ye ni bir yö ne tim ge lir. - El bet te, kriz boş luk ya ra tır. Son ra da boş luk dol du rul ma ya ça lı - şı lır. Ama, he nüz dol du ru la ma dı. Bi zim ter ci hi miz de mok ra tik li der le rin çık ma sı yö nün de dir. Türk ler li der lik kri zi ne çö züm bu la bil di ği tak tir de so run lar de mok - ra tik bir tarz da tar tış ma ya su nu la bi lir ve çö züm ler ge liş ti ri le bi lir. Türk dev le tin den na sıl bir ta vır ve po li ti ka bek li yor su nuz? Si - ya sal gö rüş me or ta mı do ğa bi lir mi? - Bü tün ko nuş ma lar dan ba zı so nuç lar çı kar ma ya ça lı şı yo ruz. Si - ya si gö rüş me müm kün. Ken di çö zü mün den umut ke sin ce si ya si çö - züm yön te mi ne ne ka dar ya ta bi lir? Baş ta da söy le dim. Biz il le zor için zor uy gu la ya lım der din de de ği liz. Ak si ne güç ler ara sın da ki mu az zam den ge siz li ğe rağ men, ne fe si mi zi, in san lı ğı mı zı ve onu ru - mu zu ko ru mak için, bi ze tek bir se çe nek bı ra kıl dı ğı için, ken di mi zi si lah la sa vun mak zo run da kal dık. Baş tan da ter ci hi miz, el bet te si ya - sal mü ca de le yön tem le riy le so nu ca git mek ti. Biz her za man bu nu göz önün de tut tuk. Ama ik ti dar ve mu ha le fet so ru nun çö zü mü nü PKK nin kö kü nü ka zı mak ta bu lu yor. Bu an la yış la rı nı terk et me dik - le ri sü re ce si ya sal çö züm ola bi lir mi? Şid de ti tır man dır mak ta zor luk çek mi yor lar. Sa va şı sı fır dan bu gü ne ka dar ge liş ti ren ler ça tış ma yı da ha da kes kin leş ti re bi le cek ler dir. Bu ta pın dı ğı mız bir yön tem mi

27 dir? Ha yır! En azın dan Kürt hal kı nın kim li ği ne, onun eko no mik, sos yal ve si ya sal güç sa hi bi ol ma sı na, ken di si hak kın da ka rar ver - me si ne say gı lı ol ma lı dır lar. O za man biz, si ya sal ge liş me ve mü ca - de le yön te min de sab re de ce ğiz. Ör ne ğin Türk hü kü me ti de se ki, ben bir re fe ran dum ya pı yo - rum, Kürt le re ne is te di ği ni so ra ca ğım, sen de ser best pro pa gan da yap? - De se ki, ser best si ya si ça lış ma ola cak, ser best ör güt le ni le cek ve ateş kul la nıl ma ya cak. O za man biz, bu te mel de gö rüş me yön - tem le ri ni dev re ye so ka bi li riz. Tu tuk lu lar bı ra kı la cak lar, hal ka sal dı - rıl ma ya cak. Bu, sa vaş ro ta sı iz le me nin an la mı nı or ta dan kal dı rır. Tüm gü cü mü zü hal kı mı zın re fe ran dum la ken di ka de ri ni ta yin et me - si için se fer ber ede riz. Ta ma men öz gür ira de yi or ta ya çı ka ran, dev - let kuv vet le ri nin ve iş bir lik çi le ri nin do lay lı ve ya di rekt mü da ha le si - nin ol ma dı ğı ko şul lar da, bu yön te mi de ne mek olum lu dur. Tür ki - ye nin ba şı na de mok ra tik bir yö ne tim ge lir se, bu re jim tu tu lur. Kö - kü nü ka zı ma po li ti ka sı nı esas alan po li ti kay la bu luş ma ola maz. De mok ra tik par ti ler çı kar ve ik ti da ra ge lir ler se, halk la rı mız ara - sın da eşit ve öz gür te mel de bir lik, dev let gü cü nün pay la şıl ma sı, par la men to, hü kü met, or du me se le le ri nin de mok ra tik çö zü mü gün - de me ge le bi lir. Açık ki, biz öy le kör ve a-po li tik de ği liz. Bu yön le ri içe ren ve güç len dir mek is te yen bir po li ti ka ya sa hi biz. Bu ko nu da sos ya list par ti nin tu tu mu na sıl dır? - De mok ra tik yak la şı mı esas al ma ya ça lı şan bir ko num da oluş - ma sı olum lu dur. Böy le de mok ra tik yak la şım la rın ge liş me si yal nız Türk hal kı nı de ğil, bü tün dün ya halk la rı nı bün ye si ne çe ken güç lü bağ lar ya ra tır. İk ti dar olan bir Türk hal kı, de mok ra tik çö züm de söz sa hi bi olan bir halk ger çek li ği ne ula şır. Böy le si ne ku rum la ra ka vu - şan halk lar, de mok ra tik te mel ler de dev let gü cü ne ula şır. De mok ra - tik çö züm da ya tır sa, eko no mi yi ve rim li şe kil de dü zen le mek ten tu - tun da, bü tün iliş ki le rin kar şı lık lı çı kar la ra hiz met te me lin de güç - len di ril me si ne ka dar so run la rı çöz mek müm kün olur. Hal kı mız da - ha şim di den böy le bir ko nu ma ha zır dır. Gö nül is ter ki, Tür ki ye hal - kı nın tem sil ci le ri de ken di halk la rı nı güç len dir sin ler. Böy le ce de - mok ra si ve ba ğım sız lık so run la rı nı bu te mel de çö ze lim. Avrupa Topluluğu'na katılmak Anadolu'nun sömürgeleştirilmesidir Av ru pa ya il ti ca ola yı na pek iyi göz le bak mı yor su nuz. - İyi göz le ba ka mam. O genç ve di na mik ya şıy la Av ru pa ya gi dip po sa sı çı kın ca ya ka dar ça lı şı yor. Bu ta vır da bir onur yok. Ben bu na say gı lı ol ma ya ca ğım. El bet te ora da ki emek çi le ri kü çüm se mi yo rum. Eme ğiy le ge çin di ği için say gı da du yu yo rum. Ama da ha iyi si ül ke - sin de ol ma lıy dı. Ba zı la rı Av ru pa da ya şa mak is ti yo ruz di yor. Bu in san la rın iyi ko şul lar da ya şa ma la rın dan mut lu luk du yu yo rum, ama hak kı ol ma - dı ğı inan cın da yım. Çün kü ora la rı güç len di ren baş ka la rı dır. Dü şün ce ve mi ma ri baş ka la rı nın dır. Şu Ana do lu yu ha ra be ha li ne ge tir dik ten son ra, na sıl yü re ğin da ya nı yor da ora da ya şa ya bi li yor sun? Bun la rı suç gö rü yo rum. He le he le Ana do lu nun, Kür dis tan ın uy gar lık be şi - ği gö z ö nü ne ge ti ril di ğin de, bun la rın en son mi ras çı la rı nın bu ra lar - dan böy le kaç ma la rı nı, hem de git mek için tor pil ara ma la rı nı onur kı rı cı bu lu yo rum. Ve bu ka yıp tır di yo rum. Pe şin den koş tuk la rı de ğer ler, Av ru pa de ğer le ri. Av ru pa dan bir mut lu luk ge le cek mi? Bun la ra ne di yor su nuz? Av ru pa yı bir mo del ola rak ka bul edi yor mu su nuz? - Ha yır, çok yap ma cık, çok içe rik siz gö rü yo rum. İn san la rı mı za Av ru pa nın ve iş bir lik çi le ri nin bir oyu nu, bir komp losu ola rak de - ğer len di ri yo rum. Av ru pa Top lu lu ğu na ka tıl ma ya ne di yor su nuz? - Bu ta vır, Ana do lu nun sö mür ge leş ti ril me si nin bir par ça sı ola - cak tır. Av ru pa nın ba zı de ğer le ri, onu da aça ca ğım. Av ru pa nın bü - tün de ğer le ri ne düş man ol du ğu mu söy le me ye ce ğim. Ama Av ru - pa nın em per ya lizm den vaz geç ti ği ne ve in san lı ğın son umu du ol du - ğu na inan mı yo rum. Uy gar lı ğın en ge liş miş ve ula şıl maz bi çi mi - dir di ye al da tıp, ül ke yi Av ru pa ya tes lim et me le ri ne de, bu nun ge - re ği ne de inan mı yo rum, de ğer de biç mi yo rum. Şu gö rüş var: Tür ki ye Av ru pa Top lu lu ğu na ka tıl sın. Av ru - pa nın bel li öz gür lük stan dart la rı var. Türk ler de bu stan dart la ra, 52 53

28 ya ni öz gür lük le ri ne ka vuş muş olur lar. Bu na ne di yor su nuz? - Bun la rın ba na so ru la cak so rular ol ma dı ğı nı he men be lir te yim. Ne den, açın o za man - Bu so ru lar, ya ni ho şaf tü rün den bir ay ran iç mek ten da ha ber bat - tır. Böy le ya şam fel se fe le ri, so run la rın çö zü mün de cid di ola bi lir mi? Ama bun lar cid di ola rak öne sü rü lü yor. Ben bu ra da bir yar - gı da bu lun ma ya ca ğım. Si ze so ru yo rum, bu nu öne ren Kürt li der le - ri de var. - Bun lar Kürt se fa le ti nin, an cak de rin li ği ni bi le bi lir ler. Böy le bi - raz ken di kö ken le ri ne ba ka bil se ler di, böy le dav ran maz lar dı, o za - man on la ra bi raz de ğer bi çer dim. Bil mem, iş te şöy le ya şam ola - nak la rı su nu yor, Al man ya bi ze yar dım edi yor, Kürt çe 'yi de ge liş ti ri - yo ruz der ler. Ha yır, hâlâ la net li sin dir! Kürt me se le si nin çö zü mün - de, bu ka dar li be ral lik ol maz. Sen bü tün genç li ği ni hem de ne adı - na, na sıl bir bi reyc lik adı na, her gün, her sa at na sıl kul lan dı ğı nı bi - le cek sin ve on dan son ra da dört bin yıl lık kö ken li, özel li ke ri bi li nen bir Kür dis tan ı bu yol dan kur ta ra cak sın. De dim ya, şo ve niz min bu ka dar gö zü ka ra ve düş kün, aşa ğı lık baş ka bir ör ne ği ni gös te re mez - sin. İş te ay dın ve Kürt de di ye me ye ce ğim, uşak di ye bi le ce ğim ba zı la rıy la gi de bi lir mi yiz? Ora lar ba na ta pu lan sa da, ben ora lar da ka la mam ve de mok ra tik hak ve öz gür lük le ri sa vu na mam. Di yor lar ki, ama cı mız, Av ru pa ya yer leş mek de ğil de, Tür ki ye ka ta rı nı AT ye bağ la mak tır. Ya ni, Av ru pa Tür ki ye ye öz gür lük ge tir sin di yor lar. Ya ni Av ru pa nın hu kuk norm la rı nı, ya şa yış norm la rı nı ya - vaş ya vaş yer leş tir mek is ti yor lar. Evet, Av ru pa fel se fe si ni, eko no mi si ni, ha yat tar zı nı her şe yi - ni ge tir sin, he pi miz öz gür le şe lim. Türk- Kürt hep be ra ber öz gür le - şe lim böy le di yor lar. - Bu, Ba tı yan lı sı için bir çö züm dür. Bir Ba tı mis yo ne ri, Ba tı de - ğer ya gı la rı nın iş bir lik çi si için bir çö züm dür. Fa kat be nim öz gür lük fel se fem de bu yok tur. Ba zı hak lar alı na bi lir, ama ben bun la rı uzak ta gö rü yo rum. Ve me se le yi böy le hal let mem. Tü ke tim top lu mun da yer alan bir bi rey ol mak için ya şa mı yo rum. Av ru pa da ge li nen tü ke tim ka lıp la rı nı bi raz hay van laş ma ya ya kın laş ma ola rak de ğer len di ri yo - rum. Ben de bu eği lim le ri kö rük le di ği ni be lirt mi yo rum. Fa kat baş - ka la rı nın eği lim le ri kö rük le ni yor. Ona kar şı dur mak is ti yo rum. Di - re ni şim, tü ke tim ka lıp la rı na hay van ca alet ol ma mak için dir. Na sıl ya şa mak mış, na sıl ya şı yor lar mış, bu nu may mun ca bir ya rış ola rak gö rü yo rum. Pe ki si zin bağ lan dı ğı nız de ğer ler ne dir? Birta kım öl çü le ri niz var mı? - Bu nu söy ler ken in san lar ye mez, iç mez de mi yo rum. Ama eğer bir uy gar lık, in san lı ğı, nük le er si lah la rıy la, çev re kir len me siy le ve gök yü zü ta ba ka sı nın de lin me siy le teh dit edi yor sa, (ki, bu top lum mo de li ile çok ya kın dan bağ lan tı lı dır) her hal de bu mo del ter cih edil mez. Çün kü bu ra da in san lık teh dit al tın da dır. Ya ni bu nu Av ru pa kap ti liz mi için mi söy lü yor su nuz? - Şüp he siz bi rin ci de re ce de o so rum lu dur. Onun bü tün dün ya ya sun du ğu ka pi ta lizm so rum lu dur. Ne den bu yar gı lan ma sın? Ye şil ler ha re ke ti bu nok ta da çık mış, çev re ha re ke ti or ta ya çık mış. Fa kat bun lar dal la rın sa çak la rı ile uğ ra şı yor lar. Kö ke nin de Av ru pa ka pi ta - liz mi var dır. Kur tul mak is ti yor lar sa, Av ru pa ka pi ta liz mi ne dev ri me da yat sın lar. Özgürlük devrimci emekle vardır Si zin için di yor lar ki, Ab dul lah Öca lan Av ru pa ka pi ta liz mi - nin ali ti dir. Av ru pa onu kış kır tı yor, bu işe sü rü yor. Bi zim ga ze te - ler de ya zı yor lar ve oku yo ruz. Bun la ra bir ya nı tı nız var dır sa nı - rım. - İş te ek şi miş ay ran sı so ru lar dan bi ri de bu. Böy le id dia sa hip - le ri var. Ka fa la rın dan dü şün ce de ğil de, ho şaf su yu çı ka ran la rın PKK yi de ğer len dir me si bi raz böy le olu yor. İna nır mı sı nız, Do ğu - su da, Ba tı sı da, sos ya list ül ke si de, ka pi ta lis ti de Al sa na bu ka - dar des tek, her şe yi miz le ya nı nız da yız der ler se, ben bun dan sa - de ce sı kın tı du ya rım. Ger çek ten bu ra da bü yük bir sa pık lık söz ko - nu su. Öz gür lük ola yı dev rim ci emek le var dır. Dev rim ci emek do - lay sıy la dev rim ci ya şam söz ko nu su ol du ğun da öz gür lük ola yı ya - şa nır. Sen hiç bir ça ba har ca ma dan, baş ka la rı gel miş se ni kur tar

29 mış. Bu öz gür lük de ğil dir. Baş ta da be lirt ti ğim gi bi, bu be nim ya - şa mım la çe li şi yor. Ben bir za man lar Tan rı ya ulaş mak is te dim. Bu da bir öz gür lük ara yı şı dır. Çün kü Tan rı gök te, ben yer de. O za man öz gür lük ona ulaş mak tır. Di nin ilk aşa ma la rın da öz gür lük var dı, de ğil mi? O za - man, tek tan rı lı din; bir öz gür lü ğe akış tı ve yüz ler ce pu tun tan rı lı lı - ğı nın ye ri ne gö rün me yen gök yü zü tan rı sı ile ri bir ham le yi ifa de edi - yor du. Bu bir öz gür lük ara yı şıy dı. Dik kat edi lir se, bu ra da dı şar dan güç al mak ve dı şa rı ya da yan mak söz ko nu su de ğil dir. Çün kü bu öz - gür lü ğün özü ne ters tir. Onu Türk elit ta ba ka sı, ya ni Türk iş bir lik çi - le ri yö ne ti ci le ri ve ka pi ta list le ri ken di le ri için dü şün sün ler. Za ten dün ya da yal var ma dık la rı ül ke kal dı mı? Bi lir si niz, meş hur dur. Bir sent kur tar mak için em ri ne gir me dik le ri em per ya list ve sö mü rü cü güç kal dı mı? Ta rih te ve gü nü müz de her ya yıl ma cı sis te min ilk em - ri ni en iyi uy gu la yan lar Türk iş bir lik çi le ri dir. Bu Türk ege men li ğin - de ta ri hi bir özel lik. Ame ri ka bi zi na sıl gö rü yor, Mos ko va bi zi na - sıl gö rü yor? Bu nun için dün ya lar ka dar dip lo ma tik uğ raş ve ri yor - lar. Şim di dün ya, ka pi ta lis tiy le, sos ya lis tiy le ge nel de Kürt le re, özel - de bi zim ön der lik et ti ği miz ha re ke te o yer leş miş çı kar ka lıp la rıy la yak laş mak ta dır. Bi lir si niz ge çer li olan for mül; çı ka rım, çı ka rım ve çı ka rım for mü lü dür. Do lay ısıy la biz de çı ka rı ol ma dı ğı na gö re yak - laş maz. Yak la şır sa da faz la so nuç ala maz. Şim di bu ra yı aç mak için ara ya gi re ce ğim. Ga ze te ler de çık tı. Ör ne ğin Cum hu ri yet ga ze te sin de bir kaç ra por ya yım lan dı. Bu ra - por la ra da ya nı la rak ba zı id di a lar or ta ya atıl dı. Di yor ki: Ame ri - ka Kürt di re ni şiy le il gi li dir ve Or ta do ğu da İs ra il dı şın da cid di bir da ya nak ya rat mak için PKK ola yı na Ame ri ka güç ve ri yor. - Or ta do ğu ge ri ci li ği nin, ABD ve iş bir lik çi le ri nin bir çö züm da - yat tık la rı id di a sı var dır. Ve ya bu bir ya kış tır ma dır. On lar, ulu sal ve top lum sal so run la rı halk la rın çı kar la rı te me lin de çöz mek ye ri ne, bas tır mak ve kül len dir mek is ti yor lar. He men be lir te lim ki, ikin ci İs ra il gi bi laf la ra kar ga lar gü ler. Pe ki, bir he sap laş ma ya gi ri yor su nuz ve Türk dev le ti ni kar şı - ya alı yor su nuz. Bu ha sap laş ma sü re ci için de Ame ri ka dan des tek al ma ola sı lı ğı nız çık maz mı? - Şim di ke lin mer he mi ol sa ken di ka fa sı na sü rer. Ame ri ka nın des te ği ola maz. Bu dü şün ce bi raz da Türk si ya si ve dip lo ma tik yak - la şım la rın da, ol duk ça yer tu tan ve has sa si yet le yak la şı lan bir ko nu. Şim di ben Ame ri ka ile iliş ki ge liş tir sem, (ge li nen aşa ma da bu nun im kan la rı da var) fa kat ina nır mı sı nız, bu, sa de ce be ni yo rar ve sağ - lı ğım la oy nar. Ya ni sı ra dan bi zim bir ta raf tar la kur du ğum iliş ki den da ha de ğer siz dir. Çe kin di ğim ve ya so nuç ala ma ya ca ğım için de ğil. Ame ri ka nez din de ben kur tu luş gö re mi yo rum. Be nim yü rüt tü ğüm öz gür lük ha re ke tiy le tak tik dü zey de de ol sa iliş ki len me si ni faz la an lam lı bu la mı yo rum. Ame ri ka nın bu iş le il gi si ne ola bi lir? Ame - ri ka git sin. Ok ya nus un öte sin de ken di ül ke siy le, ora da ki in san hak - la rıy la il gi len sin. Ben bu ra da hal kım la ve Türk hal kıy la bu iş le ri hal let me ye ça lı şı rım. Ya ni siz, Ame ri ka ile de ğil, Türk hal kıy la da ya nış ma yı esas alır sı nız? - El bet te, fa kat Tür ki ye nin aşa ğı lık iş bir lik çi le ri bu ko nu da tan - ta na ko pa rı yor lar. Pe ki sol cu lar dan da bu tür suç la ma ya pan var. Ör ne ğin ga ze - te ler. - On lar ne sol cu su? Bu an lam da hâlâ an la mak is ti yo rum. Bu sol - cu lar iyi in san mı, kö tü in san lar mı? Pe ki, ni ye böy le ya pı yor lar? Bir düş man lık la rı mı var si ze? - Ger çek ten bu sol cu lar, he men be lir te yim ki, ba zı la rı ça pul cu. Özel lik le de iş bir lik çi leş me aşa ma sın da or ta ya çı kı yor lar. Emek le bağ lan tı an la mın da faz la de ğer le ri yok tur. Bun lar olum lu ve ya olum suz ne tür in san lar dır? Ben böy le so la kuş kuy la ba ka rım. Ve so run, halk la rıy la iliş ki ku ra ma ma la rı dır, halk la rın öz gü cü ne da yan - ma ma la rı dır. Ya ni ba na gö re ar tık sol cu luk fark lı dır ve ken di le ri ne sol cu da de mi yo rum. Bir öz gür lük çü ola rak, va ta na, te mel in san de - ğer le ri ne ve halk la rın as li çı kar la rı na bağ lı lı ğa önem ve ri yo ruz. Böy le bir ki şi nin gö zü dı şar da ola maz. Şim di si zin ege men sı nıf la - rın ve on la rın ba sın da ki ka lem şör le ri nin sık sık bu na de ğin me le ri, ken di le ri öy le ol duk la rı için dir. Ha ni der ler ya ya ra sı var da go cu - nu yor. On lar hep bi ri le ri ne bağ lı ola rak ya şar lar. Sah te sol cu su da, ay dı nı da böy le dir. On la ra gö re, bir bü yük mer ke ze bağ la na maz san, 56 57

30 ne fes bi le ala maz sın. Bu man tı ğa gö re, hat ta adam ola maz sın, ol - gun la şa maz sın ve efen di ola maz sın. Ha yır! O doğ ru de ğil dir. Öz - gür lük sa vaş çı sı bu nun la çe li şen ki şi dir. Bun lar bo ra zan gi bi dir. San mı yo rum dün ya da bu ka dar az im ka nı olan, bu ka dar za yıf bir hal kı öz gü cü ne da ya na rak aya ğa kal dı ran ikin ci bir ha re ket ol sun. Eğer bu adam lar, bu pra ti ğe öy le di yor lar sa, on la ra sa de ce al çak lar or du su su nuz di ye ce ğim. Pe ki si ze ne fes al dı ran ne dir, in san kay na ğı nı zı ve mad di kay - na ğı nı zı ne re den bu lu yor su nuz? - El bet te, şim di özet ler sek, öy le faz la kay nak ve güç ten zi ya de, dik kat edi lir se, hep bir du ru mu açı ğa çı kar ma ya ça lı şı yo rum. Ya - şam il ke si ne dir, bu nun la uyum na sıl ger çek le şi yor? Bu çok önem li dir. Önem li da va la rın ne ka dar kit le gü cü nüz var, ne ka - dar si lah lı sa vaş çı gü cü nüz var dan zi ya de, han gi te mel de ğer le - re ne ka dar bağ lı yız so run la rı var dır. İş te ben bu nu an lat ma ya ça lı şı yo rum. Han gi in san gü cü ne - Ya ni han gi özel güç le bu ka dar pa ra, bu ka dar si lah? Ha yır! hiç bu söz cük le re yer yok. Fa kat bu der nek de ğil dir ki, pa ra sız ve si lah sız ya şa nı yor. Yal nız bun lar be lir le yi ci de ğil dir. Eğer siz PKK ola yı nı böy le ta nım la mak is ter se niz, ha ta ya par sı nız. Do lay - sıy la özü ye ri ne çok ba sit ve ikin cil yan la rıy la il gi le nir si niz. Do - lay sıy la hiç an la ya maz sı nız ve ha ta ya par sı nız. Şu nu söy le ye yim: Siz de akıl lı olun, esas özel li ği ni gö rün, ona gö re du ru mu de ğiş ti - rin. Di ğer le ri sa pık da de ğil, öl çü yü ka çır mış lar. Ben şim di ye ka - dar ki de ğer len dir mem de on la ra ce vap ola bi le cek bir çok şey söy - le dim. Bi ri si sö zümona be ni mark sist-le ni nist, ırk çı, te rö rist di - ye ta nım lı yor. Bir sü rü zıt şey le ri bir leş ti re rek PKK bu dur di - yor. Ki mi si ay rı lık çı, eş ki ya di yor. Bun lar kim dir? Na sıl ya şı - yor lar? Bun la rın eş le ri, ço cuk la rı, ah bap la rı, dost la rı ve ka pı kom şu la rı var mı dır? Bu ca na va rı na sıl ara la rı na so ku yor lar? Ger çek ten esef edi yo rum. Ya ni bun lar yüz akıy la do la şa bi li yor lar mı? Ger çe ğe bu ka dar ca na var ca kı yan adam lar do la şır ken, biz in sa nız di yor lar mı? Her ne ka dar TC biz Kürt me se le si ni hal le tik nük le er ar tık lar gi bi me za ra göm dük, üs tü nü be ton la dık di yor sa da, ha yır di - yo rum, baş tan bak! İyi gör me miş si niz. Kürt le rin ko ku su var. Bü - tün dün ya ya ya yı lı yor. Her ne ka dar Ağ rı Da ğı na göm dük ve Kürt lük bu ra da de fo lun du di yor lar sa da, ben di yo rum: Yok, ayak ta dır, ama ya ra be re için de, çok kö tü ko ku sa lı yor. Bu nu ide - o lo jik, si ya si ve eko no mik tah lil ler le de izah ede bi li riz, fa kat ge - rek yok. Bun lar has ta ve ger çek ten çok ca hil dir. Bun dan nef ret edi yo rum, bu ger çek lik ten ve böy le in san lar dan. On lar ya nı lı yor - lar. Ha yır, ken di le ri ne say gı lı ol sun lar, en azın dan, en zor ko şul - lar da ge li nen yer den ge ri ye adım at tır ma ya ça lış ma sın lar. Ve ken - di le ri ni ya şa ta cak ka dar hü ner gös ter sin ler. Ha ni der ler ya, be - nim de ya şa ma ya hak kım yok mu? O za man be nim de bi raz ya - şa ma ya hak kım var. İki de bir ge li yor ken di ger çek li ği ni da ya tı - yor. İş te bu nun için iğ re ni yo rum. Türkün ön de ri de, Türkün li de ri de, Türkün cum hur baş ka nı da ta bii önem li dir. Onu da aça ca ğım. Türk ler de Baş kan na sıl se çi le - cek, Türk cum hur baş ka nı na sıl ola cak? As lın da bu nun al tın da de rin fel se fi so run lar var. Ve ger çek ten bu na lım anın da ta rih ye ni le ni yor. Ta ma men bu yüz den dir. Yok sa Özal ola cak mı, ol ma ya cak mı so ru - suy la da il gi li bir olay de ğil dir. Ona de ği ne ce ğiz. Ha ni der ler ya Halk ken di ne la yık ola nı bu lur. La yık olan ucu be li ği de te miz le - me ye ça lı şı yo ruz. Sol cu luk, ön der lik adı na o ka dar halt lar iş len miş ki, bun lar ön - der le re la yık bir ko num da de ğil ler dir. Ba na gö re, ön der ler çok yü ce bir ko num da dır lar. Ha ni es ki den pey gam ber, ev li ya, fi lo zof der ler - di. Böy le de ol ma lı dır lar. Çün kü bun la rın çok bü yük yet ki le ri var - dır. Bu yet ki le ri ni ha fif ten kö tü kul lan ma bi le çok şe yi bo zar. He le bu Türk- Kürt iliş ki le rin de ol du mu, in san lık dı şı her şe ye ne den olur. Türk li der li ği ol du mu bu de ği şik olur. Do la yı sıy la bu ku ru ma kar şı bü yük has sa si yet gös ter mek ge re kir. Ama bak tı ğı mız da ne ka - dar da ra hat lar. Bu işin bu ka dar ko lay ola ca ğı na ken di le ri ni ne ka - dar da kap tır mış lar. Ger çek ten kü çüm se mek için söy le mi yo rum. Ama şu an da bu işi çok ba sit ele al dık la rı ve çok yü zey sel ha re ket et tik le ri için acı ve üzün tü du yu yo ruz

31 Sevr suçlamasını yapanlar tıpış tıpış Sevr'e yürüyorlar Si ze kar şı baş ka suç la ma lar da var: Ye ni bir Sevr ya rat mak is ti yor lar gi bi. Bu na ne di ye cek si niz? - Ya ra sı olan go cu nur. Bir Ali Ga lip ola yı var ga ze te ci Ali Ga lip İs tan bul da. So nu na ka dar ulu sal kur tu luş çu la ra sal dır dı ve son ra - dan linç edil di. Ma a le sef, bu gün Ali Ga lip aday la rı var, tıp kı onun gi bi sal dı rı yor lar. Sevr ar tık la rı ken di le ri dir. Bu ara da Sevr ola yı ne - dir? Sevr em per ya liz min gü dü mün de, öy le de ğil mi? Evet. - Kürt, Er me ni ve Türk me se le si nin çö zü mü dür. Al bu ka dar Kürt le re, bu ka dar Er me ni le re, bu ka dar Türk le re, Bu tür çö züm de ğil mi? Evet. - Man da tü rün den bir iş bir lik çi lik! Sö mür ge sis te mi nin em per ya - list de ne ti min otur tul ma sı de ğil mi dir? Evet. - Şim di, özel lik le bu gö zü nü ka pat mış olan la ra so ru yo rum: Kim - dir, ilik le ri ne ka dar NA TO ya, ABD ye, Av ru pa ya bağ lı olan lar? As ke ri des tek ne re den ge li yor? Tek nik yar dım, eko no mik yar dım ne re den ge li yor? Ve yi ne Kürt me se le si nin Av ru pa da ki çö zü mü nü kim des tek li yor? Ame ri ka nın çö zü mü ne dir? Top lan tı lar ge liş ti ri - yor lar. Bu top lan tı lar ne re de, han gi met ro pol ler de ya pı lı yor ve kim - ler ka tı lı yor? Bun la rın iliş ki le ri kim ler dir? Bir de bu na bak mak önem ta şı yor. İkin ci si, PKK ye ya kış tır dı ğı şe ye ba kın: PKK Sevr i da ya tı - yor muş. Ha yır! PKK halk des te ği ne da ya nı yor. Ha ni Özal, Ben de ya kın da Kürt le re özerk lik ten ya na ola bi li rim di yor. Bun lar bi raz da ha zor la nır lar sa ABD fe de ras yon is ti yor, ona ara cı ola bi li riz di ye cek ler dir. Şim di den ba zı Kürt iş bir lik çi le ri ni ye de ğe al mak is ti - yor lar. Bun la rın çö zü mü, ABD nın ve Av ru pa yar dı mıy la Sevr e ben ze yen bir çö züm dür ve bu gün Sevr suç la ma sı ya pan lar tı pış tı pış Sevr e yü rü yor. O çö zü mün şak şak çı sı ola cak lar dır. Bu na kar şın, PKK nin te mel bir çö zü mü var dır. PKK, Türk kur - tu luş sa va şı nı de ğer len di ri yor, onun sı nır lı an ti-em per ya list li ği ni gö rü yor. Di ğer yan dan Kürt le re ya pı lan oyu nu da gö rü yor. Baş lan - gıç ta bir lik be ra ber lik ama ar dın dan yok et me! Bu nu da bi li yo ruz. Her za man ay nı yak la şım ve pra ti ği ser gi li yor lar. Ay nı za man da Mus ta fa Ke mal in an ti-de mok ra tik li ği ni de bi li yo ruz. Fe o da li te yi dev rim ci bir te mel de tas fi ye et me di; onun la uz la şa rak, ken di hal kı - na ve Kür dis tan hal kı na na sıl bas kı yö nelt ti ği or ta da. Do lay ısıy la çok sı nır lı da ol sa, bu Türk dev ri mi nin çok za yıf ol du ğu nu bi li yo - ruz. Ve çok ge ri bu lu yo ruz. Ama bu ra da Türk hal kı nın de mok ra tik hak la rı gas pe dil miş tir. Kürt hal kı in kar ve im ha sü re ci ne alın mış tır. Bu sta tü yü ka bul et mi yo rum. Hat ta baş lan tıç ta Kürt le re ve ri len söz - le rin ye ri ne ge ti ril me me si nin he sa bı nı so ru yo rum. Da ha son ra ki kat li am ve asi mi las yo nu red de di yo rum, kar şı çı kı yo rum. Da ha da öte ye, sı nır lı an ti-emer ya list li ği bi le bir ta ra fa bı ra ka rak, 1950 ler - den iti ba ren tü müy le em per ya liz min de ne ti mi ne gir me nin, NA - TO ya gir me nin, do lu diz gin Av ru pa ile bü tün leş me nin he sa bı nı da so ru yo rum. Ve bu nu pra tik le de de ka nıt lı yo rum. Bu gün PKK nin sa vaş tı ğı Türk oru du su, NA TO nun en bü yük or du la rın dan bi ri dir. Sor mak ge re kir: Ame ri kan as ke ri yar dı mı nı al mak için ne ya pı yor - sun? Özel tim le rin, kurt kö pek le rin bi le ne re den ge li yor? Ali Ga lip ör ne ği ga ze te ci le re de so ru yo rum bun la rı! İs ter se niz isim de söy le - ye bi li rim. Bun lar, kor kak tır ve çok kor ku yor lar. Ne den kor ku yor lar, kim den kork sun lar, kor ku la cak bir şey mi var? - Ulu sal kur tu luş ya kı cı bir ateş tir. Ona ha i na ne yak la şan lar kor kar lar. Bir Kürt ulu sal kur tu luş sa va şı da, bir Türk ulu sal kur tu - luş sa va şı ka dar on la rı ya ka cak tır. Şim di lik uya rı yo rum. Teh dit et - mi yo rum, sa de ce uya rı yo rum. Ali Ke mal le rin, Ali Ga lip le rin so nu - nu ken di le ri ne ha zır la ma sın lar. Amerika'nın olduğu yerde, özgürlüğe yer yoktur Pe ki, on la rı de mok ra si için ka zan mak müm kün de ğil mi? 60 61

32 - Ka zan mak ger çe ğe bi raz sa dık ol mak la müm kün dür. Kör göz le - ri aç tı ra cak bir ör nek ve ri yo rum. Ame ri ka nın Kürt ha re ke ti ile ne iliş ki si ola bi lir? Ben şu nu söy le dim; Ame ri ka, ba şın dan gü nü mü ze ka dar, bü tün CIA ra por la rı yaz mış tır, PKK yi dün ya da bir no lu teh - li ke li te rö rist ola rak de ğer len di ri yor. 28 Ha zi ran ta ri hin de ki Hür ri - yet te bu ra por ya yım lan mış tır. Bu nu söy le yen ken di le ri dir. Her hal - de ra po run kap sam lı sı da mil li em ni yet te dir. Ba kın, ABD Dı şiş le ri Kürt me se le si ne evet, PKK ye ha yır de mek te dir. Bu bay la ra so ru yo rum ve bun lar so mut tur. Ya ni siz bü tün do na - nı mı nı zı Ame ri ka dan al mı yor mu su nuz? Yıl da kaç mil yon do lar as ke ri yar dım alı yor su nuz? En son ra por beş yüz mil yon do lar ci va - rın da dır. 12 Ey lül ün ilk dö nem le rin de bir mil ya ra tır ma nı yor. Bir mil yar do lar lık yar dım da ağır ba san ka lem, as ke ri yar dım dır. Ha yır di yo rum, ger çek ler le bun lar na sıl böy le küs tah ça oy nar. Ya ni bun lar bir şey ye ri ne koy du ğum için de ğil, bir si nek ka dar de ğer le ri yok, ama her ke si o ka dar ser sem ve kör mü sa nı yor lar? Bu ra da şöy le bir id dia var: Di yor lar ki, ABD güç lü bir Tür - ki ye is te mez, Tür ki ye nin ba şın da bir be la ol ma sı nı is ter. Do lay - sıy la Kürt ha re ke ti ni kol la mak ta ve böy le ce Tür ki ye üze rin de bir de ne tim ara cı ola rak gör mek te dir. Ya ni Tür ki ye, da i ma Ame ri - ka ya muh taç ol ma lı, da i ma on dan bir yar dım bek le me li dir. - İş te Türk si ya si ve dip lo ma tik çev re le rin de ki bu yak la şım ken di kir li yak la şım la rı nın bir ha tı ra sı dır. Biz bu ka dar du yar sız de ği liz. Ya ni biz, Ame ri ka yı cev her ola rak de ğer len dir mi yo ruz. Ame ri - ka nın ol du ğu yer de, öz gür lü ğe yer ol ma dı ğı na ina nı yo ruz. Me se le - nin özü bu. Şim di ben bu ra da tak tik yap ma ya ca ğım. Ame ri ka, ba na bü tün gü cüm le ya nın da yım de se, göl ge et me baş ka ih san is te - mem di ye ce ğim. Bun lar ise, her gün Was hing ton a, İMF ye, Dün - ya Ban ka sı na Ame ri kan Kong re si ne yal va rı yor lar. Şu me se le den bi ze bu ka dar des tek, ba zı Kürt ler böy le yap tı, ya pı yor di ye yar - dım is ti yor. Ör ne ğin bun la rı kim ya pı yor? - Bi li yor su nuz ba zı la rı nı, Ta la ba ni vb. ya pı yor lar. Av ru pa da ki le - rin hep si ya pı yor. On lar, Ame ri kan yan lı sı bir çö züm den mi ya na? - El bet te. On lar dı şa bel bağ la ya rak çö züm arar lar. Za ten ken di hal kıy la güç lü ba ğı ol ma ya nın çö züm ye ri Ame ri ka dır. O za man, bu çö züm si zi de mi dış ta lı yor? - Dış ta lı yor dış ta la ma sı na, ama önem li de ğil. Bi zim öz gür lük ola yı mız, ba ğım sız lık ola yı mız Ame ri ka ya da ya nır mı? Ame ri - ka nın des te ği ni alır mı? Ame ri ka gel sin biz den yar dım al sın. Eğer öz gür lük mü ca de le si ola cak sa, Ame ri ka da ba zı la rı in san hak la rı nı sa vu na cak lar sa, (ör ne ğin zen ci ler, aç lar, yok sul lar) on lar gel sin ler biz den yar dım al sın lar. Kı zıl de ri li ler - Evet, on lar la iliş ki le ri miz olur, Ame ri ka ile bi zim iliş ki miz böy le olur. Ama bu te mel de olur. Yok sa Ame ri ka nın çok te pe sin - de ki ler le, ge ce gün düz zu lüm me ka niz ma sı nı ça lış tı ran lar la han gi te mel de da ya nış ma ge liş ti ri le bi lir? Siz ina na bi li yor mu su nuz, Ame - ri ka bu te mel de bir öz gür lük ha re ke ti ne yar dım da bu lun sun. Bi zi te - rö rist ilan eden kim, her gün na sıl ez di ri lir te o ri le ri ni üre ten kim? Bu ger çe ği siz, ken di niz de bol bol yaz dı nız. Sevr'in hortlatılmasında Barzani'ye de yer vermek istiyorlar Pe ki, Türk hü kü me ti nin ay rı ca Bar za ni ile de iliş ki si var mı? - Ame ri ka çö zü mü de di ği niz olay ne dir? Söy le dim, Sevr i ken di - le ri ge liş tir mek is ti yor. Ya ni Sevr in hort la tıl ma sın da Bar za ni ye de yer ver mek is ti yor lar. Özal a da ve AT ye de yer ver mek is ti yor lar. Ger çek ten Sevr i hort la tan bun lar. Bu ger çek le ri ka mu o yu na su nu - yo rum. Tür ki ye ka mu o yu na bi raz, mü rek kep ya la mış ay dın la ra su - nu yo rum. İlik le ri ne ka dar an ti-em per ya list olan lar kim ler dir? Öte yan dan em per ya liz min ko ru yu cu ka nat la rı ara sın da ya şa mak is te - yen ler kim ler dir? Do la rı, as ke ri yar dı mı, si ya si des te ği al mak için her gün yal va ran hü kü met baş ka nı, dev let baş ka nı kim dir? İs tih ba - ra tıy la, em ni ye tiy le eği tim ne re de gö rü lü yor, ne re ye bağ lı dır lar? Ka mu ran İnan lar ki min hü kü me tin de ba kan han gi par ti den dir ler ve na sıl Kürt tür ler ve PKK ye kar şı na sıl sa va şı yor lar? Doğ du ğu ye re kral dan da ha kral cı ke si le rek, Bom ba lan ma lı dır di ye de meç ve ren 62 63

33 bu Ka mu ran İnan lar kim dir? Şim di ki min ya nın da dır? Bar za ni-tür ki ye il şi ki le rin de Ka mu ran İnan ın ro lü var mı? - Özal ın, bi ze söz ver di ler, bun lar PKK yi yok ede cek ti, de mek ki güç le ri yet me di di ye kas tet ti ği güç kim dir? Türk hü kü me ti ne şük ran borç lu yuz di ye her gün de meç ve ren ler kim dir? Ve bun la rın hep si nin bir leş me si Sevr de ğil de ne dir? Sö zü uzat ma ya lım: Ben ke sin lik le söy lü yo rum, bu tip ya kış tır ma lar da bu lu nan la ra uka la dav ran ma ma la rı nı, uka la lık ta ıs rar et me me le ri ni ve bu du rum la rıy la çok ha i na ne bir ko num da bu lun duk la rı nı be lirt mek is ti yo rum. Dik - kat li de ğer len dir me yap ma la rı ge re ki yor. Si zin ki ler di ye ce ğim, Sevr i ha i na ne bir bi çim de, de ği şik ta ri hi ko şul lar da hort lat mak is ti - yor lar. Han gi bi zim ki ler? - Bel li bir ulu sa so rum lu luk açı sın dan, sem bo lik ola rak be lir ti yo - rum. Bun lar han gi ulu sa men sup tur lar? Bun la rın kim ol duk la rı nı ve yer le ri ni açık ça söy lü yo rum. Siz de be lir tin. Be lir ti yo ruz. - Be lir tin, bol bol açı ğa vu run. Vu ru yo ruz. - Türk so lu ken di ne, de mok ra tım, dev rim ci yim di yor. Ben, dü - rüst ve na mus lu olan la ra bun la rı söy lü yo rum. Yıl lar dır bir ede bi yat - tır tut tur muş lar! ABD Kürt le re yar dım ede bi lir mi, ABD bu işin al tın da mı dır? Ya hu sen ABD nin ku ca ğın da sın. Bı yık la rı nı ok şa - ma yı mü ca de le mi sa nı yor sun? Bi raz in sa fa ge lin. Çün kü bu, ger - çek ler le alay et mek tir. Pe ki, ki min le bir le şe cek si niz? Ma dem ABD yi red de di yor su - nuz, Bar za ni yi, Ta la ba ni yi ve on lar la iş bir li ği yap ma yı red de di - yor su nuz. Ve bu iş kuv vet le ola cak tır. Ki min le güç bir li ği ya pa cak - sı nız? - Ma a le sef be nim ak lı ma Ke loğ lan du ru mu na ge len Türk hal kı ge li yor. Ya ni Türk hal kıy la bir le şe cek si niz? - Türk hal kı, ama kur tu lu şu baş ka la rın dan bek le yen, em per ya - lizm den bek le yen, he le gü nü müz de he men dı şa açı lan, Kral gi bi ya şı yo rum di yen halk düş müş bir halk tır. He men şu nu söy le ye ce - ğim; Kür dis tan ın ezil miş li ği Türk hal kı nın ezil miş li ği dir. Ben ken - di hal kı mı ta nı dı ğım ka dar, Türk hal kı nı da ta nı mak is ti yo rum. Onun öz gür lük ta nı mı nı da yap mak is ti yo rum. Türk hal kı nı ta nı yor mu su nuz? - Ta nın maz ha le ge ti ri len Türk hal kı nı tan dı ğı nı id dia ede bi lir mi sin? Bu nun ob jek tif ko şul lar şöy le, sub jek tif ko şul lar böy le, an la - mın da söy le ye mi yo rum. Aya ğa kalk sın di yor su nuz? İlik le ri ne ka dar sö mü rü lü yor mu? İş çi le rin üc ret se vi ye si Af ri - ka nın si yah la rın dan bi le ge ri ye dü şü rül müş ken, böy le si bir halk ta - nın maz hal de dir. Ül ke si ve bü tün gü zel lik le ri; ta ri hiy le, do ğa sıy la, ha va sıy la baş ka la rı na peş keş çe ki lir ken, Türk hal kı Av ru pa da bir hiz met çi du ru mun da de ğil mi dir? Hiç bir halk ken di ege men le ri nin bu ka dar iha ne ti ne uğ ra ma mış tır. Hay di bi zim ki ler iş bir lik çi, kat - mer li ha in; on lar ise ege men ve ken di le ri ni Türk say mak ta, ba zı la rı aşı rı Türk çü ge çin mek te dir. Evet, dün ya da var mı on lar ka dar ken di hal kı nı peş keş çe ken? Genç nü fus tur, Av ru pa nın bü tün ucuz iş gü - cü nü sağ la ya ca ğız di yen baş ba kan (Tur gut Özal) de ğil mi dir? Ve bu na kar şı halk ne di yor? Da ha çok git mek is ti yo ruz de mi yor mu? Dün ya nın di ğer ta raf la rı na, Ara bis tan çöl le ri ne git mek için kuy ru ğa gi ren bu halk de ğil mi? Bü tün kı yı la rı ta lan edi li yor, hep si ka yıt sız de ğil mi? Kafasına vura vura birleşeceğiz Bu bir cep he si. Ba har da bir mil yon iş çi aya ğa kalk tı, de mok - ra si mü ca de le si var. - Ben ha kim ya nın dan söz edi yo rum. Ben ger çek çi yim. Yü re ği - me ba zı kü çük dam la lar dö ke rek su suz lu ğu mu gi der me ye ce ği mi an la ma lı sı nız. Ben si zin öz le mi ni zi bu ra da da ha iyi gör düm. - Ağır ba san ya nı nı söy lü yo rum. Türk hal kı ken di yur dun dan ne ka dar ya rar la nı yor? Ken di eme ğin den ne ka dar ya rar la nı yor? Bu de ve de ku lak tır. Ger çek çi ola lım. Dış po li ti ka da alı nıp sa tı lı yor, far kın da bi le de ğil dir

34 Pe ki öy le mi de vam ede cek? - Şim di ona ge le ce ğim. Siz de di niz ki, ki min le bir le şe cek si niz? Evet, ke loğ lan la bir le şe ce ğiz; ana sı nın yok sul ök süz oğ luy la bir le - şe ce ğiz. Çok gü zel. - Bir le şe ce ğiz de, ka fa sı na vu ra vu ra bir le şe ce ğiz. Türk le ri ne den sev me ye yim, ama de dim ya, sev me nin de bir ta nı mı var. Öz gür lü ğe ne ka dar ya na şı yor, bu önem li dir. Türk hal kıy la ve onun tem sil ci le - riy le iliş ki dü zen le ye ce ğiz, bun da en ufa cık bir kuş ku nuz ol ma sın. Ge re kir se biz zor la ya ca ğız. Hat ta si ze gö re biz ay rı lık çı mı yız? Ba - zı la rı böy le id dia edi yor, ha yır. Biz ger çek ten çe lik ten bağ la rı dö şe - ye ce ğiz. Söy le ye yim, on lar, ha yır siz ay rı la cak sı nız de se ler, ha - yır ben tu ta ca ğım; bir le şe ce ğim di ye ce ğim. Ne den biz, Türk le ri, Türk hal kı nı bı rak ma ya ca ğız? Bu çok önem li. Her şey den ön ce bin yıl dır ol duk ça iç içe geç miş bir ta rih var. Gö rü yor su nuz be ni, bü tü nüy le Türk çe sis te miy le dü şü nü yo - rum. Bu, Kürt ten da ha çok Türk hal kı nı ya kın dan il gi len di rir. Bu te - mel de, bu dü şün ce ve tarz da bir ça lış may la aya ğa kal kan bir Kürt hal kı, Türk hal kı nı kal dı rır, kal dır mak zo run da dır. Eee si zi de Türk hal kı kal dır mış. De di niz ya, Ben Tür ki - ye nin ay dın lan ma ha re ke ti nin için den gel dim. - Evet, bu nu in kar et tim mi? İn kar et me dim. Ta ri hi de araş tır dım. Ta ri hin na sıl çar pıl dı ğı nı, ege men ler ta ra fın dan ne ha le ge ti ril di ği ni gör düm. Zor an da, muh taç ol du ğun da, şu nu bir lik te ya pa ca ğız, ama so nuç ta ba şa ne ge li yor? Gü nü mü ze bi raz son ra ge le ce ğiz. En bü - yük ta rih sel hak sız lık lar, bi zim halk la rı mız adı na dü zen len di. Ne Arap, ne Ya hu di iliş ki si böy le dir. Hiç bir hal kın ta ri hin de san mı yo - rum her iki ke si min ege men sı nıf la rı ta ra fın dan böy le bir kal leş lik dü zen len miş ol sun. Bü yük is ya nın çok bü yük bir ta rih sel ne de ni var. Sen bu halk tan ne za rar gör dün de onu yok edi yor sun. İş te biz bu nu he pi niz den çok da ha kap sam lı gö rü yor ve bu gö rüş le ey lem dü zen li yo ruz. Türk hal kı na say gı sız lık et mek is te me di ği miz için, şu an da ba şı na geç mek is te mi yo ruz. Ken di ön cü sü nü ken di si çı kar ma lı di yo ruz. Her halk bir ön cü ye la yık tır. Pe ki, na sıl bir Tür ki ye de ya şa ma yı is ter si niz, öz ler si niz? - Be nim şöy le aya ğa kal kan, böy le öz gür lü ğe sa rı lan bir Tür ki ye öz le mim var. Bu ya şa ma 1970 ler de tut kum bi raz var dı, ama şim di yok. Han gi an lam da ya şa mak? - Ben 1970 le ri bi raz Tür ki ye de sev dim. Ne den sev dim? Çün kü öz gür lü ğe bi raz so luk al dı rı yor du. Öz gür lük so lu ğu alı nıp ve ri li yo - rdu da on dan sev dim. Bu gün kü Tür ki ye yi se ve bi lir mi yim? Ha yır, bu gün kü Tür ki ye 12 Ey lül re ji mi al tın da, dü şü rül dü. Şim di ne ka dar ha yat ka dı nı var? Ge çen ler de Re fah par ti si açık la ma yap tı. 1 mil yon de di. - İş siz lik? Dört beş mil yon iş siz. - Üç ka ğıt çı lar, ha ya li ih ra cat çı lar. Bi lir si niz, ha raç me zat sa tı lan bir Tür ki ye. Ben bu Tür ki ye de ya şa ma yı ne ya pa ca ğım? Siz na sıl ya şı yor su nuz? Biz mü ca de le ede rek ya şı yo ruz. - Di yor lar ki, genç lik iyi aşk ya pı yor. La net ol sun o aş kı na. Sev gi öz gür lük le müm kün dür. Ha, biz 1970 ler de genç li ğim o gö rül gö rül yi ğit li ği ni ta nır dık. Aş kı da ya pı yor du. - Ya ni çok sa mi miy di. Yol daş ça iliş ki le rin bir an la mı var dı de - mek is ti yo rum. Şim di ki nin an la mı yok. Bun lar ba sı na yan sı yor. Sa - de ce genç li ği mi? Emek çi ya şam fel se fe si de çok iğ renç du rum da - dır. Bu yıl lar da zu lüm, sö mü rü bu ka dar ge li şir ken olur böy le ya - şa mak de me yi en bü yük güç süz lük ola rak ad lan dı rı rım. Kır mı - zı çiz gi yi ya şa ya lım, si ne ye çe ke lim, da ha son ra ye ni den de mok ra - tik ya şa ma ge çe lim de me yi, de mok ra si ye en bü yük teh li ke, onur lu ya şa ma kar şı en bü yük suç te lak ki edi yo rum. 12 Ey lül, be ni im ha et mek is te di di ye de ğil, en bü yük kö tü lü ğü on la ra yap tı ğı için söy - lü yo rum. Pe ki umut la rı nız yok mu? - Umu dum son suz dur. Ba kın, şim di Türk or du la rı nı Kür dis tan da ta nın maz ha le ge tir dik. Dün ya nın en an lı-şan lı or du su nu yü rü ye mez du rum da bı rak tık. Fa kat me se le bu de ğil dir. Ne bu nun la bö bür le ne - yim, ne de siz umut ne ka dar de yin

35 Ka bul edil me ye cek du rum lar var dır. 12 Ey lül bir hal kı al çal tan ve hiç bir sü ret le ka bul edil me me si ge re ken bir du ru mu ya şat tı. Sa - nı rım ba zı ya zar lar bu nu iş li yor. 12 Ey lül de ne ka dar ada mın öl dü - rül dü ğü nü ör ne ğin Er bil Tu şalp yaz mış. Bu an lam da iyi le rin adı nı da bu ra da an mak ge re kir. Ah lak sız lı ğın na sıl top lu mun kö ken le ri ne sin di ği ni ba zı ya zar lar açık lı yor lar. Top lum, baş tan aşa ğı suç lu du - ru ma dü şü rül müş tür. İn san lar bir bir le ri ne kar şı en ağır ha ka ret ler de, en ağır na mus suz luk lar da bu lun ma ya zor la na rak her ke sin her ke si kir let me si ger çek leş ti ril di. Ben bu na ya nı yo rum. Bu ra sı se nin va ta - nın de ğil mi. Bu du ru ma ge ti ri len bir top lum, pro fe sö rü ne ka dar pa - ra bi rik tir miş, kö şe yi dön müş, vi la lar yap tır mış lar. Ger çek ten ula şa - ma dı ğım için de ğil, iğ renç bul du ğum için, na sıl ya şı yor lar di yo rum. Pe ki de ğiş me gö rü yor mu su nuz? Yok sa böy le mi sü re cek? - Böy le olur mu? De ğiş me ola cak tır. De ğiş me ve ge liş me bi zim ha yat fel se fe miz dir. Fel se fe den de ğil, bu gün kü Tür ki ye ger çe ğin den ha re ket le de - ğiş me ve ge liş me ola cak mı dır? - İnan ma sak ya par mı yız? Si ya si or ta ma ala ca ka ran lık ta aman sız dar be yi vu ran bi ziz. Hem de en az do na nım la, aman sız bir ta kip al - tın da bu nu yap tık. Bü yük ge liş me inan cı ol ma sa bun lar ya şan maz. Pe ki ke loğ lan ne ya pa cak? - Umut lu yum. Türk hal kı nın Kürt hal kıy la iliş ki le ri ni dev rim le dü zel te bil me li yiz ve dü zel te bi lir. İçi ne dü şü len du rum çok ağır bir kriz dir. Bu kri ze, bu top lum da bir de vrim le kar şı lık ve rir sin. Do lay - sıy la bi zim iliş ki le ri mi zin dü zel til me si nin te me lin de bir dev rim ya - tar. Ya ni Tür ki ye yi dev rim mi bir leş ti rir? - Tür ki ye yi de ğil, Türk hal kı nın dev rim bir leş ti rir? Türk ve Kürt halk la rı nı da dev rim bir leş tir mez mi? - Evet, evet. Dev rim bir leş ti rir. Na sıl ki, çok gü dük de ol sa 1920 ler de ki bir lik dev rim le ger çek leş ti, (ki son ra ta ma men Kürt le - rin aley hi ne so nuç lan dı) şim di ay nı bir lik, halk la rın çı ka rı ve de - mok ra si te me lin de ge ne dev rim le sağ la nır. Pe ki, o za man ama cı nı zı na sıl ta nım la ya bi li riz? Ya ni de dik le - ri gi bi il le ay rı lık di ye bir ama cı nız var mı? - En bü yük ay rı lı ğı on lar yap mış tı. En bü yük ay rı lık ne dir? Bas kı yap mak tır. Kav ram la rı çar pıt ma ya lım. Ay rı lık ne dir? Den ge siz du - rum la rı ya rat mak de ğil mi? Eko no mi de, si ya set te, kül tür de, dil de hat ta gün lük ça lış ma da en bü yük den ge siz li ği ya ra tan lar on lar dır. Evet, Sa bah ga ze te si bun la rı sa yı lar la çok gü zel ya yım la dı. - Ta bii ya ni böl ge ler ara sı ay rı lık lar lar dan bu ya na mil li ge lir den al dı ğı pay en çok dü şen 15 il, Do ğu ve Gü ney do ğu da. - Ken di niz ay rı lı ğı be lir ti yor su nuz. O za man ya ra tan kim dir? Bu - nu da bi ze sor ma nın an la mı var mı? Ken di su çu nu, ken di ey le mi nin so nuç la rı nı bi ze ya kış tır mak, her ege men sın fın baş vur du ğu bir kur naz lık tır. İnsan soyunun büyük birliğinden yanayım Ben si zin prog ra mı nı zı so ru yo rum, ya ni si zin PKK ola rak ama cı nız ne dir? - Ge li yo rum. Bir lik, eşit çe bir bi ri ne ben ze yen le rin yan ya na ge lip ara la rın da kur duk la rı bir iliş ki dir. Eşit ol mak, eko no mi de, po li ti ka - da ve ulu sal hak lar da eşit lik, ge liş miş bir bir li ğin te me li dir. Bu bir - lik iyi dir ve sağ lam dır. Bu bir lik öz lü dür ve say gı de ğer dir. Ko nu açık lı ğa ka vuş tu. Evet, ta ma men si ze de mi yo rum, si ze bu so ru yu söy le ten bir or - tam var dır. Bu or ta mın söz cü sü ol mak da si zin için bir ta lih siz lik tir. Evet, bu or ta mın söz cü lü ğü nü yap mak zo run da sı nız. Çün kü ga ze ti - ci lik ya pı yor su nuz. Biz hal kın me se le yi an la ma sı nı is ti yo ruz. - An la ma mış sa ta lih siz lik de ğil mi? Olum lu ge liş me ler de var, so ru nu ko yan lar olu yor. - Olum lu ge liş me ler var, ama eşit li ği is te me yen, bir li ği is te me - yen kim dir? Bir lik ola yı bü yük bir olay dır. Ya ni il le ay rı lık di ye bir amaç yok mu? - Ben bir kez bu nu ka bul et mi yo rum. Be nim bir lik an la yı şım, bü - yük in san lı ğın bir li ği. Be nim halk la rın kar deş li ği il kem var. Pe ki bek le nen ge liş me ne yön de dir siz ce? 68 69

36 - Bi raz ön ce de dim ya, ay rı lık la fı bir ka yıp tır. Bu nu en de rin ya - pan la rın ağ zın da ge ve le di ği bir du rum dur. Bu ko nu da oyu na gel - mem. Ben, bü yük bir lik çi yim. İn san so yu nun bü yük bir li ğin den ya - na yım ve bu nun ta kip çi si yim. Bir lik şar tı, Kürt hal kı nın da ik ti dar ol ma sı mı dır? - Şüp he siz, şüp he siz! Si ya sal bir lik is ti yo ruz. Si ya sal bir lik güç sa hi bi ol ma yı ge rek ti rir. Eko no mik bir lik ge ne top lu mun güç sa hi - bi ol ma sı nı ge ti rir. Kül tü rel da ya nış ma di ye cek si niz, kül tü re sa hip çık ma yı ge rek ti rir. Bun lar hiç ol ma dan, na sıl bir lik is ti yor su nuz? Par ti si, hü kü me ti, mec li si, eko no mi si ve ira de si yok! Na mu su nu ko ru ya cak ka dar bir sa vun ma sı bi le yok tur. Bu nun la bir lik mi ku - ru lur? Ha şa! Bu du rum da olan lar, an cak ka pat ma ola rak kul la nı lır. Bı ra ka lım eko no mik si ya si gü cü, Kürt le rin adı yok. Bun lar söy lü - yor lar: Ay rı lık çı PKK, te rö rist PKK. İn saf! Sen bir ta ra fı se fil tu - ta cak sın, öbür ta ra fı her şe ye sa hip kı la cak sın, on dan son ra bir li - ği miz le bü tün lü ğü müz le oy nu yor lar di ye cek sin. Şid det ten çok ra - hat sız ol du ğum hal de ve on lar da sa de ce bu yön tem den an la dık la rı için, ben de bu ka dar bü yük şid de ti ant ola rak önü me koy dum. Ger çek ler le bu ka dar oy na mak ve bu nu yut tu ra ca ğı nı san mak. O za man al sa na an la dı ğın dil. Pe ki, Kürt le rin de ik ti dar sa hi bi, söz sa hi bi ol du ğu dev rim ci bir li ğin bi çi mi ne ola bi lir? - Bir de fa şu şar tın ke sin ol ma sı ge re kir: Kürt ler güç sa hi bi ola - cak tır. Dik kat eder se niz, ben Kürt le rin di li ne öz gür lük fa lan de - mi yo rum. Bir hal kın bir li ğe ya na şa bil me si için, güç sa hi bi ol ma sı ge re kir. De dim ya, kim li ği ni ka bu lün öl çü tü ne dir? İk ti dar ol ma sı nı si ya si güç ol ma sı nı ka bul et mek tir. Si ya si, as ke ri, eko no mik ve kül - tü rel ör güt len me ol ma dan bir lik ol maz. Bi ze iki de bir söy lü yor lar: Siz ay rı lık is ti yor su nuz. Biz di yo ruz ki, bu hal kı in san ol ma va - sıf la rı na sa hip kıl mak ge re kir. Ya siz bu va sıf lar ol ma dan mı bir lik yap mak is ti yor su nuz? Aya ğa kal kan la bir lik! Ka dın la rı kü çüm se di ğim için de ğil. On la rın öz gür lük da va sı na bü yük say gı du yu yo rum. Ama ta bir hoş gö rül sün: Siz ka rı mı is ti - yor su nuz, hem de ya ta lak, hem de çok düş kün bir ka rı, yok sa öz gür bir ev li lik mi? Or ta da bı ra ka lım öz gür bir ev li li ği, ira de siz bir kö le ile ev le nil miş. O si zin bü yük de mok rat lar dan Ece vit di yor ki, Kürt asıl lı olan - lar ken di si ni Türk say dık tan son ra so run yok. Var sın Kür düm de - sin. Sa nı rım o ay nı za man da bi lim le de uğ ra şı yor. İyi, Türk de ay - nı şe yi yap sın! As lı Türk, ama ken di ni Kürt say sın! So run lar hal le - dil di mi? Ben so ru yo rum, hal le dil di mi sa yın Ece vit? Bir de Stock - holm e gi di yor su nuz; şöy le sos yal de mok ra tım, şöy le öz gür lük ha - va ri si yim. Şim di bu ka dar az gın bir şo ve niz min sa vun ma sı nı na sıl ya pı yor su nuz? Yüz yıl lık, bin yıl lık ege men sı nıf leh çe si sos yal de - mok rat mas key le ko nu şu lu yor, en bü yük de mok rat di ye lan se edi li - yor da, onun için ör nek ver dim. Yok sa çok ba sit tir. En az bi zim ka - dar Türk ler de şe ref sa hi bi dir. Fa kat baş ka bir mil le tin bir denbi re Türk ola rak ilan edil me si ni şe ref siz lik ola rak de ğer len di ri yo rum. Şim di si ze bir so ru da ha so ra yım: Türk asıl lı ol du ğu nuz hal de, ken - di ni zi he men Al man sa yın ve bir gün de bu nu ya pın. İş te bu du rum bi ze ka bul et ti ril miş, ya kış tı rıl mış tır. Bu nun ka dar al çal tı cı bir du - rum ola bi lir mi? Türk mil le ti, baş ka bir mil le te ken di si ni böy le zor la da yat ma - yı ar tık ka bul et me ye cek. Gör müş ge çir miş bir mil le tir. - Evet! Ta ma men eri yip bit me yi aşa ğı lık bir du rum ola rak ka bul edi yor mu su nuz? Al çal tı cı ve onur kı rı cı bir olay dır! - Pe ki, ken di le ri ne ya kış tı ra ma dık la rı bir du ru mu de mok rat lık adı na, na sıl bi ze ya kış tı rır lar. Bu po li ti ka la rı da ya tı yor ve bu küs - tah lı ğı ya pı yor lar. Bun lar da hiç mi de mok ra si kül tü rü yok tur? Şim - di gel de bun la rı de mok rat say. Kül tü rel zen gin li ği miz dir di yor lar. Yal nız Türk kül tü rü için bir zen gin lik ha! Ya ni eri te cek di li mi zi, eri - te cek kül tü rü mü zü, kül tü rel zen gin lik ha li ne ge ti re cek. Bu mu dur de mok rat lık? Bu mu dur sos yal de mok rat lık? Zen gin lik da ha çok sö mür mek, da ha çok kul lan mak tır. İn sa nı is yan et ti ren du rum lar söz ko nu su dur. Tek rar te şek kür le kar şı lık ve ri yo rum. As lın da bu so ru la - rı sor mak zor dur. Ama so rul ma sı ge re kir di yor su nuz. Te şek kür ede - rim fa kat bun lar ta lih siz so ru lar dır. Bu so ru la rı sor du ran ta li he ve mev cut ger çe ğe la net ol sun! 70 71

37 Me se le bir lik te, kar deş çe ve öz gür ce ya şa mın ko şul la rı nı ya - rat mak tır. - Bir lik ten vaz geç me ye ce ğiz. De dik ya, biz Sevr i de aşa ca ğız, Lo zan ı da aşa ca ğız ve halk la rın dev rim ci it ti fa kı nı ya pa ca ğız. Bu, bü yük öz gür lük it ti fa kı dır. Kürt- Türk ara sın da da sağ lam ku rul du ğu oran da. Or ta do ğu halk la rı ara sın da da sağ lam ku ru la cak tır. Or ta do - ğu halk la rı da en azın dan Kürt ve Türk halk la rı ka dar bir li ğe muh - taç tır. Bu ra yı da bi raz aça ca ğız. Ben bu di ren me yi bo şu na yü rüt mü - yo rum. Al tın da çok bü yük bir bir lik is te ği ve bu bir li ğin çok bü yük bir ulus la ra ra sı an la mı ol ma sa, bu ka dar bü yük ça ba har can maz. Do la sıy la şim di ye ka dar ki kla sik yak la şı ma bi raz da ha ra hat sız ca ba kı yo ruz. Di yor lar ya, ay rı lık çı mı sı nız, bir lik çi mi si niz? so run, öz gür lü ğün halk la rı mı za mal edil me si so ru nu dur. Bu te mel de Kürt ulu su nun Or ta do ğu halk la rın bü yük bir li ğin te mel ta şı, köp rü bağ - lan tı sı ola ca ğın dan emi nim. Ken di si ne bü yük say gı duy du ğu muz Türk kö ken li, ama en bü yük PKK li ler den bi ri olan Ke mal Pir in bir sö zü var dır: Ken di hal kı mın kur tu lu şu nu Kürt hal kı nın kur tu lu - şun da gö rü yo rum. Or ta do ğu halk la rı nın bü yük bir fe de ras yon için de top lan ma sın dan ya na yım. Bir lik so ru nu na, Tür ki ye nin gün cel ge liş me le ri te me lin de na sıl ba kı yor su nuz? - Tür ki ye nin ge rek iç, ge rek dış po li ti ka sın da bir çık maz ya şa nı - yor. Ya şa nı lan eko no mik-sos yal bu na lı ma bağ lan tı lı ola rak bü tün kom şu lar ile so run la rı var. Her gün ala bil di ği ne ar tan borç lan ma do layı sıy la ge li şen ba ğım lı lı ğı ve bu nun iç po li ti ka da ki so nuç la rı şu an da hü kü me ti ve dev le ti en kri tik dö nem le rin den bi ri ne sok muş. Ulu sal ola rak da teh li ke li bir ko nu mu göz lem le ni yor. El bet te ki, bu teh li ke li ko nu mu, iş bir lik çi sı nı fın dı şa rı ya ala bil di ği ne ta viz ver - me si so nu cu dur. Özel lik le ABD ye ve Av ru pa ya ala bil di ği ne bağ - lan ma var. İçe ri de pro le ter le ri ilik le ri ne de ğin sö mür me, özel lik le ulu sal so ru nu bas kı po li ti ka sıy la, hat ta tam im ha bi çi min de hal let - me, bağ lı lık iliş ki le ri nin cep he ge ri si dir. Bu, şim di ters tep mi şe ben - zi yor. Ta ri hin bu aşa ma sı, ilk de fa Kürt le rin ba ğım sız lık ve öz gür - lük le ri uğ ru na aya ğa kal kı şı nın en ge liş miş bir aşa ma ya gir me si ne denk ge li yor. Türk ler, çe şit li teh li ke ler den söz edip bir lik, bü tün lük is te dik le ri za man; Kürt ler, ar tık bu is te ği ken di ba ğım sız lık la rı na, öz gür lük le ri ne say gı te me lin de ele ala cak du rum da lar. Kürt ler, ger - çek ten eşit ve kar deş çe iliş ki ler te me lin de it ti fak ara ya cak lar. Ta - rih te hep bir lik te şöy le sa vaş tık, böy le sa vaş tık bi çi min de ki yak la - şım la ra ce va bı mız bu dur. Kürt ler, ar tık bir kaç va at le kan dı rıl ma ya - cak ka dar ol gun bir bir bi linç len me ve ör güt len me sü re cin de ler. İs - ter sos yal de mok rat, is ter baş ka tür den al da tı cı yak la şım lar kar şı sın - da ör güt lü yak la şa cak lar so ru na. İliş ki ler bu te mel de otur tu la cak. Geç miş ten çı kar dı ğı mız bü yük tec rü be bu dur. Biz Kürt le re çok bü - yük va at ler ya pıl mış tır. Ama Türk yö ne ti ci le ri ayak la rı nı sağ lam ba sar bas maz, acı ma sız ca he def al mış lar dır bi zi. Bu an lam da ta ri hi - miz ba şa şa ğı git miş tir. Şim di bu nu dü zelt me im ka nı doğ muş tur. Önü müz de ki ola sı da ha teh lik le ri sü reç ler de, özel lik le Tür ki ye hal - kı nın ba ğım sız lık ve de mok ra si mü ca de le si ne or tak teh li ke le re or - tak ce vap ver me söz ko nu su ol du ğun da, Kürt le rin yak la şı mı, ke sin - kes ken di ulu sal ve top lum sal öz gür lü ğü nü, ba ğım sız lı ğı nı sa vun - mak tan vaz geç me mek tir. Or tak düş ma na kar şı halk la rın çı ka rı nı esas alan yak la şım lar da bir lik te ol ma lı yız. Ne adı na olur sa ol sun, hat ta sos ya lizm, ko mü nizm adı na da gel se ler, Türk le re bu te mel de bir yak la şım ola cak tır. Ga ran ti yi as ke ri bir gü ce sa hip bu lun ma da gör dü ğü nü zü söy le ye bi lir mi yiz? - Evet, or du me se le si nin hal le dil me si önem ta şı yor. Ya ni Kürt ler ken di hak la rı nı sa vun mak tan yok sun bı ra kıl dık la rı tak dir de bir li ğe yok di ye cek ler. Çün kü çok iyi bi li yor lar ki, güç süz ol duk la rı za - man, soy kı rım da hil, her tür lü bas kı ya uğ rar lar. Fa kat iler de Kürt ler Tür ki ye de sa yı ca bü yük bir mil let ola - cak lar. - Onu he men be lir te yim. Kürt nü fu su iki ye kat la nır ken Türk ler ye rin de sa yı yor. Ve önü müz de ki 2000 li yı la ra doğ ru gel di ği miz de Kürt nü fu sun Türk nü fu su aş ma sı iş ten bi le de ğil. Bu, çok önem li. Na sıl bir dö nem Türk ler, Do ğu dan Rum asıl lı Ana do lu ya doğ ru akıp hal kı Rum olan dev let için de yer al dı lar sa, hem de sal dı rı ru - huy la bu top rak lar da ken di le ri ne yer aç tı lar sa, bi raz da ha de ği şik de ol sa ben zer bir tarz da Kürt le rin akı şı var. Ge ne Do ğu dan Ba tı ya

38 Şim di den İs tan bul la rı bi li yor su nuz. İz mir ler, Ada na lar mil yon lar ca Kürt e sa hip. Hem de en ak tif, en di na mik ke si mi ne. Bir leş me yi zor la yan bir ol gu bu! - Hem bir leş me yi zor lu yor, hem de Kürt le rin et ki ka zan ma sı nı. Eşit li ği de zor lu yor, bir leş me yi de. - Ke sin lik le doğ ru. Kürt le rin var lı ğı nı in kar et mek gi de rek da ha da zor la şa cak. Kürt le rin bü yük akı şı baş la mış tır. Türk ler ise, bi raz re ha vet te! Şe hir ya şa mı, tü ke tim top lu mu, gev şek li ğe, tem bel li ğe ve sa vaş ka bi li ye ti nin za yıf la ma sı na yol aç mak ta. Bir za man lar Bi - zans, Türk le rin kar şı sın da böy ley di. Bi zans ın du ru mun a, şim di Türk ler düş müş. Teh dit et me an la mın da söy le mi yo rum. Bir iş gal ci ko nu mu yok tur. Kork ma yın. Türk ler sal dı rır ken, bey di ler de ğil mi? Bey di ler, fe o da li tey di ler. Kürt ler ise, iş çi. Bu ne de mek? İş çi, de - mok ra si yi de, sos ya liz mi de he def alır. Var mı baş ka se çe nek? İs - tan bul da ki Kürt pro le te ri de mok ra si ve sos ya liz mi is te ye cek. Hem de en ön de. Pe ki, Türk ler de han gi ye te nek le ri gö rü yor su nuz, han gi de - ğer le ri? - Tük ler de bel li bir en te lek tü el yo ğun laş ma var. Ama bu nu kö tü kul la nı yor lar. Bir de mok ra tik dev rim den geç se ler di, da ha iyi bir Türk ulus laş ma sı söz ko nu su ola cak tı. NA TO su na, AT si ne ba lık la - ma da la rak ken di de mok ra tik ge liş me le ri ni yok edi yor lar. Böy le ce kri zi çok de rin ya şa ma du ru mun da ka lı yor lar. Türk le rin çı kı şı nı da, de mok ra tik bir dev rim de gö rü yo rum. Türk ulu su nun kur tu lu şu nu, öz gür leş me kte, aşı rı Ba tı et ki sin den kur tul - ma kta, de mok ra tik halk ik ti da rı na ka vuş ma kta ve hiç iti raz sız Kürt - ler le bir li ğin de gö rü yo rum. Bu na, halk la rı mı zın çı ka rı na ol du ğu inan cıy la yö nel mek, bu tu tu mu ıs rar la sa vun mak ve ba şa rı lı ol mak: Çı kış bu dur. Bü yük bi ri kim le ri miz var. Türk hal kı nın bün ye sin de iş çi sı nı fı ge liş miş. Çok ge niş bir ay dın lan ma ger çek leş miş. Si ya sal tec rü be söz ko nu su. Türk lük ben ce o çü rü müş lük ler den ken di ni kur ta rır. Biz, Türkü sür dü rü len baş ka uy gu la ma la rın da de ğil, spor ve ya şar - kı ya rı şın da gör mek is te riz. Bu pat la ma yı yap mak ge rek ar tık. Ye te - nek le ri var mı? Var. Mu az zam ener ji yi boş ye re çar çur et me yi bı ra - kıp, da ya nış ma ve kar deş lik için kul lan ma lı. Bun da an lam bul muş bir Türk lü ğü ala bil di ği ne sev mek te yiz. Bi zim de des te ği sağ lam ip ler le bağ la ma mız ge re kir. Kürt le rin sa - dık bir dost ol du ğu tar tış ma sız dır. Kürt özel lik le rin de bu güç lü dür. Şim di bu nu bi linç li ve dev rim ci po li ti kay la ta mam la mak ka lı yor. Dik - kat et mek ge re kir kur naz lı ğa, geç miş te ki kö tü alış kan lık la ra baş vur - ma mak ge re kir. Bu ko nu da, ya şa mım sü re sin de bi le ol sa, bu tür dav ra - nış la rı bo za bi le ce ğim ko nu sun da gü ve ni rim ken di me. Kö tü ya par lar - sa, kö tü kar şı lık gö re cek le ri ni be lirt mek ge re kir sa nı rım. Ama ter ci hi - miz akıl lı bir iş bir li ği ne yö nel me yi be cer mek. Özel lik le ka ran lık kuv - vet le rin ken di şey ta ni iş le rin den bi raz vaz geç me le ri ni, bi raz ken di le ri - ni göz den ge çir me le ri ni is ti yo rum. Ak si hal de, sa vaş tır ma na cak. Bü tün o Türk ulu su nu ger çek ten bi raz dü şü nün. Bu na or du men - sup la rı da da hil dir. Or du da ulu su nu ger çek ten çok se ven, ulu su na za rar ve ren tu tum la ra gir mek ten özen le ka çı nan bir çok su bay ve ast su bay var. On la rın da ger çe ğe böy le yak laş ma la rın da ha ya ti ya - rar var. Kür dis tan da sa va şın tır man ma sı on la rı pe ri şan ede cek. Hat ta inan dı rıl dık la rı ide al le re bi le iha net et me du ru mun da ka la cak - lar. Gö nül is ter ki, bu du ru ma düş me den, de mok ra tik leş me yi ken di bün ye le rin de yap sın lar. Kürdistan halkı mevcut statükoyu parçalıyor Su ri ye, Irak ve İran dev let le riy le bel li iliş ki le ri niz var. Öte yan dan bu ül ke ler Kürt le re mil li bas kı uy gu lu yor. Bu so ru na ba - kı şı nız ne dir? - De ni le bi lir ki, hal kın önem li bir ço ğun lu ğu PKK et ra fın da yo - ğun laş mış tır. Yurt dı şı Kürt le ri; Or ta do ğu da, Av ru pa da, hep PKK çiz gi si nin ta raf tar la rı ha li ne gel miş ler dir. Ka tı lım ger çek ten ca nıy la, ma lıy la, ço lu ğuy la ço cu ğuy la dır. Her şey le ri ni ve ri yor lar. Mad dima ne vi, bu ka dar ih ti ya cın gi de ril me si, bu des tek sa ye sin de olu yor. Bu ko nu da en ba sit bir dış des tek yok tur. Su ri ye, 72 ör güt te ne di yor sa, bi ze de onu di yor: Ül ke miz de mi - sa fir ka la bi lir ler. Mi sa fir ka la bil mek en bü yük des tek tir bi zim açı - mız dan. Bu nu Av ru pa da da sağ lı yo ruz. Ta bii bu ko nu da ta ri hi fır

39 sat la rı de ğer len dir mek ol duk ça önem li dir. Ge liş me, hem bu ko nu mu mu zu ya rat mış ve hem de bu ko nu mu - muz la kar şı kar şı ya bu lun muş tur. Bu an lam da Irak mü ca de le cep he - sin de dir. İran ve Su ri ye ise, mü ca de le mi zin cep he ge ri si du ru mun - da dır lar. Fa kat et ki le ri olu yor. Bu ra da on la rın çı kar la rı söz ko nu su - dur. Bu çı kar la rın sar sıl dı ğı oran da, ta vır koy ma ve ya teh dit de olu - yor. Bu has sas bir ko nu ve ta raf lar son de re ce du yar lı dır. Biz de du - yar lı yız. Bu rada hal kın dan des tek al mak için ça ba mız var dır. Sı nır lı des - tek de alı yo ruz. So run la rı bü yüt me den, özel lik le bu aşa ma nın özel - lik le ri ni ve böl ge ge ri ci lik le ri ne kar şı an ti-em per ya list ta vır la rı ola - bi le ce ği ni gö z ö nün de tu ta rak bu nu sür dür me ye ça lı şı yo ruz. Bel ki ham ha yal ci bir gö rüş de ola bi lir. Ama şim di ye ka dar pra ti ğin zor - la dı ğı ve ba zı olum lu so nuç lar al ma mı za hiz met eden bir yak la şım ol muş tur. Çok sı nır lı bir dost luk iliş ki si nin bi le çok de ğer ifa de et ti - ği ni iyi bi li yo ruz. Böl ge ül ke le ri Kürt so ru nu nu bir bir le ri nin üs tü ne yık ma ya ça lı şı yor lar. Ama her han gi bir ül ke de ba zı ba şa rı lar gö rül dü ğü za man ken di çı kar la rı ge re ği fark lı po li ti ka lar iz le ye cek ler. Bu ko - nu yu dü şün dü nüz mü? - Bu, ta rih te sık ça gö rül müş tür. Os man lı ta ri hin den ör nek ler var - dır. İran dev le tiy le bu yüz den an laş ma la ra gi riş miş ti. Yi ne 1930 lar - da Sa a da bad Pak tı yla çem ber ler ku rul muş tur. CEN TO yla da böy - le si ne bir çem ber çi zil miş tir. Son za man lar da İran- Irak Sa va şı nda bu çem be rin kı rıl dı ğın dan söz et me li yiz. Bu Irak Kürt le ri nin İran a da ya na rak ve İran Kürt le ri nin Irak a da ya na rak sağ lık lı ol ma sa da ha re ket et me le ri ne, güç ka zan ma la rı na yol aç mış tır. Ama ne za man ateş kes ol du; Sad dam en bü yük dar be le rin den bi ri ni vur du ve ha ke - za İran da ay nı sı nı yap tı. Do layı sıy la sağ lık sız iliş ki ler tas fi ye ol du. Tür ki ye, Irak la da ha iyi an la şı yor, ama İran la iliş ki le ri pek iyi de ğil dir. Çün kü İran ın an ti-em per ya list ko nu mu var dır. Kürt ha re ke ti ni top tan im ha et me ça ba la rı so nuç ver me di. Şim di an laş ma lar yap mak is ti yor lar, ama bu na öy le bek le dik le ri tarz da ulaş mış de ğil ler. CEN TO ve Bağ dat Pak tı gi bi gi ri şim ler ak la ge li - yor. Öte yan dan, bü yük bir dev rim ci odak oluş ma ya baş la dı. Bu yüz den ara la rın da mut la ka gö rüş me ler dü zen le ye cek ler dir ve ye ni kom bi ne zon la ra gir me ye ça lı şa cak lar dır. Fa kat biz de boş dur ma ya - ca ğız. Po li ti ka, di na mik bir ya şam or ta mı dır. Dev let ler ve halk lar var dı. Dev le tin için de sı nıf la rın ve halk la rın et ki le ri var dır. Bu ko - şul lar da Kür dis tan ın do ruk la rın da Kürt hal kı nın si lah lı kuv vet le - riy le dev ri me yö nel me si, Irak ör ne ğin de ki ar ka dan han çer len me ye gü zel bir ce vap ol mak ta dır. Zo run lu as ker lik ya sa sı kit le ye ma le di - li yor ve ulu sun bu na il gi si var. Te pe den tır na ğa ka dar öz gü cüy le oluş tu ru lan bir var lık ge li şi yor. Bu var lık, ba zı kom şu lar la ve halk - la rıy la da ha iyi iliş ki ler ge li şe cek tir. Da ha şim di den Türk hal kıy la Kür dis tan da ki iliş ki can lı dır. Bu hem prog ra ma tik dü zey de, hem uy gu la ma dü ze yin de ge liş me aşa ma sın da dır. Di ğer par ça lar da ki ile - ri ci yö ne tim ler le ve Kürt hal kıy la ge li şim ha lin de dir. Ben öy le ina - nı yo rum ki, bu kez Bağ dat Pak tı, Kasr-ı Şi rin An laş ma sı ve Sevr An laş ma sı ger çek leş ti ri le mez. Kür dis tan hal kı, dev ri mi Or ta do - ğu ya yay ma lı dır. Bu gün Kür dis tan hal kı bu çem be ri kı rı yor. Or ta - do ğu halk dev ri mi nin uzun va de li bir pla nı dır. Ken di dev ri mi ni ve Or ta do ğu dev ri mi ni iki li ola rak gör me li dir. Ya ni dev rim de dar mil - li yet çi li ğe düş me me li, halk la rın dev ri mi ni, ken di dev ri mi nin ay rıl - maz bir par ça sı ha li ne ge tir me li dir. Esas çö zü mü, di ğer halk la rın dev rim ci-de mok ra si ye ka vuş ma sın da gör me li dir. Di ğer halk la rı da dev rim ci de mok ra tik ik ti dar la rı nı ger çek leş tir me ye zor la ma lı dır. Bu, sa de ce bir en ter nas yo na list gö rev de ğil, ken di kur tu lu şu nun da vaz ge çil mez ge re ği dir. Türk hal kıy la ge liş ti ri le cek eşit ve öz gür çö - züm, Or ta do ğu halk la rı nın so ru nun çö zül me sin de önem li bir ba sa - mak tır. Bu gün ha yal gi bi gö rül se de Or ta do ğu da ge liş ti ri le cek halk lar fe de ras yo nu na bu te mel de açı lım ola cak tır. Su ri ye, İran ve Irak Kürt le ri PKK nin ve si zin ön der li ği ni zi ka bul et me ye baş la dı lar mı? Bu Su ri ye, Irak ve İran la ara nız da ba zı prob lem ler do ğu ra bi lir mi? Kay gı la rı nız var mı? - Şüp he siz, prob lem ler olur ve on lar el le rin den ge len ted bi ri al - mış lar dır. Irak, 300 km. sı nır bo yun ca tam pon böl ge yap mış tır. İran, PKK ide o lo ji si nin et ki si nin ta şı rıl ma ma sı için her tür lü ge ri ci ted bi - ri al mış tır. Su ri ye de, ül ke için de ki ça lış ma la rı mı za ya sal en gel le - me le ri ni ol duk ça koy muş lar dır. Biz, Su ri ye ve İran ın tu tum la rı nı 76 77

40 da ha de ği şik gö rü yo ruz. Su ri ye ve İran ın böl ge de ki an ti-em per ya - list tu tum la rı nı, ken di an ti-em per ya list tu tum la rı mız la bağ daş tır ma - ya ça lı şı yo ruz. Bu, tak tik dü zey de ki ça lış ma lar yi ne de göz yum ma - ya gö tü re bi li yor. Fa kat bu nun bir sı nı rı var de ğil mi? - Ke sin. Bu sı nır aşıl dı ğın da ta vır la rı ol duk ça sert tir. Açık ça be - lir te yim; böy le ta vır lar olu yor da. Biz özen gös te re ce ğiz. Şim di Irak ta du rum da ha de ği şik tir. Irak, İran, Tür ki ye ve Su ri ye de ki Kürt ha re ket le ri ni bir kar - şı laş tı rı la bi lir mi yiz? Han gi si da ha olum lu ge li şi yor? - Çok fark lı dır. Biz Kür dis tan ın kur tu lu şu nu en bü yük par ça olan an yı za man da sos yal açı dan en ge liş miş ve çoğ raf ya sı en uy - gun olan Ku zey-ba tı Kür dis tan dan yü rü te ce ğiz. Öte ki ler ise, sos - yal ya pı sın da aşi ret-fe o dal ya nı ağır ba san, kü çü cük bir par ça da ve si ya sal he def le riy le de re for mist bi le ol ma yan ör güt len me ler dir. Baş ta bun la rın so nuç ala ma ya ca ğı nı bi li yor duk. Ta 1970 le rin ba - şın da or ta ya çı kar ken, bun la rın yö ne ti min de ya şa ma ve mü ca de le inan cı mız yok tu. Da ha o za man yo lu mu zu ay rı çiz dik. He men söy - le me li yim ki, Kuzey Kürdistan'da o za man bir çok grup var dı. Hep si bun la rın uzan tı la rıy dı. Sö zü mo na Güney Kür dis tan da oto no mi ala - cak lar dı. Da ha son ra Ku zey Kür dis tan ı kur ta ra cak lar dı. Bu çok teh li ke li ve kuy ruk çu bir yak la şım. Bu gün bı rak ken di le ri ni kur tar - ma ya, stra te jik yer ler de bir Kürt bi le bı rak ma dı lar. Tür ki ye de ki uzan tı la rı hâlâ peş mer ge ha peş mer ge di yor lar. Ne peş mer ge si, esa me si bi le kal ma dı. Ne oto no mi si, bu top rak lar da Kür dis tan hal kı bi le kal ma dı. Bun lar bi zim na sıl doğ ru yol da ol du ğu mu zu gös te rir Ku zey-ba tı Kürt le ri nin da ha ile ri bir top lum sal ya pı ya sa hip ol ma sı nı önem li bu lu yor su nuz. Pe ki bu nun kök le ri ne dir? - Hiç şüp he siz, Türk ka pi ta liz mi nin ge liş me özel lik le ri ne bağ lan - ma lı dır. Yi ne Kürt top lu mu nun ta ri hi özel lik le ri ne bağ lan ma lı dır. Bu ra da par ça bü yük. Kürt top lu mu nun esas göv de si bu ra da. Türk ka pi ta liz mi nin er ken ge liş me si söz ko nu su dur. Bun lar, bu rada ki sos yal ya pı yı da ha ge liş kin kı lı yor lar. Bu du rum, Kürt me se le sin - de esas çö züm le yi ci güç ola rak bun la rın ro lü nü gör me mi zi ola - nak lı kı lı yor. GAP Projesi ile Kürt nüfusu ve uygarlığını eritmeyi hedefliyorlar Bu GAP pro je si ne ne di yor su nuz? Di yor lar ki, GAP la bir - lik te Har ran Ova sı nı mu az zam bir ta rım am ba rı ha li ne ge ti re ce - ğiz. GAP, Tür ki ye yi do yu ra cak, böl ge yi ka pi ta liz me aça cak ve Kürt me se le si ni de çö ze cek. - Türk ser ma ye si nin bu ko nu da ki ih ti ras la rı an la şı lır. Bu top - rak la rın su lan ma sıy la ve rim ar tı şı sağ la na ca ğı ger çek tir. Bu nun te - me li ni sağ la na ca ğı ger çek tir. Bu nu te me li ni at tık la rın da Apo cu - lu ğa ka rış te mel atı yo ruz di yor lar dı de biz zat Ev ren in bu - lun du ğu açı lış ta amaç la rı nı bu ka dar açık be li ti yor lar dı. Fa kat söy le dik le ri gi bi so nuç ala ma ya cak lar dır. Kan-ter için de ça lı şan bir emek çi or du su yo ğun la şa cak tır. Bi zim de is te di ği miz bu dur. Na sıl kent ler de bel li bir genç lik yo ğun laş ma sı oluş tu ve biz bun - dan güç al dıy sak, emek çi le rin yo ğun laş ma sı da sı nıf te me li mi zi ge liş ti re cek tir. Bu an lam da bı ra kın ulu sal Kürt ha re ke ti ni en gel le - me si ni, sı nıf te me li ni bes le me si açı sın dan da ha da güç len di re cek - tir. Ama on lar, kapi ta liz min amaç la rı na bağ lı ola rak, kâ rı ve top ra - ğı te kel leş tir me yi dü şü nür ler. PKK ka fa ka rış tır dı. GAP a kar şı ne yap tık? Hiç bir şey yap ma - dık. Bir an ön ce bit sin de ürün le ri ni biz de der le ye lim di yo ruz. GAP ı şu an lam da eleş tir mek ge re kir: En ve rim li Kürt ara zi si ni su lar al tın da bı ra kı yor lar. Yi ne ener ji yi hep den ge siz bir bi çim de Ba tı ya yol lu yor lar. Öte yan dan Ha san keyf uy ga lar lık mer ke zi, ba - raj su yu al tın da ta ri he gö mü lü yor. Bir Sam sat kül tür mer ke zi var - dı. O da su lar al tın da bı ra kı lı yor. Bu ra lar ta ri hi yer ler dir ve çok ve rim li top rak lar dır. Yi ne yüz ler ce köy or ta dan kal dı rı lı yor. Ya ni bi raz da Kürt nü fu su ve uy gar lı ğı nı erit me yi he def li yor lar. Bu yö - nü ne dik kat çe ki yo ruz. Yok sa GAP sis te mi, bü tü nüy le yö re hal kı - na hiz met eden bir pro je ol say dı, Or ta do ğu nun es ki cen ne ti ni ye - ni den ye şer te cek ti. Kürt le rin li der lik so ru nu çö zül müş mü? - Şüp he siz, Türk ler le kı yas lan ma ya cak bir bi çim de çö zül müş tür

41 Ama kur tu luş sü re cin de ol du ğu muz için da ha sağ lık lı sı nı yap ma ya ada yız. Biz ler yö ne tim de ol du ğu muz dan dolayı te pe den li der li ğe ulaş mak is te mi yo ruz. Mü ca de le için de ken di li de ri mi zi or ta ya çı ka - ra bi li riz. Biz de kla sik, il kel bir mil li yet çi ön der li ğin uzun sü re kö tü et ki le - ri ol du. Fe o dal aşi ret çi bir te mel de özel lik le Kür dis tan De mok ra tik Par ti si (KDP) ör nek le rin de yak la şık kırk yıl dan be ri dört par ça ya da et ki si ni ta şı ran bir ön der lik var dı ler den iti ba ren ne re dey se ön der li ğe so yun duk. İde o lo jikpo li tik dü zey de al ter na tif olş tu rul ma ya ça lı şıl dı. Fa kat git tik çe yo - ğun la şan bir mü ca de le ya şan dı. Bu mü ca de le de, bir yan da PKK nin sos ya list dev rim ci çiz gi si, di ğer yan da bun la rın em per ya liz me da - ya lı, oto nom, ya ni ba ğım lı ve öz gür lük çü ol ma yan, tam ter si ne an tide mok ra tik ve hal ka kar şı bir Kürt ha re ke ti var dır. Çe kiş me, önem li oran da PKK nin dev rim ci-sos ya list çiz gi si nin le hi ne so nuç lan mı şa ben zi yor. Ge çen yıl dan be ri, özel lik le Gü ney Kür dis tan da ki ha re - ke tin tas fi ye si ile bir lik te PKK çiz gi si ni ön cü lü ğü da ha da net leş ti. Za ten Sad dam, si lah lar la de ğil, Kürt ha re ke ti doğ ru bir ide o lo jikpo li tik kur tu luş çiz gi si ne da yan ma dı ğı için ba şar mış tır. Ge ril la ya, halk iliş ki le ri ne ve mi li se yan lış yak la şıl mış tır. Za ten mi li si, uçak lar ge lip her an vu ra bi li yor du. Bu nu aş ma yan bir si lah lı mü ca de le nin ve özellikle dı şa, ABD ye ve dip lo ma si ye bel bağ la ma nın so nuç la rı dır bu gün kü du rum. Bun - lar bu ça ba la rıy la has ta ol muş lar dır. Bü tün ha set le riy le özel lik le son dö nem ler de baş ta Av ru pa ol mak üze re PKK ye her tür lü pro vo ka - so yo nu da yat tı lar. Fa kat bu ça ba la rı na ba şa rıy la kar şı ko nul muş tur. PKK her par ça da ge niş bir kit le ye, çar pı cı bir bi çim de al ter na tif su - na bil miş tir. Laiklik Batı çıkarlarına hizmet ettiği oranda karşı durmak gerekir İs lam cı akı mın ve Türk dev le ti nin İs lam cı lı ğı ge liş tir me po li - ti ka sı nın ro lü nü na sıl de ğer len di ri yor su nuz? - Bu na İs lam cı akım de me ye lim. Bu Or ta do ğu halk la rıy la ha şırne şir ol du ğu na gö re he men söy le ye yim bir po li ti ka cı lık tır. İs lam cı - lı ğı yal nız bir din ola yı ola rak de ğil, Or ta do ğu halk la rı nın po li tik kim li ği ve bir adı ola rak be lirt mek ge re kir. Mez hep ça tış ma la rı, biz - de sı nıf sa va şı, ulus ve ka vim ça tış ma la rı dır. Ana do lu da ki ça tış ma sı nıf ça tış ma sı dır. He le bu na din ça tış ma sı de mek, ger çe ği çok bi - rey sel ola rak gör mek an la mın da dır. İs la mi yet bir si ya sal dev rim dir. Özel lik le, o za ma nın aşi ret-ka bi le iliş ki le rin den ge liş miş dev let iliş ki si ne sıç ra ma nın bü yük atı lı mı dır. Bu sü reç te Or ta do ğu yu bi raz Or ta do ğu ya pan bu dev rim dir. Bu yüz den et ki le ri hâlâ üs tün dür. Böy le olun ca İs la mi yet yan sı tıl dı ğı gi bi sa de ce ba zı so fu la rın din sel fa a li ye ti de ğil dir. Gü nü müz de Or - ta do ğu halk la rı nın dü şü rül me sin de di nin et ki si de olum suz rol oy - na dı. İs lam ken di hal kı na tam sa hip çı ka ma dı ğı ve ken di ni em per - ya liz me kar şı ko ru ya ma dı ğı için, de ğer den dü şer. İran ın İs la mi ye ti kul lan ma da an ti-em per ya liz me yö nel me si ni olum lu gör mek ge re kir. Do la yı sıy la mol la lar de yip işin için den çık mak ko lay bir çö züm yo - lu dur. Si ya sal yön den akıl lı dır lar. Ama an ti-em per ya liz mi böl ge de ne ka dar ya ya cak lar dır? Sad dam la bi le ba şe de me me si İran ın du - ru mu nu or ta ya çı kar mak ta dır. Tür ki ye de la ik lik me se le si var. La ik lik da ha çok Ba tı et ki le ri nin ya yıl ma sı na hiz met et miş tir. Evet, din sel et ki le rin aşıl ma sı doğ ru - dur. Di nin ön ce lik le fe o da li te nin, sul tan la rın hiz me tin de kul la nıl - ma sı na, he le sö mü rü cü bi çim de kul la nıl ma sı na kar şı dur mak doğ ru - dur. Ama bu ta vır, halk la rın ge le nek le ri ne, dün ya ya ba kış açı la rı na sin miş, Müs lü man et ki le ri nin tü mü ne yö ne lik hal alır sa, la ik lik bu an lam day sa, Ana do lu hal kın dan ko par. Şim di ba zı la rı nın bu nu kul - lan ma ya kal kış tı ğı nı da bi li yo ruz. İyi ni yet li ce, kö tü ni yet li ce kul la - nı lı yor ve her gün ge ri ci din ci ha re ket ha li ne ge li yor. Do la yı sıy la, bu nu ön le me nin yo lu lak li ği de göz den ge çir mek tir. La ik li ğe Ba - tı nın çı kar la rı na hiz met et ti ği oran da kar şı dur mak ge re kir. Din sel ge ri ci et ki le re kar şı çık tı ğı oran da ise, ka bul edil me li dir. So lun yap tı ğı ha ta önem li. Sos ya liz mi din düş man lı ğı ola rak, düş man lık tan öte in kar cı lık ola rak an la ma sı, hal kıy la ya ban cı laş ma - sı na ne den ol muş tur. Do la yı sıy la ta ri hiy le ya ban cı laş ma sı na ne den ol muş tur. Ve bu da so lun kök süz ol ma sı an la mı nı içe rir. Sol, kök süz 80 81

42 doğ du ğun da, bu boş lu ğu din ci ge ri ci te mel de kul la nan lar or ta ya çık mak ta dır. Ve bu, özel lik le Tür ki ye nin ya kın dö ne min de so lun aley hi ne mu az zam bir ge liş me ye yol aç mış tır. Bu nu kır mak için bir du rum de ğer len dir me si ve tu tum de ği şik li ği ge re kir. Özel lik le bu ko nu da. PKK nin ge liş tir mek is te di ği bu dur. İran ın di ni kul lan ma sın da ka tı lım yo lu gö rül mek te dir. Özel lik le İran hal kı nın bü yük an ti-em per ya list sal dı rı sın da bu et ki be lir le yi ci oran da dır. Ama bü tün çe liş ki le ri böy le çöz me si nin ola na ğı da yok - tur. Bu nun tı kan ma ya yol aça ca ğı açık tır. Tür ki ye de din ge ri ci bir te mel de dir. Ulu sal kur tu lu şun ge liş me aşa ma sın da di nin Kürt le re da ya tıl ma sı nı, art ni yet li, çok ge ri ci ve ma ra zi bul mak ta yız. Da ha son ra sah te la ik li ğe sa rı lır lar. Din le de il - gi le ri yok tur. İş le ri ne gel me di mi bu kez la ik ke si lir ler. İki si de hal - kı al dat ma ya yö ne lik tir. Bi zim dev rim ci le rin tu tu mu böy le ol ma ma lı dır. Be lirt ti ği miz gi - bi, hal kı mız bir çok öl çü le ri ne sin miş olan ve hiç kö tü ol ma yan di ni de ğer ler le be zen miş tir. Ya şam öl çü le ri ne ve di ni ya şan tı la rı na say - gı lı olun ma lı dır. Ay nı za man da var sa di nin ada let öl çü le ri ne, ya ban - cı de ğer le re kar şı olan yan la rı na sa hip çı ka lım. Bu si la hı ege men sı - nıf la rın elin den ala rak on la ra ve em per ya liz me kar şı İran dev ri min - den ders ler çı ka ra rak an ti-em per ya list bir doğ rul tu da kul lan mak ge - re kir. Bi zim yap tı ğı mız bu dur. La ik lik, mil le ti bir leş tir me ve ba rış açı sın dan zo run lu de ğil mi? Bi li yor su nuz, Türk ler de de Kürt ler de de hem Sün ni hem Ale - vi var. - Şöy le de sek da ha iyi olur: La ik lik ne Ale vi li ğin tas fi ye si ni sağ - la mış tır ne de Sün ni li ğin! Ak si ne iki si ni de ken di çı kar la rı nok ta sın - da kul lan ma bi çi min de ayak ta tut muş tur. Dev rim ci bir çö züm ge rek mi yor mu? - Par ti miz bu nun ba şa rı lı bir çö zü mü ne ulaş tı. Biz de bu yön den bir so run yok tur. Sağ lık lı bir sos ya list yak la şım da mez hep, mil li yet ve böl ge fark la rı göz önü ne al dı ğı mız ko nu lar dır. Biz her za man di re niş - çi yan la rı nı eği ti yo ruz. Sı nıf kö ke ni ne yö nel me miz bo zul ma mış tır. İran ko nu sun da ki de ğer len dir me niz Ale vi ke sim de bir ra hat - sız lık ya rat maz mı? - Ak si ne İran şi i dir. Ama Tür ki ye de Hu mey ni ye Sün ni ler sa hip çı kı yor. - Ha yır, ha yır! Tür ki ye de Sün ni lik da ha çok Su u di özel li ği ne sa - hip tir. İran Tür ki ye yi faz la et ki le ye mi yor. İran ın şu nu bu nu bes le - me si faz la et ki li ol maz. Söy le nil di ği gi bi de de ğil dir. Do layı sıy la la ik - lik le so nuç al mak ye ri ne tu tar lı bir de mok ra tizm le so nuç alı nır. İş te mez hep le ri şöy le ya par sak na sıl kul la nı rız tü rün de ki dü şün ce ler sa - kat tır. Bu an cak, ta ri kat la rın ve 12 Ey lül re ji mi nin işi ola bi lir. Ne Ale - vi ci gö rül me li yiz, ne de Sün ni ci gö rül me li yiz. Ama Ale vi lik ta rih sel bir olay ola rak Os man lı fe o da liz mi ne, Sul tan la rı na kar şı ken di sö zü - nü söy le mek is ti yor du. Fa kat da ha son ra cum hu ri yet le Kürt hal kı nı par ça la mak için, bir din çe liş ki si ya ratm ada kul la nıl dı ğı bi lin mek te - dir. Özel lik le Der sim i kat li am te me lin de TC ye bağ la dık tan son ra, Kür dis tan la iliş ki si nin ke sil me sin de Ale vi lik et kin ola rak kul la nıl - mış tır. Şeyh Sa it ha ke za ezil dik ten son ra, da ha de ği şik bir taz da Nak - şi lik le dev le te bağ la ma po li ti ka sı gö rül müş tür. Bun lar iki yüz lü lük tür. Bu gün din, dev le tin çok kö tü po li ti ka sı nın ara cı ola rak kul la nı lı yor. De mok ra tik çö züm; bü tün mez hep ler den emek çi le rin çö zü mü dür. Demokrasiyi kişiliğimde müthiş yaşatan biriyim Siz ken di ör gü tü nüz de de mok ra tik bir uy gu la ma için de mi si niz? - Ga yet ta bii. Ya ni ken di me sev da lan ma ya hiç mi hiç ni ye tim yok. Fa kat de mok ra si yi ki şi li ğim de ol duk ça müt hiş ya şa tan bi ri yim. Hem de han gi ko şul lar da? Kim li ği ni bi le ağ zı na al mak tan kor kan mil yon la rı bu gün, aman sız zor ba bir gü ce kar şı kim lik sa va şı mı na ka za na bi le cek ka dar de mok ra tım. Bu işi hem de yo ğun pro vo kas - yon ve çe liş ki le re rağ men ya pan biri önem li ve güç lü bir de mok rat - tır. Bun da abart ma yok. Şim di di ye cek si niz, içi niz de ve dı şı nız da ba zı şey ler uy gu la mı - yor mu su nuz? En zor lan dı ğım ko nu dur. Yi ne he men be lir te yim: De mok rat lık la çe li şen du rum la ra da ha aman sız yö nel sey dim, da ha güç lü de mok rat olur dum. Keş ke ya pı la bi lin sey di! De mok rat lı ğın öl çü tü nü tek rar söy le ye yim: Hal kı ken di kim li ğin de, ken di ik ti da rı - na, ik ti da rı nın zap tı na yö nel ten her önem li adım ve ki şi lik de mok

43 rat tır. Bu bir se çim oyu nu de ğil dir. İn sa nı gü zel leş ti ren, öz gür ka rar ve uy gu la ma gü cü ne ka vuş tu ran, in sa nı ken di kim li ği ni sa vun ma ya gö tü ren her şey de mok rat lık tır. Ta nı mı doğ ru ya pa lım. Bo yun eğ - me ci adam de mok rat de ğil dir. Bas tı ran adam de mok rat ola maz. De - mok ra si, Ka rın ca ez mez Şev ki ol mak de ğil dir. Hal kın de mok ra si - si ne sal dı rı ol du ğun da kel le yi uçu ran adam dır de mok rat. Ona sal dı rı söz ko nu su ol du ğun da, hal kın dev rim ci te rö rü nü tır man dı ran tu tu - mun ta ken di si dir. Fran sa Bur ju va Dev ri mi di yo ruz. Bu devrimci te rö rün zir ve ye çık tı ğı dev rim dir. Şid det ol du di ye de mok rat kal ma dı mı? Ne mü na - se bet! Biz çok devrimci te rör uy gu la dı ğı mız için de ğil, az uy gu la dı - ğı mız için tam ya da is te nil di ği ka dar güç lü de mok rat ola ma dık di - ye eleş ti ril me li yiz. De mok rat lık ol ma dan sos ya liz min ola ca ğı na inan mı yo rum. Bü rok - ra tiz min bu ka dar ge liş ti ği bir ül ke de sos ya lizm de ge liş mez. Ne me la - zım cı lı ğın bu ka dar ge liş ti ği bir top lum da ve ör güt te de mok ra si nin ol - ma dı ğı na da im za mı ba sa rım. Gün lük iliş ki le rim de ve ya şa mım da ya - nım da ki sı ra dan bir ki şi yi dü şün ce gü cü ne, ko nuş ma gü cü ne çe ke me - di ğim de ya şa mı mın de mok rat ol ma dı ğı nı da söy le ye bi li rim. Savaşan demokratlaşır Ama si zin ya yın or gan la rı nız da sı ra dan in sa nın ini si ya ti fi de - ğil, ön de rin ro lü Tür ki ye so lu na gö re çok aşı rı vur gu la nı yor. - Bun dan en çok ra hat sız olan biriyim. As lın da doğ ru bir ön der - lik özüm se mek ye ri ne, bi ri si nin adı nı çok söy le ye rek so rum lu luk tan kur tul mak is ti yor lar. Bu ve si ley le eleş ti rim PKK li le re! Ya ni böy le çok şey söy le ye cek le ri ne, say gı lı ol ma yı ken di pra tik le rin de ka nıt - la sın lar. Çok açık söy lü yo rum: Hiç bi ri be nim di rekt fim le ol mu yor. Ra hat sız lık du yu yo rum. Ken di za yıf lı ğı nı bu nun la ka pat ma ya ça lı - şı yor. Bu da onun hak kı. Esef edi yo rum, in san lık kü çük. Tak lit ten nef ret edi yo rum. Bi li - yor mu su nuz en bü yük sı kın tım ne dir? Sö zü mo na ön der li ğe bağ lı - dır lar. Ha yır! Her sa bah ön der li ğe şöy le bağ lı yız di ye ye min eder ler. Ben açı ğa vur mu yo rum. On la rın öz gür lü ğü dür, is te dik le ri gi bi kul la nır lar. Ama hoş lan mam. Ön der li ği bir aşi ret ka fa sıy la an lı yor. Bir ge le nek sel Kürt ti pi var. Ama bu ra da da me sa fe alın mış tır. Ne dir o me sa fe? Bun lar sa va şı - yor lar, sa vaş tık la rı için de mok ra tik ge liş me şans la rı yük sek. Sa va - şan de mok rat la şır. Bu nun için cid di bir teh li ke ola rak gör mü yo rum. Ön der lik inanç la rı nı da ha bi lim sel, ka tı lım cı kıl sın lar ve ken di emek le ri ile bü yü tür kıl sın lar. Be nim gün lük eği ti mim bu dur. Oku - yun ön der lik ko nu sun da ki be lir le me le ri, ezi ci bir şe kil de da vet var - dır. Bu te mel de ken di le ri ni dü zelt me ye çağ rı var dır. Adam dil siz, dü şün ce sis te min den yok sun, yü rü mek ten aciz ve gü zel lik, iyi lik, doğ ru luk ne dir bil mi yor. Ken di mi pa ram par ça edi yo rum. Ba na böy - le bak ma yın kim se ye te nez zül et mem. Ve kim se nin ce na ze mi kal - dır ma sın dan ya na de ği lim. Ol du ğum yer de ol ma lı yım. Da ya nış ma - dan, ko lek ti vizm den ve iş bö lü mün den an la rım. Mut la ka bu dün ya öy le yö ne til me li dir. Dün ya da tek reh ber ve ışık ola rak gör dü ğü müz ba zı iş le ri bö lü şe - lim ve ya pa lım. Kim se ne di ğe ri ni al tı na al sın, ne de di ğe ri ne sı ğı - na rak ya şa sın. Bu dur öz gür lük ve de mok ra si an la yı şı. Bu sos ya liz - me de gö tü rür, da ha öte le re de gö tü rür. Dik kat edi lir se, ya şa yan sos - ya liz min özü bu dur. Top lu mun or du ya sec de et ti ği tek yer Tür ki ye dir. Na sıl ra hat ola bi lir sin? Su bay ge lir se la ma ge çer. Ha şa bil mem ne yap tı ğım der. Ze hir li yor. Bu top lum ni ye ya ra tı cı de ğil, ni ye as ker ve ida re ci - dir? Ni ye ge li şe mi yo ruz? Ce vap açık de ğil mi? Ni ye üre tim de, sos - yal ve si ya sal sa va şım da ba şa rı lı de ği liz? Ce vap çok açık de ğil mi? Ce sur dü şü ne lim. Bü yük oto ri te var mış, pa şa lar duy ma sın mış, yi ne mil li şef, ebe di şef var mış. Ha yır, böy le ol maz. İş le rin bü yük lü ğü ne ina nı yo rum. Bi lim de ve üre tim de her kes ken di sa ha sın da bir oto ri te dir, bu na bir şey de mi yo rum. Ama top lu mun yö ne til me si söz ko nu su ol du - ğun da biz de mok ra si yi ter cih edi yo ruz. Öy le im da da pa şa la rı mı zı ça ğı ra rak, ge lin dev le ti kur ta ra lım de mek ol maz. Bu de mek tir ki, biz hiç bir şe yiz. De mok rat, va ta nı ve hal kı ge ne ral den da ha iyi ko - rur. De mok rat yal nız ko ru mak la ye tin mez, da ha da bü yül tür ve yü - cel tir. Bu te mel de bi zim uy gu la ma öl çü le ri ne ba kıl dı ğın da, mü te va

44 zi bir de mok rat lı ğın ge liş ti ği ni tak dir et mek zor ol ma ya cak tır. İn - san la rı yü cel ten di sip lin siz lik de ğil dir, gev şek lik de ğil dir, ör güt süz - lük he le he le hiç de ğil dir. Yi ne her ke sin ken di ba şı na sa vu na ca ğı şey ler de de ğil dir. Her ke sin bi rey ci li ği, li be ra liz mi de mok ra si de ğil - dir. Av ru pa li be ral ola bi lir, ama de mok rat de ğil dir. Ne den? Çün kü halk la rın aley hin de dir. Av ru pa bi re yi müt hiş bi rey ci dir, de mok ra tik de ğil dir. Ne den? Top lu mun ge nel çı kar la rı nı tem sil et mi yor da on - dan. Kim li ği ni şi şir miş, ken di bi rey sel hak la rı ko nu sun da müt hiş tir. Bu, de mok ra si de ğil dir, bi rey ci li ğin kö rük len me si dir. Bi re yin güç ka zan ma sı, her hal de bi rey ci li ğin güç ka zan ma sı de - ğil dir. Bi rey ci li ğin güç ka zan ma sı, bi re yin güç za a fı na uğ ra ma sı de - mek tir. Na sıl ki, sos ya list ül ke ler de te pe de ki bü rok ra si de mok ra si - siz li ğe yol açı yor sa, Av ru pa nın li be ra liz mi de o top lum lar dan de - mok ra si yi ta nın maz ha le ge tir miş tir. Do layı sıy la de mok ra si sa va şı - mı hem sos ya list ül ke ler de, hem ka pi ta list ül ke ler de ge liş ti ril me si ge re ken bir iş tir. Tür ki ye de da ha de mok ra si nin al fa be si ne baş lan ma mış. Siz de de mok rat yok. İş te, en bü yük de mok rat Ece vit ti. Bir ulu sun kim li - ğin den vaz geç me si ni nor mal gö rü yor. Bu na fet va ver di. San mı yo - rum, es ki den Şey hül İs lam lar Ab dül ha mit e böy le fet va ver sin ler. Sol da di ye cek si niz bir sü rü de mok rat ti pi var. Gi de yim Av ru pa ya yal va ra yım, bi zim de hak kı mız, hu ku ku muz var di ye yim. Bu de - mok ra si mü ca de le si de ğil dir. Bu hal kın önü ne tu zak lar kur ma ktır. Ai le için de bi le kaç ta ne er kek de mok rat tır. Söy ler mi si niz var mı? Er kek mil le ti de ğil mi? Ne dir er kek mil le ti? Han gi de mok ra tik ül - ke de er kek, ka dın kar şı sın da tam er kek tir? Böy le er ke ğin bil mem ne si ne ne yap mak la zım. Kö le lik, Tür ki ye de ai le de bes le nir. Kür - dis tan da da ha faz la. Böy le si ne bir er kek lik, çok kö tü bir ka rı lı ğı do ğu rur. Ka rı, ev la dı na bu laş tı rır. İğ re ni yo rum Örgüt içinde demokratik savaşımı sürekli kılmayan toplum içindeki demokrasi savaşımında başarılı olamazlar Bü tün bun la rın si zin ör gü tü nü ze yan sı ma la rı var mı dır? - Ne de mek, şid det li, hem de en çok sa vaş tı ğım bir hu sus. Müt hiş ai le ci ler. Oto ri te: Ba ba la rın dan an la dık la rı oto ri te dir. Be nim ba - bam be ni böy le bü yüt tü, ben de böy le ol mak is ti yo rum. Ge le nek - sel yö net me, yö ne til me an la yı şı. Ol maz böy le di yo rum, be ni ba ba gi bi gö rü yor. O za man git di yo rum, ben ba ba ma ba de ği lim. Ben hal kı na hiz met et mek is te yen bir halk sa vaş çı sı yım. Alış mış, ço cuk lar ve ka rı üze rin de hü küm sür me ye. Var sa aşi re ti, onun üze - rin de hü küm sür me ye alış mış tı. Bu PKK nin en önem li so run la rın - dan bir ta ne si dir di yo rum. Doğ ru ka tı lım ve ön der lik is ti yo rum. Ya - ni sen ne işi ni ba na yük le, ne ben sa na yük le ye yim. Sen eme ği ne doğ ru sa hip lik et! Be nim öy le aşi ret re i si ve ba ba ol ma ya ni ye tim yok tur. Ha şa! Bil mem gök ler de sey ran et me ye ve is mi mi de ta şır - ma ya ni ye tim yok. Yi ne kö le lik ve serf lik ka tı lın tı la rı! Her tür den ent ri ka cı he sap la rın ale ti ol ma ya da ni ye tim yok. Bu komp leks le ri ni be nim le gi de re mez sin. Yol daş ça yol gös ter me ye, iş le rin doğ ru ele alın ma sı, iş bö lü mü nü ta bi tu tul ma sın da so nu na ka dar va rım. Be - nim se ni sev di ğim ka dar, sen de be ni işim le se ver sin. An la, iş le ri ne ka dar ba şa rı lı ya pı yor sam, o ka dar de ğer ver. An la ma dan ünü müz bi le yok di yo ruz. İşin ger çek le ri ni bi le cek sin. Doğ ru dur. Ben ör gü tü bi raz ge liş tir me dim. Faz la ge liş me le re yol aça bi li rim. Ben pay la şa lım di yo rum. Pa ram var, si la hım var ve hep si ni kı ra - rım yi ne de pay la şı rım. Ör güt için de de mok ra tik sa va şım la rı nı sü - rek li kı la ma yan la rın, top lum için de ki de mok ra si kav ga sın da ba şa rı lı ola cak la rı na hiç inan mı yo rum. Sos ya list ül ke ler de ki de mok ra si den yok sun lu ğun en önem li ne den le rin den bi ri de ör güt içi de mok ra si - nin çok az yü rü tül me si dir. Da ha sı kad ro la rın de mok ra tik leş me sin de ve de mok ra tik eği tim de ki mu az zam yet mez lik ler dir. Pe ki, üye le ri ni ze, yö ne ti ci le ri ni ze ini si ya tif ve ri yor mu su nuz? On lar la ko lek tif ça lış ma yü rü tü yor mu su nuz? Böy le ce on la rın ol - gun laş ma sı na ola nak sağ lı yor mu su nuz? - Ne de mek ver mek! İna nıl maz bir bi çim de ini si ya tif var. Çok önem li bir yön tem dir ve şid det li, yo ğun ca uy gu lu yo rum. Çok kı sa sü re de yö ne tim er ki ne da vet edi yo ruz. Bir lik ler de so rum lu luk ve ri - yo ruz. Hem de sa vaş gi bi çok cid di bir mes lek te. Çok sa yı da köy lü - ye, ye ni ka tı lan öğe le re de ve ri yo ruz. Bu bir yön tem dir. He men ini

45 si ya tif ve ri lir. Bu nun far kın da yız ve bol ca uy gu lu yo ruz. Bel ki bil - mi yor su nuz, ama bu ka dar ge liş me nin ne de ni de bu dur. Ba zı la rı bu - nu en gel li yor. Bi zim es ki si yok tur. Biz var ol duk ça, kim se ba şı - mız da kal ma ma lı di yen ler çok tur. Ben, bun la rın aman sız mu ha li fi - yim. Ör güt için de mi bu nu di yen ler çok tur? - Ta bii Pe ki, siz 1980 le rin ba şın da ör güt için de bir mül te ci leş me teh li ke siy le kar şı laş tı ğı nı zı söy le di niz. Bu gün PKK saf la rın da ay nı eği li me sa hip olan lar var mı? le re ka dar o mül te ci leş me teh li ke si var dı. Bi li yor su - nuz. Av ru pa da bir pro vo kas yon bi çi min de ken di si ni da yat tı. Bu pro vo kas yon la ve ya da ha son ra zin dan da iha net eden o ki şiy le iliş - ki liy di. Son ra bağ la rı or ta ya çık tı. Hak ka ri ye gi di şi dur dur ma ya ça lış tı lar. Bu dö nem, Av ru pa da mül te ci leş me dö ne mi dir. Sa nı rım bu, bi raz da re ji min des tek le di ği, kö rük le di ği bir yak la şım dır. Bu na kar şı bir mü ca de le ol du. Özel lik le 15 Ağus tos Atı lı mı ile pro vo kas - yon bel li öl çü ler de ge ri le til di. Da ha son ra ki eği lim, bu nun la bağ lan - tı lı da ol sa, esas iti ba riy le fe o dal kü çük-burj va tu tu cu lu ğu ve inanç - sız lı ğın dan kay nak la nan bir olum suz luk tu. Bu yıl lar da duy du ğum şid det li teh li ke; sa va şım bi çi mi ge niş ola - rak açıl ma sı na rağ men, hâlâ içe ri den sa bo te eden ler var. Ya ra tı cı lı ğı ser gi le me de umu du güç lü kıl mı yor. Ola nak la rı doğ ru ka rar lar la ha - ya ta ge çir mi yor. Ken di si öd lek se, her ke si öd lek sa nı yor. Ken di si çö züm süz dür, her ke si çö züm süz sa nır ve ken di si çiz gi ye faz la inan - mı yor, her ke si bu du rum da tut mak is ti yor. Bu ol sa ol sa tu tu cu luk - tur. Bun lar çok çık tı. Hem de yay gın ca. He men be lir te yim bu ko nu - da, özel lik le çok sa yı da so rum lu tu tul ma sı ge re ken öğe, şu ra ya ka - dar va ra bi li yor lar: Ön der li ği iş let me me ve ya bi zim ça ba la rı mı za an - lam lı ka tı lım gös ter me me, mer ke zi leş me me, il gi gös ter me me. Da ha son ra an la dık ki, ba zı la rı bi linç li ya pı yor. He le git sin tek ba şı na bu yol da ne ka dar yü rü ye cek! bi çi min de ser ze niş ler gös ter di ler. Ne - den böy le di ye araş tır dık. Par ti leş me sü reç le rin de açı ğa çı kar dık. Ya zı la rı mız da bol ca ifa de si ni bul du ğu gi bi, bun la rın ai le de ki ye tiş - me tarz la rı ne de niy le ke sin an ti-de mok ra tik ol ma la rı söz ko nu su - dur. Ai le nin kü çük şef le ri, hep baş ka la rı na da ya na rak, ken di le ri ne ra hat ko şul lar da ka ri yer ya par lar. Bun dan baş ka bir şey dü şün me di - ler. Ge li şen par ti ola nak la rı üze rin de kö şe ba şı ol mak is te di ler. Özel lik le 1986 da ki kong re fa a li yet le ri ni yü rüt tü ğü müz de, bu çok da ha açık bir şe kil de or ta ya çık tı. Ne ça lış ma, ne ça lış tır ma, ne yö - net me, ne yö ne til me yi ka bul et me! Da ha son ra boy kot çu luk ve ta - sar ruf çu luk da et ki li ol du. Bun lar la mü ca de le ol du. Bun la rı par ti ba - sı nın da ya nıst tık. Ve kong re aşa ma sın da ba zı la rı nı teş hir et tik. Ba zı de ği şik uy gu la ma lar al tı na al dık. Ör ne ğin ne gi bi uy gu la ma lar? - Çe şit li uzak laş tır ma lar, gün lük iliş ki ler den ve gö rev ler den alı - koy mak şek lin de. Par ti için de sı nıf dı şı fe o dal ve kü çük-bur ju va et - ki le ri gör dük. Git tik çe bun la rı sı nıf lan dır ma ve eğit me ye çok ağır lık ver dim den iti ba ren, en de rin lik li ça ba la rı nı bu yıl lar da, bu tip et ki le re kar şı yü rüt tük. Ve bo şa git me di. Ger çi bu et ki ler hâlâ tam gi de ril miş de ğil, hâlâ ör güt içi de mok ra si nin ge liş me si ne en gel teş kil edi yor lar. Sa va şın açı lım gös ter me si ne ve ko lek tif bir yö ne ti - min ge liş me si ne en gel teş kil edi yor lar. Bu par ti içi tar tış ma lar da so run la rın aşıl ma sın da esas araç ne dir? Ya ni ide o lo jik mü ca de le dı şın da tar tış ma ve ik na dı şın da, şid det fi lan gi bi araç lar kul la nı lı yor mu? Da ha doğ ru su bu ko nu - da suç la ma lar var si ze kar şı - Sa nı rım me se le ye te rin ce ay dın lı ğa ka vuş tu rul muş tur. Bu ko nu - da bel li ders ler ye te rin ce ve ri li yor. Ol duk ça ge niş sız ma la rın or ta ya çık tı ğın dan bah set me li yiz. Özel lik le su i kast te me lin de ki ça lış ma la rı yer le bir et mek ge re ki yor. Ör gü tü, bir sa vaş ör gü tü ol mak tan çı ka - ran ve da ğıt ma yı amaç la yan kar şı-dev rim ci bir fa a li yet ge liş tir mek is te nili yor. Bu yol la ade ta bir cep he sa va şı mı ge liş ti ri li yor. Me se la, ge rek ti ğin de çı ka rı için oni ki ki şi yi he ba edi yor. Bu tu tum la rı nı ve kas tı nı tes bit ettiğimizde kaç ma de ne me si ne gi ri şi yor, ka çı yor, sa - bo te et me ye ça lı şı yor. Bun la rı da sa vaş ku ral la rı na gö re ele alı yo - ruz. Bu nun dı şın da gö rev yü rüt mek is te me yen le re bu yu run ye ri ni - ze otu run di yo ruz. Ya ni par ti ka rar la rı ile bu nu ya pı yo ruz. Ye ter ki, bir dü rüst lü ğü ol sun, yok sa ay rıl mak bir suç de ğil dir. Yok sa ge ri ye dö ne me ye cek di ye bir du rum yok. Yi ne da ha et ki siz gö rev le re gi de

46 bi lir. Ta raf tar ola bi lir. Bu ko nu lar da her han gi bir sı nır la ma söz ko - nu su de ğil dir. Ak si ne bir çok in sa nı bu te mel de ko ru mak biz de sık ça baş vu ru lan bir yön tem dir. Pe ki ide o lo jik ay rı lık la rı, ajan lar la ve pro vo ka tör ler le ka rış - tır ma gi bi bir du rum olu yor mu? - Yok, ha yır, ha yır! Ör ne ğin Av ru pa da Se mir in öl dü rül me si ola yı var. Bu ko nu - da çok so ru işa ret le ri ol du. Bu nun la il gi li bir şey söy le mek is ter mi si niz? Ta bii eğer ar zu eder se niz. - Ben ze ri bir çok öğe çık ma dı de ğil, çı kı yor lar. Bun lar ya nı mız da ka ra sev da bağ lı lık tu tum la rı içi ne gi rer ler di. Ha ni keş ke ide o lo - jik ve hat ta fi i li ay rı lı ğı ol say dı da, bi ze çarp ma sa lar dı. Yok! Böy le du rum yok. Bun la rın ka ra sev da bağ lı lı ğı var. Böy le ce çok kim se far kı na va ra mı yor. En son çı kan ör nek, bir mü ri din bağ lı lı ğı nın kırk kat faz la sı nı gös te ri yor du. Av ru pa da sağ lam da ya nak lar la yer le şin - ce or ta ya çık tı lar. Plat form da tek bir şey söy le yen yok. Ve şu nu da söy le ye yim, bi zim gö rüş ler de öy le dog ma tik lik yok tur. As lın da is - te yen o gö rüş le ri de rin li ği ne tar tış ma ya su na bi lir. Par ti için de bir ide o lo jik tar tış ma or ta mı ol duk ça ge niş tir. Ger çek ler le uğ ra şı lır. Bu tar tış ma ya ol duk ça fır sat ve ren bir du rum dur. Bu nu yap mı yor lar. Be nim ız dı ra bım, gö rüş ay rı lık la rı nın ol ma sı de ğil, ol ma ma sı dır. Pe ki bir gö rüş ay rı lı ğı çık ma ma sın da par ti nin po li ti ka la rı nın ne gi bi et ki le ri var? - Çık ma sı nı teş vik edi yo rum. Ör ne ğin bi ri si çı kıp par ti ni zin kong re sin de ben Ab dul lah Öca lan ın kar şı sın da baş kan lı ğa aday lı ğı mı ko yu yo rum der se - Al kış la rım! Al kış lar sı nız. - Ger çek ten böy le bi ri ör güt te sa mi mi çık say dı ve ön der li ği tut - tur say dı, ba na ya pa bi le ce ği en bü yük yar dım olur du. Ama siz ye ni ön der le rin çık ma sı na, ye tiş me si ne bir ko lek tif ön der li ğin oluş ma sı na çe şit li şart lar ku yu yor su nuz? - Ha Şu şart la rı ko yu yo rum. Ben di yo rum, ön der lik ku ra lı nı te o rik ve pra tik yön le riy le ay dın la ta lım. Şah te ön der ler çık ma sın da is ter se ba na kas tet sin. Bu ra da çok sa mi mi yim. Ve yi ne di yo rum, böy le bi ri nin çık ma sı be nim için en bü yük yar dım olur. Şim di ye ka dar çık tı mı? Ben baş kan ol mak is ti yo rum, ben ada yım di yen? - Ha yır çık mı yor lar. Pe ki ne de ni yok mu? - Dik kat edi lir se sı ra dan bir ön der lik yü rü tül mü yor. İş te sı ra ya gi ren adam la ra bu ko nu da bir il kem var. Gü nü mü zün o ge çer li öl çü - le riy le ön der lik kur mak de ğil, da ha de ği şik! O da hiz me ti ni öne koy ma lı! Da ha çok ör güt, si ya sal iliş ki ler, si lah vb. göz aç tır ma ma - ca sı na bu ça ba yı gös ter mek. He men her ke se bu nu ya pı yo rum. İl le bir iliş ki nin içi ne sok mak as lın da ge liş me nin önem li bir ne de ni dir. Bi ri si bu ka dar yo ğun iliş ki de ba şı nı kal dır sın ve ben ön de rim de - sin, on dan kork ma. Ama ba zı iliş ki le re bi ri si te pe den in me kon du mu, on dan kork. Ör güt te al mış ol du ğum en bü yük ted bir bu dur. Te pe den kon mak yok! - Yok ta bii. Hiz met te ya rı şa rak - PKK de hiç kim se bü yük hiz met sa hi bi ol ma dan ke ndi ni her - han gi bir hak ve yet ki sa hi bi gö re mez. Bu çok önem li dir. Ne den kim se be nim kar şım da mil le te ger çek ten sı nır sız ça bam var dır di - ye mi yor? Kürt hal kı ba na ni ye bu ka dar iyi dav ra nı yor? As lın da Kürt hal kı yok sun bir halk, öy le ko lay ko lay bağ la na maz. Fa kat bi - lir se önem li bir hiz met tir, var lı ğı nı or ta ya kor. Ben bi rin ci adam ol ma ya pek ni yet len me di ğim gi bi hiz met te bi - rin ci yim de dim. Pa ra ka zan ma, si lah ka zan ma, kit le ka zan ma, iliş - ki ka nal la rı aç ma kta bi rin ci yim. Hiç ho şu ma git mi yor, ya şa sın, bra vo de di ler mi, ezi lip gi di yor içim. Ba zı la rı poh poh la nın ca ra hat - lı yor her hal de. Ama be ni hiç ra hat lat mı yor. Öl de sen ölür, nef ret edi yo rum bun lar dan. Emir le öl dürt me, emir le öl dür me nok ta sı na ge tir me, ız dı rap bu ra da. O ka dar iyi hiz met yap sın ön der ol sun di yor su nuz. - Ke sin! Ya ni kav ra yış yö nü ka dar, pra tik te de üs tün ol ma say - dım, ben bu ka dar çar pı şan kuv vet le rin or ta sın da bir gün ya şa ya - maz dım. Kürt ler çok da ğı nık bir top lum. Kürt ler bir le şen de ğil, ay - rı lı ğı kö rük le yen özel lik le re sa hip. De dim ya, hiz me tin ni te li ği ol

47 ma say dı, bir leş me zor sağ la nır dı. Dı şa rı dan du ru mu mu zu bil mi yor - lar. Her hal de bi zi po pü la ri te ye çok me rak lı, ken di si ni şef kı lan bi - ri ola rak gö rü yor lar. Baş ta da be lirt ti ğim gi bi, bu be ni ra hat sız eden bir yak la şım dır. PKK sadece Kürtleri değil, Türkiye halkını da demokratik bilinçlendirme hareketidir Tür ki ye hal kı na ra por ola rak baş la dık, ra po run so nun da bir me sa jı nız var mı? - Tür ki ye hal kı na bir eleş ti ri ve çağ rı var. Özel lik le tem sil ci le ri ne ve ya öy le ge çi nen ler, bir bir lik çağ rı sı ve sa vun ma çağ rı sı var. Üze - rin de dü şün sün ler. Siz ler le bu gö rüş me yi onun için yap tık. Ya ni Tür ki ye hal kı na say gı lı ol ma nın ge re ği ola rak yap tık. Şu ve ya bu dü zey de iş ken ce ye ve ya bas kı ya bu laş ma mış; ger çek ten ile ri bir tu - tum sa hi bi ol mak is te yen her ke se, ger çe ği bul ma sın da ve da ha hız lı me sa fe al ma sın da ya rar lı ol mak ama cıy la bu gö rüş me yi uzun tut - tuk. Sa nı rım, ol duk ça kap sam lı ve içe rik ba kı mın dan zen gin bir söy le şi ol du. Tür ki ye dev rim ci genç li ği şan lı bir anı ya sa hip tir. O za man kit le te me li kri zin de rin ol ma ma sı ne de niy le da ha za yıf ol du ğu hal de şan lı bir di re ni şi var dı. Genç lik ken di si ne da ya tı lan pa sif leş me yi yır ta bil me li dir. Sah te ya şam oyun la rı na kar şı çı ka bil me li dir. Genç - lik bil me li ki, bu ka dar dü şü rül müş bir top lum için de ne in san ca iler le yiş, ne de mut lu bir ya şam müm kün dür. Böy le si ne bi rey ci bir ya şam la, Tür ki ye nin sos yo-eko no mik ko şul la rın da as la ba şa rı ya gi di le mez. O hal de genç lik faz la bir çü rü me ve yoz laş ma ya şa ma - dan an lam lı bir dev rim ci fa a li ye te çe kil me li dir. Genç llik es ki ha ta - la rı nı yap ma ma lı dır. Ay rı ca ken di ni par ti ler ye ri ne koy ma ma lı dır. Ama, par ti le rin ta ze ka nı ol ma yı bil me li dir. Bi lin ci ni us ta ca kul lan - ma lı dır. Hü kü met te rö rü da ha da şid det len di rir se biz de şid det len di re ce - ğiz. Ke sin lik le kö kü müz ka zın maz. Gör mü yor mu su nuz, bu ka dar öl dür dük de dik le rin de, ka tı lım gün de yüz le ri bu lu yor. Ken di halk - la rı nın so run la rı nın çö zü mün de bir de mok ra tik şans ya rat sın lar. Çe şit li sol grup lar var; dev rim ci, hat ta sa de ce sol grup lar da de - ğil, mu ha lif grup lar var. Hep si ne çer çe ve yi ol duk ça aç tık. Han gi te - mel de bir lik? Kı sa ca sı, dev rim ci-de mok ra tik bir kal kı şa da ya nan, eşit li ği ve özür lü ğü esas alan bir lik ler le güç le ni niz. PKK nin çı kı şı - nı bu an lam da se lam la ya bi lir ler ve bi ze so nu na ka dar da gü ve ne bi - lir ler. Ger çek ten es ki den var sa ba zı ha ta lar ve bun lar dan ür kü yor - lar sa bu tip ha ta la rın as la ge liş me ye ce ği ne, PKK nin bu ko nu da epe yi me sa fe al dı ğı na ke sin kes inan ma lı dır lar. PKK de öğ re ni le cek çok şey ol sa ge rek. Bün ye sin de çok bü yük de ğer le rin boy ver di ği ne emin ol ma lı yız. Bu nun be lir ti le ri ni da ha şim di den gö rü yo ruz. Cep - he de ge li şen ge ril la, ger çek ten bü yük bir bi linç len dir me ha re ke ti dir. Sa de ce ken di hal kı nın de ğil, Tür ki ye hal kı nın da bü yük bir de mok - ra tik bi linç len dir me ha re ke ti dir. Türk or du su nu bi le bi linç len di ren bir ha re ke ti dir. Çok ar zu la dık la rı or tak sa va şı ma hiç bir kar şı lık bek - le mek si zin on la rı da ka tıl ma ya ca ğı rı yo ruz. Hâlâ PKK şöy le dir, böy le dir de me nin ye ri yok. Ger çek ten eğer PKK nin bu gün or ta ya çı kan di re niş çi, sa vaş çı de ğer le ri ne bir eği li - mi niz var sa, is te di ği niz gi bi dir, di ye ce ğiz. Geç miş te ku sur la rı nız ne olur sa ol sun, şim di bu sa va şı ma omuz ver mek is ti yor sa nız, hiç ayıp de ğil dir. Siz bi ze böy le de miş si niz, biz si ze böy le de mi şiz, faz la önem li de ğil dir. Gün cel gö rev ler bu ka dar ya kı cıyken, çö zü mü dev - rim de gö ren güç le rin bir li ği ne o ka dar ih ti yaç var ken, sa mi mi öze - leş ti riy le he pi mi zin du ru mu mu zu dü zelt me miz iş ten bi le de ğil dir. Ve on lar da öze leş ti ri yi bu te mel de sa mi mi yet le ken di le ri ne kar şı yap sın lar, bi ze kar şı de ğil. Her ke si, öze leş ti ri ça ba sı gös te re rek ken - di ni dü zelt me ye ve bu sa va şı ma ka tıl ma ya ça ğı rı yo rum. Ge liş ti ril - mek is te nen dev rim ci li ği tas fi ye ha re ke ti ne ve so lu re for miz me ta bi kıl ma ya im kan bı rak ma mak için, ken di olum lu ge le nek le ri ne, öz - lem le ri ne sa hip çık ma lı dır. Önü müz de ki çok hız lı ge li şen sü reç te emek çi al ter na ti fi nin önü - mü ze çı kar dı ğı si ya sal gö rev le re, hiç bir en gel, ba ha ne ile ri sür mek - si zin omuz ver me li yiz. Önü müz de ki dö ne min ta rih sel bir fır sa tı ge - tir di ği ne ina nı yo rum. Ya şa nı lan kriz ve ge liş ti ri len dev rim ci sa va şı - mı mız dev rim ci atı lım la rı da ha da hız lan dı ra cak tır. Tür ki ye nin si ya sal sa va şım cep he sin de, bü yük bir çı kış ve kit le

48 sel pat la ma lar için ko şul lar ol gun laş mış tır. Ba har iş çi ha re ke t le ri, bu nun ufak bir ör ne ği dir. Bu nun da ha an lam lı sı, ör güt lü sü ve köy - lü sün den, genç li ğin den ak tif ka tı lı mıy la ye ni den boy ver me si ya kın gün ler için de dir. Ha zır lık sız ya ka lan ma ya lım! Bu ko nu da bir lik ça - ba la rı na omuz silk me ye lim. Böy le si ne önem li ta ri hi ev re ler de dev - rim ci le rin ha zır lık dü ze yi so nu cu be lir ler. Fır tı na lı bir dö ne me gi ri - li yor. Halk la rı mı zın dev rim ci-de mok ra tik se çe ne ği ta ri hi bir atı lım ya pa bi lir. Sa de ce ve sa de ce bir şey ge rek li dir: Bu nu gö re bil mek ve üze ri ne dü şen ro lü oy na ya bil mek! Bu ra ya böy le ta ri hi bir aşa ma da, he le uzun bir fa sı la dan son ra ge li şi ni ze yük sek de ğer bi çi yo ruz. Bu an lam da bir kez da ha te şek - kür le ri mi be lir ti yo rum. Do lay sıy la bü tün dev rim ci le re, ta nı dık la ra, dost la ra ve halk la rı mı za se lam ve say gı la rı mı su nu yo rum. - Si zi gör dük za ma nı nı zı al dık. - Biz de çok teşk kür ede riz, sa ğo lun. kürt Ler de mok ra Sİ ve Öz gür LÜ ĞÜ FeT HeT me SÜ re Cİn de (*) (*): Tem po der gi si mu ha bi ri Ümit Sezgin'in, PKK Ge nel Baş ka - nı ab dul lah Öca lan yol daş ile 25 Mart 1991 ta ri hin de yap tı ğı bu rö por ta jın bir kıs mı adı ge çen der gi de de ya yım lan mış tır. Rö por ta - jın ta ma mı nı, bant çö züm le me le ri üze rin de re dak si yon ya pıp ya yı na ha zır la dık ve oku yu cu ya su nu yo ruz. Weşanên Serxwebûn 94 95

49 Biz her za man Tür ki ye hal kıy la iliş ki li yiz Ümit Sez gin: Bu ge liş me le rin ola bi le ce ğin den umut lu muy du - nuz, ina nı yor muy du nuz? ab dul lah Öca lan: Te o rik ola rak biz her za man Tür ki ye ile, Tür - ki ye hal kı ile iliş ki li yiz. Dev rim ci li ği miz, Tür ki ye or ta mıy la ve Tür ki ye dev rim ci li ğiy le dün ya ya göz le ri ni aç tı. Biz Türkiye'den kop ma dık. PKK, özün de, Tür ki ye ile ge nel an lam da hak sız lık tan ve ulu sal bas kı dan arın mış bir bir li ği ar zu lu yor. Ulu sal so run da bü tün gü cüy le ulaş mak is te di ği, öz gür ve eşit ko şul lar da bir lik ara yı şı dır, bu nun dü şün sel ele alı nı şın dan tu ta lım si ya sal ifa de si ne ka dar. Ya ni ta raf lar bir bi ri ni ez me den halk lar ara sın da ki olum suz luk la rı gi der - mek, müm kün se ve ko şul lar el ver di ğin de iliş ki le ri dü zen le mek tir. Öl çü ola rak da hep pe şin de koş tu ğu muz şey, öz gür ira de ile bu nu ger çek leş tir mek tir. Bir lik çi tu tu mu muz buy du. De mek is te di ğim şu: Bu du rum, son de meç ler le açık la dı ğım bir ge liş me de ğil dir. An cak, bi raz da ga ze te üs lu buy la du rum böy le yan sı tıl dı. Da ha ön ce, iş te şöy le ay rı lık çı dır, Nuh der pey gam ber de mez, gö rüş me le re otur maz lar, işi gü cü hep Türkiye'nin bir lik-bü tün lü - ğü nü boz mak tır bi çi min de res mi çev re ler ce çok yo ğun bir pro pa - gan da ya pıl mış ol du ğu için, bi zim bu de meç le ri miz bi raz ters yo rum - lan ma ya ça lı şı lı yor. San ki biz ye ni ye ni bir lik çağ rı la rı nı ya pı yor mu - şuz gi bi bir ha va ve ril mek is te ni yor. Yok, doğ ru de ğil. Bü tü nüy le öz - gür ira de ile be lir len miş bir lik her za man ki ter ci hi miz dir. On lar ay rıl - mak is te se de, biz öz gür te mel ler de bir leş me yi hep da ya ta ca ğız. Do - la yı sıy la, son o gö rüş me le re otur ma yız, kar şı mız da ki şöy le ca ni dir, mut la ka he sa bı nı so ra ca ğız bi çi min de ki de ğer len dir me le ri, as lın da so ru nu öz gür ce ele al mak tan ne ka dar kork tuk la rı nı, halk la rın ira de - sin den ne ka dar kork tuk la rı nı gös te rir. Ay rı ca de mok ra tik çö züm yo - lun dan uzak ol duk la rı nı, si ya sal gö rüş me ler yön te mi ne iti bar et me - dik le ri ni ve bu ko nu da ken di le ri ne gü ven me dik le ri ni gös te rir. Baş tan be lirt ti ği miz gi bi, biz, halk la rın de mok ra si or ta mın da ve si - ya sal gö rüş me le re ağır lık ve re rek so run la rı çöz me yo lu nu ter cih et - mek is te riz. Bu bi ze ka pa lı tu tul du ğu için, si lah lı mü ca de le yi esas al - dık. Eğer ka pa lı tu tul ma ya de vam edi lir se, hiç şüp he siz si lah lı mü ca - de le da ha da ge li şe cek, er ve ya geç on la rı si ya sal gö rüş me le re zor la - ya cak tır. Biz de is te riz ki, faz la kan dö kül me den ve si ya sal çö züm yo luy la so nu ca gi de lim. Ama çok mec bur edi lir sek, so nu na ka dar mü ca de le yi si lah lı ve si lah sız sür dü re ce ğiz. Ter cih ken di le ri nin dir. Ya ni bu, bir yer de gü nah ben den git ti, ben ba rış için, si lah - sız bir çö züm için elim den ge le ni yap tım de mek olu yor. Şüp he siz şüp he siz. Ne ya pa lım? Ya ni ge ril la lar, PKK si lah tan baş ka bir şey dü şün mü yor di yor lar. En as ga ri dü zey de gö rüş me le - re fır sat ve re bi le cek yak la şım la rı biz söy lü yo ruz. Yi ne şim di ye ka - dar şöy le eş kı ya ol du, te rö rist ol du, ay rı lık çı, ya sa dı şı ör güt ve ben ze ri de yim ler le hep üze ri mi ze gel di ler. Biz se si mi zi çı kar ma dık. Ba sı nı din le yin ce, bu so ru lar so rul ma ya baş lan dı. Biz de ce va ben de dik ki, ken di mi ze ve gö rüş le ri mi ze gü ve ni yo ruz; kar şı ta raf da eğer so ru nu ay nen ka bul edi yor sa, mu ha tap la rı di ya lo ğu ge liş ti re - bil me li dir. Dev let tir, ar ka sın da bu ka dar güç var dır, bü tü nüy le eko - no mi ve si ya set el le rin de dir; o hal de ne di ye cid di bir so run ko nu - sun da bir di ya log dan ka çı yor? Ol sa ol sa mas ke si nin dü şe ce ği ni ve - ya hak sız ko num da ol du ğu nu ve Kürt hal kı na ve re bi le ce ği bir şe yi ol ma dı ğı nı bil di ği için, bu ne den le gö rüş mü yor. Yok sa bi zim o ka - dar zor ko şul la rı ile ri sür me miz den de ğil. Hat ta biz en el ve riş li ko - şul lar da gö rüş me le re açık ol du ğu nu zu her za man söy lü yo ruz. Ben - ce ken di le ri kö şe ye sı kış mış tır. Ta bii yi ne, gü nah ben den git miş tir di ye ce ğiz. Dö kü le cek kan la rın ve ba li, ateş kes de da hil hiç bir ba rış gö rüş me si ne gir me yen ve tek ta raf lı ira dey le so nuç al mak is te yen ge le nek sel dev let çi po li ti ka nın üze rin de dir. Bu po li ti ka da ya tıl dık ça, hiç şüp he siz biz de meş ru sa vun ma hak kı mı zı kul la na ca ğız. Bu meş ru sa vun ma hak kı mı zı da, sa nı yo - rum bi raz dü rüst olan her kes ka bul eder. El bet te tes lim bay ra ğı nı çe ke me yiz. Mut la ka ce za lan dı rı la cak mı şız! Kim ki mi ce za lan dı rır? 96 97

50 Ve so rum lu luk ki me ait olur? Onu da ta rih gös te re cek tir. Bu tip tek ta raf lı yak la şım lar la so run la rın çö zü le me ye ce ği açık tır. İs ter so pa po li ti ka sıy la, is ter se si ya sal yön tem ler le ol sun, tek ta raf lı ira de be - ya nı so run la rı çöz mez. Or ta da ger çek ten bir halk var dır ve ken di meş ru hak kı nı arı yor. PKK bu nun so mut ifa de si dir. Meş ru-ya sal var lı ğı ka bul edil me dik çe, il le gal ve ya ya sa dı şı bir bi çim de fa a li yet - le ri ni sür dü re cek tir. Yi ne ken di si ne hiç bir ya şam hak kı ta nı ma yan bir ira de ye kar şı, her tür lü mü ca de le yön te mi ni kul la na rak meş ru sa vun ma sı nı ge liş ti re cek ve gi de rek ba şa rı yol la rı nı zor la ya cak tır. Pe ki Baş kan, böy le bir gö rüş me so nun da ger çek ten si la hı bı - rak ma ya, si lah lı mü ca de le yi bı rak ma ya ha zır mı sı nız? Çün kü, bu - gü ne ka dar bu ra da ki bü tün gö rüş me ler den edin di ğim iz le nim ve ben ce de olan o, PKK'yi bu gün kü nok ta ya ge ti ren si lah lı mü ca de - le dir. Şim di böy le bir nok ta da ve bu ra ya ka dar gel miş ken, si lah lı mü ca de le yi bı rak mak müm kün ola bi lir mi? Biz si lah lı mü ca de ley le iyi si ya si so nuç lar alı yo ruz. Fa kat TC, si - lah zo ruy la, or du eliy le faz la iler le mi yor. As lın da bu an lam da po li ti ka - sı tü ken miş tir. Or du nun so pa kul lan ma sı bi raz da kör ce dir, si ya si so - nuç la rı ol mu yor. Ama bi zim öy le de ğil; bi zim sı ra dan bir si lah lı mü - ca de le ça ba mız, ger çek ten gör dü ğü nüz gi bi bu ka dar bü yük ge liş me le - ri or ta ya çı ka rı yor. Ya ni bir baş ka ga ze te ci ye de be lirt ti ğim gi bi, TC si lah zo ruy la so nuç ala maz, ama biz alı rız. İş te gör dü ğü nüz mil yon la - rın aya ğa kal kı şı! Ama bu böy le dir di ye, so nu na ka dar şid det gi bi bir an la yı şı mız da ola maz. Bu ko şul la ra bağ lı. Ger çek ten bu nu söy lü - yo rum: Biz si lah aşı ğı de ği liz. İl le her şey si lah la olur de mi yo rum. Ama bu, ger çek ten kar şı ta ra fın du ru mu na bağ lı dır. Bi ze im ha, so pa po li ti ka sı nı da ya tan ken di le ri dir. Sa vun ma da olan bi ziz. Zor be la ya şa - ma du ru mun da olan bi ziz. Bi ze da ya tı lan tes li mi yet tir. Fa kat PKK de, ger çek ten tes li mi ye te kar şı bü yük di re niş gös ter di. Bu aşa ma dan son ra tes li mi ye ti dü şü ne mez, öz gür ko şul lar da me se le le rin çözümünü is ter. Kürt ler, Arap, Fars ve Türk halk la rı ara sın da köp rü ola bi lir Pe ki efen dim, si zin par ti po li ti ka nız, ni hai he def ola rak dört ay rı par ça yı da kap sa yan bir lik-bü tün lük için de ki Kürdistan'ı al - mış du rum da. Şim di Tür ki ye ile bir özerk lik an laş ma sı so nu cu si - la hı bı rak ma nız di ğer böl ge le ri na sıl et ki le ye cek? Ha yır, bu ko nu yu da yan lış an la ma mak ge re kir. Bi zim bir lik ve ba ğım sız lık po li ti ka sı, il le bü tün par ça lar he men bir leş me li dir, hep si ba ğım sız ol ma lı dır bi çi min de de ğil dir. Ba ğım sız lık an la yı şı, bü tün halk la rın bel le ğin de yer alan ve tam ba ğım sız lık la ol duk ça uzun bir za ma na ya yı lan, bu an lam da ger çek ten öz gür ira de nin iyi bir ifa de si ola rak hep gün dem de tu tu lan bir an la yış tır. Siz le rin de tam ba ğım sız bir Tür ki ye id di a nız var dır. Ya ni her halk bel li öl çü de ba ğım sız lı ğı nı is ter. Bu, ça ğı mı zın ge nel ka bul gör müş bir il ke si dir. Biz de is te riz ta - bii. Fa kat ba ğım sız lık is ti yo ruz di ye, bu bü tün par ça lar bir le şir se ba - ğım sız lık olur du ru mu de ğil dir. Her par ça, ken di ko şul la rı na gö re bel li oran da ba ğım sız lı ğı ger çek leş ti re bi lir. Yi ne ba ğım sız lık, her za - man şöy le bir dev le ti miz ol sun kap sa mın da da de ğil dir. Dev le tin olur, ama ba ğım sız ol ma ya bi lir sin. Ay rı bir dev le tin ol maz, ama eko - no mik, sos yal ve si ya sal öz gü cün tam dır, iş te bu du rum da da ha faz la ba ğım sız ola bi lir sin. Ör ne ğin Sovyetler'de, hat ta Yugoslavya'da dev - let bir li ği var dır, ama halk lar önem li oran da ba ğım sız dır. Sovyetler'de SSCB var dır, ama halk la rı önem li oran da ba ğım sız dır. Şim di Türkiye'de, bı ra ka lım böy le bir ba ğım sız lık ol ma sı nı, da ha dil ser best li ği bi le ger çek leş miş de ğil dir. Onun için biz, Tür ki ye ko - şul la rın da Kürt le rin ol duk ça ba ğım sız la şa bi le ce ği ne, bu nun il le de ay rı bir dev let bi çi min de so mut laş ma ya bi le ce ği ne, öz gür ira de te - me lin de Türk hal kıy la si ya sal bir li ği ni ger çek leş ti re bi le ce ği ne ina - nı yo ruz. Bu, dil ser best li ği ve kül tür özerk li ğin den baş lar, bir fe de - ras yo na ka dar ve hat ta eşit iki cum hu ri ye tin bir leş me si ne, fe de ral bir li ği ne ka dar gi de bi lir. Kal dı ki biz, sa de ce Tür ki ye ve Kürdistan'ın de ğil, bü tün Or ta do ğu halk la rı nın fe de ras yo nun dan ya na yız. Bi ze gö re, kü çük dev let le re bö - lün mek em per ya liz min çı ka rı na dır, bü yük dev let ler ha lin de bir fe de - ras yon al tın da top lan mak ise bü tün Or ta do ğu halk la rı nın çı ka rı na dır. Ger çek ten bi zim çok say gı duy du ğu muz Tür ki ye li dev rim ci Ke mal Pir'in de, Tür ki ye hal kı nın kur tu lu şu nu Kür dis tan hal kı nın kur tu lu - şun da gö rü yo rum. Ay rı ca tüm Or ta do ğu halk la rı nın kur tu lu şu nu da 98 99

51 bü yük bir fe de ras yon bi çi min de müm kün gö rü yo rum di ye bir de ğer - len dir me si var dı. Bu doğ ru dur. Biz, halk la rı mız için ge niş bir fe de ras - yo nu dü şü nü yo ruz. Tür ki ye ile bir lik de bu çer çe ve de dir. Di ğer Or ta - do ğu halk la rıy la da bu çer çe ve de bir lik te li ği ge liş tir mek is te riz. Bu ko nu da Kürt ler, ger çek ten Arap, Fars ve Türk halk la rı ara sın da bir köp rü ro lü oy na ya bi lir; de mok ra tik tarz da fe de ras yon la rın olu şu mun - da bü yük hiz met gö re bi lir. Biz baş tan be ri bu fi kir de yiz ve ça ba la rı - mı zı bu te mel de ge liş ti ri yo ruz. Or ta do ğu halk la rıy la bir lik tu tu mu - muz sü rek li dir, güç lü dür. Tür ki ye hal kı na da köp rü dü ze yin de bir rol bi çe riz. Bu nun baş ka tür lü yo rum lan ma sı na, sap tı rıl ma sı na fır sat ver - me mek ge re ki yor. Biz öz gür bir lik ten ya na yız. Türk ve Kürt halk la rı - nın öz gür ira de bir li ğin den ya na yız. Ve bu nun, bü tün Or ta do ğu halk - la rı nın bir li ği nin köp rü sü ha li ne ge ti ril me sin den ya na yız. Pe ki efen dim, ar zu la dı ğı nız ba rış yo lu ka pan dı ğı na gö re, bun - dan son ra ne tür bir stra te ji iz le ye cek si niz? Bir de ğiş me var mı? Hiç şüp he siz bu nun da ted bi ri ni al mı şız. Çok iyi bi li yo ruz ki, mev cut hü kü met öy le gö rüş me le re otu ra bi le cek bir hü kü met de ğil - dir. Bu hü kü met özel sa vaş hü kü me ti dir. Biz bu de ğer len dir me le ri çok tan yap tık. Yıl dı rım Ak bu lut, dört yıl içiş le ri ba ka nıy dı, Kürdistan'da özel sa vaş yü rüt tü ve ger çek ten bu nun mü ka fa tı ola rak mec lis baş ka nı ol du. Ta ma men Kürdistan'da yü rüt tü ğü özel sa va şın bir ödü lüy dü bu. Do ğal ola rak, özel sa va şı so nu ca gö tür mek is te ye - cek tir. O ne den le de, gö rüş me ler bu hü kü met ten bek le ne mez. Özal'ın ba zı di ya log ara yış la rı var. Ne ka dar cid di ye alı na bi lir, o ay - rı bir me se le. Hü kü met dü ze yin de du rum ka pa lı. Yi ne par la men to da me se le doğ ru dü rüst tar tı şıl mı yor, tar tış mak tan çe ki ni li yor. Ha ni Türkiye'de me se le ler bi raz ka pa lı ka pı lar ar dın da olu şur. Bu ne den - le biz, bü tü nüy le par ti tak ti ği ni, özel lik le ge ril la yı ve ser hil da nı yay gın laş tı ra rak uy gu la ya ca ğız. Bu ko nu da bü tün ha zır lık la rı mız ol duk ça ile ri dü zey de dir. Ge ril la, ro lü nü, he men he men ül ke nin bü - tün alan la rın da yet kin ce ve hiç bir dö nem le kar şı laş tı rıl ma ya cak bir bi çim de bu se ne oy na ya cak tır. Ser hil dan lar git tik çe yo ğun la şı yor. Za ten New roz gös te ri le ri bu nu iyi ce gös ter di. Sa nı rım ge liş me kay - de de cek tir. Yi ne Gü ney Kürdistan'daki ge liş me ler, ol duk ça sağ lam bir des tek ala nı ola rak rol le ri ni oy nu yor. Bü tün bun lar, önü müz de ki dö nem de si lah lı ve si ya si sa va şı mın ge liş me gös te re ce ği ni, PKK'nin bu ko nu da ki bü yük tec rü be le ri nin asıl ürün le ri nin için de bu lun du ğu muz bu yıl lar için de ola ca ğı nı gös - te ri yor. Mü ca de le ke sin ge li şe cek tir, sa vaş ge li şe cek tir ve kan dö kü - le cek tir. Bu nun so rum lu su da, ger çek ten ken di ni her tür lü gö rüş me - ye ka pa tan ve özel sa vaş ta ıs rar eden Ak bu lut Hü kü me ti ola cak tır. Özal'ın bir ta kım di ya log ara yış la rın dan bah set ti niz. Bu nu bi - ze so mut ola rak açık la ya bi lir mi si niz? Ba sı na da yan sı mış. Ba zı ga ze te ci kı lı ğıy la de ni li yor, di ya - log arı yor. Ne ka dar cid di, ben de bi le mi yo rum. Bi ze ge len ha ber - ler bi raz böy le olu yor. Sa nı yo rum do lay lı bir ara yış tır bu. Me se la ce za la rın te ci li, bil mem Kürt le rin var lı ğı nın ka bu lü, dil ser best li ği, yi ne ana ya sal dü zen le me ler gi bi şey le ri, bi raz da bu di ya logu aç ma gi ri şim le ri ola rak de ğer len di ri yo ruz. Pe ki, ser hil dan lar la ey lem le rin ar ta rak de vam ede ce ği ni söy - le di niz. PKK'nin Tür ki ye sı nır la rı için de ki gü cü ko nu sun da bi raz bil gi ve re bi lir mi si niz? Ge ril la mı zın bu yıl için de ke sin lik le on bi ni bu la ca ğı nı söy le ye - bi li rim. Yi ne par ti mi zin kad ro la rı nın, he men he men ül ke nin her ala - nın da ko mi te le şe bi le ce ği ni be lir te bi li rim. Ay rı ca mil yon luk hal kı - mı zın da ERNK al tın da mü ca de le cep he si ne çe kil miş ol du ğu nu söy le ye bi li rim. Bun lar bü yük güç ler dir. Ger çek ten ge liş me le ri gö tü - re bi le cek ka dar ni te lik li, ce sur, mü ca de le ye en bü yük fe da kar lık la ken di ni ka ta bi le cek güç ler dir. Halk dü ze yin de de böy le dir. Ger çek - ten mü ca de le ve sa vaş yo ğun la şa cak tır. Pe ki bu Irak'taki ge liş me ler sı ra sın da Irak or du su nun pek çok si lah la rı nın di re niş çi Kürt le re geç ti ği ha ber le ri gel di. Si zin de ora da kuv vet le ri ni zin ol du ğu nu bi li yo ruz. Ora dan si ze ge len ağır si lah lar... Irak'taki halk la, Saddam'ın Kör fez kri zi sa va şa dö nüş me den de bi zim iliş ki le ri miz var dı. Ye ni doğ muş bir iliş ki de ğil dir. Es ki den be ri hu dut ta ki halk la iliş ki le ri ge liş tir me ye ça lı şı yo ruz. Şim di bu ko nu da bi ze ne ka dar si lah ver di ler? Ba zı la rı di yor du, Sad dam des tek li yor, şim di di yor lar PKK Saddam'a kar şı sa vaş aç tı. Bun - la rın ço ğu abart ma lı. Biz Saddam'dan des tek al ma dık ve di ğer Kür

52 dis ta ni Cephe'den de des tek al ma dık. Ya ni ken di ya ğı mız da kav rul - duk. Bi raz da halk la iliş ki le ri ge liş tir dik. Ger çek ten hu dut böl ge le - rin de ki hal kın bi ze dost lu ğu ol duk ça güç lü. Bu dost luk da ha da ge - li şe cek. Dev rim ya pan lar da bu Kür dis ta ni Cep he de ğil dir, özel lik le hü kü me tin si lah lan dır dı ğı halk mi lis le ri ve ay dın lar dır. Al mış ol du - ğu muz son ha ber le re gö re, dev rim de bun la rın et kin li ği var dır. Irak or du su zor la nıp bi raz ge ri çe ki lin ce, halk mi li si her şe ye el ko yu yor. Ay dın lar da bu nun si ya si söz cü lü ğü nü yap ma ya ça lı şı yor. Kür dis ta - ni Cep he de gi dip üze ri ne kon mak is ti yor. Me se le bu dur as lın da. Fa kat bi zim de hal ka yol gös ter me gi bi bir du ru mu muz da var dır. Des tek ve da ya nış ma im kan la rı mız da ha da art mak ta dır. Çe şit li do - na nım ve im kan la rı mız da ha da art mak ta dır. Bu ra da o he li kop ter ler den söz et mek is ter mi si niz? Ge rek yok ben ce, ge rek yok. Ge rek yok. Çe şit li si lah lar hal kın de ne ti mi ne gi ri yor. Do la yı sıy la biz ula şı - yo ruz. He def dağ lar dır Pe ki, bu Suriye'de gö zal tı na alın ma dan son ra yap tı ğı nız açık - la ma da, çok bas kı ge lir se, ge re kir se ay rı lı rız de miş ti niz. Gi de ce - ği niz yer Tür ki ye sı nır la rı için de ola bi lir mi? He de fi miz dağ la rı mız dır. Ar tık yurt dı şın da faz la kal dı ğı ma ina - nı yo rum. Öm rü mün al tın de ğe rin de geç me si ül ke için de ol mak la müm kün dür. Ya ban el ler de öm rü bo şu na çü rüt me mek ge re ki yor. Ger çi bu ra da ki ya şa mı mız Kürdistan'ı epey et ki le di, ta ri hi bir aşa - ma yı Kür dis tan hal kı na ya şat tı. Göz le ri niz le gör dü nüz, bu hal kın Newroz'a ve ge çen 15 Ağus tos Atılımı'na ka tı lı şı gör kem liy di. Bü - yük bir rol oy na dı bu ra sı. Bu ra sı be ni ger çek ten zor la mış mı, zor la - ma mış mı, bu ko nu da ben de bir şey di ye mem. Bu zor lan ma dan bir şey an la ya ma dım. Hâlâ da bu sır rı çöz me ye ça lı şı yo rum. Bi raz da ya pay bir zor lan ma ya ben zi yor. Ga ze te ci nin id di a sı odur ki, her ne ka dar ya ka lan ma te sa düf de ol sa, da ha son ra ki zım mi bir gö zal tı dır de ni li yor. Bu kı sa bir sü re de olup bit ti. Bel ki bir zor lan ma var dır, ama bu nun şu an da bi zi çok acil ted bir le re ite ce ği ni san mam. Pe ki, Türkiye'ye gi diş ko nu sun da yak la şık ta rih ve re bi lir mi - si niz? Ger çek ten ta rih yok bu ko nu da. Fa kat bü yük ge liş me ler var. Halk ha zır ol du mu ve ge ril la bu ko nu da bek le nen ge liş me yi gös ter - di mi, bir ba kar sı nız ki ora da yım. Çok ta uzun bir sü re ol ma ya cak o za man. Bu gi diş le söy le dik - le ri niz den çı kan so nuç... Ke sin bir şey be lir le mek müm kün de ğil dir. Ama yö nü müz ül ke - ye doğ ru dur. Biz bü yük güç le ri ül ke mi ze yer leş tir dik. Bü tün bun lar yir mi yıl lık bir rü yam dır. Ben, 1970 'lerde İstanbul'un va roş la rın da ulus la rın ka der le ri ni ta yin hak kı me se le si ne ilk adı mı at tı ğım da, ger - çek ten o 1970'in pus lu ha va sın da, ne za man da ğa çı ka ca ğım di yor - dum. Bu işin ora da hal le di le ce ği ni bi li yor dum. Ta ri hi an lam da bu nun sa a ti yak laş mış tır. Ta bii be nim gi di şim bir çok ar ka da şın gi di şi ne ben - ze mez. Be nim du ru mum olay ya ra tır sü rek li, bü yük aşa ma lar an la mı - na ge lir. Bu nun için, çok he sap lı-ki tap lı ola ca ğız ve bü yük aşa ma la rın ama cıy la yo la çı ka ca ğız. Ba şa ra ca ğı mı za ina nı yo rum. Kürdistan'daki bu ha re ket li lik, ge li şe rek ar ta ca ğı nı söy le di ği - niz ha re ket li lik, ey lem li lik, Tür ki ye ge ne lin de de yay gın la şa cak mı? Çün kü bir ara bü yük şe hir ler de, İs tan bul ve An ka ra gi bi yer - ler de ey lem le ri ge liş ti re ce ği ni zi... Ge li şi yor. İstanbul'da, İzmir'de, Ankara'da, Adana'da, Mersin'de ge li şi yor. Hat ta Antalya'da da ge li şi yor. Öy le an la şı lı yor ki, bir si lah ge ri tep ti bu ra da. Kürdistan'da eko no mik şart lar za yıf bı ra kı lıp in san - la rın ya şa ya ma ya ca ğı bir sı nı ra da yan dı rı lın ca nü fus da ba tı ya, Türkiye'ye kay dı rıl dı. Şim di bu nü fus ayak la nı yor. Kür dis tan için de de Bo tan kı rı nı Ciz re ve Şırnak'a yığ dı lar. İşin il ginç ta ra fı, on lar da ayak lan ma oluş tur du lar şim di. Mil yon lar ca sı nı Türkiye'ye yığ dı lar, on lar da ayak lan ma ya gi riş ti ler. Hal bu ki re jim bek li yor du ki, bu ra lar - da kont rol al tı na al sın ve asi mi le et sin. Bu ters tep ti. As lın da bu çok önem li bir ge liş me dir. Türkiye'de de mok ra si nin ger çek ten Kürt yok - sul la rı nın di ren me si te me lin de ger çek le şe ce ği ni gös te ri yor. Fet het - mek is te yen ler fet he di li yor lar. Fet he dil mek is te nen ler de mok ra si yi fet he di yor lar, öz gür lü ğü fet he di yor lar. Kürt ler, hem do ğu da ve hem

53 de ba tı da şim di de mok ra si yi fet het me sü re cin de dir ler, öz gür bir li ği fet het me sü re cin de dir ler. Bu, çok önem li bir ge liş me dir. Pe ki bu ra da Türk hal kı nın da bu ha re ket len me ye ka tı la ca ğı ko nu sun da bir bek len ti niz... Ön cü gü cü za yıf tır, için de bu lun du ğu ko şul lar bi raz za yıf tır. Fa kat Tür ki ye hal kı nın da de mok ra si ye su sa dı ğı nı be lir te bi li rim. Türk hal kı nın de mok ra si is te mi ni gö zar dı et me mek la zım. Bu yüz - den Türk hal kı nın de mok ra si yi zor la ya ca ğı nı, ken di tem sil ci le ri ni or ta ya çı ka ra ca ğı nı ve bu sü reç te de PKK'nin en baş ta ge len bir dost ola rak ro lü nü oy na ya ca ğı nı bil mek ge re kir. As lın da da ha şim di den PKK'ye ol gun yak la şan ve PKK ile bağ lan tı la rı nı ge liş tir mek is te - yen çok sa yı da grup ve her şey den ön ce de bi zim hak la rı mı zın ve - ril me sin den ya na olan bir Tür ki ye hal kı var. Tür ki ye hal kı, şim di ger çek ten PKK'nin de dik le ri ne dik kat edil me si ni is ti yor. Hat ta an - ket ler ya pıl dı, sa nı rım önem li bir ço ğun luk PKK ile gö rü şül me sin - den ya na ol du ğu nu be lirt ti. Hal kın is te mi bu yön de dir. İle ri de bu, res mi çev re ler üze rin de da ha da et ki li ola cak tır. Do la yı sıy la, Türk hal kı nın da de mok ra tik kur tu lu şu nu as lın da Kür dis tan hal kı nın mü - ca de le sin de gö re ce ği bi çi min de ki es ki den te o rik ola rak söy le di ği - miz ger çek, ben ce şim di pra tik le de ka nıt lan mış olu yor. Son Zon - gul dak ma den iş çi le ri nin ke penk ka pa ma ve yü rü yüş le ri bu nun ilk be lir ti si dir. Da ha da ge li şe ce ği ka nı sın da yım. - Ge li şe bil me si için ön cü le re dü şen gö rev ne dir? Ya ni Türk so - lu nun yap ma sı ge re ken ler ne ler dir? - Türk so lu, ağır lık lı yö nüy le bi raz da emek le yen ve sı nıf ta ka lan bir sol dur. Ken di hal kıy la di ya lo ğu yok tur. Ken di le ri ni bir mez hep ol mak tan öte ye gö tü re mi yor lar, hal kın ru hu na ve bi lin ci ne iş le ye - mi yor lar. Ger çek ten hal kın adı nı, iş çi sı nı fı nın adı nı çok söy ler ler; hat ta bir iş çi sı nı fı fe ti şiz mi, şo ve niz mi var dır. As lan iş çi sı nı fı, kap - lan iş çi sı nı fı der ler, ama hiç iliş ki le ri yok tur, var sa da on la rı sü rek li ka za na cak bir iliş ki de ğil dir. Yi ne köy lü lük ten ha ber le ri yok tur. Es - ki den genç lik yü rü yor du, o da şim di pa si fi ze edil miş tir. Böy le olun - ca da, Türk so lu nun ken di ni ye ni le me ye ih ti ya cı var. Türk so lu, her yö nüy le ken di ni ye ni le mek zo run da dır. De ni le bi lir ki, dün ya da en ken di ni yi tir miş sol dur. Ya ni an la yış dü - ze yin de, özel lik le ki şi sel dü zey de çok de ğer li sos ya list ler var. Ol duk - ça bü yük sos ya lizm kav ga sı var. Ama bu, PKK dü ze yin de bir ge liş - me ye yol aça ca ğı nı gös ter mi yor. Bu na ka pa lı lar. Ta bii bu nun bir çok ne de ni var. İde o lo jik ola rak dog ma tik ler; ya aşı rı li be ral, ya çok dog - ma tik. Si ya si yön den ger çek ten sek ter ler. Ge re ken es nek lik yok tur. Ör güt sel yön den de bü rok ra tik tir ler, tam bir me mur gi bi dir ler. Böy le olun ca da hal ka ulaş ma sı ve ön cü ol ma dı ğı için de hal kın aya ğa kalk ma sı zor dur. Ba na gö re, ger çek ten ör güt len me de ki me mur-bü - rok ra si an la yı şı, si ya set te ki o sek ter lik ve ka tı lık, ide o lo ji de ki laç ka lık ve sis tem siz lik, Türk so lu nu if lah et mi yor. Ve şim di bir prob lem dir. Hal kın mü ca de le si nin önün de bir ön cü de ğil, bir en gel dir. Şim di ye ka dar bu nun üze ri ne bir çok eleş ti ri ge liş tir dik. Ger çek - ten Türk so lu nu doğ ru bir yo la ge tir mek için yap tık bu nu. Des tek de sun duk. Ama in san ka li te si o ka dar par ça lan mış ve dü zen ta ra - fın dan o ka dar esir alın mış ki, bir tür lü ken di ne ge le mi yor. Türkiye'de sol cu luk, ki şi lik iti ba riy le dev le te kar şı al ter na tif ola bi - le cek dü zey de de ğil. Ken di şa hıs la rın da de mok ra si yi tı ka mış lar. Dik ta tör lük eği lim le ri güç lü dür. Ken di ki şi lik le rin de es nek lik yok, ka tı lık var; ile ri ye açıl ma yok, hep tu tu cu luk var. Ta ri he doğ ru bak - ma yok, çok ka tı ve çok sek ter ler. Bir bir le ri ni al te dil me si ge re ken he def ler ola rak gö rür ler. Bir bir le riy le uz la şa rak, bir le şe rek so nu ca git me de ğil; o onun sır tı na bin mek is ter, o da onun. Böy le ce hep si de çö ker. Dev let ola yı ko nu sun da da net de ğil ler. Dev let le ide o lo - jik-po li tik ay rış ma la rı, net leş me le ri za yıf tır. Top lum la bağ la rı çok za yıf tır. Ken di iç ör güt len me le ri de, be lirt ti ğim gi bi bü rok rat tır, her tür lü ge liş me ye ka pa lı dır. Bu yüz den Türk so lu ge li şe mi yor ve do - la yı sıy la biz de ar zu la dı ğı mız bir lik te li ğe ula şa mı yo ruz. Ama şu na da ina nı yo rum ki, ko şul lar bu ko nu da hız la ile ri adım lar atıl ma sı nı ge rek li kı lı yor. Türk hal kı bi zi iyi an lı yor, bir çok sos ya list ve de - mok rat in san bi zi iyi an lı yor. Bu nun ör güt len me de de et ki si ni gös te - re ce ği ne, özel lik le le gal dü zey de Türkiye'nin de mok rat çev re le ri ile hız lı or tak lık la ra, bir lik te lik le re gi re ce ği mi ze ina nı yo rum. Bu ko nu - da ki ge liş me ler ve özel lik le PKK'nin iler let ti ği mü ca de le Türkiye'de de yan kı sı nı bu la cak, ile ri ci, de mok ra tik ve sol çev re ler - de ken di si ne ge re ken dost luk la rı ge liş ti re cek tir

54 PKK'nin esas al dı ğı din yak la şı mı te me lin de halk aya ğa kalk mış tır - Bu son dö nem ler de PKK ile il gi li bir ta kım eleş ti ri ler din ko - nu sun da yo ğun laş tı. Şi i lik, di ne yak la şı mı nız da bir de ği şik lik... - Ha yır. Di ne yak la şı mı biz açım la dık, çö züm le dik. Bu ko nu da kap sam lı ha le ge ti ril me yen gö rüş le ri kap sam lı ha le ge tir dik. Ta ri hi sü reç le bir lik te, özel lik le Türkiye'de la ik lik et ra fın da ko pan fır tı na - ya bir açık lık ge tir mek için, din me se le si ni ele al dık. Yi ne İran'da Şia ide o lo ji si ile bir dev rim ya pıl dı; bu na da açık lık ge tir mek için bu du ru ma el at tık. Bel li ki Or ta do ğu halk la rı Müs lü man halk lar dır. İslamiyet'teki si ya set an la yı şı, Hıristiyanlık'taki si ya set an la yı şın dan fark lı dır. Bü tün bun la ra açık lık ge tir mek için, bu ko nu yu kap sam lı ele al dık. Biz, ge le nek sel din yo ru mu için de Ale vi li ğin, bel li bir hoş gö rü ile ve da ha çok da res mi Sün ni ide o lo ji si ne, bu nu tem sil eden Sel - çuk lu, Os man lı ve hat ta TC'ye kar şı ile ri ci bir po zis yo nu ola bi le ce - ği ni be lirt tik. Hiç şüp he siz bü tün yön le riy le de ğil. Ama da ha çok ezi len le rin bir İs la mı ol du ğu, do la yı sıy la bi zim de sı nıf ve ya halk te me li mi zi oluş tur du ğu için, bu du ru mu olum lu de ğer len di re ce ği - mi zi söy le dik. Bu nun la di ne fark lı bir yak la şım ve ya Ale vi li ğe fark - lı bir yak la şım ge liş tir dik de ni le mez. Ken di sı nıf sal, sos yal ko nu - mu mu zu doğ ru te mel le re bi raz da ha açık ça oturt ma, yi ne ge nel de an ti-em per ya list tu tum için de olan İran'ın ko nu mu nu de ğer len dir - me, Türkiye'de la ik lik et ra fın da ko par tı lan fır tı na ya ve bu la ik lik an la yı şı na (ki, özün de la ik lik adı al tın da Ba tı ajan lı ğı na ve hat ta si - yo nizm et kin li ği ne fır sat açıl mış tır. Tür ki ye hal kı nın pek çı ka rı na olan bir tar tış ma de ğil dir bu. Türkiye'de uy gu lan dı ğı bi çi miy le la ik - lik, ger çek ten hal kı zor du rum da bı ra kı yor, sol cu lu ğun ve de mok - rat lı ğın halk la iliş ki len me si ni önem li oran da en gel li yor), açık lık ge - tir me, dev rim ci ler le hal kın bağ lan tı la rı nı doğ ru kur ma, yi ne İslamiyet'in far kı nı ve öz gün lü ğü nü or ta ya koy ma, din ko nu sun da var olan ge ri ci yak la şım la rı dış ta la ma, biz de si ya sal ya şam la ve hal - kın ya şa mıy la iç içe olan di nin halk için an la mı nı doğ ru de ğer len - dir me, din yo luy la hal kın an ti-em per ya liz mi ni ve an ti-fa şiz mi ni ne ka dar ge liş ti re bi li yor sak o ka dar ge liş tir me, do la yı sıy la böy le bir de ğer len dir me yi bu nun ge rek çe si ha li ne ge tir me ama cıy la yak laş tık ve olum lu so nuç lar al dık. Ni te kim ca mi ler de da ha şim di den ser hil - dan la rın baş la ma sı, PKK'nin di ne son de re ce isa bet li yak laş tı ğı nı gös te ri yor. Da ha dün kar şı-dev ri min elin de bir si lah ken, bu gün dev - ri min elin de bir si la ha dö nüş tü rül müş tür. Bu, bü yük bir ba şa rı dır ve doğ ru yol da ol du ğu mu zu gös te rir. - Ya ni din adam la rı da ar tık si zin saf la rı nız da, öy le mi? - Ke sin lik le. Çok sa yı da din ada mı bi ze bü yük bağ lı lık gös te ri yor - lar. Biz sos ya list bir ha re ke tiz; fa kat di ne doğ ru yak laş ma mız sa ye sin - de, ol duk ça önem li sa yı da din ada mı PKK'ye il gi duy ma ya baş lı yor. İs la mın özün de ada let, eşit lik, kar deş lik, üm met an la yı şı var; bi raz da bu nun doğ ru te mel de ele alı nı şı bun la rı bi ze bağ lı yor. Bun lar as lın da yurt se ver, te miz in san lar dır. Bun la rın PKK'yi ken di le ri ne ya kın bul - ma la rı da, PKK'nin ne ka dar hak lı ni te lik te ol du ğu nu, hal kın de ğer le ri - ne ve si ya set-din iliş ki si ne ne ka dar doğ ru yak laş tı ğı nı gös te ri yor. Türkiye'de so lun ba şa ra ma dı ğı nı biz ba şar dık, hal kı ge ri ci le rin elin den çek tik ve dev ri min elin de sa va şan bir kuv vet ha li ne dö nüş tür dük. Tür - ki ye dev rim ci le ri nin, sol ay dın la rı nın bu ör nek ten ala ca ğı çok şey var - dır. La ik li ğin doğ ru çö züm len me si te me lin de halk iliş ki le rin de ile ri me sa fe ler ka te de cek le ri ni bi le rek, PKK de ne yi min den ve yak la şım la - rın dan ya rar lan ma la rı ge rek ti ği ni dü şü nü yo rum. - Pe ki, bu çok kri tik bir yak la şım de ğil mi? Çün kü Güneydoğu'da da din çok ge ri ci ve tam bir sö mü rü sis te mi için - de.. - Ha yır. Bu şeyh, ağa dü ze yin de ola bi lir. Fa kat alt dü zey de mel - le ler var dır, sı ra dan din dar in san la rı mız var dır. On la ra çok ra hat lık - la yak la şı yor ve bu ta ri kat şeyh le ri ne kar şı nef ret le do lu ol du ğu mu - zu gös te ri yo ruz. As lın da bu an lam da di nin, aşi ret re is le ri, şeyh ler, ağa lar elin de ay rı bir rol oy na dı ğı nı, hal kın elin de ise da ha ay rı bir rol oy na dı ğı nı ve bu ay rı mın ge liş ti ği nin iyi gö rül me si ge rek ti ği ni söy lü yo rum. PKK'nin esas al dı ğı din yak la şı mı hal kın iti bar ede ce ği bir yak la şım dır ve halk ger çek ten bu te mel de aya ğa kalk mış tır. Böy le ce, di nin da ha ön ce ki sa pık ça kul la nı mı nı da bo şa çı kar mış tır

55 Bu da ha iyi dir ve PKK'nin ger çek leş tir di ği as lın da bu dur. Bu nun da ha dik kat li ce üze rin de du rul ma sı ge rek li dir. Bu ko nu da sa nı rım bir bro şür var dır. Ora da kap sam lı ola rak koy muş tum. - Pe ki, bu 4. Kongre'den son ra bir ge nel af ilan et miş ti niz, ya zı - lı baş vu ru lar ya pıl ma sı nı... - Evet. Özel lik le su ça bu laş tı rı lan la ra, baş ta bu köy ko ru cu la rı ol - mak üze re, aşi ret re is le ri ve hat ta yıl lar dır iş bir lik çi lik ya pan la ra iliş kin bir kong re ka ra rıy dı bu. Biz hâlâ bu ko ru cu la rın hız la yurt se - ver li ğe çe ki le bi le ce ği inan cın da yız. Bun la rın öl dü rül me si ni, özel - lik le en teh li ke li olan la rı nın dı şın da doğ ru bul mu yo ruz. Yi ne zor la ve dev le tin oyun la rıy la iş bir lik çi li ğe zor lan mış bir çok çev re var dır. Bun la ra müm kün se ken di le ri ni dü zelt me, bi zi des tek le mi yor lar sa bi le dev le ti de bi ze kar şı des tek le me me ko nu sun da bir fır sat ta nı - mak is ti yo ruz. Çün kü piş man olan lar var dır. On la rı de ğer len dir mek ama cıy la böy le bir ka rar da bu lun duk. Sa nı rım so nuç la rı olum lu dur. - Pe ki efen dim, 4. Kongre'den bah se di yor ken, onun la il gi li bir ya zı da ba zı ki şi le rin ce za lan dı rı la ca ğı ka ra rı alın mış tır. Bu ko nu - da kaç ki şi dir, ne dir? - Bu ko nu da da ba zı ka rar la rı mız var. Par ti için de ce za lan dı rı lan - lar dan ba zı la rı nın iti bar la rı nı ia de et me, ba zı la rı nın ise ağır ce za la ra çarp tı rıl ma sı bi çi min de bir ka rar dır bu. Özel lik le son dört yıl da par ti adı na kont ra pra ti ği ne ka dar gi de bi len ba zı ge liş me ler ol du. Ve bun la - rın sa hip le rin den bir kaç ta ne si kaç tı dev le te sı ğın dı lar, ba zı la rı da bi - zim ta ra fı mız dan ce za lan dı rıl dı. Ger çek ten bu ka dın-ço cuk la rın için - de bu lun du ğu ba zı olay la rı biz bu tür kont ra la ra bağ lı yo ruz. Çün kü kaç ma la rı da bu nu gös te ri yor. İş te bun la rın af fe dil me me si ge rek ti ği bi çi min de ka rar lar var. Yi ne yıl lar dır par ti yi uğ raş tı ran lar, pro vo ke ve tas fi ye eden ler var dır. Bun la rın af fe dil me me si üze ri ne ba zı ka rar lar çı ka rıl mış tır. Yi ne ba zı la rı nın ta vır la rı nın so ruş tur ma ile da ha da açı - ğa çı kar tıl ma sı bi çi min de bir ka ra rı mız var dır. Bir de hak sız ye re ce - za lan dı rı lan lar var dır, on la rın da iti bar la rı nın ia de si bi çi min de bir ka - ra rı mız ol muş tur. PKK bu ko nu da şu nu ka nıt lı yor: Geç de ol sa ha ta - sı nı far ket ti ğin de çok ce sur bir bi çim de üze ri ne gi di yor ve düş man ne der, dost lar ne der ko nu sun da hiç bir sı kın tı duy ma dan ger çe ği tes lim edi yor. PKK adı na içi miz de ya pı lan her tür lü olum suz luk yar - gı lan mış tır, her tür lü hak sız lı ğa uğ ra ma du ru mu yar gı lan mış tır. Hak lı ola na hak kı ve ril miş tir, ce za ve ril me si ge re ke ne de ce za sı ve ril miş tir. Ken di içi miz de ada le ti ke sin lik le uy gu la ya ca ğız. - Pe ki halk mah ke me le ri ku rul ma sı yö nün de bir açık la ma nız var dı... - Ba ğım sız lık mah ke me ler dir, ulu sal kur tu luş saf la rın da özel lik le ulu sal kur tu luş ya sa la rı na ters dü şen le rin yar gı lan ma sı nı içer mek te - dir. Ya ni par ti içi bir yar gı la ma de ğil, ulu sal kur tu luş saf la rın da bir yar gı la ma dır. - So mut uy gu la ma la rı olu yor mu? - Olu yor. Öze lik le ka çan lar, iha net eden ler, ko ru cu luk, hat ta di - ğer güç le ri kul la na rak üze ri mi ze gel me gi bi du rum lar bu mah ke me - le rin ko nu su da hi lin de dir. Bu, Türkiye'deki is tik lal mah ke me le ri ne bi raz ben zer. Ulu sal kur tu luş dev ri mi ni her tür lü suç lu lar dan arın - dır ma ve ona iha net eden le ri yar gı la ma bi çi min de ki mah ke me ler dir. Bu nu ge liş tir mek is ti yo ruz. Türkiye'de de sa nı rım bir ara, kur tu luş sa va şı yıl la rın da bin ler ce fi rar eden as ke rin kur şu na di zil di ği ni bi li - yo ruz. Yi ne sı ra dan su i kast olay la rı na ka tı lan la rın ol du ğu nu bi li yo - ruz. Biz bu ka dar şid det li ol ma ya ca ğız ama, yi ne de bir ba ğım sız lık mah ke me si nin ge re ği ne ina nı yo ruz. Öy le faz la ge liş miş ve uy gu la - ma yap mış de ğil dir, ama an la yış ola rak var dır ve ku rum laş tır ma ya ça lı şa ca ğız önü müz de ki dö nem de. Tak tik ön der lik ko nu sun da iler le me var - Şim di bu ya zı la rı nı za gel miş ken, tak tik ön der lik ko nu sun da ha ta ol du ğu nu bu gü ne ka dar ıs rar la be lir ti yor su nuz. Ne dir bu ha ta ve ne yi en gel le ye cek? - Tak tik ön der lik, stra te jik ön der li ğin ge rek tir di ği gö rev le ri za ma - nın da ve ye rin de yap ma yı be cer mek tir. Kad ro muz bu nu be ce re mi yor ve bu da onun za yıf lı ğı dır. Kad ro muz ger çek ten tak tik ön der li ğe yat - kın de ğil dir. Ol duk ça zor la nı yor ve ol duk ça oy nu yor tak tik le. Hem si ya si tak tik ler le ve hem de as ke ri ve ör güt sel tak tik ler le oy nu yor. Çok üze ri ne git tik, son yıl lar da en bü yük ça ba mı zı bu na har ca dık. Dört yıl dır aman sız bir bi çim de çö züm le me ler ya pıl dı, hep kad ro la rı

56 doğ ru tak ti ğe ulaş tır mak için bun lar ya pıl dı. Bu ger çek ten şid det li bir sa va şım dır. Şim di di ye bi li rim ki, tak ti ğe otur ma işi bi raz ge liş - miş tir. Hiç bir dö nem le kı yas lan ma ya cak bir bi çim de par ti tak ti ği, si - ya si ve as ke ri ola rak bu dö nem de ha ya ta ge çi ri le bi le cek tir. Bu, şid - det li bir sa va şım so nu cun da, bü yük net leş tir me, ay rış tır ma ve ta yin et me sü re ci so nun da ger çek leş miş tir. Özel lik le bu nun böy le ger çek - leş me si, mü ca de le nin yük sel til me si nin en te mel şart la rın dan bi ri nin kar şı lan ma sı an la mı na ge li yor. PKK tak ti ği, hiç bir dö nem le kı yas - lan ma ya cak bir bi çim de önü müz de ki dö nem de ro lü nü oy na ya cak tır. Tec rü be iti ba riy le ve çö züm le me iti ba riy le bu böy le dir. - Pe ki ne den ya şan dı bu ek sik lik? - Kür dis tan in sa nı nın üze rin de ki or ta çağ ka lın tı la rı ve TC'nin ke - ma list et ki le ri ola rak de ğer len di ri le bi lir. Ay rı ca ken di eği ti mi ni za - ma nın da yap ma ma da var. Kür dis tan in sa nı, ger çek ten ço cuk ça ve bi raz da baş tan çı ka rıl mış bir in san du ru mu na ge ti ril miş tir. Her gün üze rin de oy na nı yor. Dar dır, eği tim siz dir. Ol duk ça duy gu sal, sub jek - tif ni yet le ri ne gö re ha re ket eden ve ger çek li ği ni dik ka te al ma yan bir çok tip olu şu yor. İş te bun lar tak ti ği zor lu yor. Kap sam lı bir eği - tim, de ney ve tec rü be bun la rı tak ti ğe ge ti re bi lir. De di ğim gi bi, şim - di bu ko nu da bir iler le me var. Ve bu na da ya na rak za ten bi raz da id - di a lı ko nu şu yo rum. Pü rüz süz bir ge liş me, her za man kin den faz la önü müz de ki yıl da böy le tak ti ğe otur muş kad ro lar ne de niy le bü yü - ye cek tir. Bu nun sağ lam ted bir le ri alın mış tır. Do la yı sıy la so nuç ver - me me si için bir ne den yok tur. - Son soh bet le ri niz de il ginç de ğer len dir me le ri niz var dı, on la rı da bir ala bi lir sek. Özal ve TC'nin ge le ce ği, Özal ki şi li ği ve po li ti - ka la rı hak kın da... - Özal, ger çek ten TC için de bi raz da ha ay rı bir du ru mu ifa de edi - yor. TC'nin 70 yıl lık res mi po li ti ka sı için de bir çat lak lık tır Özal. Fa - kat bu, Özal'ın şah sın dan da ile ri gel mi yor. 70 yıl dan son ra TC'nin al tın da ki top rak ka yı yor. Eko no mik ve sos yal te mel, o es ki dar cum hu ri yet el bi se si ni, si ya sal sta tü sü nü yırt mış tır. Özal bu sü reç için de or ta ya çık tı. Es ki ka tı dev let çi lik, eko no mi de ve üstya pı da ar tık Türkiye'nin bü yü yen du ru mu nu ifa de ede mi yor. Özal bu nu ifa - de et mi yor. Ya ni ge le nek sel ke ma list dev le tin eko no mi de ve si ya - set te ki ka tı lı ğı ve ide o lo jik bağ naz lı ğı, Özal'ın öy kün dü ğü li be ra liz - me ters tir. Özal'ın hem ne de ni bu dur ve hem de ger çek ten eğer bi - raz ro lü nü oy na ya cak sa bu yet miş yıl lık ge le nek le bi raz ça tış ma lı - dır. İş te or duy la ça tış ma sı, bü rok ra si ile ça tış ma sı, iç ve dış po li ti ka ile ça tış ma sı bu ne den le dir. Baş ka tür lü Türkiye'nin so run la rı na açık lık ge tir me si zor dur. Ge le nek sel öl çü ler için de kal sa di ğer le rin - den far kı ol maz. Di ğer le ri nin 1980 'lere ka dar yap mak is te di ği gi bi, bu da Türkiye'yi hiç bir ye re gö tür mez. Ulus la ra ra sı alan da ve Tür ki ye eko no mi sin de mey da na ge len de - ği şik lik le ri gö ren, or du nun eği li mi ni dik ka te ala rak 12 Ey lül dö ne - min de or du yu en iyi an la yan ve onun la iş bir li ği ne gi den ki şi ola rak Özal, ser ma ye yi çok iyi din li yor, Amerika'yı çok iyi din li yor ve ken di si nin çok sı nır lı olan ANAP gü cü nü kul la na rak ken di ola yı nı mey da na ge ti ri yor. Bu ne den le Özal, ger çek ten gü nü mü zün ko şul la - rı nı de ğer len di ren, Ame ri ka ile dost lu ğu di ye lim ve ya iş bir lik çi li ği di ye lim en iyi gö tü ren, or du yu da iyi an la yan, iyi din le yen ve en baş ta da ser ma ye yi iyi din le yen bir tip ola rak or ta ya çı kı yor. Di ğer - le ri, ya ni mu ha le fet al ter na tif ola ma dı ğı için, bu ko nu muy la bel li bir sü re da ha TC'nin ka de ri ni elin de bu lun du ra bi lir. - Ba şa rı şan sı var mı? - Tür ki ye ger çek ten de rin bir kriz için de dir. Bu kriz için de Özal, ba zı ça re ler üret me ye ça lı şı yor. Fa kat bu kriz o ka dar de rin dir ki, Özal yön tem le riy le ba şa rı ya ulaş mak zor dur. Çün kü, çok ek lek tik ve çok yü zey sel yön tem ler le yak la şım gös te ri yor. İş te en son Kürt me se - le si ne de böy le yak laş tı. Ya rım ya ma lak yak la şı yor, kök lü de ğil. Oy sa kriz de rin ve bi raz da dev ri mi da ya tı yor. Özal ise, bi raz kar şı-dev rim ve bi raz li be ra lizm gi bi son de re ce çe liş ki li yön tem ler le so nuç al mak is ti yor. Kı sa va de li ba zı ba şa rı lar sağ la ya bi lir, ama uzun va de de kök - lü çö züm ge tir me an la mın da bu gün kü ha liy le, bu bi çim de kal dık ça, bu zik zak lı ve ile ri-ge ri git me ko nu muy la ba şa rı yı ge tir me si müm kün de ğil dir. Ke sin lik le de ği şik lik ken di si ni da ya ta cak tır. - Bu ra da mu ha le fet ten bah set ti niz. Mu ha le fet ile gö rü şür mü - sü nüz? On lar dan bir ta ne si ile, mu ha le fet ta ra fın da bu lu nan... - Mu ha le fe tin bu ha liy le sa nı rım hal le de ce ği bir şey yok. Ken di - si ni da ha al ter na tif du ru mu na ge ti re me miş ki! Bu ha liy le ik ti da ra

57 gel me si de çok zor. Ufuk ta öy le gö zü kü yor ki, eğer Özal ken di si ni bi raz da ha iler le tir se (bu da bi raz mu ha le fe ti üzer, ama ger çek ten bu ha liy le De mi rel, İnö nü, Ece vit aşı lır), ken di ni ye ni ler, li be ral leş ti rir ve bi raz da ha olum lu laş tı rır sa, o za man biz de Türkiye'nin si ya si or - ta mı na da ha ye ni ve ta ze güç ler sü re riz. Bu güç ler le ye ni len miş Özal sü rük le yip gi de bi lir. Ta bii il le de böy le ya pa ca ğız de mi yo rum ve gü cü müz de bu na ye ter li dir de mi yo rum, fa kat Özal iler ler se ve ken di si ni o mu ha fa za kar, fa şist ke sim ler den bi raz arın dı rır sa ve biz de ger çek ten kit le pat la ma sı nı le gal ala na, ya sal ala na ka na li ze eder sek, o za man mu ha le fet alt ta ka lır ve bu ye ni çö züm TC'yi bi - raz de mok rat laş tı ra bi lir. Ko şu lu be lir ti yo rum yal nız, yan lış an la şıl - ma ma sı için. - Ya ni Özal'dan umut lu su nuz? -Ha yır ha yır. - Ya ni ya pa bi lir se..? -Ya pa bi lir se. Ya ni se li olu yor be nim ko nuş ma la rım. Ya pa bi lir - se, ede bi lir se, ola bi lir se, gü cü bil mem ne eder se. Ya ni bu an lam da hiç ha yır lı dü şün me ye lim mi? Ma dem o ka dar bü yük de ği şik lik ten bah se di yor, biz de böy le bir de ğin mey le kat kı da bu lun muş ola lım. - Le gal leş me de di niz. Şim di bir ana ya sa de ği şik li ği gün dem de. Eğer o ger çek le şir se, Kürt par ti le ri nin ku rul ma sı na da ola nak... - Sa nı yo rum bi raz da bu na ha zır lık tır. Dü şün sel ve si ya sal fa a li - yet öz gür lü ğü, yi ne Kürt çe ser best li ği, da ha ar dı sı ra ge liş ti ri le bi le - cek ödün ler Kürt par ti le ri nin de ku ru lu şu na gö tü re bi lir. Dü zen ken - di si ni bu na zo run lu his se di yor. - Si zin dı şı nız da Kürt par ti le ri ku ru lur sa tav rı nız ne olur? - Bun lar köy par ti le ri, ka va noz par ti le ri ola bi lir. Bu ha liy le De - mi rel ler, İnö nü ler bi le par ti yi gö tü re me dik le ri ne gö re, bi zim ki ler ka va noz da ne ya par? Özal ça lı şıp ça ba lı yor, zor be la ANAP'ı gö tü - re bi li yor. Biz kı ya met ka dar ça lı şı yo ruz, iş te bi raz hal kı aya ğa kal - dı rı yo ruz. Bi raz ger çek ça ba ile, de mok rat lık la, çö züm yol la rıy la, al ter na tif ler le par ti ler ku ru lur. Es ki tip yön tem ler le ve po li ti ka cı lar - la ne par ti ler ku ru la bi lir, ne de gö tü rü le bi lir. Şu nu da çok açık ça be - lir te yim: Türkiye'nin ge le ce ğin den bir yer kap mak is te yen ler, dü - şün ce de ve po li ti ka da ken di le ri ni ke sin lik le ye ni le mek zo run da dır - lar. Ken di al ter na tif le ri ni, ki şi lik le rin den tu ta lım par ti le ri ne dek ge - liş tir mek zo run da dır lar. Bu nu yap ma dı lar mı şans la rı yok tur. Özal bi raz bu nu zor la dı ğı için, ken di si nin ve ya eki bi nin bu gün kü ge liş - me le ri kont rol et me si, yü rüt me si söz ko nu su dur. Ta ma men bu ne - den le dir. Da ha da ra di kal yap sa, da ha çok ya şa ya bi lir. Bu ko nu da ki ka nı mı be lir ti yo rum, ama des tek le di ğim an la mı na gel mez bu. Ob - jek tif bir ve ri ola rak söy lü yo rum. Bu, ken di miz için de ge çer li dir. Türkiye'nin si ya si or ta mı na de mok ra tik bir tarz da mü da ha le ede bi li - riz. Bu ko nu da bü yük ça ba mız var dır. Ya sa lar açık ha le ge ti ri lir se, yi ne si lah lı mü ca de le mi zi sür dü rü rüz, ama ya sal plat for mu da doğ - ru te mel de de ğer len dir me ye ça lı şı rız. Bu da, Tür ki ye de mok ra si si ne ve ba rış çıl ge liş me si ne bir kat kı olur. Bu nun da yan lış an la şıl ma ma - sı bü yük önem ta şı yor. - Pe ki bi raz da Ortadoğu'ya ge lir sek, Ta la ba ni Türkiye'den Irak'a git ti ye ni den. Ora da bir Ulu sal Cep he-kur tu luş Cep he si ku rul ma sı dü şü nül dü ğü BBC'nin ha ber le rin de yer al dı. Öy le bir cep he ku ru lur sa siz de yer alır mı sı nız? - Bu cep he za ten var dı. Sa nı rım Irak Kür dis ta ni Cep he de ni yor bu na. Bu cep he var. Biz, bu cep he yi si ya si yön den et ki le mek is ti yo - ruz ve ba zı ta ze kuv vet le ri bu cep he nin içi ne yer leş tir mek is ti yo ruz. Sa nı rım ile ri de da ha iyi ge liş me gös te re cek tir. Irak Kür dis ta ni Cephe'yi fe o dal-bur ju va bir cep he ol mak tan çı ka rıp hal kın emek çi ke si mi nin de se si nin du yul du ğu bir cep he ha li ne ge tir mek, do la yı - sıy la Irak'ta ku ru la cak bir fe de ras yon da emek çi Kürt hal kı nın çı kar - la rı nın da yan sı tıl dı ğı bir çö zü me git mek için eli miz den ge le ni ya - pa ca ğız. As lın da bu ko nu da ça ba la rı yo ğun laş tı ra ca ğız. Emek çi se - çe ne ği ni Irak Kürt le ri için de güç len dir me ye ve gi de rek ik ti dar da ye ri ni al dır ma ya ça ba sar fe de ce ğiz. - Ku zey Irak'ta ne ka dar var sı nız? - Sa yı önem li de ğil dir. Si ya si... - Sa yı an la mın da söy le me dim. - Si ya si et ki miz var. Yol gös te ri yo ruz, dost la rı mız çok. Di ğer le ri - ne gö re bi zim dost la rı mız ge li şi yor ve biz bu nu ba ğım sız bir par ti ye gö tü re bi li riz. Bu da emek çi le rin par ti si ola cak tır ve da ha ile ri tu - tum lar la Kür dis ta ni Cephe'yi zor la ya cak tır

58 Batı'nın PKK'yi ka bul et mek ten baş ka ça re si yok - Bu gü ne ka dar Av ru pa ül ke le rin de de ge nel lik le te rö rist ör - güt ola rak ka bul edil di niz. Bu son ge liş me ler den son ra on lar da da bir yak la şım de ği şik li ği söz ko nu su mu dur? - Sa nı yo rum bel li bir yu mu şa ma var dır. - Bu nun so mut be lir ti le ri? - Ba sı na yan sı yor. Almanya'daki mah ke me ye yan sı yor. Özal- Bush gö rüş me sin den son ra sa nı rım bu du rum bi raz açık lık ka za na - cak tır. Fa kat es ki si gi bi PKK'yi te rö rist ilan et mek için özel ça ba la rı yok tu. Bel li bir dur gun luk, bir yu mu şa ma var. Bu id dia, ar tık bun - dan son ra es ki si gi bi tek rar lan ma ya cak tır. PKK da ha ser best fa a li - yet gös te re cek tir. Ay rı ca Kürt me se le si nin çö zü mü ne PKK'yi da hil et mek de güç lü bir ola sı lık tır. Es ki den ol du ğu gi bi Kürt me se le si ne evet, PKK'ye ha yır ye ri ne, PKK'nin de için de yer al dı ğı bir çö züm. Bi raz ılım lı laş ma ya zor lan sa da du rum böy le. PKK'yi ka bul et mek - ten baş ka ça re si yok tur Batı'nın, Kürt me se le si nin çö zü mün de. - Pe ki, siz o ılım lı laş ma ya ya na şı yor mu su nuz? - Ha yır. Ilım lı laş ma de ğil, biz po li tik dav ra na ca ğız. Bü tü nüy le red det me ye ce ğiz. Po li ti ka mı zı, Avrupa'nın da yak la şım la rı nı dik ka - te alan bir es nek lik için de tu ta ca ğız. Ilım lı laş ma de ğil de, es nek yak la şım dan bah set mek ge re ki yor. - Pe ki te dir gin mi si niz şu an, Ortadoğu'nun du ru mu ile il gi li? Çün kü çok kri tik bir aşa ma için de. Ki mi le rin ce Kurt lar sof ra sı de ni li yor. Bü tün dün ya nın göz le ri... - Ortadoğu'da o var. Kurt lar sof ra sın da bir şey ler kap ma sa va şı her za man şid det li dir. - Bu gün çok da ha yo ğun laş mış du rum da. - Biz de bi raz kurt laş tık. Ko lay ko lay ku zu gi bi yu tul ma ya ca ğız. Po li ti ka ya pa ca ğız Ortadoğu'da. Te dir gin lik her za man var dır, al tüst oluş lar her za man müm kün dür. Fa kat şim di den söy le ye bi li riz ki, bu kurt lar sof ra sın da ken di mi zi ku zu yap ma ya cak ka dar piş ki niz ve ül - ke miz de de, onu kap mak is te yen kurt la ra yem et tir me ye cek ve hat ta diş le ri ni par ça la ya cak ka dar ke mik leş mi şiz. Bu te mel de ya şa ya ca - ğı mı za ve hal kı mı zı yem et tir me ye ce ği mi ze ina nı yo rum. Bel ki şa - hıs lar gi der, bel ki biz gi de riz, ama par ti ve onun mü ca de le si güç ka - za na cak tır. Bu nok ta ya ula şıl mış tır. - Şa hıs lar gi der de di niz. Bu ra dan ak lı ma şu gel di: Si ze TC'nin yak la şım la rın da ge nel lik le hep Tek adam, ken di sin den baş ka sı nın yük sel me si ne izin ver me yen gi bi yo rum lar ya pıl dı... - En bü yük te men nim tek adam lık tan çık mak tır. Tek adam lık tan çık mak be nim en bü yük ar zu la rım dan bi ri si dir. Adam ye tiş me si nin çok zor ol du ğu nu ken di ül ke pra ti ği niz den bil me li si niz. Hâlâ tu tar lı bir baş kan bi le bu la ma dı nız. TC cum hur baş ka nı bi le şim di tar tış ma - lı dır, alı şa ma dık di ye slo gan laş tı rıl mış tır. Biz de, tek adam de me - ye lim de ön der lik ku ru mu bi raz te o rik-pra tik ge liş me fır sa tı bul du. Biz bu nu ku rum laş tır mak is ti yo ruz. Şu nu da he men be lir te yim, ön - der lik ko nu sun da Kürdistan'da bü yük de ği şik lik ler ya şa nı yor. Ya ni tek adam ol ma dan zi ya de, Kürdistan'da ya şa nan bü yük ön der lik ku - ru mu nu de ğer len dir mek ge re ki yor. Ge le nek sel ön der lik ler yı kı lı yor, aşı lı yor. Bu nun ye ri ne, ger çek ten çağ daş ve emek çi ler den ya na bir ön der lik kay ma sı var dır. Bu, son yıl la rın en bü yük ge liş me si dir. Ve PKK ile ge li şen ön der lik, Kür dis tan hal kı nın bin yıl lık dü ğü mü ne ce vap ve ren bir ön der lik tir. Ay rı ca, Ortadoğu'daki her tür lü yet mez, iş bir lik çi, des po tik ön der lik ler den çok fark lı, müt hiş ba ğım sız lık çı, öz gü ce gü ve nen, çö zü mü ken din de bu lan ve ger çek ten ya ba na elavuç aç ma yan bir ön der lik tir. Bu nu da pra ti ğin de ka nıt la yan bir ön - der lik tir. Tek adam me se le sin den öte ye, hal kın te mel so run la rı na ce vap ve re bi len, çö züm ola bi len, bu ko nu da dı şa bel bağ la ma yan bir ön - der lik sis te mi oluş tu ru yo ruz. De mok ra si ye so nu na ka dar açık olan, ön der lik ve de mok ra si iliş ki si ne açık lık ge ti ren, dik ta tör lük le ön - der lik, des pot luk la ön der lik iliş ki si ne açık lık ge ti ren, ön der li ğin ha - ya ti ro lü nü or ta ya koy du ğu ka dar onun ki şi sel dik ta tör lü ğe dö nüş - me me si için ken di için de bü yük mü ca de le ve ren ve önem li me sa fe - ler alan bir du rum da yız. Sos ya list ül ke ler de da hil ol mak üze re hiç - bir ha re ket, san mı yo rum bi zim ka dar ön der lik so ru nu nu çö züm le - me ye ta bii tut sun ve bel li bir ge liş me yi ya şa sın. PKK'de ger çek le

59 şen ön der lik bü yük bir olay dır. Bu, be nim ki şi ola rak ko nu mu mun da çok üs te sin de ger çek le şen ob jek tif bir olay dır. - Pe ki o hal de şu nu söy le ye bi lir mi yiz: PKK, Apo'suz da ayak ta ka la bi le cek du rum da dır. - O nok ta ya ge ti ril miş tir. Ya ni be nim ölü müm, di rim den da ha faz la iş ya pa bi lir. O nok ta ya ge lin miş tir. Te sis et ti ği miz ön der lik, yüz yıl la rı et ki si al tı na ala bi le cek bir ön der lik tir. Bi raz da ölüm süz bir ön der lik tir. Onun için, APO'nun gi dip git me me si, hat ta bir ta ra fa itil me si de çok sağ lam bir ön der lik yü rü yü şü nü en gel le mez. Bir ku - rum ola rak, ob jek tif bir ol gu ola rak ön der lik otur muş tur. Mil yon lar yek vü cut tur, en fe da kar sa vaş çı lar yek vü cut tur. Yüz ler ce çı kar; bu ulu sal kuv vet le ri tem sil et mek için, bir li ği tem sil et mek için yüz ler - ce si çı kar. Aşıl mış tır, PKK'de bir ki şi nin ko nu mu na ve ya be nim ko - nu mu ma bağ lı ayak ta ka lıp kal ma ma aşıl mış tır. Bu nun ted bir le ri çok tan alın dı. Ay rıca ge liş me ler, ar tık bun dan son ra ben ol ma dan da ra hat lık la iler le me nin ola ca ğı nı gös te ri yor. Ye ter ki bir ki şi dü rüst ol sun, bi raz iz le me si ni bi len bi ri si ol sun, ben den da ha iyi gö tü re bi - lir. Ya ni ide o lo jik ve si ya si çö züm le me ola rak pra tik kit le gü cü ve sa va şım gü cü ola rak mal ze me çok. Bi ri sağ du yu ile yak laş tı mı, biz den da ha faz la di ri bi çim de, yıp ran ma mış ve yo rul ma mış ola rak bu işi yü rü te bi lir. Bu na ula şıl mış tır di yo rum. - Bun lar si zin ba şa rı la rı nı zın sır rı mı? Ya ni ba şa rı nı zın sır rı nı oluş tu ran şey ler mi? - Bun lar uğ ru na bü yük sa va şım ve ril di. El bet te ba şa rı mız bu nun - la müm kün dür, bun lar la müm kün dür. Yurt se ver bir kit le nin ya ra tıl - ma sı, di ri bir Kürt hal kı nın ya ra tıl ma sı as lın da bir sa vaş des ta nı dır. Ön der li ğin ro lü, ge li şi mi, çö zü mü bir des tan ni te li ğin de dir. Bir ge - ril la nın ya ra tıl ma sı, bir ser hil da nın ya ra tıl ma sı baş lı ba şı na ta rih tir. El bet te ki, ön der lik bu fak tör ler le be lir le ni yor. Bun lar bir ve ri dir ar - tık. Ya ni ben ol sam da, ol ma sam da ve ri dir ler. Her han gi bi ri si bu ve ri le re sa da kat le bağ la nır sa ön der lik ola yı nı iş le tir. Ar tık ta ri hi açı - dan bu ön der lik sağ lan mış tır. - Kürt hal kı nın bir di ri li şin den, uya nı şın dan bah set ti niz. Pe ki, PKK bir bi çim de çö ker til se bi le o dö nü şüm de vam eder mi? - Ta bii de vam eder. Bir gün ge le cek PKK'nin var lı ğı sö ne cek tir. Fa kat ye ri ne dip di ri, öz gür, ba ğım sız bir halk bı rak mış tır. Da ha şim di den bi le ba ğım sız lı ğa ve öz gür lü ğe tut kun bir halk ya ra tıl mış - tır. PKK'nin tek bir fer di kal ma sa da, bi raz ba ğım sız ve öz gür leş miş bu halk, ra hat lık la da ha ile ri dü zey de si ya si olu şum la ra, par ti le re gi - de bi lir. Ya ni PKK'nin bu ko nu da et ki le ri ar tık ke sin dir. Ön der lik açı sın dan böy le ol du ğu gi bi, PKK açı sın dan da böy le dir. Ar tık Kürdistan'ı bir mer ha le ye ge tir miş tir, Kürt le ri ba ğım sız lık ve öz gür - lük bi lin cin de bir ye re ge tir miş tir. Hiç bir kuv vet onu ge ri ye dön dü - re mez. PKK ol ma sa bi le ge ri ye dön dü rü le mez. Bu na ina nı yo rum. Ge liş me ler ke sin lik le bu na im kan ve ri yor. Ba sı na bir eleş ti ri miz ola cak - Bu nok ta da ba sı na bir eleş ti ri miz ola cak tır. Özel lik le son gün - ler de yo ğun gö rüş me ler ol du ve hat ta ba zı la rı hız la ya yın lan dı. İçe - ri ği ni faz la bil me mek le bir lik te ve bir de ge çen yıl lar da ki tec rü be ye da ya na rak, Türk ba sı nı na na sıl yak laş ma lı yım ko nu sun da epey te red düt ge çir dim. Ha ta lı iş mi ya pı yo rum, doğ ru iş mi ya pı yo rum bi çi min de te red düt lüy düm. Ama bu na rağ men ve özel lik le Tür ki ye hal kı nın ay dın lan ma ih ti ya cı nı göz önü ne ge ti re rek, tek ta raf lı ko - şul lan ma du ru mu nu göz önü ne ge ti re rek, bir ra por sun ma bi çi min - de bir yak la şı mı mın ol ma sı na ve bu nun ya rar lı ola ca ğı na inan dım ve bu te mel de biz, ga ze te ci le ri ka bul et tik. Ma a le sef hal ka ulaş tı rıl - ma sı nı is te di ği miz me saj la rı çok çar pıt tı lar. Hat ta ta nın maz ha le ge - tir di ler. Ek silt ti ler ve tek ta raf lı ver di ler. Bir kıs mı nı ver di ler, ta - mam la yı cı kıs mı nı ver me di ler. Bu ko nu da ger çek ten iliş ki le ri an - lam sız kı la bi le cek, hat ta cid di ye al ma ya cak du rum la rın or ta ya çık - ma sı na yol aç tı lar. Tek rar bu ye ni ge liş ham le siy le bir lik te bu nun dü zel til me si ni bek li yo ruz. Sa nı rım ya sa lar da es ki si ka dar ka tı de ğil, ya ni bu san - sür-sür gün ya sa sı gi bi de ğil, bi raz da ha doğ ru la rı ya za bi lir ba sın. San mı yo rum bu ko nu da ken di si, bi ze ge ne ral ler em ret ti, po lis em - ret ti de öy le yaz mak mec bu ri ye tin de kal dık de sin. Zor la sa lar ger - çe ği ya za bi lir ler. Tek ta raf lı de ğil, ta raf la rın gö rüş le ri ni doğ ru yan - sı ta rak ka mu o yu nun ob jek tif olu şu mu na kat kı da bu lu na bi lir ler. Ba

60 sın dan bu nu bek le mek ge re ki yor. Yal nız bu nu söy ler ken, Türk ba sı nı nın çok cid di bir kriz için de ol - du ğu nu da be lirt me li yim. Kri zin oluş ma sın da ken di le ri bi rin ci de re - ce den so rum lu dur lar. Hat ta sa nı rım Özal bi le bu ko nu da ba sı nı uyar - ma ih ti ya cı nı duy du. Ba sın ger çek ten çok kö tü bir po li tik dal ga lan - ma için de dir. Şid det le po li ti ka yap mak is ti yor. Bi raz da ba sı nın öz - gül ko nu mu nu bir ta ra fa bı ra ka rak, ya kar şı sın da ucuz ta vır alı yor, ya da ya nın da. Ba sın böy le ol ma ma lıy dı. Yi ne top lu mun de ğer le ri ne yak la şı mı san sas yo nel bir bi çim de olu yor. Top lu mun de ğer le ri ne as - ga ri öl çü de say gı lı ve dik kat li olun ma lıy dı. De diğim gi bi, çok faz la aşı rı po li tik ba sın dır. Fa kat çok yü zey sel bir ba sın olu yor. Bir de di - ğer ko nu la ra yak la şı mı dog ma tik tir. Ör ne ğin ba zı la rı ge le nek sel dev - let çi po li ti ka yı terk et miş de ğil ler. Ya ni bir ki li se bağ naz lı ğı ka dar dev le te bağ naz ca yak la şım la rı söz ko nu su dur. As lın da li be ral ol mu - yor lar. Bı ra ka lım şöy le de mok rat, şöy le sol cu fi lan ol ma yı, doğ ru dü rüst bir li be ra liz mi bi le ken di bün ye le rin de uy gu la ya mı yor lar. Özel lik le pat ron me se le si yü zün den. Pat ron, is te diği gi bi ga ze te ye yön ve re bi li yor. Ya ni bu ba sın ala nın da bir ne vi dik ta tör lük an la mı na ge lir. Dik ta tör lük eği li mi ba sın da güç lü dür. Sırf ken di si ne yer aç mak ve ken di sin den bah set tir mek için ga ze te ler ku ru lu yor. Ken di iç dün - ya sı nı yü rüt mek için, iç dün ya sı nın pro pa gan da sı nı yap mak için ga - ze te ler ku ru lu yor. Bü tün bun lar as lın da ba sı nı teh dit edi yor. Ay rı ca dev let, sık sık bas kı la ra baş vu ru yor, ta bu ko nu la ra ba sı nın yak laş ma - ma sı için teh dit ya pı yor. Yi ne çok iyi bil di ği miz di ğer so run lar da var dır. Ba sın ya sa sın da ne ler ol du ğu bel li dir. Ba sın eğer bu ko nu mun dan uzak laş maz sa, olum suz luk la rı nı ken di ken di ne aş maz sa, ger çek ten bu kriz cid di bir da ral ma yı ge ti re cek tir. Ba zı la rı tas fi ye olur, ba zı la rı ti raj dan ol duk ça kay be der ler. Ben ba sı - nın du ru mu nu pek par lak gör mü yo rum. As lın da yü rek li çı kış lar var. Çok faz la tu tu cu luk var dır da de me ye ce ğiz, ama bu çok dal ga lı olu - yor, çok yü zey sel ve çok sis tem siz olu yor. Da ha ağır lık lı, otu rak lı, ol gun bir tu tum, si ya set ha li ne ge ti ri le mi yor. İyi ni yet li bir ta kım çı - kış lar olu yor, ar dın dan bir ba kı yor sun ki, ar tık ze min bu la ma dı ğı için, im kan bu la ma dı ğı için he men sö nü yor. Ve hep böy le bir ya nıp bir sön me! Tür ki ye ba sı nı nın ka de ri bu ol ma ma lıy dı ben ce. Bi zim du ru mu mu za yak la şım da as lın da ba sın da ki bu kriz den ile ri ge li yor. Kriz bi raz aşıl mak is te ni yor sa, bi ze mü ra ca at edi li yor as lın - da. Bu na çok emi nim, ya ni ti raj me se le si ne bağ lan tı lı ola rak bi ze yak la şıl dı ğı na emi nim. Fa kat bu ra da önem li ola nın, ti raj de ğil de doğru la rın ol ma sı dır. Yi ne ti raj art sın, ama doğ ru la ra bağ lı kal mak da, ba sın ah lak ya sa sı na uy ma yı bil mek de çok önem li dir. Do la yı sıy - la iliş ki le ri mi zin ba sın la bi raz da ha ge liş me si, ge nel de ki bu kri zin doğ ru bir bi çim de aşıl ma sı na bağ lı dır. Biz yi ne, çok sı nır lı da ol sa Türkiye'deki ba sın öz gür lü ğü nün de ğe ri nin iyi bi lin me si ge rek ti ği ka - nı sın da yız. Yi ne bir çok ül ke ye na za ran Tür ki ye ba sı nı nın az çok bel li bir li be ra liz mi ya şa dı ğı nı be lirt me li yiz. Bü tün bu eleş ti ri le re rağ men, ba sın da cid di ye alın ma sı ge re ken ses ler, tu tum lar ve ol duk ça da yo - ğun bir mü ca de le var. Bu yön lü de say gı duy mak ge re ki yor. - Su ri ye he ye ti ile gö rüş me tek li fi niz den son ra, Baş ba kan Yıl dı - rım Akbulut'un ol duk ça sert bir red ce va bı, ce za lan dı rı la cak tır ol du. Fa kat bu na kar şı lık, TC rad yo la rın da ilk de fa is mi niz açık ola rak söy len di. Bu ra da da bir çe liş ki var gi bi. Bun la rı na sıl yo - rum lu yor su nuz?. - Bi zim ba sın da ya yın la nan de meç le re iliş kin so ru lan so ru ya Baş ba kan Yıl dı rım Akbulut'un ver di ği ce vap, öy le sa nı yo rum ki, cum hur baş kan lı ğı ile baş ba kan lık ara sın da bir nü ans far kı ol du ğu nu gös te ri yor. Cum hur baş kan lı ğı nın bir di ya log ara ma sıy la, ge nel de Kürt li der le riy le iliş ki si ve do lay lı da ol sa bi ze ilet mek is te di ği me - saj lar la bu de meç ger çek ten çe li şi yor. Şim di ba şın dan be ri söy le di - ği miz bir hu sus var: Dev le tin han gi ka de me si ne ina na ca ğız ve bu ko nu da cid di olup ol ma dı ğı na na sıl ina na ca ğız? Ak bu lut mut la ka ve mut la ka ce za lan dı rı la cak tır di ye ke sin ko nu şu yor, ama hü kü me - tin için den ol sun, par la men to da ki du rum ol sun, cum hur baş ka nı ol - sun son de re ce çe liş ki li bir du rum ar ze di yor lar. İş te bu ne den le biz de di yo ruz ki, bu du rum, ger çek ten TC'nin res mi dü zey de bir kar - ma şa yı ya şa dı ğı, gö rüş me yön te min de çe liş ki le rin ol du ğu, ken di le - ri nin ha zır ol ma dı ğı bi çi min de ki de ğer len dir me le ri mi zin doğ ru ol - du ğu nu bir kez da ha ka nıt lı yor. Kal dı ki Ak bu lut, dört yıl lık içiş le ri ba kan lı ğı dö ne min de Kürdistan'da özel sa va şı yü rüt müş bi ri si dir. Yi ne baş ba kan lı ğı nın,

61 bu pra ti ği ile ya kın dan bağ lan tı sı ol du ğu nu bi li yo ruz. Ve bi zim de on dan bir af bek le me du ru mu muz yok. Bi la kis, ki min ki mi af fet me - si ge rek ti ği ni ya kın da da ha iyi gö re ce ğiz. Suç lu kim dir, in san hak la - rı na ve halk la rın ulu sal-de mok ra tik hak la rı na kar şı aman sız bir özel sa vaş la suç iş le yen kim dir? Bu ko nu da ya kın ta ri hi geç miş bir çok ger çe ği ya şa mış tır. Önü müz de ki gün ler de ki min hak lı ol du ğu nu gös te re cek tir. Onun ki ni an lam sız ve da ha çok özel sa vaş ka lın tı sı bir yak la şım ola rak de ğer len di ri yo rum. Fa kat Özal eğer ger çek ten tu tar lı ise, ger çek ten sö zü nün eri ise, bu tip çe liş ki li yön tem ler kar - şı sın da ken di ni net leş tir me si ge re kir. Kürt le ri al dat mak is te mi yor sa, ni ye ti bu de ğil se, dü rüst se böy le yap ma lı dır. Bir çok ko nu da iş te tek adam Özal de ni li yor. O hal de bu ko nu da da tek adam lı ğı nı gös te re bil me li dir. Gös ter me dik çe de, bi zim onu tu tar lı ola rak de ğer - len dir me miz müm kün de ğil dir. Bu ve si le ile yi ne be lir te yim, ge le nek sel ola rak Kürt le re da ya tı lan bir al dat ma po li ti ka sı var dır. Bun dan çe kin di ği mi zi sık sık be lirt miş - tim. Özel lik le cum hu ri ye tin ku ru luş yıl la rın da Kürt le rin mec lis te tem si li var. Kürt le rin hak la rın dan bah se di li yor. Zor gün ler de bu böy - le. Fa kat cum hu ri yet düz lü ğe çı kın ca aman sız bir te rör uy gu lan dı ğı nı iyi bi li yo rum. Bir kez da ha böy le bir tu za ğın Kürt le re da ya tıl mak is - te ne ce ği ko nu sun da ger çek ten kuş ku la rım var dır. Onun için, res mi dü zey de tu tar lı lık ve inan dı rı cı lık ge rek li dir. Ger çek ten çok sı nır lı bir si lah lı gü cü müz var dır. Türk or du su nun tek nik do na nım ve sa yı iti ba - riy le bin ler ce kat üs tün lü ğü açık tır. Ya ni hak ara yı şı için de olan bi ziz. Ulu sal kim lik ten tu ta lım dil ser best li ği, kül tü rel hak la rı ve her tür lü ken di öz yö ne ti me ka dar hep si bi zim ta le bi miz dir. Bun lar hal kın ta - lep le ri dir. Bu ko nu da eğer ka mu o yu ger çek ten sı ra dan bir bi lin ce sa - hip se, ki min hak lı olup ol ma dı ğı nı iyi gö re cek tir. Bi zim bu ko nu da mü te va zi ta lep ler le, faz la kan dök me den, şid de te ve acı ya yer ver me - den gö rüş me ta le bi miz sa nı rım tu tar lı dır. Fa kat res mi çev re le rin ki tu - tar sız dır, sa mi mi yet ten uzak tır. Eğer id dia et tik le ri gi bi Kürt me se le - si ne hi ma ye ci (ki, bu da bü yük bir id di a dır) ve çağ daş yön tem ler le çö züm ara ma da tu tar lıy sa lar, ken di le ri ni ka nıt la ma la rı ge re kir. - Özal san ki ha ki ka ten is ti yor muş gi bi bir inan cı nız ol du mu? - Ha yır, bu nu böy le de mek is te mi yo rum. Be nim ki şi sel ka na a tim de bu ko nu da önem li de ğil dir. Ba na so rar sa nız, ben Özal'ı pra ti ğiy le, da ha çok yü rü tü len özel sa va şın ve ge nel lik le 12 Ey lül re ji mi nin eko - no mik-dip lo ma tik iliş ki le ri nin tem sil ci si ola rak de ğer len di ri yo rum. Kür dis tan söz ko nu su ol du ğun da, yü rü tü len özel sa va şın eko no mik cep he si ni yü rü ten eki bin si vil ba şı ola rak de ğer len di ri yo rum. Bu ka - na a tim güç lü dür. Fa kat ıs rar la Özal'ın ge liş ti ği, ra di kal leş ti ği, çağ daş - laş tı ğı, hat ta par ti için de tu tu cu ve ya mu ha fa za kar la rı dış ta la mak is te - di ği, son Sem ra Özal ola yı ile bu yö ne li min açık ol du ğu bi çi min de de ğer len dir me ler ya pı lı yor. Kürt me se le sin de de li be ra liz me açık ol - du ğu na, Kürt le rin var lı ğı nın ka bu lü ve dil ser best li ğin den baş la yıp fe - de ras yo na ka dar gi di le bi le ce ği ne da ir yay gın söy len ti ler var. Şim di biz bun la rı de ğer len dir mek zo run da yız. Bun la rın de ğer len di ril me si, Özal'a prim ve ril me si an la mı na gel me me li di ye dü şü nü yo rum. Ya ni çok tu tar sız da ol sa, faz la inan dı rı cı ol ma sa da, ma dem bir adım atı - yor, bi zim ki bu nu ba şın dan tı ka mak ol ma ma lı dır. Ya ni onun ger çe ği - ni böy le de ğer len dir me mi ze rağ men, bu adı mı he men tı ka mak ve çok sek ter bir yak la şım la ta vır al mak ka mu o yu nun da bek len ti si de ğil dir. - Fay da lı da de ğil dir. - Ta bii, fay da lı da de ğil dir. Da ha da çık ma za sü rer ta raf la rı. Yi ne şid det li ve acı lı gün le ri da ha da ar tı rır, yo ğun laş tı rır. Bu ko nu da bi zim gö re vi miz çö züm le yi ci ol mak tır, tı ka yı cı ol mak de ğil. Ben, faz la inan dı rı cı ol ma mak la bir lik te, yi ne de atı lan bu adı mı, ya ni Özal'ın yak la şım la rı nı, en azın dan ge niş bir tar tış ma ya yol aç ma sı ve ya zarçi zer çev re le ri nin ve hat ta po li ti ka cı la rın ser best çe dü şün ce le ri ni ifa - de et me le ri ba kı mın dan olum lu ola rak de ğer len di ri yo rum. Ya ni di yo - rum ki, yi ne özel sa vaş yü rü tü le cek tir; fa kat bu na rağ men, si ya si plat - form da me se le nin tar tı şıl ma sı na yol aç ma sı açı sın dan Özal'ın bu adı - mı nı olum lu de ğer len dir mek, Özal'a prim ver mek de ğil dir. Bu nun özel sa vaş la bağ lan tı sı nı in kar et mek an la mı na gel mi yor. Mu ha le fet tı kan ma yı ve çö züm süz lüğü ya şı yor - Mu ha le fe ti na sıl de ğer len di ri yor su nuz? - Ger çek ten mu ha le fet, baş ta De mi rel, İnö nü ve Ece vit, bir tak tik

62 ye nil gi yi da ha ya şa dı. Ge çen yıl ki 2 Ni san zir ve sin de Özal kı yak bir tak tik çek ti bun la ra. San sür-sür gün ya sa sı na bun la rı alet et mek - le, ken di ba şa şa ğı gi di şi ni dur dur du ğu gi bi, bun la rın ba şa şa ğı ya gi - di şin de ve özel lik le SHP'nin bü yük dar be al ma sın da çok önem li bir tak tik adım at tı. Yak la şık bir yıl gi bi bir sü re geç tik ten son ra bu se - fer ter si bir adım la ol duk ça tak tik bir adım da ha at tı ğı nı be lirt me li - yim. As lın da bi ze kar şı özel sa va şın ge liş ti ril me sin den zi ya de, ben - ce mu ha le fe ti sı kış tır mak ve ken di si ne yö ne lik bas kı yı ha fif le tip ile ri ye atıl mak için bu tak tik de ne me le ri ya pı yor. San sür-sür gün ya - sa sın da da on la ra bu nu da yat tı ve ba şar dı. Şim di de li be ral leş me te - me lin de mu ha le fe te böy le bir tak tik da yat tı ve yi ne ba şar dı. Şim di, li be ral leş me ko nu sun da De mi rel çok kö tü, Ece vit çok kö - tü. Demirel'in Çan ka ya gaf let için de dir de me si, as lın da ken di si ne mu az zam pu an kay bet tir di. Ar tık o Kürdistan'da adım ata maz, faz la bir so nuç ala maz. İnönü'nün ge çen yıl Kürt mil let ve kil le ri ne ta kın - dı ğı tu tum do la yı sıy la za ten tec ri ti de vam edi yor. Ecevit'in son kong re de al dı ğı bir ta vır var. Be nim yü re ğim na sıl iki ye bö lün - mez se, Türk ve Kürt de öy le bö lü ne mez di yor. Kürt, fi lan kes, hep - si de Türk için de eri miş tir ve tek bir ulus ol muş lar dır bi çi min de bir ulus te o ri si ge liş ti ri yor. Bu fa şist bir te o ri dir. Ma a le sef şu nu da be - lir te lim ki, MÇP li de ri Tür keş de Kürt ger çe ği ko nu sun da çok sı nır lı da ol sa bir ka bul gö rü le bi lir, ama Ecevit'in ka fa sın da fa şizm den baş ka bir şey gö rül mez. Bu la net li adam Kürdistan'a bir da ha ayak bas ma ya cak tır. Bu nu da bu ve si ley le be lir te lim. Ger çek ten Kür dün var lı ğı nı bu ka dar in kar eden adam, po li ti ka cı lar içe ri sin de bun dan da ha ge ri ci si, da ha sağ cı sı yok tur. Sa nı rım bü yük dar be ala cak tır o ve za ten al mış tır da. Onun esas ya ra sı Kürt me se le sin den dir. Sa nı - rım po li ti ka da es ki şey le ri ne bir da ha ka vu şa ma ya cak ve o sah te sol cu lu ğu bir da ha yut tu ra ma ya cak tır. As lın da Özal sı kış mış tı ve mu ha le fet ger çek ten çö züm üre te bil - me liy di. Ya ni Özal'a alı şa ma dık, cum hur baş kan lı ğı meş ru de ğil - dir di yor, ama pra ti ğine bak tı ğı mız da, tak tik le ri ne bak tı ğı mız da sı - nıf ta ka lı yor. Mu ha le fet da ha ile ri çö züm le re açık ola bi lir di ve bu bek le ne bi lir di. De di ğim gi bi, ma a le sef Özal 12 Ey lül re ji mi nin ka - lın tı sı da ol sa, onu da tem sil et se, Özal'ın ye ni yak la şım la rı mu ha le - fe ti aşı yor. Bu nu söy le mek is te mez dim ve ya mu ha le fe tin bu ka dar ge ri ve tu tu cu kal ma sı nı bek le mi yor dum, ama bu bir ger çek tir. Ve bu gi diş le Özal bas tı rır. Eğer mu ha le fet ken di ne gel mez se, en azın - dan bu tak tik le re böy le si ne alet olur sa, Özal'ı al ter na tif siz bı ra kır sa, bu, mu ha le fe tin da ha tu tu cu ve da ha ge ri den sey ret ti ği ni, Özal'ın kuy ruk çu su ol mak tan öte ye gi de me di ği ni, Özal'ın da yat tı ğı gün dem hak kın da yer li yer siz ko nuş mak tan ve boş bir ge ve ze ler ku lü bü ol - mak tan öte ye gi de me di ği ni or ta ya çı ka rır. Bu yön lü ge liş me ler şim - di bi raz da ha ken di ni açı ğa vu ru yor. Mu ha le fet için de kı sa ca be lir - te cek le rim bun lar olu yor. Şu nu da söy le ye bi li rim: Da ha ön ce le ri sa nı rım Tercüman'dan Naz lı Ilı cak ve Ok tay Ek şi, Çankaya'da Apo'nun da hil ol du ğu bir af lis te - si nden bah se di yor lar dı. Do lay lı da ol sa ba sı na böy le çıt lat ma lar var - dı. Bu nu ben or ta ya çı kar ma dım ve be nim öy le af fa fa lan da ih ti ya cım yok. De di ğim gi bi, be nim an la yı şı ma gö re, ken di ni af fet tir me si ge re - ken ben de ğil, be nim kar şı sın da mü ca de le et ti ğim dev le tin tem sil ci le - ri dir. Do la yı sıy la bu çe liş ki le rin iza hı önem li. Ya ni Akbulut'a so ru lan so ru la rı Özal'a sor mak ge re kir. Oyun oy na mak is te mi yor sa, o za man bu ko nu da ki çe liş ki ler ne dir? Eğer bu nun la ucuz po li ti ka ya pıl mak is - te ni yor sa, o za man da ka mu o yu nu al dat ma mak ge re kir. Öy le bir ta kım sin yal ler gön de rip ayar la mak tu tar lı de ğil dir ve so nuç ta ken di si kay be - der. Bu nu önem le ha tır la tı yo rum. Po li ti ka da tu tar lı lık çok önem li dir. He le dev le tin en üst dü ze yin de yer alan bi ri si nin söy le di ği her sö ze, at tı ğı her adı ma dik kat et me si ge re kir ki, kar şı sın da ki ler de ona gö re ta vır be lir le sin ler. Ama tak tik tir de ni li yor sa, o za man iş ler tam bir tak tik sa va şı ma dö nü şür ve bun da da sa nı rım tu tar lı lık ara na maz. Gö - nül is ter di ki yak la şım lar sa mi mi ol sun ve biz de kar şı mız da ne yin tu - tar lı ol du ğu nu, han gi sö zün ge çer li ol du ğu nu bi le lim ve ona gö re bu ko nu da üze ri mi ze dü şe ni ge liş ti re lim. Bu ko nu da ger çek ten mu ha le fe tin tı kan mış ol ma sı nı ya dır gı yo - rum. Kürt me se le si bu gün Ortadoğu'nun en cid di me se le si dir. Kürdistan'da her gün ye ni ge liş me ler kay de di li yor. Özel lik le Ku zey Kürdistan'daki ge liş me ler bu gün en hız lı bir ge liş me dö ne mi ne gir - miş tir. Bu son New roz kut la ma la rı, Cum hu ri yet ga ze te si nin de yi - şiy le tam bir pat la ma ya dö nüş müş ve hâlâ da de vam edi yor. Be lirt

63 ti ğim gi bi, Ecevit'in bu nu in kar et me si, ol sa ol sa hâlâ dev let için de çok ge ri ci ba zı odak la rın, dar be ci ba zı çev re le rin göz de si ol mak gi - bi bir tu tu mu ifa de edi yor. Bu tu tu mun de mok ra tik ka mu o yun da as - la ta raf tar top la ma ya ca ğı açık tır. Ken di si ade ta şu nu ka nıt la mak is - ti yor: Ben si zin in kar po li ti ka nı za en iyi ce va bı ve ren si ya si yim, ara re jim le rin iyi ada mı yım, geç miş te o Fey zi oğ lu ve Fe rit Me len gi bi - le ri var dı, tam on lar gi bi bi ri si yim! Ya ni ola sı bir dar be de ye ni baş - ba kan lık ara yı şı için de dir ve de mok ra si ile ala ka sı nı kes miş tir. Sol - cu lu ğu nun da sah te ol du ğu iyi ce ke sin leş miş tir. De mi rel ve İnö nü, ben ce ar tık bu ha liy le po li ti ka ya pa maz lar. Mu ha le fet için de Özal'a ra kip ola bi le cek ye ni ara yış la ra ih ti yaç var dır. Hem De mi rel ve hem de İnö nü, bu yak la şım la rıy la ken di par ti le ri ne çok pu an kay bet tir di - ler. Ka mu o yu nun bek len ti le ri ne de ger çek ten ce vap ve re me di ler. Bu be lirt tik le ri miz den, Özal'ı mu ha tap al dı ğı mız ve Özal'ı çok ile ri ko num da de ğer len dir di ği miz so nu cu çı ka rıl ma ma lı dır. Fa kat mu ha le fe tin al ter na tif ola ma ma sı, Türkiye'nin so run la rı na ve iç-dış po li ti ka la rı na bu ka dar dar ve kı sır yak laş ma la rı, sa de ce Özal'ın ki - şi li ği ni spe kü las yon ko nu su yap ma la rı, bü tün bun lar mu ha le fe tin Özal'dan da ha tu tar sız ol du ğu nu gös te rir. As lın da bu ko nu da mu ha - le fe tin bir aşa ma yap ma sı ge re ki yor. İle ri çö züm ler için ve hat ta Özal'ı da sı kış tır mak için bu ge rek li. As lın da bu nu gör mek is ti yo - ruz, ama ma a le sef mu ha le fe tin Özal'dan da da ha ge ri bir ko nu mu ya şa dı ğı nı da iti raf et mek ge re ki yor. Do la yı sıy la si ya sal çö züm yön te mi ko nu sun da mu ha le fet le gö rüş me ko nu sun da ne di yor su - nuz? so ru su na bi zim ve re bi le ce ği miz kar şı lık, mu ha le fet ken di ken di si ne bu nu kı sıt la mış olu yor. Mu ha le fet bir tı kan ma yı ya şı yor, çö züm süz dür. Tak tik de ol sa Özal çö zü mü ka dar bir çö züm içi ne bi - le gir me miş tir ki, bir gö rüş me ger çek le şe bil sin. 25 mart 1991 ken di Sİ İÇİn İyİ ve gü zel ola na kürt HaL ki ka rar ver Sİn (*) (*): Sa bah ga ze te sin den gü ne ri Cı va oğ lu ve ra ma zan Öztürk'ün, PKK Ge nel Baş ka nı ab dul lah Öca lan yol daş la, 10 Ni - san 1991 ta ri hin de yap tık la rı bu rö por ta jın bir kıs mı, çe şit li baş lık - lar al tın da Sa bah ga ze te sin de ya yın lan dı. Rö por ta jın bant çö züm le - me le ri ni re dak si yon dan ge çir dik ve ya yın lı yo ruz. Weşanên Serxwebûn

64 Çok ucuz ka za nan çok ucuz kay be der gü ne ri Cı va oğ lu: Son ge liş me ler de ği şik bir tab lo çiz di. Şu an - da bir gü ven lik ku şa ğı ndan ve Türkiye'nin bir le şi min den söz edi li yor. Bir leş miş Mil let ler Gü ven lik Konseyi'nin dev re ye gir me - sini is te ni yor. Böy le ol sa da ol ma sa da de ği şik bir yö ne li min or ta - ya çık tı ğı bir ger çek tir. Siz son ge liş me le ri na sıl de ğer len di ri yor - su nuz? Si zin açı nız dan, ge rek ge nel de ve ge rek se özel de na sıl de - ğer len di ri li yor? ab dul lah Öca lan: Bu gü ven lik ku şa ğı ka mu o yu na Özal'ın öne ri si di ye su nul du. Be ni son gün ler de hâlâ en çok dü şün dü ren bir ko nu dur. Fa kat bu ra da bir man tık la kar şı kar şı ya yız. İz le di ğim ka - da rıy la Özal'ın şöy le bir yön te mi var: Bir söz or ta ya atar ve çok ki - şi yi uğ raş tı rır. Bir tak tik ola yı dır bu. Şim di böy le bir öne ri yi or ta ya at tı. De mi rel ise yi ne baş la dı, so nu fe la ket de me ye. Ha ni Kürt me se le si ni de or ta ya atın ca, Çan ka ya iha net için de de miş ti. Ben - ce, De mi rel as lın da çok bü yük pu an kay be di yor. Şim di bu öne ri için de ba zı la rı olum lu di yor, ba zı la rı olum suz di yor. Ben yi ne bi raz dü şü nü yo rum. Aca ba ikin ci bir İs ra il ge liş tir me mi dir de ni - li yor. Ko nuş mam da ben, ha yır, o ol maz di ye be lirt tim. Gü ney Afrika'da o bir Ba tus ta mı dır... - Evet, Batusta'dır. - Bir uşak mı dır, de dim. Bel ki bu tür kar şı laş tır ma lar faz la iyi de - ğil. Ama ye ni bir Fi lis tin me se le si mi dir bu? Kürt Filistin'i me se le si mi dir? Bun lar dü şü nül me li di yo rum. Fa kat ar dın dan bu öne ri ge ri alın dı de ni li yor, fa lan fi lan. O za man bu bir söz oyu nu muy du di ye dü şü nü yo rum. - Ge ri ye alan kim? - Me se la İn gil te re es ki si gi bi ıs rar la des tek le mi yor öne ri yi ve ya ABD da ha faz la dü şün mek is ti yor. Ama or ta da ol gu lar var, biz ona ba ka ca ğız. Kürt le rin re jim den ko pu şu var, Mart ba şın dan iti ba ren ger çek ten bek - len me dik bir ih ti lal gi ri şi mi ve ar dın dan yi ne bek len me dik bir bi çim de dağ la ra ka çış ola yı var. Ba na gö re bu, son yıl la rın en dik ka te de ğer ge - liş me le rin den bi ri dir. Sa de ce Irak için de ğil ve hat ta Türkiye'yi et ki le me an la mın da da de ğil, ga li ba Ortadoğu'da po li ti ka yı ha re ket len dir me de bu gü cün et ki le ri bü yük ola cak. Bu na Özal, böy le bir ku şak dü şün ce siy le kar şı lık ver mek is ti yor. Dü şün ce si nin ge ri sin de ne ya tı yor? - Ya ni siz ce, bu gü nü kur tar mak mı dır, ya rın la ra dö nük bir şey mi dir? - Onu ben de si ze so ra rım. Ger çek ten gö çün ver di ği böy le bir sı - kın tı yı gi der me, gün lük po li ti ka ya ce vap ver me ve bu ko nu da gü nü ge çir me mi dir, yok sa ger çek ten dü şün ce sin de bi raz de rin lik var mı - dır? Bu nu an la ma ya ça lı şı yo rum. As lın da önem li bir adım dır ve da - ha ön ce ki dü şün ce siy le de bi raz pa ra lel lik ar ze di yor. - Ya ni özerk bir yö ne tim ve ya Irak sı nı rı için de bir fe de ral devlet bi zi ra hat sız et mez sö züy le mi bağ la mak is ti yor su nuz? - Şim di bel ki ona açık ol du ğu nu bi raz his set tir mek is ti yor. - Si zin yak la şı mı nız bu te mel de mi? - Bir de ğer len dir me yap tım ve çok olum suz de ğer len dir dim. Ge - le nek sel Kürt iş bir lik çi le ri ne da ya lı ye ni bir oyun de dim. - Me se la na sıl bir oyun? - Ör ne ğin, Bar za ni de bu işin ba şı na ge çi ri lir se, Kür dü Kür de kır dırt ma nın de ği şik bir şek li olur. Ay rı ca şu nu he men açık lık la be - lir te yim: Bun lar, bu ih ti lal gi ri şi min de faz la yok tu lar. - Kim ler? - Bar za ni ön der li ği. - Ta la ba ni? - Hat ta o da. Kürdistanî Cep he di yor lar. - Ya ni siz, bu nun ba şı na sa de ce Barzani'nin ge çi ril me siy le mi Kür dü Kür de kır dır ma olur di yor su nuz, yok sa Ta la ba ni de ay nı mı dır? - Şu nu be lir te yim: Bu ih ti lal gi ri şi mi nin te me lin de Saddam'ın si - lah lan dır dı ğı mi lis ler var dı. - Ko ru cu lar?

65 - Bu na halk mi lis le ri de ni li yor, halk or du su de ni li yor. Muh - te me len bun lar, dış tan ar tık Saddam'ın gi di ci ol du ğu nun ke sin leş ti - ği ni ve Irak or du su nun da za ten bü yük ye nil gi ler al dı ğı nı gö rün ce bu işe gi riş ti ler. Ya ni şu nu söy le di ler: Sad dam gi der ken biz du ru - ma el ko ya lım. Böy le il ginç bir olay dır. - Bun lar Kürt müy dü ler? - Ta bii Kürt tü ler. - Sad dam ni çin bu mi lis le ri oluş tur du? - Bun lar, Tür ki ye üze rin den açı la cak ikin ci cep he ye kar şı sa vaş için oluş tu rul muş. - Ya ni ye ni oluş tur muş. - Da ha ön ce de var dı, ama İran- Irak Savaşı'nda si lah sız landı rıl - mış lar dı. - Si lah sız lan dı rıl mış lar mıy dı? - Evet. Da ha son ra ye ni den si lah lan dır dı lar, ku zey cep he si ni ko - ru mak için. Sa nı yo rum 300 bi ni aş kın bir güç tü. Bun la ra es ki den cahş di yor lar dı. İş bir lik çiy di ler. Ama ger çek ten da ha fark lı dır bun la rın du ru mu. - Ya ni cahş de ğil ler. - Biz bun la ra Kürt tu gay la rı di ye bi li riz. Kürt si lah lı bir lik le ri. - Ha mi di ye Alay la rı gi bi. - Da ha faz la bir şey. Sa yı ca da faz la dır, bi raz da ör güt len miş ler. - Fonk si yon ola rak Ha mi di ye Alayları'na ben zi yor. - Evet. - Ya ni bir ne vi köy ko ru cu la rı gi biy di ler. - Da ha da aşan. - Ya ni özü öy ley di, ama da ha kap sam lıy dı ve sa yı la rı da ha faz - lay dı. - Da ha ge niş, da ha ör güt lü, da ha ko mu ta lı bir or du bi çi min de. Ha mi di ye Alayları'nı da aşan bir teş ki lat lan ma. - Ama on lar dev le te bağ lıy dı lar. - Faz la bağ lı ol ma dık la rı bu olay da or ta ya çık tı. Bun lar si lah la ra el ko yup ih ti lal yap tı lar. Bu ti pik bir ih ti lal di. As lın da bu nu bi raz da ha iyi kav ra mak açı sın dan ve bi ze ge len bil gi le re da ya na rak söy - lü yo rum, şun la rı iyi gör mek ge re ki yor: Bu kal kı şın al tın da, Irak or - du su nun he zi me ti ve Saddam'ın ar tık yi ti ril mek te ol du ğu nu gör me - le ri var. Bir de bu Kürdistanî Cep he, as lın da dı şa rı da olu şan bir cephe dir. Bar za ni, Ta la ba ni gi bi ler, içe ri de faz la ca var olan bir ol gu de - ğil dir ler. - Ne ka dar dır bun la rın bir lik le ri? - Sı nır lı. - Kaç ta ne bir lik le ri var dır? - Cid di bir si lah lı güç le ri yok tur. - Bir kaç bin var mı dır? - Ben ce sı nır lı, çok sı nır lı. - Ta bii sı nır lı da, aşa ğı-yu ka rı ra kam ola rak ne ka dar dır lar? - Ben ce öy le 5-10 bin de ni le mez. Da ha ön ce si lah sız lan dır dık - la rı adam la rı hız la si lah lan dır dı lar ve İran üze rin den bir den bi re el koy ma ya ça lış tı lar. Ben ce, da ha ön ce den ih ti la li ha zır la ma gi bi bir du rum la rı yok tu. Bu nu şu ra dan da an la mak müm kün: Bir haf ta da her şey bit ti; eğer plan lı ve ör güt lü ol say dı, ge ril la ol say dı, böy le bir haf ta için de ve hat ta yir mi dört sa at için de mil yon la rın sö kü lü - şü ve ka çı şı müm kün müy dü? Bu du rum, söy le dik le ri mi zi ka nıt - lar. Ben o sü reç te Ta la ba ni ile gö rüş tüm. Peş pe şe di yor du, bu - gün Kerkük'ü al dık, Sü ley ma ni ye alın dı. Her gün böy le ha ber ler. Yüz de dok san beş kur ta rıl mış du rum da dır, yüz bin ler ce si lah, tank, top, he li kop ter, hat ta fab ri ka lar, ba raj lar, pet rol ku yu la rı ele geç ti fa lan di yor du. Bir yan dan bi zim Kürt ler bir şey mi ya pı yor lar, ger çek ten bir şey ler mi ele ge çi ri yor lar di yor dum, fa kat di ğer yan dan yi ne bu nun so nu tek rar bir Ha lep çe gi bi ol ma sın en di şe si için dey dim. Ne tam se vi ne bi li yor dum, ne tam üzü le bi li yor dum. Öy le ka rı şık bir du rum için dey ken, bir bak tım bi zim dev rim yer yer ye nil me ye baş lı yor. Şim di faz la üzül me dim de. Ba na gö re, çok ucuz ka za nan çok ucuz kay be der. Ne bu dev ri me ken di mi kap tır - dım, ta ri hi bir şey ya pı yo ruz di ye se vin dim, ne de bü yük ka çış baş - la dı ğın da faz la üzül düm. Siz ler bel ki ben den da ha faz la üzül dü nüz, ben o ka dar üzül me dim. Kürt ol du ğum hal de, Kürt le rin ka de riy le en ya kın dan il gi len di ğim hal de yi ne üzül me dim. Ne den? Şüp he siz bun dan ön der lik le ri so rum lu tu ta rım ve bu hal kın ken di si ni de so

66 rum lu tu ta rım. Ya ni in san bu ka dar he sap sız dav ra na maz. Sen bir haf ta için de her şe ye el ko ya cak gü cü ve ce sa re ti ken din de gö rü - yor sun da, ne den bu nun ar dı nı en azın dan bir haf ta ya, bir aya ya - ya mı yor sun? Bu nu so rar lar ada ma. Bu nu so nu na ka dar da sor mak ge re kir. Saddam'ı Sad dam ya pan mu ha le fe tin za yıf lık la rı dır Irak Kürtleri'nin du ru mu na iliş kin gö rüş le ri bi raz da ha de rin leş - tir mek te ya rar gö rü yo rum. Çün kü Türkiye'de çok şey ya zı lıp çi zi li - yor. Di ğer yan dan, ka mu o yu nun bi linç len me si için ge re kir di ye dü - şü nü yo rum. - Evet. - Di ye bi li rim ki, 1958 'den be ri bu ra da ki Kürt le rin ayak lan ma ya kal kı şı fır sat çı lık te me lin de dir. Bir fır sat do ğa cak, bi zim ki ler ade ta pen ce re den içe ri gi rip evin için de bir şey ler ala cak lar. - Ya ni mer ke zi yö ne ti min za yıf la dı ğı an da. - Evet. İş te ih ti lal ol du, bi zim ki ler ağır lık la rı nı koy ma ya baş la dı - lar. Şim di şu doğ ru dur; dev rim fır sat lar dan ya rar lan ma sa na tı dır... - Zan ne di yo rum bi raz teş vik de ol du. Onu an lat ma dı nız. - Onu an la ta ca ğım. 1958'de de öy le dir, Sovyetler'in teş vi ki var - dır. O dö nem de Bar za ni Sovyetler'den gel di. Ge lin fa lan di ye bir ta kım söz ler söy len di, gel di ve gö rüş me ye otur du lar. Şu ko nu bu ko nu fa lan der ken, mer ke zi yö ne tim tek rar güç len di ril me ye ça lı şıl - dı. O za man 1961'de bir is yan baş la dı. Ta bii is yan ge li şe mez, ba şa - rı ya gi de mez di. Çün kü man tık te pe den kon may dı, öz gü cü ne da ya lı bir dev rim de ğil di. Bu nun dış dip lo ma tik ha zır lı ğı da yok tu. Ba zı söz ler al mış lar dı, ya par sa nız si ze yar dım ede riz di ye. Şim di bu bir man tık tır ve şim di ye ka dar ege men ol du ğu için al tı nı çi zi yo rum. Halk da bu dip lo ma si nin kur ba nı olu yor. Ta bii mer ke zi dev let otu - run ca ve teh li ke li du rum dan kur tu lup güç le nin ce, bin di ri yor. Bu nun so nu cun da dağ la ra çe kil me ve göç dal ga sı baş lı yor. Hi ka ye iş te böy le baş la dı. 1975'de de ay nı du rum ol du. Şim di bu nok ta da, Sad dam hak kın da çok kı sa ca gö rüş le ri mi be - lir te yim: As lın da Sad dam önem li bir de ne yim dir. Arap mil li yet çi - li ği çer çe ve sin de de ğer len di ri le bi lir. Yi ne Sov yet ler Birliği'nin bir Or ta do ğu ürü nü ola rak de ğer len di ri le bi lir. Yal nız o da de ğil, Saddam'ı da ha çok an la mak için şun la rı be lirt mek ge re kir: Irak, çok mil li yet li, çok kül tür lü ve hat ta çok mez hep li olan ve do la yı - sıy la so run la rı nı ya de mok ra tik bir tarz da, ya da çok des po tik, otok ra tik bir tarz da hal let mek zo run da olan bir ül ke dir. Bu ra da de - mok ra si kuv vet le ri çok za yıf tır lar. Özel lik le ço ğu da aşi ret, fe o dal, di ni özel lik le riy le pi ya sa ya çı kı yor lar. Bu, da ha çok Saddam'ın oyu nu dur. Ya ni kar şı sın da de mok ra si yi tem sil eden ler, tem sil et - me si ge re ken ler, bu na la yık ol ma ya cak ka dar or ta çağ özel lik le ri ni ta şı yor lar. Hâlâ Şii mu ha le fet de ni li yor, Kürt mu ha le fe ti nin ba şın - da hâlâ şeyh ler, bey ler, aşi ret re is le ri bu lu nu yor. Di ğer şah si ge ne - ral ler, de mok rat lar var dır; bun la rın da ço ğu, bel ki Saddam'dan da çok ge ri bir dü ze ni kav ra mış lar dır. Evet, Sad dam Sovyetler'den, Arap mil li yet çi li ğin den güç al dı, ama esas ola rak bun la rın za yıf lık la rın dan güç al dı. Saddam'ı Sad - dam ya pan bun la rın za yıf lık la rı dır. Ör ne ğin, 1970 'lerden iti ba ren adam çok tak tik ya pı yor. Sov yet des te ği ne da ya lı ola rak ko mü - nist le ri ya nı na çek ti ve Kürt mu ha le fe ti ni kar şı sı na al dı. Bu te mel - de ne yap tı? Ko mü nist le rin de des te ğiy le on la rı zor bir sü re ce sok - tu. Mu ha le fe ti ve bi raz ken di ne bağ lı olan Kürt le ri ya nı na çe ke - rek, za yıf Bar za ni ön der li ği ni bo şa çı kar dı. Onun İran Şa hı ve ABD ile iliş ki le ri ni, Sov yet Ko mü nist Par ti des te ği ni ve Arap mil - li yet çi li ği ni kul la na rak he def ha li ne ge tir di. Ve ye nil gi ye uğ rat tı. İş te bil di ği miz o 1975 göç dal ga sı or ta ya çık tı. Bu ra dan çı ka rıl ma - sı ge re ken so nuç şu: Evet, Arap mil li yet çi li ği var, Sov yet des te ği ve do la yı sıy la ko mü nist par ti des te ği var, fa kat en önem li ola nı, kar şı sın da ki adam aşi ret ön der li ği dir. Ve öy le çok cid di bir te me li yok tur. Ne dış po li ti ka sın da, ne de iç po li ti ka sın da öy le Saddam'a kar şı du ra cak her han gi bir şe yi yok tur. O gö çün özün de ya tan ne - den bu dur. Böy le bir ön der li ğin de so nu na ka dar Saddam'ı güç len - di re ce ği açık tır. Bu dö nem de, bu ye nil gi den son ra Ta la ba ni çe kil me ye ça lış tı. Ama ger çek ten ders al ma mış. Onun da tüm ça ba sı, yi ne dı şa da

67 ya lı olu yor. Suriye'ye ve bi raz da Batı'ya açıl ma gi bi bir dip lo - ma si yi da ha faz la öne alı yor. Bi raz da ha faz la ay dın la ra da yan - mak is ti yor. Ya ni bel li bir ay dın lan ma yı tem sil edi yor. Aşi ret ka fa sın dan da uzak laş mak is ti yor. Ama ger çek ten o da çok za - yıf tır. Talabani'nin bü tün ya şa mı tak tik ten iba ret tir - Talabani'nin ka ri ye ri ne dir? - Üni ver si te yi oku muş tur. Avu kat tır ga li ba, hu ku ku oku muş. - Ne re de? - Bağdat'ta. Bel li bir ay dın lan ma yı ya şa mış, ka tı bir aşi ret ka fa sı yok tur. Fa kat te mel güç len me si yi ne aşi re te da ya lı dır. O da bi raz bu So ran mın tı ka sın da ay dın dır. - Han gi aşi re te? - Ta la ba ni aşi re ti aş mak is ti yor. Barzani'yi cid di ola rak aş mak is ter. Onun 1966 de ne me si var, 1966 cahş la rı de ni li yor. Bar za ni onu zor du ru ma sok mak is ter. İran'a gi der ve son ra Irak'a uz laş ma ya ge lir ler. Ya ni as lın da o ka dar iş bir lik çi de ğil ler. Ama çok zor la nır lar. - Ta la ba ni mi? - Evet. Ke sin lik le Talabani'nin bir özel li ğin den bah set mek ge - re kir. Ger çek ten onun bü tün ya şa mı tak tik ten iba ret tir. Fa kat il - ke si ol ma yan tak tik ler. Ve bu na bi raz da mec bur dur. Şim di ba zı - la rı Talabani'yi çok eleş ti rir, her şe ye ya tar de nilir. Ya ni san - mı yo rum bu çağ daş po li ti ka cı lar ara sın dan hiç bi ri si, onun gi bi sos ya list sis tem le de ka pi ta list sis tem le de otur sun. Me se la Do - ğu-ba tı çe liş ki si ol du ğu dö nem de ta ma men böy ley di. Çin'e de, Moskova'ya da, Washington'a da gi der. Dik kat ede lim, her kes bir sis te me da ya nır ken, o sis tem le re ta ma men açık tır. Böy le il ginç bir özel li ği var dır ve bu na da mec bur dur. Ya şa dı ğı ger çek lik, onu, mut lak an lam da gün lük tak tik pe şin de koş tur mak zo run da bı ra kı yor. Çok çe liş ki li de ol sa, onun böy le gü nün yir mi dört sa a - tin de tak tik de ğiş tir me si nin ne de ni olu yor. Ya şa mak için baş ka se çe ne ği yok tur. İş te bu ne den le çok za yıf tır. Kürt le rin için de Bar za ni gi bi bir en gel var kar şı sın da. Tak tik yap mak tan baş ka ça re si yok tur. - Bar za ni on dan da ha güç lü dür. - Ta bii, çok güç lü. - Hâlâ da. - Es ki si ka dar de ğil. - Ama Ta la ba ni de aşi ret kö ken li. - Şüp he siz. Bi raz da ha ay dın la nan, bi raz da ha dün ya ger çek le ri ni dik ka te alan, fa kat ay nı mo del için de or ta ya çık mış olan bir olay dır. O, bu ye nil gi yi bir fır sat bi le rek, bir ha re ket ya rat mak is te di. Bi raz ge liş me de sağ la dı. Fa kat Bar za ni ka lıp la rı nı aş tı ğı söy le ne mez. Ha - tır lı yo rum on la rın 1975 son ra sı fa a li yet le ri ni. Yi ne 1980 'lerdeki gi - ri şim le ri var dır. Bu, İran- Irak Savaşı'yla bir lik te Saddam'la uz laş ma de ne me si ne gi riş ti 'lerdeki? - Evet. Sa nı yo rum bir ara siz de ora ya git ti niz, bu nu bi li yor su - nuz. As lın da Tür ki ye yü zün den ba şa rı ya ulaş ma dı ğı söy le ni yor. Ke - sin lik le Irak'a di yor lar, siz Ta la ba ni ile gö rüş me le ri so nuç lan dı rır - sa nız, o za man İran'ı des tek le riz ve dü şer si niz. Bu ne den le uz laş - ma ol mu yor. Türkiye'nin bu ra da ki et ki si bü yük tür. - Kaç yı lın da? 1982'de miy di? - Her hal de 1983 bo yu gö rüş me ler sür dü. ra ma zan Öz türk: 1982'de Ta la ba ni, Bar za ni ara cı lı ğıy la Saddam'a çağ rı da bu lun du. Bir söz leş me çer çe ve sin de özerk lik üze ri ne ağır lık lı ola rak an laş ma sağ la nı yor. Bü tün şart lar da an - la şı lı yor. İm za tö re ni nin ol du ğu gün, im za la ma ya ge len Saddam'ın tem sil ci si, di yor ki, im za la ma ol ma ya cak. Se be bi so - ru lun ca, Saddam'ın tem sil ci si, Türkiye'den iki ta ne su bay gel di, mü da ha le et ti ler, ol ma ya cak di yor. On dan son ra an laş ma im za - lan ma dan bo zu lu yor. - Doğ ru dur. Tür ki ye ağır lı ğı nı ko yu yor ve et ki si olu yor. - Türkiye'den ge len iki su ba yın et ki le ri olu yor. - Bu nu ço ğu in san lar bil mi yor. - O za man Türkiye'de sık sık yaz dık. - Ta la ba ni o za man an lat tı. Türkiye'nin işi boz du ğu nu söy lü yor - du

68 gü ne ri Cı va oğ lu: On lar la iliş ki le ri niz na sıl? Talabani'yle... - Bi zim 1980 'lerin ba şın dan iti ba ren gö rüş me le ri miz ol du. - Hâlâ sü rü yor mu? - Ta bii sü rü yor. Fa kat ken di ne has bir gö rüş me. - Na sıl bir gö rüş me? - Tür ki ye hâlâ bir çok şe yi mi zi kav ra mı yor, bu nu da kav ra ya ca ğı - nı hiç san mı yo rum. De ği şik bir stil de gö rüş me dir. Ame li mi dir, te o - rik mi dir; kav ra ma sı bi raz zor. Ama yi ne de bir iliş ki dir di ye lim. - Ya ni yüz yü ze ko nu şu yor su nuz. - Ta bii yüz yü ze ko nu şu yo ruz. - Ne re de bu lu şu yor su nuz? - Bu ra da. Ev ler de gö rü şü yo ruz. - Suriye'de, Lübnan'da mı? - İran'da, Avrupa'da, ya ni o ne re dey se her yer de gö rüş me ol du. Ül ke de de ol du. - Siz hiç Türkiye'ye ge çi yor mu su nuz? - Ha yır ha yır, ar ka daş lar la gö rü şü yor. Mü him olan, onun böy le bir uz laş ma de ne me si, Türkiye'nin en gel le me siy le bo şa çık tı. Da ha son ra tek rar İran'la bi raz iliş ki ge liş tir di. Sa nı rım 1987'de bu ra ya gel di. Ve 1988'de biz gö rüş tük. Hat ta bir pro to kol da im za la mış tık. ra ma zan Öz türk: Şam'da mı? - Evet. O pro to kol de, ni yet dü ze yin de iyi şey le rin var ol du ğu nu söy le ye bi li rim. Da ha son ra abar tıl dı. İş te Tür ki ye kar şı sın da şun lar dü şü nül dü, bun lar dü şü nül dü de nil di. - As lın da Tür ki ye ka mu o yun da bu çok önem li dir. Çok ya zı lıp çi zi li yor. Hat ta ge çen gün de M.Ali Birand'ın Ta la ba ni ile yap tı - ğı rö por taj ya yın lan dı. Uğur Mum cu bu nu eleş ti ri yor. Bu ra da di - yor ki, Talabani'ye bir so ru sor dum, PKK ile iliş ki le ri niz na sıl di - ye. Ta la ba ni di yor ki, bu nu ba na da söy le di, en son Beyrut'taki kon fe rans ta gö rüş tüm, Biz Kürt par ti le ri ay nı kö ken den ge li yo - ruz, bir bi ri mi ze hiç bir za man düş man ola ma yız. Dost iliş ki le ri miz var dır. Bu PKK'yle, di ğer Kürt par ti ve ör güt le riy le de var dır. Ama bu, hiç bir za man o ül ke nin hü kü me ti ne kar şı ta vır al ma mı zı ge - rek tir mez. Ya ni bir PKK'nin Türkiye'ye kar şı olan ey le mi nin di - rekt için de fi i len va rız an la mı na gel me me li. Biz İran KDP'siyle dos tuz, ama İran dev le tiy le de dos tuz. Böy le bir iş bir li ği niz var mı? O, si zin iliş ki le ri ni zi bu şe kil de an la tı yor. Öbür tu ta nak tan da Uğur Mum cu eleş ti ri alı yor. Si zin 1988'de yap tı ğı nız bu pro to ko lü eleş ti ri yor lar. Di yor lar ki, bu pro to kol de beş-al tı mad de var, bun - lar da Türkiye'ye kar şı fi i len bir iş bir li ği ol du ğu nu gös te ri yor. Bu bi çim de, bu an laş ma nın el den ele do laş tı ğı şek lin de bir eleş ti ri var. Ya ni de di ğim gi bi, an laş ma nız Talabani'nin çiz di ği çer çe ve da hi lin de mi, yok sa da ha de ği şik bo yut la rı var mı? - Şim di ye ni du rum lar söz ko nu su. Ta la ba ni 24 sa at te tak tik de - ğiş ti rir. O an çı ka rı ne yi em re di yor sa onu ya par. Fa kat her şey bu mu dur? De ğil. Bel li öl çü de den ge le ri dik ka te alır. Bi zim le düş man - lık yap ma sın dan çı ka rı yok tur. Yal nız Tür ki ye açı sın dan da de ğil bu. Şim di Tür ki ye için biz, onun elin de bir ağır lık nok ta sı yız. Tür - ki ye ça ğı rır ken, PKK sa ye sin de ça ğır mış tır. Ne den bu nu gör me ye - lim ki? - Doğ ru dur. - Çok açık tır. Ken di si de bu nun bi lin cin de dir. Önün de Bar za ni en ge li var dır. Bi zim ko nu mu muz Barzani'ye da ha kar şı dır. O So - ran mın tı ka sın da, Bar za ni Beh di nan mın tı ka sın da dır. Biz Botan'dayız. Bo tan, Behdinan'ı çok et ki li yor, do la yı sıy la Barzani'nin ko nu mu nu za yıf la tı yor. Ta la ba ni bu nu gör me ye cek adam mı dır? Gö rür. Ken di si, bir 1977 Çu kur ca çı kı şın da 700 peş - mer ge ve ko mu tan kay bet ti. Bi zim çı kı şı mız ise uzun va de li ol du. İş te şu an da, has mı du ru mun da olan Bar za ni le re kar şı bir den ge nok ta sı dır. Bu nu da dik ka te alır. Ge nel de Kür dis tan hal kı üze rin de ağır lı ğı mız var. Şim di son za man lar da şu nu iyi gör dü: PKK'ye kar şı çık mak, Kür dis tan hal kı na kar şı çık mak de mek tir. Bar za ni - ler bi ze kar şı çık tı lar, tec ri te gi di yor lar. Bar za ni le rin me lik lik id di a la rı var - Bar za ni ile ara nız açıl mış mı? - Ta bii, bi raz ara mız açıl dı. Ma a le sef ken di ken di ni bi tir di. - Geç miş te si ze kar şı bir si lah lı ey le mi var dı. Bu onun de va mı mı, yok sa ye ni bir ge liş me mi?

69 - Ben ce, as lın da o dar gö rüş lü lü ğün so nu cu dur. Bun lar ken di çı - kar la rı nı bi le gö re mi yor lar, ge le nek sel man tık la ya şı yor lar, Kür dis - tan hal kın da ki ge liş me yi far ke de mi yor lar. Bir de, sa nı rım me lik lik id di a la rı var. Ba zen Kürdistan'ın me li ki ol ma he ve si ne ka pı lı yor lar. Ken di le ri ni bu na inan dır mış lar. Fa kat Kür dis tan hal kı nın son yıl lar - da ya şa dı ğı en bü yük de ği şik lik, bu dü şün ce yi yık mış ol ma sı dır. Ge le nek sel bey, şeyh, bil mem ta ri kat al tın da ol ma yı halk aş tı. On lar he nüz bu nu iz le ye mi yor lar. Do la yı sıy la id di a la rı, Kür dis tan ça pın da bir ön der lik tir. Her hal de ABD ve Tür ki ye de onu böy le esas al dı ve bü yük ha ta yap tı lar. gü ne ri Cı va oğ lu: En bü yük aşi ret Bar za ni aşi re ti mi? - Ha yır, bun lar as lın da bir ai le dir. Her hal de şu an gel di ği miz dü - zey de bun la rı kü çük bir du ru ma dü şü re ce ğiz. Bel ki de iyi ta nı ya ma - dı ğı mız son de re ce ko kuş muş fe o dal yön tem ler le, çok tüc car, ger - çek ten çok fe o dal, Kür dis tan ge ne lin de ki Kürt me se le si üze rin de oy na ya rak var lık la rı nı sür dür mek is ti yor lar. İn ce den ge le ri var dır, fa kat ba na gö re yön tem le ri ger çek ten çok kö tü. ra ma zan Öz türk: On la rın, ya ni iki li de rin ağ zın dan, ken di par ti teş ki la tı ve yö ne tim kad ro la rın dan bi li yo rum, aşa ğı-yu ka rı uzun yıl lar dır, 1986 'dan bu ya na ken di ara la rın da, bir an laş maz - lık ol ma dı ğı nı ve bir çer çe ve için de ha re ket et tik le ri ni vur gu lu yor - lar. Şim di mev cut Kürt par ti le ri için de, Ku zey Irak'taki Kürt par ti - le ri içe ri sin de bir an laş maz lık gö zük mü yor. Şu an da yok. Kürt par ti si ola rak si zin gö rüş ay rı lı ğı nız olu yor mu aca ba? Olu yor da ga li ba. - Bu ko nu da bil gi ve tec rü bem faz la dır. On la rın an laş maz lı ğı nın ol ma ma sı nın te me lin de, ik ti dar dan uzak ol ma la rı var. Pay la şa cak şey cid di de ğil ken, gün dem de bir şey yok ken, ne yin ay rı mı na gi de - cek ler? - Bun lar bit ti ler mi? - Ha yır bit me di ler, ayak ta tu tu lu yor lar. Bir lik le ri nin di ğer bir ne - de ni de bi zim ağır lı ğı mız dır. - Bir-iki bin peş mer ge ile ağır lık ta ol mak söz ko nu su mu dur? - Ha yır, bu peş mer ge gü cüy le ağır lık ta ol mak de ğil dir. O bit miş - tir. gü ne ri Cı va oğ lu: Ne ile ağır lık ta dır lar? - As lın da Irak ulus la ra ra sı bas kı al tın da. - Ay rı ca ben, iki-üç bin peş mer ge sa yı sı na ka tıl mı yo rum. Ben on la rı ye rin de gör düm bin peş mer ge le ri var dı. İs te dik le ri an 30 bin si lah lı ya yük sel te bi li yor lar. - Ola bi lir, he men 30 bi ne yük sel te bi lir ler. Fa kat na sıl peş mer ge 24 sa at için de da ğı lı yor, ka ça bi li yor? - Si lah lı adam la rı mı ka ça bi li yor lar? - Ta bii. İş te bu ney di? Ma dem 30 bin peş mer ge oluş tu, on la ra gö - re çok da ha faz lay dı, ama bu peş mer ge ler iki gün bi le da yan ma dı. Şim di ke sin lik le si lah lı di ren me yok. Bu ol gu la rı iyi an la mak ge re - ki yor. Kürt ler le il gi le ni yor su nuz, ben de baz la rı ver me ye ça lı şı yo - rum. Ge nel de yan sı tıl mak is te nen peş mer ge, ge ril la fi lan de ğil dir. Ai le siz yir mi dört sa at da yan maz. Za ten bu mil yon luk gö çün al tın da bu var. - Ai le siz de di niz. Pe ki bun lar ne? Bun lar ne ya par? - Mut la ka pe şin de koş mak zo run da. Ney di bu bü yük gö çün al tın - da ya tan et ken? Evet, bel ki de 30 bin si lah lı peş mer ge var, fa kat köy le ri ve şe hir le ri bo şalt ma söz ko nu su ol du mu, bı ra kı yor si la hı ve so nu na ka dar ai le nin pe şin de do la şı yor. - Ya ni as ker de ğil ler. - Ta bii. Pro fes yo nel as ker de ğil, mi lis di ye bi li riz. Saddam'ın ya - nın da mi lis le ri var dı, bir de bun la rın mi lis le ri var. Mi lis de mek bi - raz bun la ra uyar. Mi lis, üre ti me ve ai le ye da ya lı ola rak ya şa mak zo - run da dır. Bu im kan elin den gi din ce, peş mer ge de elin den gi di yor. Bu nu gör mü yor su nuz. Bu önem li dir. Ge ril la, bi raz bi zim yap mak is te di ği miz gi bi dir. - Da ha tam yap ma dık di yor su nuz. - Ta bii. O önem li dir, onun il ke si ni si ze an la ta ca ğım. Önem li bir ge liş me dir as lın da, on la rı böy le an la ta bi li rim. - Ağır lık la rı var de di niz, ben ağır lı ğı hâlâ gö re mi yo rım. 24 sa at için de ka çan, mi lis bi le ol ma yan grup la rın han gi ağır lık la rı ola - cak? - Çok is tik rar sız dır. Ya ni bir den bi re güç ka za na bi lir ler, bir den bi - re güç kay be de bi lir ler. De dim ya, 1958 de ne yi mi var; fır sat doğ du,

70 bir den bi re is yan et ti ler. Çün kü aşi ret do ğal bir ör güt len me za ten ve bi raz da si lah lı lar. Fa kat kar şı ta raf bi raz ken di ni güç len dir di mi, 24 sa at için de ka ça bi le cek tip te dir ler. 1975'de dış des tek ke sil di, güç al dık la rı İran Şa hı var dı ve İran- Irak çe liş ki le ri so na er di. Bun - lar 24 sa at için de 100 bin si lah lı mi li si, peş mer ge yi da ğıt tı lar. Hat ta si lah la rı nı bı rak ma yan la ra kü für edi yor lar dı ola yı na ba ka lım, Ha lep çe kat li a mı na. Sad dam böy le kan emi yor, şöy le emi yor di - yor lar. Doğ ru, ama sen de dı şa da ya lı bir dev rim yap mak is ti yor - dun. Adam İran'la sa va şı yor, sen İran ta ra fın da yer alı yor sun. Hat ta ay nı or du nun için de gel din şe hir le re ka dar. Elbette Sad dam da in ti - kam alır ve in ti kam al ma sı için sen mal ze me sun dun. İş te 8 yıl dır aman sız sa vaş yü rüt tü ğüm İran or du suy la gel din, kent le ri iş gal et - tin di yor. Bu, Arap mil li yet çi li ği ni bes li yor. Yi ne bir çok dev rim ci, ba ğım sız lık is te dik le ri ni sa na rak bun la ra gi di yor. Hal bu ki bun lar pa ra lı as ker dir. İş te Saddam'ın eli ne böy le koz lar ve ril miş ve so nuç kat li a ma git miş tir. - Şim di de ay nı du rum. - De mek is te di ğim, bi zim ön der le rin tak tik le ri halk için çok kö - tü dür. Ya ni dı şa da ya lı ola rak, ön ce Irak'taki dar be ye, son ra İran Şa - hı na, da ha son ra İran- Irak çe liş ki si ne da ya lı ola rak bun lar, tut tur - duk la rı oto no mi de ni len şe ye ulaş mak is ti yor lar. Bu ra da bü yük bir man tık yet mez li ği var. Ba kış açı la rın da, si lah la oy na ma ve onun so - nuç la rı nı gör me me, bu nu çok do ğal gi bi kar şı la ma teh li ke si var. Kırk yıl dır ger çek ten bu yüz den, bu halk çok bü yük za rar gör dü. Şim di di yor su nuz ki, dün ya için bu bir tra je di dir, de ğil mi? Tür ki ye ba sı nı bi le bi raz vic da na gel miş. Ba zı ta bu la rı ba sın la bir lik te yı ka lım - Türk ba sı nı na vic dan sız de me yin. Türk ba sı nı her za man ya - zı yor. - Öl çü le ri bi raz iki li ol du ğu için söy lü yo rum. Ya ni bu du ru mu gö re bi li yor su nuz. Ama baş ka gö rü le cek du rum lar da var, bu na gö re da ha fe ci tra je di ler de var. - Vah şet ler de her kes in san lı ğın ya nın da yer alır. - Tür ki ye ba sı nı hak kın da dü şün ce mi kı sa ca be lir te yim. Bu nu söy le dik ten son ra, so nu na ka dar gö tür mez sem yan lış an la şı la bi lir. Me se la bir İs ma il Be şik çi, bu na MİT'çidir der. Ba na gö re de, Türk ba sı nı nın ço ğu ha be ri MİT, po lis kay nak lı dır. - Be şik çi için MİT çi mi di yor su nuz? - Ha yır. Be şik çi, MİT di yor. Bu nun ger çek pa yı ola bi lir, az ve - ya çok. Fa kat ger çek ten Türk ba sı nı bir şey ler ol ma ya baş lı yor. - Türk ba sı nı de me ye yim de, dün ya nın bir çok ba sı nın da bu tip iliş ki le ri olan lar ola bi lir. Si zin içi niz de de böy le ola bi lir. Ya ni ör - nek ler ge nel le me teş kil et mez. Biz kı nı yo ruz. - Evet ola bi lir. Ba sı nın için de çok ses li lik var. Ol gu la ra, ol duk ça dev le ti de zor la ya cak yak la şım lar var. Ben bu yö nüy le bi raz say gı du yu yo rum. Ya ni öy le çok şart lan mış, dog ma tik bir ba sın di yor - lar. Bu, ba sın ya sa sın dan fa lan kay nak la na bi lir. Ama fır sat ve ri lir se bu ba sın da ha da ge li şe bi lir. Ba sı nın ba zı so run la rı var Türkiye'de. Ba sın kriz de de ola bi lir, fa kat bu nu aş ma im kan la rı da mev cut tur. Sa nı yo rum Tür ki ye ba sı nı bir dö nü şüm sü re cin de dir. Za ten bu rö - por taj la ra gi riş me mi zin se be bi de, bu na bi raz kat kı sı ol ma sı için dir. Ba zı ta bu la rı bir lik te yık ma ya inan dı ğım için bu na yö nel dim. De ği - şim sü re cin de güç lü olan lar ve yi ne da ha çok ken di ne gü ve nen ler so nuç ala bi lir. Ça ba la rı mız asıl bu ba kım dan da bi raz an lam lı dır. Ba sı nı ger çek prob lem ler le ir ti bat lan dır mak ve bu ko nu da ce sur ol - mak ge re kir. Ben ce, bi zim de des tek sun ma mız ge re ken bir ta vır dır bu. Çün kü dev let de bi raz böy le yak laş ma ya baş lı yor. Siz de bi raz mü ca de le edi yor su nuz. Bu an lam da ba si te al ma mak ge re kir bu dö - nü şüm sü re ci ni. Kriz den ge çer ken ve bi raz da dö nü şüm sü re ciy le kar şı kar şı yay ken, çok ba sit iş ler yap ma mak ge re kir. Ba sın bi ze, çok ucuz ca te rö rist ler, eş kı ya, şu bu di yor di ye, iş te ba sın dev le tin ken di si dir de me yiz. Ben ce, ba sın la bu di ya log baş la mış sa, bu son de re ce de ğer li dir de. İle ri de ta rih bir şey di ye cek se, Kürt- Türk iliş - ki le rin de en önem li ro lü oy na yan ba sın dı de me li. Bu da her hal de kü çüm se nir bir olay de ğil dir. O za man de me yiz, dev let is te di ği için ba sın dev re ye gir di. Bu nu id dia et mek ben ce bi raz abart ma lı. ra ma zan Öz türk: Abart ma lı de ğil, ben ce yan lış. Çün kü Türk dev le ti is te di ği için ya zı ya zan bel ki bir-iki ar ka da şı mız var, ama

71 ge nel de biz ler ba ğım sız ola rak bu mes le ğe yak la şım gös te ri yo ruz. - Ben, bir çok po li tik ada ma ve dip lo ma ta gös ter me di ğim il gi yi siz ga ze te ci le re gös te ri yo rum. He le o el çi lik le re hiç uğ ra mam, şim - di ye ka dar bir ta ne siy le ko nuş ma mı şım. De mek is te di ğim, ba sı na yö nel me min se be bi şu: Dü şün ce ye ve do la yı sıy la da po li ti ka ya or - tam aç ma im ka nı var. gü ne ri Cı va oğ lu: Siz epey açıl ma ya baş la dı nız, ka mu o yu iliş - ki le ri ne gir me ye baş la dı nız. Bu ko nu ya ge le ce ğiz. - Dik kat edin, dev let için po li ti ka yap mı yo rum ve dev let le gö rüş - me, bu luş ma en di şe siy le bu nu yap mı yo rum. Ba zı köp rü ler ha liy le ku ru lu yor. Halk da dev let de en azın dan bu nu an lar. - Alt ya pı da be lir li yak la şım la rın so nu cu ola rak iliş ki ler ge liş - ti ri li yor. - Dev let de mec bur dur, bu nu de ğer len dir mek zo run da. Dev let ken di ni ta rih ten ve halk tan so yut ola rak his se de mez ki. Ben halk la ve ta rih le bağ lan tı yı kur muş sam, dev le te de do lay lı ola rak di ya log yo lu nu aç mı şım. Siz be ni göz den çı kar dı nız, ben de böy le ya pa rım - Za ten dev let le il gi li ba zı fi kir le ri ni zin ol du ğu nu oku dum, duy - dum. Şim di Irak Kürt le ri üze rin de top lu bir de ğer len dir me yap sa - nız. - Tek rar ye ni bir Ha lep çe ya şan mış. De min onun kö ke ni ni bi raz izah et me ye ça lış tım. Saddam'ın za yıf lı ğı da bu ra da or ta ya çık tı, na - sıl ki bi zim ki le rin mi lis dü ze ni Saddam'ı güç len dir diy se. As lın da ge ril la ol ma dık la rı hal de ge ril la cı ola rak or ta ya çı kı yor lar. Mi lis lik - ten öte ye bir du rum la rı yok, 24 sa at da ya na cak du rum la rı yok tu. - Tek no lo jik ola rak mı? - Dip lo ma si ye da ya nı yor lar, fa kat dip lo ma tik çı kar lar de ğiş me ye her an mü sa it tir. O dip lo ma tik iliş ki ler bit ti mi, mi lis lik de bi ti yor. Ta bii olan hal ka olu yor. Hi ka ye bu dur. Şim di Sad dam bu ra dan güç al dı de mek is ti yo rum. Saddam'ın dik ta tör lü ğü nün al tın da ki te mel ne den, kar şı sın da ki mu ha le fe tin za yıf lı ğı ve tu tar sız lı ğı dır. Ne doğ - ru dü rüst de mok ra si yi, ne de ni çin sa vaş tı ğı nı for mü le ede bi li yor. Dı şa da ya nı yor, çok ucuz bir mi li se da ya nı yor. Sad dam gi bi çok dü - şü nen, çok tak tik ya pan ve ger çek bir gü ce ka vu şan bir ada ma kar şı bun lar mu ha le fet ya pa maz. Bu nu iyi kav ra mak ge re kir. Bu de mek de ğil dir ki, ben, Saddam'ın dik ta tör lü ğü nü, mer ke ziyet çi li ği ni sa vu - nu yo rum ve ya des tek li yo rum. Ha yır, bu so nuç çık maz. Ben ob jek tif de ğer len dir me ya pı yo rum. Kürt ol sun, Şia ol sun ve di ğer de mok rat - lar açı sın dan ol sun, bu mu ha le fe tin za yıf lı ğı ve te mel siz li ği Saddam'ı güç len di ren asıl kay nak tır. Saddam'ın yir mi yıl lık se rü ve - nin de, mu ha le fe tin tu tar sız lı ğı, za yıf lı ğı, cid di ol ma ma sı, cid di bir de mok ra si sa va şı na gir me me si te mel et ken dir. Bu bi raz Türkiye'de de var dır. As lın da Saddam'ın bir za yıf lı ğı da bu ra da or ta ya çık tı. - Na sıl? - O da, çok gü ven di ği Kürt le re çok sa yı da si lah ver di. Ya ni bir yan dan on la rı iğ diş edi yor du, zor dö nem de de öne çı kar mak zo run - da kal dı. İran- Irak Savaşı'nda da böy le yap tı, iç mu ha le fet çe liş ki - sin de de böy le yap tı. - Ya ni üs te sin den ge le bi le cek bir güç ola rak gö rü yor. - Kör fez çe liş ki sin de de bu nu yap mak is te di. İş te bu ra da olay bi - raz onu aş tı. Türkiye'ye kar şı si lah lan dır mak is te di. - Şim di ger çi on la rın üs te sin den ge le bil di. Ama bu se fer bü yük bir en ter nas yo nal güç kar şı sın da yer al dı. - Ya ni onu aşı yor. Ben ce, he sa bı kla sik mu ha le fe te gö rey di. Kla - sik mu ha le fe tin ken di si ni zor la ma ya ca ğı nı iyi bi li yor du. - Si zin, li der psi ko lo ji si ni tah lil et me gi bi bir dü şün ce tar zı nız ol ma lı. Ya ni onun ayak ka bı la rı nı gi yip za man za man dü şün mek ve ya bir baş ka li de rin ayak ka bı la rı nı gi yip dü şün mek zo run da sı - nız sa nı yo rum. Şim di ben, Sa yın Saddam'la gö rüş tüm bu olay lar üze ri ne, Ka sım ayın da. Bir bu çuk sa at gö rüş tüm, en ter nas yo na list iliş ki ve gö rüş ler ko nu sun da. Ora da ken di sin de bir şey his set tim, yüz ifa de sin den, ta vır la rın dan; öy le faz la ken di si ni so yut la yan, dün ya da ki ge liş me le ri göz le ye me miş, dün ya ya çok ka pa lı kal mış, dün ya da ki son ge liş me le rin ge ri sin de kal mış ve uzun sü re ken di ken di ni gü cüy le avut muş bir in san psi ko lo ji si ni his set tim. Ve kar - şı sın da ne le rin ola bi le ce ği ni, düğ me ye bas tı ğı za man gö re me di

72 Kürt le re kar şı yap tı ğı kat li am da yi ne ola cak la rı gö re me me gi bi bir psi ko lo jik ya pı ya gir di. Siz, bir şey his set ti niz mi? - Saddam'ı bi raz da ha ta nı dı ğım ka nı sın da yım. - Ken di ni dün ya dan çok so yut la dı ğı na yer ve ri yor mu su nuz? - Bu na ikin cil bir yer ve ri yo rum ve bu nun be lir le yi ci ol du ğu nu san mı yo rum. Onun bü tün tu tum la rın da bir ide a lizm var dır ve eğer bu böy ley se, o za man onun bü tün dav ra nış la rı nı açık la rım. Yok sa onun dün ya da ki de ği şik lik le ri gör me me si dü şü nül mez. ABD ve Sov yet zir ve le rin den so nuç çı kar ma ma sı dü şü nül mez. Tam ter si ne, ge liş me le ri çok iyi gö ren bi ri si dir ben ce. - Gör düy se na sıl yap tı? - Ora ya ge le ce ğim. Bi raz ben de ya şa dı ğım için o psi ko lo ji yi bi - li yo rum. Her hal de si ze söy le ye bi le ce ğim en iyi iz le nim le rim den bi - ri si dir. Sad dam, ye ni dü zen ge liş ti ri lir ken ken di si nin bo ğu la ca ğı nı iyi bi li yor du. Ya ni Sov yet-abd dü zen le me si na sıl Çavuşesku'yu gö tür düy se, Jivkof'u gö tür düy se, sı ra nın ken di si ne gel di ği ni far ket - ti. Çok isa bet li bir gö rüş ve ya sez gi dir bu. Ben bu nu, ge çen Mart ayın da ki bir ko nuş mam da şöy le be lirt tim. - Ka çın Mart'ı? 'ın Mart'ıydı. Sol ör güt ler le gö rü şü yor dum. Hat ta ba zı ki şi - le re de dim ki, ba na gö re Saddam'ın gi di ci li ği ne ka rar ve ril di. Çok güç lü bir dö nem di as lın da, gü cü nün zir ve sin dey di. Ha fız ya şa ya bi - lir, ba na gö re Hafız'ın ya şa ma sı na onay var, Saddam'ınkinde de olay var de dim. Ta bii kim se cid di ye al ma dı. Saddam'ın milyon luk or du su var, fü ze le ri var, bir de Ba tı yan lı sı. Esat ise da ha faz la Ba tı kar şı tı bir ko nu mu ya şı yor. Bu na sıl olur de di ler. Be nim gö rü - şüm dür de dim. - Ne re den var dı nız o gö rü şe? - Ger çek ten ne re den ba kı lır sa ba kıl sın, Sad dam ol gu su dün ya ya bi raz ters dü şü yor. - Çok faz la kuv vet len di, böl ge den ge le ri ni de ğiş tir di. - Ta bii aşı rı kuv vet len me var. As lın da ye ni dü zen le me ye ka fa tu - ta cak ka dar kuv ve ti var dır. Bu çok önem li dir ve za ten ben bu ra yı cid di ye al dım. - İs ra il ba şa çı ka mı yor du. - Sa de ce İs ra il için de ğil. ABD ve Sov yet ler ta ra fın dan dün ya ça - pın da ye ni dü zen le me ge liş ti ri li yor. Sad dam, bel li baş lı kar şı ko ya - cak olan lar dan bi riy di. As lın da şu an lam da bi raz yi ğit tir. Gü cü var, si lah şör, adam Kasım'a su i kas tı biz zat ken di si ya pı yor, si la hı bi li - yor, ya ni gi riş ken 'larda böy le ya pı yor du. Şim di bir milyon luk or du eli ne geç miş, o ka dar tek nik, fü ze, şu bu var. Bu adam, bir ta - ban cay la bir cum hur baş ka nı nı, ya ni Ge ne ral Kasım'ı vu ra cak ka dar gö zü pek se, bu bir mil yon or duy la ne yap mak is te mez? Tür ki ye bun dan ürk tü. Za ten Su ri ye ürk tü. İran'ın kar şı sın da ne yap tı? - Pe ki bu nu gör dü, ne yap tı? - Şu nu gör dü ki, dün ya ken di si ne da ral tı lı yor, ka pa tı lı yor. İş te o İn gi liz ga ze te ci, İn gi liz ca su su di ye idam edil di ve ta but lu İngiltere'ye gön de ril di. Ora dan bir kar şı lık gel me di, ta vır an la mın da de mek is ti yo rum. As lın da şu na tep ki dir: Siz be ni göz den çı kar dı - nız, ben de böy le ya pa rım. Bi raz da Or ta do ğu lu ru hu ve Or ta do ğu yön te mi dir bu. İn ti kam cı mı de sem, iş te sen bu nu ba na ya par san, ben de sa na bu nu ya pa rım tar zı. - Ajan mıy dı aca ba? - Ben ce o önem li de ğil dir. As lın da o olay sem bo lik ti, ajan lık tan ile ri gel mi yor du. Za ten ba zı gö rüş ler var dı. İş te Sad dam gi di ci, vs. di ye ABD'de tar tı şı lı yor du. Sad dam bu nu çok iyi fark edi yor. ra ma zan Öz türk: Ama kim ya sal si lah üre ten fab ri ka nın ye ri - ni is pat la mış tı. Fab ri ka nın fo toğ ra fı nı çek miş ti. - Ona faz la inan ma. Sad dam bü yük ta viz ler ver me si ni bi len bi ri - si dir. gü ne ri Cı va oğ lu: Ya ni gö zü nün nu ru. - O de ğil dir, öy le kim ya sal si lah la rın ye ri ni gör dü, tes pit et ti, vs. Öy le bir ajan lı ğın ol du ğu na ben inan mam. ra ma zan Öz türk: Ajan ola rak de ğil, ga ze te ci ola rak tes pit edi - yor. - Hiç bir şey de ğil. Öy le idam ve ril mez. O bir jest tir. Siz be ni göz den çı kar dı nız, be nim tav rım da kı ya met ko par mak ola cak tır an la mı na ge li yor. Za ten en son ana ka dar bu nu gö tü rü yor. Hâlâ da o tav rı sür dü rü yor. Ya ni psi ko lo jik ola rak da ken di ni sa vun ma ce sa re - ti ne sa hip

73 gü ne ri Cı va oğ lu: Pe ki bu nu gör dü ğü za man ne yap tı? Ni çin Körfez'e sal dır dı? Bu der di ba şı na al mak için mi sal dır dı? Ne yap mak is te di? - Ben ce bir li der, ar tık bu ra da sı nır sız atı lım la ra gi ri şe bi lir. Ken di de ne yi mi mi onun kiy le kar şı laş tır mı yo rum. Onun de ne yi mi, dün ya - nın eliy le sü per güç ol ma sı dır. Sovyetler'den ve Batı'dan al dı ğı si - lah lar la bü yü dü. - Ta nı şır mı sı nız ken di siy le? - Ha yır. - Saddam'la hiç ah bap lı ğı nız yok mu? - Yok. Fa kat şu nu iyi bi li yo rum: Bir sis tem bir ki şi li ği ez me ye ça lı - şır sa böy le olur. Ha ni Özal psi ko lo ji sin den bah set ti niz. Sı kış tı rıl dı as - lın da, alı şa ma dık di ye köşk te sı kış tır ma al tı na alın dı. Özal'ın po li ti - ka cı lı ğı bun dan son ra ge liş me ye baş lı yor. Bir de ha re ket var işin için de, çe ke me me var. Ben ce böy le an lam sız ve bi raz da böy le ge le nek le ri, iş - te ai le si ni yü celt me, çok ağı za alı nan ki şi ol ma, se vi ye siz git me var. Ada mın yi ğit len me si bu nok ta da baş la dı. Ve bi raz da Or ta do ğu ka rak - te ri ne ben ze di ği için, sen üze ri me ge lir sen, ben de baş kan lık sis te mi ni de ğiş ti ri rim di yor. İş te ce sa re ti var sa, bi raz Or ta do ğu lu lu ğu var sa ya - par. Te mel ne de ni bu dur. Sen bi ri si nin üze ri ne böy le per va sız gi der sen, o da ken di si ni sa vun mak zo run da dır. He le bir cum hur baş ka nıy sa, ke - sin lik le siv ril tir ta vır la rı nı. Saddam'da bu bi raz da ha aşı rı ya şa nı yor. Ge rek iç te ki mu ha le fet, ge rek dış ta ki sü reç onu zor la dı ve şim di çıl gın - ca her şe yi ya pı yor. Ku veyt iş ga li de bu nun la izah edi le bi lir. - Ama çıl gın lık yap ma dı, dur du. - Bu man tı ğın do ğal bir so nu cu dur. - Körfez'de her kes çıl gın lık ya pa ca ğı nı bek li yor du. Yap ma dı şim di. - Bu man tı ğın do ğal bir ge re ği dir. Bi raz ya şa mak is te ye cek tir. - Hiç bir şey ya pa maz. - Bu man tık ta in ti har yok tur. - İn ti har. - Ço ğun lu ğu in ti har ede bi lir di yor du. Ama ben ce bu man tık ta in ti har yok tur. Bu man tık ta so nu na ka dar sa vun ma var dır. - Ken di si göz den çı ka rıl dı ğı an da de di niz, bu ra ya ka dar an la - dım. Di yor su nuz ki, bu nu an la dı, ya ni dün ya nın far kın day dı. An - la dık tan son ra pe ki ni çin sal dır dı? Bu nun ce va bı nı bu la ma dım. - Bir ta vır ko yuş tur bu, bir yi ğit len me dir. Yok sa bu ya şam na sıl mü da faa edi lir? - Ya ni psi ko lo ji si dir di yor su nuz, man tık de ğil dir. - Bü yük oran da bu nun la izah edi le bi lir. Ke sin lik le Saddam'ın ki - şi li ğiy le bağ lan tı lı bir olay dır. Ne Irak'ın iç den ge le ri dir, ne de ulus - la ra ra sı ge liş me le ri gör me mek tir. Bu nun hep si ni gö ren ve gü cü nü de ko nuş tu ran bi ri si dir. Böy le bi ri dir. - Pe ki bu son du ru ma düş me si? - İş te di yor su nuz ki, as la! Ya ni nor mal dip lo ma si ye gö re, çağ daş si ya sal de ğer len dir me le re gö re hep si doğ ru. Ama Saddam'ın bir özel li ğin den önem le bah se di le cek se, ben ce ça ğı mız da en be lir gin özel li ği, en çok gö zü ka ra, en çok dik ka te de ğer bir olay ol ma sı dır. Bu bir özel lik tir. - Ama bu bir özel lik se, şim di bir tek şah si psi ko lo ji si uğ ru na on bin ler ce va tan ev la dı nı öl dür dü. - Sa de ce şah si de ğil. - Ül ke si nin eko no mi si ni mah vet ti, ül ke si ni iş gal al tı na al dır dı. Şim di ken di si için gu rur yi ti re ce ği bir an laş ma im za la mak zo run - da ka la cak. - O ye nil di ği ni san maz, bu nun la kı rıl dı ğı nı san maz. Da ha da kah ra man laş mış du rum da dır. - O im za? - Kah ra man lı ğın ge rek le rin den dir. Bü yük komp lo yu bo şa çı kar - ma sü re cin de dir. İna nır mı sı nız, de ğer len dir me ay nen böy le. Bü yük komp lo yu bo şa çı kar mak için da ha faz la im za da ata bi lir. Şim di bi - raz ger çek le ri gö re lim. Ben ce siz, nor mal si ya si öl çü le re gö re de ğer yar gı la rı nı ge liş ti ri yor su nuz. İş te bu nun için de dim ya, bi raz Or ta - do ğu ta ri hi ni, Arap mil li yet çi li ği nin özel li ği ni an la mak ge re kir. Ve bir de, ger çek ten Özal'ın da öy le bir çok ha re ke ti çıl gın gö rü lü yor. Bu önem li bir hu sus tur. - Ama ül ke kay bet mi yor. - O mü him de ğil dir. - Fa kat bu öl çü yü kay be di yor

74 - O önem li de ğil dir. Özal'ı zor la sa nız, Özal da o nok ta ya gi de bi - lir, eğer bi raz ön der lik ni te lik le ri var sa. Nitekim bah set ti ği niz hu - sus lar ba na bi raz onu anım sa tı yor. Ya ni olay lar onu zor lar. - Han gi si ni? - Özal'ı zor lar. Çün kü, hep di yor ki, or du ne fes al dır mı yor, mu ha - le fet ne fes al dır mı yor. Ya ni adam da şim di bir ku rum için de ve ba zı özel lik le ri var. Ce sur dur, bir kuk la me mur de ğil dir di yor su nuz. - Ha yır, de ğil dir. - Şim di bun lar önem li. Eğer doğ ruy sa, Özal ken di si ne bu ka dar şey söy let mez. - Be nim ki ki şi sel de ğer len dir me le rim. - Be nim ki de ki şi sel de ğer len dir me ler. Söy le ye yim, PKK adı na de ğil; be nim, Apo ar ka da şın de ğer len dir me le ri. Bir de ğer len dir me ya pı yo rum, bir par ti gö rü şü nü açık la mı yo rum. Eğer bu ve ri ler doğ - ruy sa, böy le bir ön der lik bir şey ler yap mak zo run da dır. Ana ya sa yı aş mış, bil mem baş kan lık sis te mi ne yak laş tır mış. Da ha da iler le te bi - lir. Eğer çok ba sit bi riy se, ol du ğu gi bi bo yun eğer. Kürt me se le si ne yö ne li şin de de ay rı bir so ru nuz var sa so rar sı nız. Bu da, o tu tum la bi raz bağ lan tı lı dır. Dev le ti mi zor lar, ken di si ni mi zor lar, önem li de - ğil. Ama bu adam po li ti ka yap mak zo run da dır. Ya ni köş ke otur muş - ken, eğer ki şi li ği var sa bir şey ler yap mak zo run da dır. Eğer TC ta ri - hin de bir ori ji na li te si var sa, Özal'ın di ğer le ri gi bi ol ma yan özel lik le - ri var sa, bun lar tam da bu izah çer çe ve sin de dir. - Siz ce var mı izah et tik le ri niz? - Ben bu ko nu ya şim di gir me ye yim. Ya ni anım sat tım sa de ce. Saddam'ın du ru mu nu so nuç lan dır ma ya ça lı şa yım. Saddam'ı bi raz böy le ta nı mak ge re ki yor. Ger çek ten kim se ya şa ya bi le ce ği ni san mı yor du. Hem Arap lar için de ve hem de dün ya da böy ley di. Do ğu ve Ba tı da za ten an - laş mış tı. Fa kat hâlâ ya şı yor. Ben, da ha sa vaş çık ma dan ön ce, ka ra ve ha - va sa va şı çık ma dan ön ce bir de ğer len dir me de da ha bu lun dum. Irak lı mu ha le fet güç le ri ne, Sad dam me se le si ne böy le yak laş ma yın, iş te bir uçak kal kar sa ve ka ra or du su yö ne lir se gi der di ye ba si te al ma yın de - dim. Bu de mek de ğil ki, ben bi li yor dum. As lın da ço ğu nu oyun sa nı yor - dum. Ay rı ca bun lar Saddam'ı des tek li yo rum an la mı na da gel me sin. - Var mı Saddam'ı des tek le me gi bi bir du rum? - Ha yır. So run o de ğil dir. So run, bir ol gu yu doğ ru ele al mak tır. - Ama des tek li yor mu su nuz? - Des tek le me gi bi bir du ru mum yok tur. Ama öy le di ğer le ri nin yap tı ğı gi bi... - Kar şı da de ğil si niz. - Öy le bir so ru num yok tur be nim. Ya ni ne Saddam'ın ya nın da yız, ne de sa nıl dı ğı gi bi as ker le ri miz kar şı kar şı ya. Yan ya na ol ma gi bi bir du ru mu muz hiç yok tur. Dü şün ce dü ze yin de eleş ti ri yo rum. Biz bu ge liş me le rin hem çok için de yiz, hem de çok dı şın da yız Şim di bah set ti ğim di ğer ol gu ya ge li yo rum. Kürt le rin du ru mun da tra je dik so nuç lar or ta ya çı kı yor, bun la rı bi raz da ha de ğer len dir mek la zım. Üç mil yon Kürt şim di dağ da dır, bel ki de bu so ğuk ha va da gün de bin ta ne ölü ve ri yor lar. Bu du ru mun or ta ya çık ma sı, bi raz te - mel de ğer len dir me ha ta la rı na da ya nı yor. Ben, du rum la rı böy le gör - me yin de dim. Eğer bu dü şün ce doğ ru ise, o za man ne ya pı lır dı? Ba - na gö re böy le so nuç lar or ta ya çık maz dı. En azın dan Kürt ler için so - nuç, böy le an lam sız bir kal kış ma ol maz dı. Fa kat ke sin es ki si gi bi ya şa ma da ol maz dı. - Dü şün ce li bir stra te ji çiz gi si. Hak lı sı nız. - Da ha uzun va de li, Sad dam kar şı sın da ger çek ten de mok ra si yi kur ta ran, onu ol duk ça diz gin le yen ve böy le lik le sa vaş son ra sı nın yı - kı mı nı halk la rın ba şı na ge tir me yen bir so nu ca ula şı la bi lir di. Bu tem kin li lik de ğer len dir mem de ke sin lik le var dı ve ben bu nu di ğer le - ri ne de an lat tım. - Si zin tu tu mu nuz ne dir bu olay da? - Bi zim tu tu mu muz çok açık tı. Den ge liy di. - Şu an da? - Baş ta den ge liy di. Şim di de öy le. - Ya ni ne dir? Bir fo toğ ra fı nı çi zer se niz, PKK'nin tu tu mu ne dir? - Bi zim po li ti ka mı zı an la mak bi raz zor. - Bi raz an la tır sa nız... - Be nim tu tu mum den ge li dir

75 - Ba zen olay la rın çok hız lı ge liş me si za man za man te red düt le - re, ne ya pa ca ğı nı bi le mez du rum la ra yol açı yor. - Yok, o zor la maz. Hep olum lu so nuç çı kar ma özel li ğim var. - Olum suz luk lar kar şı sın da? - Ke sin lik le yüz de dok san do kuz aley hi me bi te cek bir ge liş me nin için de yüz de bir olum lu var sa onu tu ta rım ve ge liş ti ri rim. Ve so nuç da alı yo rum. Bu olay da da böy ley di. Kör fez kri zi nin so nuç la rı nın, bi zim için bir güç len me ne de ni ola bi le ce ği ni açık la dım. Bi zim ar - ka daş la rın bi le ço ğu, Kür dis tan ya kı lıp yı kı la cak, bil mem Kürt ler ateş ara sın da şöy le mah vo la cak lar der ken, ben gü lüp ge çi yor dum. Ve coş ku luy dum. Kör fez son ra sı önem li bir ta ri hi du rum ya şan dı. Ya ni bu nu sa de ce Kürt mil li yet çi li ği ve ya Kürt kuy ruk çu lu ğu için söy le mi yo rum. De mok ra si için de önem li so nuç lar çı kar ve kla sik po li ti ka ar tık yü rü mez. Bu, Or ta do ğu için çok önem li dir. Özal'ın Irak po li ti ka sı ba zı la rı ta ra fın dan çok eleş ti ri li yor du, ama ben ce da - ha faz la bu laş ma lıy dı. - Ya ni ne yap ma lıy dı? - Da ha çok yö nel me liy di. Irak'ın iç iş le ri, Ortadoğu'nun iç iş le ri de ni li yor, ben ce da ha faz la il gi len me liy di. Ger çek ten Tür ki ye ağır - lı ğı nı koy ma lı dır. Ve Türkiye'nin ya şa ma şan sı da bi raz bu ra da dır. O di ğer le ri, bu es ki otuz yıl lık dik ta tör lük ler gi bi dü şü nü yor lar. Böy le dü şün me nin ne üre ti me, ne eko no mi ye, ne si ya se te, ne de or - du ya kat kı sı olur. - Da ha faz la ağır lık ko ya rak ne ya pa bi lir? - Ben ce, ada mı siz çok aşı rı gö rü yor su nuz. Ba na gö re ise, çok za - yıf. - İs ter se niz, ora ya gel me den ön ce PKK'nin ko nu mu nu söy le ye - lim. - Şim di biz, bü tün bu ge liş me le rin hem çok için de yiz, hem de çok dı şın da yız. As lın da bi zim si lah lı bir lik le ri miz bü tün bu yı ğın la - rın için de dir. - Ne re de dir de di niz? - Bu göç dal ga sı nın için de dir. Fa kat ger çek ten çok çok dı şın da - yız. - İçin de yiz de dı şın da yız da de mek le kas tı nız ne dir? - İçin den kas tı mız, so nuç la rıy la il gi li yiz. So nuç la rın dan, da ha şim di den çok ya rar lan dık. Sa nı rım Türkiye'de bir tu gay ko mu ta nı da di yor du, PKK si lah al ma ya baş la dı di ye. Be nim bah set ti ğim ge ne ral, on yıl lık si lah ih ti ya cı mı zı kar şı la dı ğı mı zı mı söy le miş? Aca ba ger çek ten eli mi ze ne ka dar ge çi yor? He nüz he sap la ya ma - dım. - Bu ra da ayak lan ma baş la dı ğın da, şe hir ler bir müd det Kürt le - rin eli ne geç ti. Ora da bı ra kı lan cep ha ne nin bü yük bir bö lü mü hem on la rın eli ne, hem de si zin eli ni ze geç ti. Sa nı yo rum bah se di - len de oy du. Hat ta siz, top la rı bi le gö tür dü nüz, uçak sa var la rı, MG-3 'leri al dı nız. Bun lar ne ka dar dır? - Öy le dü şün ce ler de var. Bi le mi yo rum Irak'tan mı, bu ka çan lar - dan mı al dık. Mü him olan, sa va şın so nuç la rıy la il gi li yiz, bu gö çün so nuç la rıy la il gi li yiz. Mu ha le fet le de, Saddam'ın mi lis iliş ki le riy le de di rekt te mas la rı mız, gö rüş me le ri miz ol du. - On la rın öl çü sü ne dir? - As lın da bu nun cid di bir iliş ki ol ma dı ğı nı söy le ye yim. Irak Kür - dis ta ni Cep he si ile çok kap sam lı top lan tı lar da yap tık. Gi der ken ken di le ri ne da ya nın de dik, ha yır lı iş ler ba şar ma la rı nı di le dik. Fa - kat ken di le ri, po li tik olu şum ba kı mın dan çok fark lı dır lar. - Siz, da ha çok kuv vet len di ği niz ka nı sın da sı nız, de ğil mi? - Ar tık bu nu si ze bı ra kı yo rum. - Si zin ka ra rı nız ne dir? - So nuç la rı gö zet me ye ça lı şı yo rum. Bi zim re ji me kar şı, ya ni Irak'a kar şı ko nu mu muz fak lı dır. Bu da şun dan kay nak la nı yor: Öy le ba sit tak tik yak la şım de ğil de, olay la rı iyi ve doğ ru de ğer len dir me - den ve onun so nuç la rıy la il gi len me den kay nak la nı yor. Biz, böy le bir Kürt dev ri mi nin ge liş ti ril me si üze rin de du ru yo ruz. Türkiye'de söy len di ki, Türkiye'deki Kürt ler aya ğa kalk tı lar; dev rim, oto no mi, iş te şu bu. Ba zı çev re ler de he men ha zır lık yap ma ya baş la dı lar. - Han gi çev re ler? - Da ha çok po li ti ka yı oto no mi ci ler gi bi yap mak is te yen ler. Avrupa'daki Kürt so lu, Ke mal Bur kay, Tev ger gi bi re for mist ler can - lan dı lar. Oto no mi ye da ya nı rız, şöy le ge li şi riz de di ler. - Ya ni il gi niz sa de ce Tür ki ye sı nı rı na ge len ler den al dı ğı nız si

76 lah lar la mı il gi li dir? Yok sa ha re ke tin di ğer aşa ma la rı için, bir di - ya log ha lin de bir nok ta da bir le şi yor mu su nuz? Ay rı ca o ka dar si - la hı na sıl ele ge çir di niz? - Or ta da bı ra kıl mış tı, al dık. Sa de ce Tür ki ye sı nı rı na ge len ler den de ğil, çok kap sam lı ola rak el koy muş du rum da yız. Si ya si ola rak da el koy muş du rum da yız. Di ya log lar var. Kürt mu ha le fe ti ne yö ne lik eleş ti ri ler var. Saddam'a iliş kin de ğer len dir me ler var. Sad dam hâlâ bir olay. Kürt ler ise çok bü yük bir olay. Ben ce, şim di ki ko nu lar her za man kin den da ha çok kar ma şık. Kürt so ru nu da ha kar ma şık ha le gel di. Saddam'ın so run la rı baş ka ha le gel di. - Be nim gör dü ğüm ka da rıy la siz, so run la rın dur ma sı nı bekli - yor su nuz, de ğer len dir mek için. - Sa de ce o da de ğil, ha rıl ha rıl ça lı şı yo ruz. Sa nı rım po li ti ka mız an lam lı dır. PKK pers pek tif le ri, PKK öl çü le ri, PKK ki şi lik le ri, man - tık ya pı sı, bi raz da ha faz la iş ya pa ca ğı nı gös te ri yor. Da ha ge niş li ği - ne çev re le ri me se le le re bu laş tır mış olu yo ruz. Özal eğer Gü ney Kürtleri'ni ko ru cu ha li ne ge tir mek is ti yor sa, bu bü yük bir ya nıl gı ola cak tır - Si zin ön ce den yap tı ğı nız ba zı rö por taj la rı oku dum. Biz Türkiye'den il le ay rı la ca ğız gi bi bir dü şün ce de de ği liz, hat ta on lar bı rak sa da, as lın da bü yük bir tec rü be niz var bi çi min de yak la şım - lar, Pe rin çek ile yap tı ğı nız rö por taj da var. Ben çok man tık lı ca dü - şü nü yo rum, aca ba si ze Irak ye ter li mi di yor su nuz? Bir tip özel iliş ki ye mi geç mek is ti yor su nuz? - Bu ge liş me le rin so nu cu önem li dir. Ge liş me ler ol duk ça hız lı dır. Kürt me se le si en ter nas yo na li ze ol muş tur. Tur gut bey de bir adım at - mış tır. Bi zim de bu işin için de ol du ğu mu zu, ama çok fark lı dü zey de için de ol du ğu mu zu be lirt tik. - Tur gut beyin tu tu mu nu na sıl gör dü nüz? - Di ğer le ri ne gö re da ha iş ya pa cak bir tu tum. Aley hi miz de de ola bi lir, le hi miz de de ola bi lir. Ya pıl ma sı ge re ken iş ler var. Di ğer le ri ke tum. - Di ğer le rin den kas tet ti ği niz kim? - Mu ha le fet. Ge le nek sel res mi po li ti ka ke tum, bir şey üret mi yor. Bu adam lar baş ta ol say dı, Türkiye'ye faz la yol al dı ra cak la rı na inan - mı yo rum. - Tur gut beyin iyi şey ler yap tı ğı nı mı söy lü yor su nuz? - İyi-kö tü bi zim le sa va şı yor. Bü tün bun la rı söy ler ken, Tur gut beyin bi zim le sa vaş yü rüt tü ğü nü bi li yor su nuz. Sa va şın eko no mik ve si ya si cep he si ni gö tür dü ğü nü de bi li yor su nuz. Fa kat bu na rağ - men, di ğer le ri ne gö re bir tav rın sa hi bi dir. Di ğer le ri ta vır sız, ke tum - dur lar. - Özal, ABD'ye git me den ön ce Kürt ko nu su nu açık bir bi çim de gün de me ge tir di ve Türkiye'de bir he ye can ya rat tı. ABD'de Bush ile gö rüş me sin den son ra bir dö nüş yap tı. Me se la ABD'ye git me - den ön ce Kürt çe ser best bı ra kı la cak di ye ka mu o yu na iş len di. Siz de bi li yor su nuz, bu Mil li Gü ven lik Kurulu'ndan geç me di ve şu an da ser best de ğil. Hat ta Ame ri ka ön ce si ge niş kap sam lı bir af de nil di. Ve hat ta PKK'nin de için de bu lu na bi le ce ği hal ka lan se edil di. Bu ta ma men onun dı şın da kal dı. - Ben, ona özel bir ce vap ve re ce ğim. - Ya ni Özal'ın bu çı kış la rı sa mi mi mi dir? Yok sa na sıl gö rü yor - su nuz? - Son Güney'de olup bi ten ler çok önem li dir. Bir çok şe yi al tüst ede cek ge liş me ler dir. Bi zim için, aley hi miz de ve le hi miz de ge li şen du rum lar var dır. Fa kat unut ma mak ge re kir ki, po li ti ka, çok sı nır lı fır sat lar dan so nuç la ra git me sa na tı dır. Bu ko nu da ba şa rı lı ola ca ğı mı - za ina nı yo rum. Ger çek ten kla sik mu ha le fet kay bet ti. Siz de bü yük oran da gör dü nüz. Ken di le ri ni ye ni le ye bi lir ler mi? Üçün cü kay be diş - tir, bu nun da üze ri ne ba sa ba sa söy le ye lim; 1975'te, 1988'de ve 1991'de. Bu ka dar şey ol duk tan son ra, bu es ki ön der li ğin, es ki iliş ki tar zı nın, es ki dip lo mat lı ğın faz la et ki li ola ca ğı nı san mı yo rum. Bel ki kuk la ola bi lir, kor don oluş tu ru lur sa ko ru cu la rı ola bi lir, da ha ge liş ti - ril miş ko ru cu lu ğa so yu na bi lir ler. Ama Kürt hal kı bu nu ka bul et mez. - Ama Tur gut Özal, da ha çok bir şey ler üre ten ve ken di de bir şey ler du yan adam dır. - Uma rım. Eğer Gü ney Kürtleri'ni ko ru cu ha li ne ge tir mek is ti - yor sa, bu bü yük bir ya nıl gı ola cak tır. Ya ni Gü ney Kürtleri'ni, gü

77 ven lik ku şa ğı di ye de ğer len dir di ği miz alan da bir ko ru cu kal ka nı ola rak kul la nır sa kö tü ola cak. - Ki mi kim den ko ru ya cak? - Kürt hal kı nı, ih ti la le kal kan bir hal kı, ko ru cu la rın ko ru ma sı al - tı na alır sa (ör ne ğin Bar za ni le rin), bu ne an la ma ge lir? Ko ru cu lu ğun Güney'e de ta şı rıl ma sı dır. - Ha yır, ko ru cu luk tan bah se dil mi yor. Bir leş miş Milletler'in as - ker le rin den bah se di li yor. - So nuç ta ora ya ge ti re bi lir. İn gil te re di yor, si vil ler den ol ma lı. Si - vil ler olur sa, ge le nek sel iş bir lik çi öğe le rin ko run ma sı nı sağ la ya caklar. Bu da, o Ba tus ta ör ne ği ne ben zer. En ge ri ci aşi ret ön der le rin den bir araç ya rat ma, çe liş ki le ri da ha da de rin leş ti rir. İyi ya pa yım der - ken, bir çok şe yi da ha da alev len di rir. Bun lar hep böy le ol du de mi - yo rum. Ama bü tün bun lar çağ rı şım ya pı yor. Bir adım dır, atıl mış tır; de ğer len dir me ye ça lı şa ca ğız. - Le hi ni ze de ol sa aley hi ni ze de ol sa bir adım dır, de ğer len di re - cek si niz. - Ta bii. Fa kat po li ti ka la rı mı zın da ha faz la so nuç ala ca ğı na ina nı - yo rum. PKK be yin le re çi vi gi bi ça kıl mış tır - İş te bu po li ti ka la rı nız ne ler dir? Şim di ona ge le bi lir mi si niz? - Si zin so ru la rı nız sa nı rım bun dan son ra Tür ki ye üze ri ne ola cak. - PKK, Tür ki ye, Türkiye'de ya şa yan yurt taş la rın da ha dost ça, da ha kar deş çe, se ve cen lik için de be ra ber ol ma so ru la rı. - Bü tün bu son ge liş me le rin al tın da bi zim tu tu mu muz rol oy nu - yor. Güney'i de et ki le miş du rum da yız. Özal'ın bü tün po li tik adım la - rı nın al tın da bi raz biz den duy du ğu en di şe var dır. Bu adam bu ko nu - da po li ti ka oluş tu rur ken, bir PKK ola yı çi vi gi bi ça kıl mış tır be yin - le re, on dan et ki le nir. Et ki len me si do ğal dır da. Kürt le rin me se le si ni Mil li Gü ven lik Kurulu'na ge tir mi yor. Şim di po li ti ka oluş turur ken, şüp he siz PKK'yi tec rit et me ye ça lı şı yor. Bu ra da söy le ye yim, en son o te rör ya sa sı na, te cil ya sa sı na her kes şa şı yor. Ön ce PKK var dı, şim di PKK yok. - Na sıl izah edi yor su nuz? - An lam lı. Bil mem her ke se af var, Apo mut la ka ce za lan dı rıl ma - lı di ye bir baş ba kan de me ci var. - Ama ay nı baş ba kan, Apo af fe di lir, ge lir di yor du. - Çe liş ki ler var or ta da. - Bu çe liş ki ler ne dir? - Me se le be nim adım de ğil. Bi zim öy le bir so ru nu muz da yok tur. Bun lar me se le yi ağız la rı na alı yor lar, ele alır ken PKK ola yı nı dü şü - nü yor lar, iş te mah kum ede lim, iş te af fe de lim di yor lar. Ben ce bir sa vaş var or ta da. Bu sa va şı bun dan son ra na sıl gö tü re lim? Bi ze gö re bu özel sa vaş tır. Pe ki da ha ne ka dar tır man dı ra cak lar? Ba na gö re, özel sa vaş bel li bir sı nı ra ge ti ri lip da yan dı rıl dı. - Özel sa vaş tan kas tet ti ği niz ne dir? - Ola ğa nüs tü Hal Yö ne ti mi. Da ha ön ce ki sı kı yö ne tim di. Bu bi raz da ha ge liş ti ril mek is te ni yor. Özel du rum, ola ğa nüs tü du rum, özel sa vaş tır. NA TO bün ye sin de de kont rge ril la ku rul muş; bu,türkiye'de bi raz da ha ge liş ti ril miş ve biz de ta mı ta mı na uy gu la nı yor. Ben ce, bu po li ti ka ya faz la gü ve nil mez. Bu po li ti ka, si zi güç len di ren ge liş ti ren po li ti ka lar de ğil dir. Or du nun bu dö nü şü, as lın da özel kur ma yın ge - liş ti ril me si dir. - Si zin ka na a ti niz bu mu dur? - Ben bi le rek şöy le bir de ğer len dir me ya pı yo rum. Ben gör me - dim, an la tı yor lar; ma şal lah bu tim le ri so ka ğa bı ra kı yor lar mış; baş - la rı, yüz le ri, gö rü nüm le ri aca yip, bo yun la rı çı rıl çıp lak, ram bo gi bi tip ler. Şim di bu ram bo la rı kit le le rin içi ne sal mak de mek, bi zim için müt hiş bir pro pa gan da fır sa tı ya rat mak de mek tir. Bu ram bo - lar, PKK'ye kar şı sa va şı yor lar. Şim di do ğal ola rak bi zim mü ca de - le miz ef sa ne gi bi olur. Bun lar, olum suz luk adı na ne la zım sa onu ken di ken di le ri ne ya kış tır mış lar. İn sa ni bir çeh re le ri yok tur. Bir de şe hir le rin or ta la rı na sa lı yor lar bun la rı. Şim di bu man tık ki min man tı ğı dır. - An la ma dım. - Sa nı yo rum bu son ser hil dan lar da bu tim le rin epey ma ri fet le ri var dır. ra ma zan Öz türk: Son baş kal dı rı da mı?

78 - Ciz re, İdil, Şır nak, Nu say bin, vs. her hal de bun la rın bu port re le - ri nin çok bü yük fay da sı var. - Ya ni an ti pa ti ya ra tı yor lar. - Müt hiş. Sa nı yo rum öy le dir de. Biz pro pa gan day la bu ka dar hal - kı ka za na maz dık. Bu nu bi raz gö rü yor su nuz, bi raz do laş tı nız her hal - de. Bi zim için so run da de ğil bu. Bel ki kor ku 1920 'lerde, 40 'larda bir so nuç ala bi lir di. Ama şim di dün ya hız la dö nü şü yor. gü ne ri Cı va oğ lu: Bu kor ku dan söz açıl mış ken, siz de kor ku me to du nu kul lan dı nız mı? Si zin için de böy le yay ga ra lar ya yıl dı. - Ben, onu po li ti ka da cid di bir araç ola rak gör mü yo rum. - Ama kul lan dı nız de ğil mi? Bu pro pa gan da yı yap tı ğı nız söy len di. - Ho şu ma git mez, is te me di ğim bir ko nu dur. - Çün kü ba zı kat li am lar ol du. - Be nim tas vip et ti ğim yön tem ler de ğil di. İlk duy du ğum da acı duy dum, biz den ola maz de dim. 1984'te, 9 ki şi lik ai le ola yı bir köy de ol muş tu. Bu nu ya pan la ra kar şı yım. - Ard ar da bir ta kım olay lar ol du. İki ya ka ola yı ol du. - Bu nu ya pan adam la rın bir kıs mı bi zim ta ra fı mız dan ce za lan dı - rıl dı. Ba zı la rı da kaç tı. Bu olay la rı ya pan lar dan he sap so rul du. ra ma zan Öz türk: Si zin içi niz de ya pan adam lar mıy dı bun lar? PKK men su bu olan lar mıy dı? - PKK adı na ya pı yor lar dı, ama PKK'li de ğil ler di. PKK'li ol mak, in san ha ya tı na böy le yak laş ma im ka nı nı ver mez. gü ne ri Cı va oğ lu: Ör güt için de ör güt il ke le ri ne ters dü şen adam lar mıy dı? Bu ola bi lir mi? - Var böy le le ri. Olur mu, bi zim ör güt te ke sin lik le tas fi ye ci ler var. Ben, si ze ba zı en di şe le ri mi be lir te ce ğim. Ve hü kü me tin ba zı oyun - la rı nı da an la ta ca ğım. - Ço ğu nu an la dım. Pe ki bun lar PKK'li miy di ler? - Söy le yin, PKK içi ne sız ma la rın ol ma sı dü şü nü le mez mi? Kürt ha re ke ti içi ne sız ma ol du ğu dü şü nü le mez mi? Ör ne ğin Türkiye'ye gö rüş me ye gi den Muh sin Dizai'den bah set ti niz. Edin di ğim bil gi ler - re gö re, gö rüş me de şun lar söy len miş: Bun lar otuz yıl lık dost la rı - mız dır. Ya ni adam la rı mız dır. - Kim de miş? - Türk yet ki li le ri. - Bun lar es ki den dost la rı mız dı di ye cum hur baş ka nı nın söy le - yi şi var. - Ha yır, gö rüş me ler var. - Kim ler? - Talabani'yle ge len ler. - Özel lik le Bar za ni de miş. - Ha yır. Me sut Bar za ni, Was hing ton Post'a de meç ver miş: Tür - ki ye ile 1962 yı lın dan be ri dos tuz ve çok bü yük hiz met le ri miz var - dır di yor. Ya ni şu var: Kürt ha re ket le ri nin için de ge le nek sel ola rak adam la rı var. - Dev le tin ve ya bir baş ka bi ri nin ol sun. - Par ti mi zin içi ne de böy le bir yan sı ma nın ol ma yı şı dü şü nü le mez. Hep si ni tes pit mi ede lim? Ha yır. Ba zı ajan lar bu ra ya ka dar gel di, hem de komp lo için as ker ler gel di. Söy le ye yim, 5-10 as ker gel di. - Na sıl as ker ler? - Türk or du su hu dut tan gö rev len dir miş. Bi raz da eğit miş. Hu dut ta bur la rı var, ora da gö rev li ler. ra ma zan Öz türk: Kürt çe bi li yor lar mı? - Ba zı la rı Kürt tür; Ağ rı lı, Kars lı. Bi raz da ge ri ve al da tı la bi le cek özel lik le ri olan la rı yol la mış lar bu ra ya. Na sıl gi de cek si niz, na sıl kamp ta iş ya pa cak sı nız, hep si ni be lirt miş. gü ne ri Cı va oğ lu: Mi li tan ola rak mı? - Evet, mi li tan ola rak. Gi din PKK'ye, si zi gör dü ler mi gör me ye gel dik der si niz de nil miş. Böy le adam lar gel di iş yap ma ya. - Son ra ya ka la dı nız mı? - Ba zı la rı nı ya ka la dık ve sor gu la dık. Ay nı şe yi iti raf et ti ler. Sız - ma lar bir ger çek tir. Ama önem li bir bö lü mü nü ser best bı rak tık. Özel lik le al da tıl mış halk ço cuk la rı nı ge ri bı rak tık. Tür ki ye ka nun la - rı na gö re ol say dı on yıl ce za ve ri lir di. Ama biz onu yap ma dık. ra ma zan Öz türk: Da ha eli niz de olan lar var mı? - Yok, böy le bı rak ma la rı mız ol du. O es ki ce za lan dır ma po li ti ka - sı, bi zim po li ti ka mız de ğil dir. İş te bah set ti ğim ço cuk, köy lü. Ya ni ya pıl ma ma sı ge re ken bir çok olay var dı. On lar bi raz aşı rı dav ran dı. Biz bu nun önü ne geç tik. 4. Kong re bu ko nu da ka rar al dı

79 gü ne ri Cı va oğ lu: Kaç ta ri hin de? Ara lık 1990 ta ri hin de. On lar tam an la mıy la mah kum edil di. - Siz şah sen bu tür kat li am la ra kar şı sı nız. - Ta bii. Biz PKK'liler baş tan be ri kar şıy dık. - Siz ki şi ola rak hiç adam öl dür dü nüz mü? - Ha yır. - Si lah kul lan ma yı se ver mi si niz? - As la kul lan mak is te mem. - Bi raz ev vel ben kar de şi niz le ko nuş tum, dün ge ce ve sa bah ko - nuş tum. De di ki, ken di si de pek si lah kul lan ma yı sev mez, hoş - lan maz. Doğ ru mu? - İl gim za yıf tır. Ama bu, şu an la ma gel mez: Po li ti ka da as ke ri le - şe mez. Bi li yor su nuz, po li ti ka da en bü yük as ke ri leş me be nim so - rum lu lu ğum al tın da ol du. Fa kat ger çek ten ki şi ola rak sev mi yo rum. - Şah sen hiç si lah kul lan ma dı nız. - Şu söy le ni yor: İş te şöy le kle şi al dı, ta ra dı. Ala ka sı yok, ke sin - lik le ol ma mış tır. - Tem po der gi sin de si lah lı fo toğ ra fı nız çık tı. - O, ri ca üze ri ne ol du. İl la hi si lah lı bir fo toğ raf çe kin de di ler, ken di le ri ni kır ma dım. Be nim bir hu yum var, ge len mi sa fir le ri mi kır mam. - Bun dan son ra ki aşa ma da, ulus la ra ra sı ör güt ler le da ha fark lı ol du ğu nu gös te rir. - Is rar üze ri ne ol du. Ba zı ar ka daş lar yap ma ya lım de di ler, fa kat bu is te ği kır ma dım. - Si zin nor mal de kul lan ma dı ğı nız bir şey. - Po li ti ka da şid de ti en iyi an la yan lar dan bi ri si yim. Bel ki di yor - su nuz, Özal ge ne ral le re yar dım cı lık ya pı yor. Ya zı nı zı oku dum. Sa vaş anı la rı nı oku dum. - Özal'ın öy le de di ği ni bil mi yo rum. O ko nu lar as ke ri aka de mi - ler de ha zır la nı yor, su al ler bi le ha zır la nı yor. - Şim di po li ti ka ve as ker lik bağ lan tı sı nı Tür ki ye öl çü le rin de bi - raz be ce re ce ğim ka nı sın da yım. Po li ti ka ve or du bağ lan tı sı nı, Türkiye'deki değ me po li ti ka cı lar dan da ha faz la çö züm le di ği me ina - nı yo rum. Sa nı rım Özal da bi raz bu nu an la ma ya ça lı şı yor. Bu bir iler le me dir. Bir Tür ki ye li po li ti ka cı, ger çek ten adı po li ti ka cı dır. Si - ze açık ça söy le ye yim, or du po li ti ka ola yı nı bil mi yor. Po li ti ka ya pıp yap ma dık la rı nı bil mi yor lar. Özal bi raz tak tik li dir, ya ni ha fif tak tik - le ri var dır. Türkiye'de or du nun okey de me di ği hiç bir şey ge çer li de ğil dir - Özal'ı sı ra dı şı bir po li ti ka cı ola rak mı gö rü yor su nuz? - Sı ra dı şı lık tan da öte ye, bi raz Türkiye'de po li ti ka yap ma nın yol - la rı nı kav ra mış. Güç lü po li ti ka cı la rı nız yok; eğer ol say dı, bu me se - le ler bu ha le gel mez di. Si ze be lir te yim ki, po li ti ka nın iş le vi öl dü rül - müş. Or du nun po li ti ka üze rin de ki ha ki mi ye ti diz gin siz, di ye cek si - niz. Ama, kaç po li ti ka cı çık tı da bu na kar şı di ren di? - Bü tün geç miş yıl la rın psi ko lo ji si tam ola rak atıl mış de ğil. Ama bü yük çap ta si vil leş me baş la mış tır, sü rek li me sa fe ler alın - mış tır. - Ken di ba şı na or du nun si vil le şe ce ği ne ina nı yor sa nız al da nı yor - su nuz. - Ken di ba şı na de ğil. Bu ko nu da ba zı ça lış ma lar var. Re ji min si vil leş me si var. - Si ze bir şey söy le ye yim; Tür ki ye ve Türk ay dın la rı için söy lü - yo rum, si zin te mel prob le mi niz or du nuz. Or du mil le tiz, ya şa sın or - du muz, ya şa sın ge ne ral le ri miz ede bi ya tıy la bun dan son ra yü rü ne - mez. Or du ya kar şı sa vaş tı ğı mız için söy le mi yo rum, ama or du ger - çek ten top lu mun bün ye si üze rin de çok aşı rı bir ağır lık tır. Or dunun azal tıl ma sın dan da bah se di li yor. - El bet te in san lar ken di or du su nu sev me li, say ma lı. Ve il gi gös - ter me le ri ge re kir. - O ay rı dır, ben ona da bir şey de mi yo rum. - De mok ra si için de her şe yi gör me miz ge re kir. - Ben ona da bir şey de mi yo rum. Be nim so ru num o de ğil dir. Be - nim so ru num, or du ger çek ten Türk mil le ti ni de zor du ru ma so ka - cak. Ve hat ta ken di si nin de bık tı ğı ka dar ağır lık lı bir du rum da dır

80 - Şim di bi raz nor ma le ini yor. - İn mi yor. Çok geç ve çok ge ri de, re for mist di ye bi le ce ği miz bir tarz da çok ağır dav ra nı lı yor. Sos ya list ül ke ler de bü rok ra si nin en gel du ru mu var ve ger çek ten bu prob lem le rin te mel kay na ğı dır da, onun gi bi Türkiye'de or du yüz kat da ha faz la prob lem le rin kay na - ğın da yer alı yor, ama siz far kın da de ğil si niz. Bu du rum dan şu an ki ge ne ral ler mi so rum lu, or du su bay la rı mı so rum lu? El bet te de ğil. Bu bir ge le nek tir. Siz, bu ge le ne ği ni zin üze ri ne ce sur yü rü me mek le çok şey kay be di yor su nuz. - Si ze bir ör nek ve re yim: 1960, 1971 ve 1980 dar be le rin den son - ra, 1990 yı lın da ge nel kur may baş ka nı her han gi bir po li tik da yat - ma da bu lun mak sı zın is ti fa sı nı ve ri yor. Ben ce bu, Türkiye'deki de - mok ra tik leş me nin bir gö rün tü sü dür, önem li bir işa ret tir, sim ge dir. - An lı yo rum. Önem li de de ğil. Tür ki ye ger çe ği üze rin de siz den da ha faz la bil gim var, siz bi le mez si niz. Türkiye'deki po li ti ka ya kar - şı De mi rel çok sı zın tı lı dır, po li ti ka cı po li ti ka ya pa mı yor di yor. Bu bir ger çe ği ifa de edi yor, ama siz an la mı yor su nuz. Ken di si bi le fark edi yor ki, Türkiye'de po li ti ka cı lar çık ma dı, Türkiye'deki me se le ler po li tik hal le dil me di. Ve bu nun için de te mel ku ra lı, iki de bir sı kış tı - mı şap ka yı alıp kaç mak olu yor, ya da mut la ka or du ya bağ lı kal mak. En zor dö nem de bi le po li ti ka cı böy le yap maz. İş te İngiltere'deki po - li ti ka cı, so nu na ka dar po li ti ka cı dır. Bu ger çek ler Türkiye'deki bü tün so run lar üze rin de iş le me li ki po li tik ye te nek ta ar ruz et sin, ger çek ten top lu mu sü rük le sin. Ben du rum la rın na sıl ola ca ğı nı si ze söy le ye - yim. Çok iyi bi li rim ki si vil ler bir iş ya pa maz ve biz iş le ri mi zi er ve ya geç or duy la hal le de riz. Çün kü or du nun okey de me di ği hiç bir şey ge çer li de ğil dir. Bu an la yış yer leş miş. Siz di yor su nuz ki, bel li de ğiş me ler ol muş. Ama ge le nek bir ke re yer leş miş iş te, Türk kül tü - rü için de var dır bu. - Efen dim, bü tün dün ya da ve bü tün Türkiye'de kav ram ve de - ğer yar gı la rı son de re ce sü rat li de ği şi yor. Ben aşa ğı-yu ka rı iki de - fa dı şa rı çık mı şım, ina nıl maz de ğiş me ler var dır. Bir bu çuk ay dan bu ya na Sov yet ler Birliği'nde önem li de ği şik ler ol du ğu için ora ya gi de ce ğim. Dün ya da ki baş dön dü rü cü de ği şim sü re cin den Tür ki - ye ge ri ka la maz, kal mı yor da. Ya kın za ma na ka dar Türkiye'den İsviçre'ye, İngiltere'ye he sap la rı mı zı so rar ken, şim di kar tı mı zı ver di ği miz de güm rük ka pı sın da Türk li ra sı mı ya za yım, mark mı, do lar mı ya za yım di ye so ru yor lar. Çün kü Türk li ra sı da ar tık iz le - ni yor. Ar tık in san lar la ve de ğer ler le il gi li yar dım lar çı kı yor ve sü - rat le de ği şi yor. Şim di dün ya da ki de mok ra si ler de in sa na bu ka dar de ğer ve ri lir ken, Türkiye'nin bu ışı ğın dı şın da kal ma sı na im kan var mı? Tıp kı bu ra ya gel di ğim gi bi, bir bu çuk ay ön ce ge nel kur - ma yın da vet li si ola rak Do ğu Anadolu'daki as ke ri te sis le ri do laş - tım. Bir ta kım ga ze te ler de si zin re sim le ri ni zi gör müş tüm, baş ka tür lü re sim le ri ni zi gör me miş tim. Da vet li si ola rak git ti ğim yer de de epey re sim le ri ni ze bak tım. - Pe ki na sıl? - Or du da si zin le il gi li re sim ler var. PKK ile il gi li, ça lış ma la rı - nız la il gi li. Ya ni sü rek li kar şı la şı yo ruz. - Ora da bi zi na sıl alı yor du nuz? On lar dan bir-iki şey söy le ne bi lir mi? - Ha yır. İş te he def ola rak söy lü yor lar dı. - Or du nun uğ ra şa ca ğı cid di bir ko nu ol du ğu ke sin. - Ya ni ora da ki gü ven lik bi rim le ri nin oda la rın day dı. Me se la Irak'a kar şı olan ça lış ma lar da ağır lık lı ola rak var. Asıl gö tü rü lü - şü mü zün se be bi, Irak'a kar şı Tür ki ye na sıl sa vu nu lu yor du? Bu ve si ley le bir-iki gü ven lik bi ri min de rast la dı ğı mız şey ler di. O ara da ge ne ral ler le te mas la rı mız ol du. On la rın tu tum la rın da ki de mok ra - tik leş me sü re ci ni his set tim. Dün ya da ki ge li şi mi mec bu ren or du su da ta kip edi yor, ba sı nı da. Her kes ta kip edi yor. Bu nun dı şın da ka - lan her kes kay be di yor. - Doğ ru dur, an la dım. Siz Türk- Kürt iliş ki le ri nin dü ze yi ni bi le de - ğer len dir me ye ça lı şı yor su nuz. Ben, onun için dü şün ce le ri mi be lir ti - yo rum. Ne Kürt ler dü şü rül müş bir du rum da ya şa ma lı, ne de Türk ler böy le aşı rı in saf sız ya şa ma lı - Dün ya da ölüm ora nı dü şü yor, ya şam se vin ci yük se liş sü re ci için de. Dün ya da kül tür yük se liş sü re cin de, kül tü rel bas kı ise dü

81 şüş sü re cin de. Dün ya da ki ge liş me le rin bir çok de ğer yar gı sı nı glo bal ha le ge tir di ği ni, ırk, din ve mez hep ay rı lı ğı nın gi de rek ikin ci pla na düş mek te ol du ğu nu ve bu nun dün ya nın in san lık ay na sı ol du ğu nu gö re rek, as lın da şu an da ka zan dı ğı kö tü man - za ra yı is te me me si ne rağ men, Türkiye'de iyi kav ram la rın, ba rış için sev giy le do lu an la yı şın or ta mı nı aça rak ve ka zı nan du var la - rı yı ka rak, gö rüş me ler le işi hal le der se niz iyi olur. Bu ko nu da ki gö rüş le ri niz ne dir? - Ona ge li yo rum. Be nim söy le dik le rim bun dan ba ğım sız de ğil - dir. En gel den bah set tim, cid di en gel ler den. Şim di ki ta ri hi du ru mu - nu za ba kın, bir si ya si ger çek li ği ni ze ba kın. Onun için bi raz ger - çek çi ola lım. Bir ta rih şu u ru ki, ger çek ten şo ve nizm le do lu dur. Şim di bü tün bun la rı söy ler ken, Türk ulu su nu kü çük gör mek, ken - di si ni kü çük gör me si ni is te mek gi bi bir dü şün ce yok tur. Be nim in - san lık yak la şı mım da ba zı be lir gin özel lik ler var dır. Be nim için Türk ol gu su, bi raz acın ma sı ge re ken bir ol gu dur. Ger çek ten ol ma - ma sı ge re ken ba zı şey ler var. - Han gi yön den acın ma sı ge re kir? - Şu nu söy le ye yim: İliş ki le rim de git ti ğim her yer de her şe yi hal - let miş ler di. Bu na rağ men, as lın da Türkiye'ye yi ne de bir şey ler ve - ri yo rum. Or ta da ku ru bir gu rur var, hal bu ki gu rur bir ger çe ğe da ya - nır sa an la mı olur. - Ba ğım sız lık mü ca de le si ni ver miş ve ba ğım sız lı ğa ulaş mış bir ül ke nin acı na cak du rum da ol du ğu nu söy le ye me yiz. - İn san ken di den ge le ri ni gör me li ve ken di ni ger çek ten gür büz - leş ti re bil me li dir. İş te in san se vin ciy le de di niz... - Üzü cü de se niz da ha iyi olur. Çün kü ya şa dı ğı mız du rum lar üzü cü dür. Acı na cak şey ler de ğil. - Ta mam, üzü cü di ye lim. Ba kın bu nu en az si zin ka dar üzü le rek söy lü yo rum. Be ni çok ezi yor su nuz, be ni ya şat maz sı nız da de mi - yo rum. Bun lar ikin ci plan da ve ben bun la rı faz la dü şün mü yo rum. Sa de ce bir ol gu yu ele al mak açı sın dan söy lü yo rum. Ya ni biz de fa - na tizm yok de mek is ti yo rum. As lın da onu par ti ye de yan sı tı yo rum. Siz in san lık de di niz, onu ala bil di ği ne ve ri yo rum ve ger çek ten bi raz PKK'yi göz lem ler se niz, bu nun ol du ğu nu gö rür sü nüz. Ba kın he men an ti pa ran tez şu nu söy le ye yim: Bu Irak'taki kal kış ta iyi ol ma yan du - rum lar da or ta ya çık tı. Bir kal kı yor lar, her ye ri al tüst edi yor lar, el at ma dık bir şey bı rak mı yor lar. Re jim ge li yor, o da on la rın ev le ri ni öy le ya pı yor. Bu kö tü bir şey de ğil mi dir? On lar kalk tı, dev let adı na ne var sa her şe ye el koy du lar, öl dür dü ler. Dev let gel di, o da ay nı sı nı yap tı. Bu, il kel dö nem den kal ma bir öç al ma ola yı dır. - Ya ni bir öç ve in ti kam ola yı var. - Var ve göç onun so nu cu dur. O in san la rın ki şi lik le rin de ki olay bu, ger çek ten vu rur ken müt hiş vu ru yor ve so nu na ka dar her şe yi yağ ma edi yor. Di ğe ri de vu rur ken, on dan da ha in saf sız vu ru yor. İş te bah set ti ğim il kel lik bu dur. Bu aşıl ma lı dır. Böy le olun ca, in sa nın hak lı lı ğı bi le ze de le nir. Bu du rum, Kürt hal kı nın ma sum lu lu ğu nu, hak lı lı ğı nı ze de li yor. İş ler den ge li ol say dı, plan lı ol say dı, öl çü ler için de ol say dı bu ka dar zor lan maz lar dı ve böy le de çek mez ler di. Ya ni o in san cıl de di ği niz iliş ki nin far kın da yım ve ol duk ça da ona zor lan mak ta yım. Si zin hü kü met le ri niz den çok da ha faz la biz, PKK'de bu na or tam aç mak is ti yo ruz. Bu nun da çok iyi bi lin cin de - yim. Tür ki ye eğer zor la nır sa ke sin PKK et ki si var dır. - Han gi sin de? - Ör ne ğin da ha öz gür tar tış ma or ta mı di yor su nuz. Öz gür tar tış ma en baş ta Kürt so ru nu için dir, or du için dir. Bun la rın iki si de bi ze çok ya kın dan bağ lı dır. De mok ra si için di rekt rol oy nar. Biz kar şı ol say - dık, her hal de bu müm kün ol maz dı. Di ğer sek ter sol grup lar var dır... - Za ten Türkiye'de kim se PKK ol gu su nu in kar et mi yor. Ede mez de. - Eğer di ğer sol grup lar gi bi ol say dık, sek ter, vu rup kır mak tan baş ka bir şey dü şün me yen ler gi bi ol say dık, ta bii ki ikin ci gün de ye - ni lip tas fi ye olur duk. Dik kat eder se niz, biz öy le de ği liz. Oluş tur du - ğu muz Kürt se vin ci yük sek. Ciz re gi bi en ge ri fe o dal bir alan da da - hi Kürt ka dı nı bu gün ya şam se vin ciy le co şu yor. As lın da elin de si - lah yok, ama Nevroz'larda yüz de dok sa nı ya şam se vin ciy le dop do - lu. Ya şam se vin ci ne say gı di yor su nuz, iş te ona bir ör nek. - Evet, PKK çiz gi siy le yük se len şey, dün ya da yük se len bir şey dir. - Ka dın ilk de fa fır la mış sah ne ye; oy nu yor, ko nu şu yor, tar tı şı yor, ko ca sı nı kal dı rı yor. İş te bu ya şam se vin ci de ğil mi? İş te say gı gös

82 te ril me si ge re ken bir olay. Bu adam lar si lah lı de ğil ler. Ama PKK ola yın da, PKK sah ne sin de or ta ya çı kan bir gös te ri dir. - PKK'nin ge nel lik le si lah lı mü ca de le si gö rü lür ken, şim di de ği - şik bir bo yu tu çı kı yor or ta ya. - On dan iba ret gör mek çok bü yük bir ha ta. Ha yır, ola yı şöy le ko - yar sa nız da ha iyi ve doğ ru olur: PKK ola yın da si lah lı mü ca de le nin ama cı ne dir? Si lah lı ey le min ge tir mek is te di ği so nuç ne dir? Ona bir ör nek teş kil et me si açı sın dan so ru yo rum. Ya ni öy le bah se dil di ği gi - bi vu ran, kı ran, hal kı na böy le ezi yet eden bir ha re ket de ğil dir. Ba zı - la rı adı mı za öy le yap mış ola bi lir. Fa kat ha kim olan, son tah lil de ba - şa rı lı olan du rum ne dir? İş te mil yon lar ca hal kın bü yük se vin ci ni or - ta ya çı kar mak tır. Ve bu na say gı du yul ma lı dır. Si lah de ğil dir bu, ya - şam se vin ci dir. Ru hu nu bi raz yü cel ti yor ve ken di ni to par lı yor; bu as lın da de mok ra si dir, de ğil mi? Eğer bi raz cık de mok rat lık var sa, bu na ke sin say gı du yu la cak. - Ya ni sev gi ye da ya lı bir ta ban mı oluş tur du nuz? - Açık tır. PKK bi raz da bu dur. Da ha faz la bu na yol aç mak is ti yo - rum ve bu ken di ka de ri ni çiz sin di yo rum. - İs te di ği niz ka der ne dir? - Kürt hal kı da ha faz la böy le ol sun; dü şün sün, coş ku lu ve ya şam - la dop do lu ol sun; ken di si için iyi ve gü zel olan ney se ona ka rar ver - sin; say gı lı ol sun ve me se le le ri ni ba rış için de çöz sün di yo ruz. As - lın da bu na ne ka dar açık ol du ğu muz bel li. Bi zim kar şı çık tı ğı mız şe yin ka ba bir in kar ol du ğu nu bi li yor su nuz. Da ha dü ne ka dar Kür - dü ka bul et me yen ben de ğil dim. Cum hur baş ka nı ilk de fa Kürt ke - li me si ni ağ zı na al dı di ye ana mu ha le fet par ti niz ne de di; Çan ka ya iha net için de dir de di. Bu gün bir Kürt ke li me si ni bi le ka bul et mi - yor lar, iha net di yor lar. Hal bu ki sa de ce bir ol gu yu söy le mek tir. Öy le ba zı po li tik ta viz de ver me di, sa de ce bir ol gu ya adı nı koy du. Şim di bu bi le iha net ola rak de ğer len di ri li yor sa, o za man de mok ra si ye ka - pa lı olan kim? Ka ba in ka rı yü rüt mek is te yen kim? Bi raz vic dan lı ola lım. Çö züm fa lan de ni li yor, ama ken di le ri ni bü tün ger çek le re ka - pat mış lar. Ya ni di ye lim biz, çok ge ri bir top lu luk da ola bi li riz, ta rih dı şı na da atı la bi li riz. Ama bu yak la şım tar zı ne dir? Za ten bu ka dar di ren me min ne de ni de bu dur. Ben, öy le çok si lah la rı olan, çok bü - yük te mel le ri olan bir ki şi lik le yo la çık ma dım. İna nır mı sı nız, ilk yıl lar da tek ba şı may dım. Bir ba bam var dı; di yor du, oğ lum sen ka - rış tı rı yor sun, ko mü nist lik ya par san yap, hiç ol maz sa on la rın Ece vit gi bi adam la rı var. 1970'li yıl lar dı, di yor du, Kürtçü lük çok teh li ke - li dir, Şeyh Sa it ler on bin ler ce ki şiy le kalk tı lar ba şa ra ma dı lar, sen ne ile ya pa cak sın, se nin bir tek ada mın bi le yok, pa ran da yok. Va si - ye ti ve tav si ye si buy du. Çı kış ger çek ten böy ley di, fa kat ce sa ret ola - yı apay rıy dı. Ben bu nu il gi li de ğer len dir me le rim de bi raz aç tım. Be - ni bu ola ya iten çağ daş laş ma ve ya il gi len me sü re cin de Si ya sal Bilgiler'de oku yor dum 'dan iti ba ren Ankara'daydım. Ta bii son sı nı fa ka dar da gel dim. - Dev let burs la rıy la oku du nuz? - Evet, ta ma men dev let burs la rıy la oku dum, Siyasal'ı da, li se yi de. Ka dast ro Lisesi'ydi. Çok du yar lı bir in san dım. Bü tün Türk öğ - ret men le rim be ni çok se ver di; il ko ku lun ilk sı nıf la rın da ta nı yan lar - dan tu ta lım, en son Siyasal'daki pro fe sör le re ka dar. Ke sin lik le not - la rım yük sek ti ve ka rak te rim tu tu lur du. Ay dın Yal çın da hil Siyasal'da her kes ten not al mam mü kem mel di, on nu ma ra lar al mış - tım. Hem sağ cı sı hem sol cu su açı sın dan du rum öy ley di. - Sı nıf ta ta nı dık isim ler den kim ler var dı? - Çok var dı, ama şim di bil mi yo rum. - Ha san Ce lal si zin le miy di? - Biz den bir dev re ön dey di. - Me sut Yıl maz fa lan? - Yok, biz den ön cey di ler. Biz 1970 'lerin son ra sı yız. Ha tır lı yo - rum, o za man be nim bir ede bi yat öğ ret me nim var dı, yar bay dı, harp oku lun da ede bi yat öğ ret me niy di. Hem su bay dı ve harp oku lun da ede bi yat öğ ret men li ği ya pı yor du, hem de bi zim oku la ka dar ge lip ders ve ri yor du. Bu nun ba na il gi si, be ni öv me si sı nır sız dı. Ede bi yat der sin de kom po zis yon ya zı yor dum, alı yor du o ka ğı dı, di yor du, ço - cuk lar, ben bu kom po zis yo nu al dım, be nim pro fe sör ar ka daş la rım var on la ra gö tür düm, oku dum. Ör nek ka bi lin den ce bi ne alı yor du, için de bü yük dü şün ce ler var di yor du. Ben si ze bi raz açık ve re - yim. Ger çek ten bu nun gi bi ola ğa nüs tü et ki le yen bi ri yok. Öy le se vi - li yor dum. O za man has tay dım, onun bir aka punk tur dok to ru var dı,

83 bir gün sen de ona git de di. Özel dok to ru nu tav si ye ede cek ka dar il gi gös te ri yor du, yü cel ti yor du, ce sa ret ve ri yor du. O za man Kürt ol - du ğu mu tah min edi yor du. Bu nun ya nın da bir Fran sız ca ho ca sı var - dı, bu dün ya da Abdullah'ı sev me ye ni ben sev mem di yor du. Böy - le çok açık tav rı nı ko yar dı. - Bel ki o se ni sev me yen bir anar şist ne sin de... - Şim di hay ret edi yo rum, bu söz ler ne den söy le ni yor? Ve bun la - rın hep si de Türk. As ker, sav cı; ya ni öy le sol cu fa lan da de ğil ler di. - Siz de onu se vi yor muy du nuz? - Ger çek ten iyi bir öğ ren ciy dim. Hep si ni se ver dim. Ben, öğ ret - men le ri me la yık olan bir ki şi yim. Hep si se ver ve en bü yük say gı yı da ben gös ter mi şim dir. - Türk le ri de se ver mi si niz? - Hep si Türk tü di yo rum. - Ha yır, in san la rı? - Be nim ar ka daş la rım var, zin dan da en çok di re nen Türk ler var, olur mu? - Onun dı şın da. Si zin le ay nı olan de ğil. - Aşı rı bir mil li yet çi lik ol say dı, böy le ol maz dı. Türk ki şi li ği üze - rin de et ki le ri miz var, et ki len me miz var. Bu nu an la mı yor lar. Türk ki şi li ği ve Kürt ki şi li ği üze rin de bu ka dar çe liş ki le ri or ta ya çı kar ma - yı çok ba si te al ma yın. Şim di bu, tüm top lu mu et ki li yor. Bu bir olay - la il gi li dir, bir çir kin li ğin gö rül me si nin so nu cu dur. Ba na so rar sa nız, son tah lil de be nim si ya set yap ma ola yım, iliş ki ler de ki bü yük bir han di ka pı, çık ma zı, çir kin li ği, hoş gö rü süz lü ğü, ka bul edil mez li ği gör mem den dir. Pa ram var mıy dı? Yok. Bi li yor su nuz burs luy dum, tek bir şe yim yok tu. Ama bir ya nım var ki, di ğer le ri gi bi ba zı şey - ler den he men vaz geç mem. Müt hiş bir ta kip çi li ğim var. Bir işin ar - ka sı na düş tüm mü, ona yük le ni rim. Bi ze Türk lük aşı la nı yor du, bi ze yük le ni li yor du; da ha okul dan iti ba ren ben de yük len dim. Be nim o za man bir gü cüm yok tu, her şey dev le tin elin dey di. Dev le tin elin de - ki ler den ya rar la na rak çık tım. - Za ten as ke ri oku la gön der mek is te miş ler. - Ta bii, müt hiş bir tut kuy du. Öy le il gi du yu yor dum. Ya şım tut - ma dı di ye gi re me dim. Ay lar ca ken di me ge le me dim. - Yaş tan mı gir me din? - Evet. Bel ki baş ka ne den ler de var dı. Ama öy le de di ler. - Kürt ge ne ral ler de var dır. - Ha yır, be nim ama cım bir me mur ol mak de ğil di. Da ha o za man da il gi du yu lan şey bu. Kürt lük bir le ke gi bi pe şi mi bı rak mı yor du. Ba na gö re, ne Kürt ler böy le çok dü şü rül müş bir du rum da ya şa ma lı, ne de Türk ler böy le aşı rı in saf sız ya şa ma lı. Bu nu çok iğ re ne rek söy lü yor dum; bu adam lar ya şa mış lar asır lar ca, ama bu iliş ki be ni ür kü tü yor du. Ger çek ten mo ral cep he sin den yo la çık tım. Öy le çok te o rik bi lin cim, çok ör güt fa a li ye tim ol du ğu için de ğil, bir mo ral me se le si, bir ya şam me se le siy di, ka bul ede mi yor dum. Şim di ben, bu işe gir me ye bi lir, en yük sek ka de me le re de tır ma na bi lir dim. Siyasal'ın son sı nı fı nı ya ka la dım. Ba şa rı lı bir ta le bey dim, göz dol - du ru yor dum. - Bel ki şim di dı şiş le ri ba ka nıy dın. Tu fan bir ba kan! - En gel yok tu. - Ya ni eşit şans lar var. En çok tar tı şı lan bu dur. - Ama bir şart la! Bu, tam da kö tü bir in kar cı lık te me lin de oluş tu - rul muş. Bu nu bil mek ge re kir. - Ben Kür düm de me mek ko şu luy la mı? - Onun la yi ti ri len çok şey var dır. Yal nız Kürt lük yi ti ril mi yor. - Ama şim di cum hur baş ka nı ben Kür düm di yor. - Ora da yal nız kim li ği ni yi tir mi yor. - Yal nız kim li ğiy le ora ya gel me di. - Ta bii. Bu, iliş ki ler de ki bü yük dü zen siz li ği gös te ri yor. Türk de - se ler bi le, bun dan Türk'e ha yır gel mi yor. Bu ra da Türk ler den da ha çok Kürt ler so run olu yor. Öy le Kürt ler var ki, ba na gö re, bu olum - suz luk lar da on la rın ro lü Türk le rin kin den yüz kat da ha faz la dır. Bir olay mey da na gel miş. Bu ola ya ta rih için de yol açan lar var, çok acı - ma sız lar var, çok iş bir lik çi olan lar var. Fa kat so nuç ta, he pi mi zin bil di ği gi bi, ne fes ala maz du ru ma ge ti ri len bir so nuç la kar şı kar şı - ya yız. Be nim dü zelt me ola yım iş te bu dur. Ya ni şim di ben ne di ye - yim ki! Bu ka dar aşı rı güç den ge siz li ğin de ya pıl ma sı ge re ken bir şey ol ma lıy dı. Za ten çıl gın di yor lar dı; yıl lar ca ba na, de li dir, okul mo kul oku ma sı nı bil mi yor, iş-güç sa hi bi ol ma sı nı bil mi yor, iş te

84 ken di si ne bir meş ga le ya rat mış uğ ra şı yor di yor lar dı. As lın da yıl - lar ca böy ley di. Bu nun için bi raz okul oku dum; ba kın de dim, ben üni ver si te oku yo rum, de li fa lan de ği lim, elim den iş ge lir. Böy le ce inan dır dım ve on dan son ra adam lar et ra fım da top lan ma ya baş la dı. Yıl lar ca kim se yi çe ke mi yor dum ya nı ma. Şim di müt hiş bir il gi gös - te ri yor lar. Yi ne de ken di mi abart mı yo rum, ke sin lik le bun la rı an lat tı - ğım da zor la nı yo rum. Asıl göz dik ti ğim Kürt- Türk iliş ki le rin de bir dü zey tut tur mak tır. Şim di siz, faz la si lah la ra gü ven me ye cek si niz, or du nu za gü ven me ye cek si niz. Kal dı ki o ar tık çü rü müş. Yi ne ta rih tek ta raf lı ya zıl mış tır. Gi de rek Kürt le ri dış ta la yan bir ya pı var dır. Oy sa ki ta rih öy le de ğil dir. Türk ta ri hi araş tı rıl sın, bin yıl lık Kürt iliş ki le rin de uz laş ma yö nü da ha ağır ba sar. Sel çuk lu sul tan la rın dan ve on la rın ilk Kür dis tan eya le tin den tu ta lım gü nü mü ze ka dar Türk, Kür de da ya na rak bu gün le re gel miş tir. Şim di bu top tan in kar edi li - yor, o ay rı bir me se le. - Her şey bir ta ra fa, bir bir le ri ne da yan mış lar. Ço ğu za man iç içe ya şa mış lar, ta raf bi le gör me miş ler. - Ola bi lir. Fa kat git tik çe Kür dün aley hi ne den ge nin bo zul ma sı var dır. Ba kın Ya vuz za ma nın da bir şey ler var. Ben si ze boş ka ğıt gön de ri yo rum di yor, ta rih ki tap la rın da bu var, al tı nı im za la mı şım, Kürt bey le ri ne is ter ler se ya za bi lir ler. Ken di ni ze bir kral se çin, biz onun la me se le yi hal le de lim, it ti fak ya pa lım. Ve böy le ce beş-al tı hü kü met ku ru lur, Kürt hü kü met le ri var dır. Şu nu de mek is ti yo rum: Ya ni iliş ki ler o ka dar aleyh te de ğil dir. Be lir gin bir it ti fak du ru mu var. Bu, taa Ha mi di ye Alayları'na ka dar ge li yor, Sul tan Abdülhamit'in dö ne mi ne ka dar. Den ge son ra bo zul du. M. Kemal'in ken di si Anadolu'ya geç ti ğin de, çok açık ki Kürt şeyh le ri nin des te ği - ni alır. Eli ni öpe cek ka dar des tek ara yı şın da dır. Bu ko nu da Kür dü in kar yok tur. Çok son ra ol du bu. - Yaş lı ağa lar la mı? - Ta bii. Des tek çok açık tır. Ön ce biz Türk ve Kürt mil le ti de di - ler. Mil li yet çi lik dev le te aşı lan dık tan son ra ise in kar baş la dı. As lın - da bu nor mal bir po li ti ka de ğil. Fa kat ay nı ki şi, zor dö nem de Kürt - le ri müt te fik ola rak gör mek is ti yor du. Şim di bun lar ta rih te çok be - lir gin dö nem ler dir ve ger çek ten Türk mil le ti ni ka rak te ri ze eder. Bu ha tır lat ma yı şu nun için ya pı yo rum: Ya ni biz bir şey ler icat et me dik. Bir ta ri hi te me le da yan mak du ru mun da ol du ğu muz için bun la rı söy lü yo rum. Şim di cum hu ri yet dö ne mi po li ti ka cı la rı nın yap tı ğı ne - dir? Açık ki, Kür dü ge ri ye dü şür mek ve oyu na ge tir mek. - O za man da dış des tek ler var, İn gi liz le rin, Amerika'nın oyun - la rı. Kürt le ri is ya na sev ket miş ler di, iç ten ve sırt tan vur mak için. M. Ke mal, du rup du rur ken bun la ra gir me di. Ya ni bir çok olay bun la rı gös te ri yor. - Or ta ya çı kan olay lar, iç ve dış ne den ler ne olur sa ol sun, böy le - si ne bir ka ba in ka ra gö tür me me liy di. Bu, cid di bir cum hu ri yet dö - ne mi ha ta sı dır di ye bi li riz. İş te Tur gut Özal bu gün Kürt var dır di - yor. Bu ba sit bir ger çe ğin ifa de si dir. Bel ki bir baş lan gıç tır, me se le de ğil dir. Fa kat bi zi, hep şey ta ni iş ler le uğ ra şan, işi-gü cü dış des tek li olan, hep Türk le ri zor du ru ma dü şür mek is te yen bü yük bir ha in ola - rak ni te li yor lar. Bu yak la şım çok abart ma lı dır ve hiç bir çö züm de ge tir mez. İna nır mı sı nız, dı şa rı dan en ufak bir des te ği miz yok tur. Özel bir PKK düş man lı ğı nı Su ri ye ni çin yap sın? - PKK ko nu sun da en önem li olan, Rum bağ lan tı sı var mı? Er - me ni ör güt le ri bağ lan tı sı var mı? Ke sin ola rak var mı? - Yok yok, bun lar çok saf sa ta. Şu nu si ze söy le ye yim: Yu na nis tan ile ay nı it ti fak ta sı nız, Sovyetler'in en bü yük des te ği ni al mış sı nız. - Yunanistan'la it ti fa kı mı zın hiç bir an la mı ol ma dı ğı nı bi lir si - niz. Ben ga yet doğ ru söy le me ye ça lı şı yo rum. - Sovyetler'le ha şır ne şir si niz, ABD ve Av ru pa ile iliş ki le ri niz iyi. Za ten bun lar bi ze hep te rö rist di yor lar. Ya ni bun la rın hep si Türkiye'nin ya nın da. - Er me ni ler le ara nız? - Er me ni ler za ten or ta da yok tur. - Yu nan ve Kıb rıs Rum ke si miy le iliş ki niz var mı? Ka mu o yu na yan sı yan bir ko nu bu. - Ba zen si zin gi bi dost ça zi ya re te ge li yor lar. Yan sı yan re sim ler odur. Ben, kim ge lir se gel sin, dost la ra, mi sa fir ler özel ola rak de ğer

85 ve ri yo rum. Al man lar da gel di ler, bi zi yar gı la dık la rı hal de de ğer ver - dik. Ya ni PKK'nin, Türk le ri zor la mak is te yen Rum des tek li, Er me ni des tek li ol du ğu sav la rı abart ma lı dır. Ol say dı açık lar dık, biz po li ti ka - yı açık ya pa rız. Ya rın olur sa açık ya pa rız. Bu nu, o di ğer Kürt ha re - ket le ri için dü şü ne bi lir si niz. Dı şa da yan ma yan tek bir ha re ket var sa, o da bi ziz. Ne den di ye cek si niz. Çün kü Kürt ler le iliş ki ler de... ra ma zan Öz türk: Su ri ye des te ği? - Ha yır ha yır. gü ne ri Cı va oğ lu: Bir ara Su ri ye ile iliş ki ler çok kö tüy dü. - Türkiye'nin yan lış de ğer len dir me siy di o. Bu gü ne ka dar Suriye'yi sı kış tı rı yor lar, on lar ta nı mı yo ruz, bil mi yo ruz di yor lar. Tür ki ye di yor bu Şam'dadır, o bil mi yo rum di yor. Ger çek ten de bil mi yor. Şim di bu Türkiye'nin ya kış tır ma sı. Bu ra da 72 ör güt var. Özel ola rak PKK düş man lı ğı nı Su ri ye ni çin yap sın? Onun bu ge nel po li ti ka sı için de özel bir PKK düş man lı ğı ola maz. ra ma zan Öz türk: Ben, Su ri ye ile it ti fa kı nız var mı de dim? - Ha yır. Dost luk şu dur: Bir adam la rı bi zi ça ğı rır sa, mer ha ba de - riz. Mi sa fi riz ge nel de. Si ya si an lam da sta tü der sen, mül te ci ve ya mi sa fir. Bi zi it ti fak se vi ye sin de ele al sa lar za ten iliş ki le ri miz böy - le ol maz dı. Bi zim iliş ki le ri miz da ha de ği şik tir. Si ya si it ti fak gü - cün de de ğil, fa kat düş man lık da yok. İyi bir Arap mi sa fir li ği var - dır di yo rum. O yü rür lük te dir. Bir mi sa fi re Arap lar, bu ra dan git de mez ler. Tür ki ye bu nu bi raz böy le an la say dı, ben ce da ha iyi so - nuç çı ka rır dı. gü ne ri Cı va oğ lu: Bu son ha di se ney di, bi zim son bu lu şa ca ğı - mız gün? - O bir te sa düf tü, fa kat de ği şik so nuç lan dı rıl mak is ten di. O de ği - şik bir me se le. - Te sa düf ten kast ne dir? - Te sa düf tü; bi zim doğ ru ol ma yan bir ha re ket tar zı mız dan kay - nak lan dı. Fa kat so nuç ta de ği şik yan sı tıl mak is ten di. Bun dan baş ka bir şey yok. - Doğ ru ol ma yan ha re ket tar zıy la ne yi kas tet mek is ti yor su nuz? - Bi raz ka çak ha re ket edi yo rum. El bet te dev let ona kar şı ko yar. Ka çak ha re ket eder sem, bu suç teş kil eder. - Siz ka çak gi rip çı kı yor su nuz? - Be nim ha re ket tar zım hep öy le dir. Ba zen ta kıl ma lar olur. Fa kat bu de ği şik yan sı tıl mak is te ni yor. - On lar bil mez ler mi ar tık siz bir grup baş ka nı sı nız. Ya ni dip lo - ma tik sta tü ta nı yor lar. - Bu gün Kürt ler için na sıl in sa ni hak lar de ni li yor sa, si ya si hak kı yok de ni li yor sa, bi raz ona ben zer bir şey dir. - Pe ki Şam'da ev le ri niz var mı? - Ta bii, ar ka daş la rın kal dı ğı ev ler var dır. Bü tün Kürt le rin ev le ri bi zim dir. Bu ra nın mil yon luk ta raf tar kit le si var. Suriye'de ka lıp kal - ma ma so ru nu yok. Kür dün aşı rı eroz yo na uğ ra tıl ma sı Tür kü çir kin leş ti rir - Ga la ta sa ray mı? - O ne re den çık tı? Ta bii ona da bağ lı lık var. İş te Türk ger çe ği ni tüm den in kar et me di ği mi zin bir gös ter ge si. - Spor da be ra be riz. - Öy le mi! Ta kım iyi gi di yor. Aşı rı sı nız de ğil mi? - Hem de çok. Ora da bir ya yı nı mız var. Şim di bir sa yı da ha çı - ka ra ca ğım. - Öy le mi! İyi şey ler ya zın. Be nim Ga la ta sa ray lı lı ğı mı iyi ya za bi - lir si niz. - Yaz dım da. - Bülent'e söy le di ler de, ne den ola bi lir bu di yor. - Ne den? - Ben 1960 'larda Ga la ta sa ray lı ol dum. Sa nı rım en be lir gin ro lü oy na yan, bi lir si niz o dö nem de en iyi oy na yan Metin'di, on dan esin - len dim. Ben ce se vi le cek bir ki şi. Ya nıl mı yo rum de ğil mi? Ki şi lik ola rak di yo rum, po li tik ola rak söy le mi yo rum. Bağ lı lık ola bi lir, be - nim için bir gös ter ge dir ki şi lik ola yı nı de ğer len dir me de. Cid di söy - lü yo rum, top lum da bu tip ki şi lik le re be nim sev gi ba ğım olur. Ki şi - lik le ri de ğer len dir me de, ba zı ol gu la ra bağ lan mam da (iş te fut bol da böy le bir olay) bir sem bol dür. Bu bir öl çü me se le si. Top lum, bu tip

86 in san lar la bir ki şi lik ka za nır. Fut bol ta kı mı nın sa ye sin de bi le bel li bir ta kım ah la kı, bel li bir es nek lik, bel li bir norm ara mak ge re kir. Ya ni se bep siz de ğil dir. - Kürt da va sı na gö re siz de öl çü lü mü sü nüz? - As lın da son de re ce öl çü lü yüm. Müt hiş den ge siz lik ler var, bu nu ne den gör mü yor su nuz? Bu güç den ge siz lik le ri için de ben, den ge ol - ma ya ge ti ri yo rum. Olur mu? Yan lış de ğer len di ri yor su nuz. Ço ğu bu ka dar den ge siz iş ya pı yor, bu ka dar aca yip iş ya pı yor. Ya ni den ge siz olan ben de ği lim. Den ge siz olan, top lu mun iç ya pı sı nı al tüst eden yak la şım lar, ki şi lik ler, po li ti ka lar dır. Bun lar da çağ daş lık yok, sev gi yok. Türk jan dar ma sı nın Kürt köy lü sü ne yap tı ğı nı dü şü ne lim. Açık bir den ge siz lik var. Şim di siz bu nu gör mü yor su nuz ve ben bu nu ya - dır gı yo rum. - Ha yır, on lar de ği şi yor, ama siz çok de ğiş me miş si niz. - O be nim için önem li de ğil. Ben çı kar ken halk ara sın da ya şa nı - yor du. Şim di ben geç mi şi mi in kar ede ce ğim? Ben çı kar ken bu du - rum yok tu. Ben çı kar ken, Kür düm de mek 15 yıl ce za yı bağ lar dı. Bu nu bi raz an la ya lım, de ğil mi? - Doğ ru. Ben de Kürt yaz dım di ye, iki se ne be ni DGM'ye ça ğır - dı lar. - Doğ ru dur. 15 yıl la yar gı la ma ya ça lı şı yor lar. - Ay nı za man da öy ley di. - Şim di bi raz du rum de ği şi yor di ye cek si niz. Fa kat da ha ön ce si ni dü şü ne lim. Kür düm de mek için ağ zı mı aça mı yor dum. Yüz de yüz in kar var dı. Dav ra nı şı ma, bu tu tu mu mu za yön ve ren şe yi siz le re an - la tı yo rum. Bir jan dar ma ge lir di, biz çu val la rın al tı na so ku lur duk. Hâlâ ha tır lı yo rum, ti ril ti ril tit ri yor duk. Bun lar bü yük den ge siz lik - ler dir. Bi raz ger çek le re ce sur yak la şın. Ben in san la rın ki şi li ğin den bah set tim. On lar na sıl güç len di ril di, o ay rı bir me se le dir. Ya ni bi raz, müt hiş güç süz lük le bu ra ya ka dar gel dik. Şim di in san lı ğı mı zı mı in - kar ede lim? Kürt ger çe ği ni biz ka bul et ti ri yo ruz ve bu, Türk'ü za yıf dü şür mek için de ğil. Ben san mı yo rum, Kür dün ka ba in ka rıy la Türk hal kı güç len sin. Bu yak la şım ter si ne çir kin leş ti rir. Türk'ü en çok çir kin leş ti ren, Kür dü aşı rı eroz yo na uğ rat ma sı dır. Eğer Türk dün ya - da if lah ol ma ya cak sa, iliş ki ler de ki bu çir kin lik ne de niy le ola cak tır. Ben ya şa rım ya şa mam, ba şa rı rım ba şar mam, o ay rı şey. Ama siz de bi raz ger çek çi olun. Gü nü müz öl çü le rin de bir şe yi bu ka dar tah rip eden, tah rip edi len den da ha kö tü du ru ma dü şer. Bu nun be lir ti le ri çok tur. Türkiye'deki po lis ler, Türkiye'deki de mok ra si, gü zel lik ler, dü zen li lik ne du rum da dır? ra ma zan Öz türk: Za ten kim çir kin, kim gü zel, kim iyi, kim kö - tü, kim ırk çı, ya ni bun lar na sıl gü zel ha le ge ti ri lir de mek is ti yo rum. - Ama kı ro po li ti ka sı. Kürt ne an lar bay ram dan söz le ri. Ya ni ata - söz le ri ne ka dar yan sı mış. - Böy le şey le ri tas vip et mek iyi de ğil. - Ama ya şam tar zı dır, kuy ruk lu Kürt de yi mi bir ya şam tar zı. Bil me yen yok tur de ğil mi? - Ya ni o ka dar hor lan dık di yor sun. Bu gi bi ke li me ler le vur gu - lu yor sun. - Ben ki şi ola rak Kürt leş me yi ba şar dım. Sırf kas kuv ve tiy le bir Kürt çü lük yap ma dım. Gü cüm var dı, po pü ler de olur dum, fa kat in - san lık onu ru nu yi tir me mek için bu işe gir dim. Ya ni bu me se le de bir bit ye ni ği var dı. Doğ ru ol ma yan ol gu lar çok tu. Me se le yi Türk so lu - na yay dı ğı mız da da, ay rı bir me se le dir di yor lar dı. Di yor dum, siz sos ya liz mi ya şı yor su nuz, ama çok te mel bir şe yi yi ti ri yor su nuz. Tür ki ye si ya si or ta mı na de mok ra si di yor su nuz, ama ba zı şey le ri te - mel al mı yor su nuz. Si ya si ge liş me ola cak, ama Kürt le ri in kar te me - lin de! İş te bu ol maz. Biz di yor duk ki, Türkiye'de de mok ra si nin ge - liş me si için, çok çağ daş iliş ki le rin uy gu lan ma sı ve her şe yin gö rüş - ler le or ta ya ko nul ma sı ge re kir. gü ne ri Cı va oğ lu: Siz de bu na sıl dır? - İd dia ede bi li rim ki, de mok ra si leş me ko nu sun da Türkiye'den çok da ha faz la açı ğız. - Bu top rak la rı PKK ne den kul la nı yor? Ya ni bir bü tün lük sağ - lan sa. - Siz onu ni ye bu ka dar me se le edi yor su nuz? Her gün bah se di yor - su nuz, as lın da ol ma yan bir şe ye bü tün lük di yor su nuz. Ya ni bu ko nu da ger çek çi ol ma yan bir du rum ya şa tıl mak is te ni yor. Çe liş ki bu ra da. - Be ra ber ku ra lım yö ne ti mi. Dev le tin ku ru luş esp ri si var dır, biz be ra ber kur mu şuz

87 - Ama na sıl bir ku ru luş? Ta ma men bir ta ra fın aley hin de. Ben onu dü zelt me ye ça lı şı yo rum. Dik kat edin, ya kıp yık mak tan, da ğıt mak - tan bah set mi yo rum. Siz ye ter ki bir lik ten kaç ma yın, bir lik le rin en doğ ru bi çi mi ni si ze gös te ri rim. Bir lik mi is ti yor su nuz? Ben bir ör - nek da ha ver miş tim. Ev li lik mi is ti yor su nuz de miş tim. Şim di kar şı ta ra fı siz atar sa nız, çok ya ta lak bir bi çim de ne fes ala maz ve adı nı bi le söy le ye mez bir du ru ma ge ti rir se niz, bu du rum da onun la na sıl ev le nir si niz? Onun la ev le ni lir mi hiç? Çok so mut bir bi çim de me se - le yi ev li lik me se le si ne ge ti ri yor su nuz. Siz şim di Kürt le ri bir ka rı du ru mu na ge tir di niz. - Es tağ fu rul lah, öy le bir şey dü şün me. - Ha yır, ya ta lak ulus dü ze yin de dü şü nü yo rum. Di li yok, kül tü rü yok, ya sal kim li ği yok; pe ki ni ye di yor sun bir lik te ya şa ya ca ğız? Bu, çok des po tik bir bir lik te ya şa mak tır. Es ki den kül han bey le ri var dı, ka rı ağ zı nı açar san sa na şöy le ya pa rım der di. Şim di bu nun ne çağ daş lık la, ne kar deş lik le, hiç bir iliş ki si yok. Bu da as lın da be nim çı kı şı mı izah edi yor. Ben böy le bü yük dev ger çek ler den yo la çık tım ve şim di bu du rum net le şi yor. Ben den çok, halk bu iliş ki le rin üze ri - ne yü rü yor, de ğiş sin di ye. ra ma zan Öz türk: Bi raz bu nu sor mak is ti yo rum. PKK bu ko - nu da ne is ti yor? Ya ni bir ba ğım sız lık mı dır, bir fe de ras yon mu dur, yok sa sırf kim li ği ni ka zan ma ve de mok ra si mi dir? - Kla sik yak la şım la rın doğ ru de ğil. gü ne ri Cı va oğ lu: Ben ce bu çok er ken ko nu şu lan ve bi zim ga - ze te ci ça pı mı zı aşan bir şey. Ben ce bu for mül de ğil, önem li olan in san la rın bir ara da ya şa ma tut ku su nu ve sev gi si ni or ta ya koy - mak tır, iyi ni ye ti ni or ta ya koy mak tır. Öbür tür lü sü rek li kal ma ola yı mı dır? - PKK'nin is tek le ri de el bet te bu bi çim de ak la ge lir. Dik kat eder - se niz, as lın da ben de yo la çı kar ken bir prog ram çiz dim. Ya ni her ke - sin var, bi zim ki de ol sun di ye çiz dik, ge nel te o ri ye gö re ya zıl ma lı di ye yaz dık. ra ma zan Öz türk: Ne yaz dı nız? - Bir prog ram. Eko no mik, sos yal, si ya sal yön den ba ğım sız lık. Dü şün ce ola rak şu nu ifa de edi yor: Öz gür leş me. Şim di Türkiye'den ko par mı, kop maz mı, onu faz la ak la ge tir mi yo rum. - Ya ni net leş me ama cı nız o mu, de ğil mi? - İs te di ğim şey, ken di ki şi li ğim de ger çek le şe ni gö rür se niz, PKK'nin na sıl ger çek le şe ce ği ni an lar sı nız. gü ne ri Cı va oğ lu: Do ğu ile ko nuş ma nız da şöy le di yor su nuz: Tür ki ye kop mak is te se de ben kop mam. - Şu çok açık: Türkiye'de mil li yet çi bir ke sim za ten sü rek li dış ta lı - yor; sü rek li dış ta la ma ay rı lık ge ti rir. Adam ye ri ne ko nul ma ma, çok ko ca ka rı ca bir ye re ka pak la ma ay rı lık ge ti rir. Bir ke di yi sü rek li kö şe - ye sı kış tı rır san, su ra tı na fır lar. De mek is te di ğim, ay rıl ma nın kö ke nin - de han gi tu tum var, onu iyi gör mek ge re kir. Ben her şe yi Türkçe'yle ko nu şu yo rum, doğ ru dü rüst di ğer dil le re adım bi le at mı yo rum. Bu bi - le, ki şi ola rak Türk for mas yo nuy la bir yer le re ulaş mak is te di ği mi gös te rir, de ğil mi? Ya ni bir Türk'ten da ha faz la Türkçe'ye ha ki mim. Türk ya şam tar zı na ha ki mi yet var. Ama her kes ten da ha faz la da Kürt ol gu su nu mey da na çı kar dım. Bu çe liş ki ler den doğ ru so nuç lar çı kar - ma lı sı nız. Çok açık; öy le Türk'e düş man, Türk ya şa mı nı, Türk ulu su - nu kü çük dü şür me gi bi bir du rum yok. Biz de düş man lık yok. - Ay nı top rak lar da bir lik te ya şa mak. - Çok açık, ben ken dim de ger çek leş tir mi şim. Bu nu so ru ola rak sor ma nın da an la mı yok. Çün kü ken dim de ger çek leş tir mi şim ve bü - tün gü cü müz le de PKK'de ger çek leş tir me ye ça lı şı yo ruz. - Ka mu o yu nun so ru su, be nim de ğil. - Ka mu o yu ba na gö re şa şır tıl mış, çok şa şır tıl mış. - O za man ay dın lat ma mız ge re kir. - Ben bu nun sa de ce bir or du su çu ol du ğu nu da dü şün mü yo rum. Ama çok ge ri si niz, otuz yıl lık ga ze te ci lik ürü nü nü zün çok ge cik miş bir dö ne min de ge li yor su nuz. Yi ne halk la rı mız adı na çok te şek kür ler. İle ri de bel ki de bir gö rüş me yön te mi ne ge li ne cek - Bi ze kim se gel me de mez. Siz den ya na da öy le. İfa de niz den bu - nu çı kar dım. - Ger çek ten her şe yim le iyi ol ma ya ça lış tım. Öğ ret men le ri min

88 sev gi sin den bah set tim. Ya ni ba sit bir öğ ren ci yim, ama en bü yük sev gi ba na gös te ri li yor. Bu, ne an la ma ge li yor? Öğ ret men le rin sev - gi si ni alan bir Kürt öğ ren ci si iyi olur an la mı na. Bu nu ger çek leş tir - miş bir in sa nım. Türk öğ ret me ni, as ker, si vil, her kes ten ör nek ver - dim. Bun la rın en bü yük sev gi si ne sa hip ol ma yı ba şar dım. Bir Kürt ço cu ğu ola rak öz gür ol ma ve ay nı za man da or tak ya şa mın ipuç la rı be nim ya şa mım da çok şid det li var, hem de çok şid det li. Bu ba şa rıl - mış bir olay dır. Öy le ucuz pro pa gan da ya ve ya des te ğe ih ti ya cım yok, ken di mi ya şa ta cak gü cüm var. Aman sız zor luk la rı da gör düm, bol luk la rı da bi li yo rum. Çok öz gür bir in sa nım. Za ten önem li olan gö rev de, bu top lum la rı bu na bi raz ha zır ha le ge tir mek tir. Öy le bu - nu te rör le ya pa yım ve ya Türk'ü sı kış tı ra rak so nuç ala yım de mi yo - rum. Böy le bir kah ra man lı ğa öy kün me du ru mum yok. Kar şı ta raf ze ki ve ken di ne bi raz gü ve ne cek bir du rum da ol sa, bu iş ler da ha çok de ği şik ge li şe bi lir. Ama bi li yo rum ki, ge le cek ler, son de re ce bö bür len miş, son de re ce ken di ni kaf da ğın da gö ren bir tu tum da ve bir dip lo mat ağ zıy la ve ya as ker ağ zıy la ko nu şa cak lar. Biz, tu tu mu böy le olan lar la faz la iş ya pa ma yız. Laf an la yan adam yok. Ne de - nil se inan maz lar. Bu nu iyi bi lin. - Ama siz, şim di pe şi nen kar şı ta ra fı mah kum eder se niz, zi ra efen dim ken di ni be ğen miş, bö bür len miş, ki bir len miş der se niz, on - dan son ra on la ra yak la şım ol maz ki! - Ha yır, ben si zin le gö rüş tü ğüm ka dar, her ke se açı ğım. Bu ko - nu da mü te va zi yim. Te rö rün, şid de tin dur du rul ma sı, bu sin si özel sa va şı dur dur ma sağ lan sın, uy gar dü şün me ve uy gar si ya set yap - ma ko nu sun da iliş ki le rin önü nü aça lım. En bü yük hiz me ti yi ne ben ken dim ya pa yım. Ap tal de ği lim, böy le oyun la ra da dü şe cek de ği lim. Sa nı rım ya şa ya cak olan ba zı özel lik le ri ken dim de so - mut laş tır mı şım. Ken di me gü ve ni yo rum da. Öy le kof bir ön der de de ği lim. Halk be ni iyi bi li yor. De mek is te di ğim şu: Ha ni PKK si - lah tan baş ka bir şey ta nı mı yor, işi-gü cü şid det tir, şid det ten baş ka bir araç la ge li şe mez de ni li yor, on la rın hiç bi ri doğ ru de ğil dir. ra ma zan Öz türk: İş te ka mu o yun da bu ha kim ol du ğu için, ben onu an lat ma ya ça lış tım. Ger çek mü ca de le amaç la rı net ola - rak or ta ya kon ma dı. Onun üze ri ne bi raz bil gi ver se niz? - Na sıl net ko nu şul ma mış? Ba kın siz iz le di niz. - Ha yır, si zi de mi yo rum, ka mu o yu açı sın dan. Bu gü ne ka dar bil di ği miz ka da rıy la iş te çe şit li şe kil ler de ya yın la nı yor. - İna nır mı sı nız, be nim bir top rak par ça sı ola rak ka fam da hâlâ şe - kil len dir miş ol du ğum bir coğ raf ya da yok. Sa de ce ba zı çiz gi ler var - dır. Ben bun la rı hiç bir za man cid di ye al ma dım. gü ne ri Cı va oğ lu: Ya ni siz ay rı bir coğ raf ya mı is ti yor su nuz? - Cid di ye al ma dım, so ru nu o de re ce de ba sit ele al ma dım. Bir mil li - yet ola rak Kürt le rin, ken di le ri ni kül tü rel, si ya sal, eko no mik ola rak ge liş ti re cek le ri bir sa ha la rı ol ma lı dır. Bu nu an la rım. Ba na gö re or tak coğ raf ya lar için de de ger çek le şe bi lir. Kürt mil li ye ti ken di si ni öz gür ge liş ti re cek şe kil de yo ğun laş tı mı (he men Tür ki ye gi bi ol sun da de - mi yo rum), yi ne ge liş me yol la rı nı tat min kar bir bi çim de el de et ti mi, o ko şul lar da Türk ler den de öğ re ne cek le ri ve ya rar la na cak la rı bir du rum var sa (şim di öy le dir), o za man bu işi Türk ler le bir lik te ne den yap ma - sın lar? Bu so ru ma kul dur as lın da. Bu öy le PKK'nin bir tak ti ği fa lan da de ğil dir. Kürt le rin ken di le ri ni Türk süz ge liş tir me le ri bu aşa ma da bi raz zor dur. Çok ge li şir ler se ile ri de ola bi lir. Bu gün Sovyetler'de, Yugoslavya'da de ne ni yor. O za man so run bel ki da ha de ği şik gün de - me ge le bi lir, bel ki gün de me hiç gel me ye bi lir. Bi raz eşit ve öz gür ol - duk tan son ra, bir bir le ri ne za ten sı kı sı kı ya muh taç tır lar. As lın da bu ra da hal le dil me si ge re ken en te mel so run şu dur: Kürt - le rin ge liş me yol la rı açıl sın, bu ra da ki en gel ler kal dı rıl sın. Ta bii bu kur naz lık la ve oyu na ge tir me yön tem le riy le ol maz. Bu nun için ger - çek ten dü rüst lük ge re kir. O za man zor or ta dan kalk sın, zo ru biz yön tem al ma yız. Şim di çe şit li ta ri hi dö nem ler var, bi li yo ruz. Kar - deş lik dö ne min de üze ri mi ze dü şe ni ger çek ten biz ya pa lım, ama sen, sı kı şık lık tan ken di ni kur tar dık tan son ra üze ri mi ze yük len! İş te bun - lar kö tü ör nek ler dir. Ben şu nu di yo rum; öy le bir ör nek ya ra ta lım ki, Türkiye'nin elin de çok si lah ola bi lir ve or du su çok güç lü ola bi lir, bi zim ki le rin elin de ise çok az şey ola bi lir, ama ya rat tı ğı mız dü zen - de ne o gü ce gü ven sin, ne de ben bu du rum dan kor ka yım. Ben şu nu da söy le ye yim: Biz, ufak çap lı ge ril lay la çok iş ya pa bi li - riz; ama siz, o ko ca dev or duy la ya pa maz sı nız. Ve üze ri mi ze sür dük - çe, gö rü yor su nuz ki biz güç le ni yo ruz. Bu is pat lan mış tır. Biz as ke ri

89 yol la da ha faz la si ya si ge liş me ye yol aça bi li riz. Bu na emi nim ve ge li - şi yo ruz da. Fa kat yi ne be nim ter ci him bu de ğil dir. Bi zim ter ci hi miz, uy gar öl çü ler içi ne ta raf la rı çek mek tir. Za ten be nim bü tün yap tı ğım bu. Eğer ben te rö rü sis tem li ola rak ge liş tir mek is te sem ve çok yön lü ifa et mek is te sem, o za man bir Af ri ka, bir İs ra il ola yı sol da sı fır ka lır. As lın da çok öl çü lü tut ma ya ça lı şı yo rum, par ti yi bu ko nu da ide o lo jik ve si ya si ola rak eğit me ye ça lı şı yo rum. Ta bii bun la rı gör mü yor su nuz. Bu ka dar te rö rü ve ulu sal bas kı yı du yan ki şi lik ler her tür lü çıl gın lı ğı ya pa bi lir ler. Bu nu diz gin li yo rum. İş te ka dın, ço cuk ölü mü de nil di, ta - bii TC kış kırt tı ve o ay rı me se le. Fa kat Kürt ler de de bu na il gi du yan müt hiş in san lar var. Dev let ten da ha çok ben bun la rın eği ti miy le uğ ra - şı yo rum. Çün kü bun lar gö rül mü yor. İş te de ni li yor, Cizre'de de mok ra - si mo de li ge li şi yor. Pe ki bun lar ken di li ğin den mi olu yor? - Bu na sıl bir de mok ra si dir? - Bü yük bir ça bay la ya ra tı lan, par ti nin mü ca de le ile ya rat tı ğı de - mok ra si. Ya ni hal kın öz gür le şip ser pil me si. İyi bir şey. Bun lar eği - tim le olu yor. Me se la Ciz re, fe o dal ağa nın ve şey hin et ki sin de ne fes ala maz bir yer di. Ki min de mok rat ol du ğu so ru su na açık lık ge tir mek is ti yo ruz da, Do ğu Perinçek'in ken di si ora ya git ti, ka dın lar be ni ku cak la dı di yor. Bir Türk tür, Newroz'da gi di yor ve ka dın lar ku - cak lı yor. İş te bu dur. - Do ğu Türk mü dür? - Ta bii. - Kürt kö ken li dir. Er zin can lı de ğil mi? - Ben Tür küm di ye söy ler. Ha yır, her han gi bi ri de gi de bi lir. Kürt hal kı öy le kar şı lı yor; sol ve de mok rat bil di ği in san la rı öy le se - vi yor, öy le des tek li yor. Bun dan da ha iyi bir lik çi bir tu tum olur mu? Şim di or ta ya çı kan ger çek le ri gör mez den ge lir se niz, Tür ki ye ka mu - o yu ya nı lır. Ön ce uzun sü re in kar et mek is te di ler, hiç ka bul et mek is te me di ler. Şim di iş ler cid di bir nok ta ya gel di. - Çok kan dö kül dü, iki ta raf tan da çok kan dö kül dü. Ya zık olu - yor. - Ya zı lan çi zi len den çok faz la, ben ce üç- dört kat tır. Bu nun ger - çek çi ra kam la rı nı bi li yor mu su nuz? - Ha yır. - Giz li yor lar. - Dört bin ci va rın da. Sa bah ga ze te sin de çık tı. - Or du nun da faz la dır. - Ya ni iki si nin top la mı dört bin de mek is ti yo rum. - Az de ğil. - Bu se ne na sıl dı? - Bu se ne çok da ha kö tüy dü. - Ne den bu se ne çok da ha kö tüy dü? - Çün kü as ke ri ka pa si te miz ge liş ti. Kö şe ye sı kış tır mak la ne yin so nu nu ge ti re cek? - Şim di şid det kar şı ki şid de ti de hız lan dı ra cak, da ha da ke mik - le şe cek tir. - Ta bii, ka çı nıl maz ola rak bu du ru ma ge le cek. Ama bir di ya log ni ye tim var dı. Da ha doğ ru su po zis yo nu açık tut ma du ru mu var dı. - Hâlâ var. Siz ka pa tıp dur ma mış sı nız. - Hiç bir za man ka pat ma ya lım, ama Türkiye'de bu an la yış ge li şir mi? - Ben, za man için de ge li şe ce ği ka nı sın da yım. Ya ni bi raz da ha bil ge ce ha re ket edi lir se, za man için de... - Doğ ru dur, o sö zü nü ze ka tı lı yo rum. Böy le bi raz da fi lo zof ça yak la şım ge re ki yor. Saf ve dar po li tik yak laş tık mı ol mu yor. - Di ye lim si zin eli niz de bu ka dar as ker var. Mi li ta riz mi ran dı - man lı kul la nır sa nız şu ka dar kan dö kü lür. Ta mam, ama za ten şim di ye ka dar dö kül dü. - He def o de ğil. ra ma zan Öz türk: Ama da ha fi lo zof ça, da ha ya pı cı yak la şım - lar la so nu ca gi der se niz... - Var, yak la şım lar ge liş ti ri li yor. Dik kat eder se niz, siz ler le gö rüş - me ye ver di ğim ağır lı ğı di ğer iş le re ver mi yo rum. Bu nun öne mi ne - dir? İş te iş ler bi raz da ha de ği şik ge liş ti ri le mez mi? Ka mu o yu na mal eder sek, ka mu o yu bi raz da ha zor la ya maz mı? Po li ti ka cı yı bi raz ka - mu o yu zor lar. Za ten bir ka mu o yu or ta ya çı kar dık, ger çek le ri ka bul et ti ri yo ruz. Bun lar şu nu çok ba riz ola rak gös te ri yor ki, biz bu işi bi - raz halk lar la ya pı yo ruz. Res mi ağı za, res mi söy le me, hat ta mi li tan ağı za, mi li tan söy le me so nu na ka dar gü ve ni le mez. Fi lo zof ça yak la

90 şım, bil ge ce yak la şım, bi raz bu ra da or ta ya çı kı yor. Ah la ki yö nü ağır ba san yak la şım bu ra da or ta ya çı kı yor. Onu gös te ri yo rum ben; ger - çek ten bir si ya set çi den zi ya de, ta vır la rı mız da bil gi li yiz, mo ral ege - men dir ve onun la so nuç lan dı rı yo ruz. Be nim öl çü le rim de mo ral yö - nü çok ağır ba sar. Hal kı pol ti kay la bağ la ma dım, mo ral le bağ la dım. Yi ne yak la şım la rım ka ba ma ter ya list ve ya ka ba si ya si de ğil dir, ol - duk ça fi lo zo fik tir. Bu sa ha la rım ol ma say dı, ben bu po li ti kay la bu ra - ya ge le mez dim. Ta bii ken di mi çok hü ner li ola rak gör mü yo rum, fa - kat po i ti ka ya açı ğım. Biz ha re ke ti ge liş ti re bi li riz de. Asıl si zin en di - şe le ri niz ve ya ka mu o yu ola rak... gü ne ri Cı va oğ lu: Kay gı la rım da ha çok kan'dır di ye ce ğim. Bu iki kar deş top lu mun in san la rı nın bir bir le ri ne düş man ha le gel me - le ri ne üzü lü yo rum. - Pe ki so rum lu su kim dir? İş te PKK'yi af dı şı ilan edi yor. Zin dan - da ki le ri on yıl dır idam al tın da tu tu yor lar. Çek ti ri le cek ka dar ce za, dev let ta ra fın dan çek ti ril di. Şim di hep si ni bı ra kıp da PKK'lileri içe - ri de tut ma nın şid de ti bi ze kâr et mez. Bun dan son ra ben bi raz da ha şid de te yö ne le ce ğim. Bu na mec bu rum. - Pe ki ama ne za man yö ne le cek si niz? - Bu ce za lar böy le de vam eder se. PKK onu öl çer, bi çer. Bu, bi - zim için bir teh dit tir. Asıl or du bu nu is ti yor... ra ma zan Öz türk: Or du mu is ti yor, yok sa baş ka bir şey mi var? Bil mi yo rum ki. Si ya set te olur. Ben ce da ha faz la... - Ba sın ya zı yor. Ben iyi bak tım. - Ne di yor? - Ön ce PKK'liler için dü şü nü lü yor du, şim di tam ter si ne di yor, PKK dı şın da her kes için, PKK için as la yok. Ev ren za ten ta vır la - rı nı söy lü yor, ya zı yor lar. - Kar şı mı? - Tam kar şı. Ta vır ko yu yor lar. Or du da böy le. Şim di ma dem or du böy le is ti yor sa, de mek ki bu iş tır ma na cak. Bi zim için bir teh li ke var, bu ra da önem le be lir te yim, or du nun PKK'yi tas fi ye et me tav rı iyi bir şey de ğil. PKK'yi, ya sal sı nır lar da hi lin de kal sın lar ve baş ka hiç bir şey yap ma sın lar te me lin de af fet mek bi zim için ye ter li de ğil - dir ve teh li ke li dir. Hü kü met bu te mel de üze ri mi ze ge li yor, ce za ev - le ri nin üze ri ne ge li yor. PKK'yi in kar edin, PKK'nin tak tik le ri ne kar şı çı kın si zi af fe de ce ğiz di yor. İti raf, piş man lık ya sa sı nı çı kar dı - lar ve bu te mel de hâlâ ba zı özen di ri ci ted bir ler ge liş ti ri yor lar. gü ne ri Cı va oğ lu: Bu kö tü bir huy. - Par ti ni ze, onun an la yış la rı na kar şı çı kın, iti raf edin, si zi af fe - de ce ğiz di yor lar, böy le da ya tı yor lar. Bu kö tü. Şim di öy le an la şı lı - yor ki, bu po li ti ka da bi raz da ha ıs rar ede cek ler. Çün kü biz yük le ne - ce ğiz. Bu bir tas fi ye dir; bir yan dan or du kul la nı lı yor, di ğer yan dan piş man lık ya sa sı kul la nı lı yor. - Bu bi raz nor mal dir. Rüz gar için de bu lut lar da olur. - Öy le ola ca ğı bel li dir. Ben, bu an lam da bi raz üzün tü du yu yo - rum. Pek faz la umut yok. Özal'la di ya log, gö rüş me yön tem le ri açık mı dır, bi le mem. As lın da bu ko nu da iyi ni yet li yim. Ba zı olum lu adım lar var sa, do lay lı yol lar la da ol sa bel li bir olu şum la ce vap ver - mek is ti yo ruz. Ama bun lar laf ta kal dı. Do la yı sıy la mü ca de le yi tır - man dı ra ca ğız. Si lah lı mü ca de le yi po li tik ge liş me ye te mel ala ca ğız. Tek ta raf lı iş ler ya pa ca ğız. Bu te mel de, ile ri de bel ki de bir gö rüş me yön te mi ne ge li ne cek. Ona ina nı yo rum. Biz tü müy le yö nel dik mi, o za man gö rüş me ler olur. ra ma zan Öz türk: Ben Türkiye'de Kürt ve Türk yurt taş la rın son de re ce se vi len bir şe kil de bi r a ra ya ge le cek le ri ne ina nı yo rum. - Şim di er-geç ola cak olan bu dur. - Çün kü Tür ki ye bir Irak de ğil. Tür ki ye de si zin ki ler de, bü tün hep si be lir li bir dü ze ye gel di. Şu ko nuş ma la rın ya pıl ma sı bi le bü - yük bir aşa ma dır. - Ha yır, ulu sal so ru nun çö zü mün de şu var: Kürt ler, iş le ri ni Türk - ler le dü zen le ye cek ler. Ya ni biz dev rim yap tık ve tam za fe re ulaş tık di ye lim, so nuç ta di ğer İn gi liz ve Fran sız sö mür ge le ri gi bi, on la rı ata ca ğız ve tek ka la ca ğız bi çi min de bir du rum ol ma ya cak; bu nu si - ze söy le ye yim. Tam ba şa rı lı ol du ğu muz an da da biz, Türk ler le iş le ri dü zel te ce ğiz. - Ben böy le bir şe ye va ra ca ğı nı san mı yo rum. Ben ce bu böl ge le - re yan sı maz. - O za man gö rüş me ler yön te mi ergeç dev re ye gi re cek. - Ben ce de bu dur

91 - Ya ni şim di PKK zor la nı yor, al tın dan çı ka maz de yip üze ri mi - ze gel mek ne ka dar ah mak çay sa, bi zim de so nu na ka dar hiç gö rüş - me yok, düş man ne ile yak la şır sa yak laş sın so nu na ka dar onu ata ca - ğız de me mi zin de so nu gel mez. gü ne ri Cı va oğ lu: Gö rüş me ye hiç gel me mek yan lış bir tu tum - dur. - Hü kü met ken di ni çok bü yük gö rü yor sa ve ya bil mem baş ka en di - şe ler le bu iş le ri tır man dır ma ya yol açan ta vır lar sür dü rür se, biz de ken di mi zi sa vun ma sı nı bi li riz. Ger çek ten bu gün kü bir ne vi sa vun ma - dır. Par ti için, ken dim için, halk için böy le ya pa ca ğım. Bu ter ci hi miz de ğil, ama tes lim de ol ma ya ca ğız. Çok açık; eğer tes lim ol say dık, za - ten ilk gün den böy le çı kış yap maz dık. Fa kat ben, Türk ler le iliş ki le ri dü zen le me mi zin, hiç bir ulu sal so run da ol ma yan bir ori ji nal li ğe sa hip ola bi le ce ği ne emi nim. Eğer ta raf lar yak la şım la rın da dü rüst olur lar sa, bas kı ya ve oyun la ra baş vu rul maz sa bu so nu ca ula şı lır. ra ma zan Öz türk: Tür ki ye bü yük bir de mok ra tik leş me sü re - cin de. Yurt taş la rın tüm ha lin de ve bir bir le ri için en iyi, en de mok - ra tik çö züm le ri bu la bi le cek le ri ka nı sın da yım. Bu dün ya bu ha le gi rer ken, Türkiye'de bu so run çö zü le cek tir. - Ör ne ğin Sovyetler'de cum hu ri yet ler ve Yugoslavya'da her kes ba ğım sız lık için aya ğa kal kar ken, sen doğ ru dü rüst Kürt le rin var lı ğı - nı bi le ka bul et mez sen, ha liy le bu gi di şa tı kit le ler ka bul ede mez ler. - Fa kat bu ül ke nin cum hur baş ka nı bi le, ben Kürt var lı ğı nı ka bul edi yo rum, ben de Kürt ola bi li rim di yen bir adam dır. Bir ta - kım de ği şik lik ler olu yor. - Ama unut ma yın ki, da ha doğ ru dü rüst dil üze rin de ki bas kı bi le kal dı rıl ma dı. Bir de PKK'lilere ce za la rın ağır laş tı rıl ma sı di ye bir tu - tum var ki, bu du ru mu or ta ya çı ka ran bir ha re ke te ya pı lı yor bu. Bu ha re ket bü yük bir çık ma zı çö zü me gö tü rür ken, ona ce za ola rak bu dü şü nü lü yor. Bun lar çe liş ki li dir ve ergeç bun la rı çö züm le ye ce ğiz. - Pe ki af kap sa mı içi ne alın say dı, siz ne yap ma yı dü şü nü yor du nuz? - Ha yır, bi zim için önem li de ğil dir. Biz iliş ki le rin önü nü ger çek - ten aç mak is ti yo ruz, ya ni de mok ra tik leş tir me yi dev re ye so ka rak Tür ki ye iliş ki le ri ne çö züm bul mak is ti yo ruz. Halk da ka tıl sın de - mok ra si ye; de mok ra si, bir avuç üst dü zey po li ti ka cı nın, ser ma ye ke si mi nin işi ol ma sın. Türkiye'nin ge le ce ği ni de mok ra si de gö rü yo - ruz ve Tür ki ye de mok ra si ile çok şey ala bi lir di yo ruz. Hem dev let te kel ci li ği ne hem de özel te kel ci li ğe kar şı yız - Şim di bir hu sus da ha var. Hiç di le ge tir me di niz eko no mik gö - rü şü nü zü. Dün ya nın eko no mik bi çim le rin den siz de bir fark lı lık var mı? - Yok. - Her hal de sos ya list gö rüş te si niz. - Mo del şu: Ben ka pi ta liz me kar şı yım, sos ya lis tim. Ama şöy le bir sos ya lis tim; eko no mi için de, par ti için de bu nu be lir te ce ğim. - Ben eko no mi için so ru yo rum. - Ben, eko no mi de bi re yin abar tıl ma sı ka dar, dev le tin abar tıl ma sı - na da kar şı yım. Şu na inan yo rum: Dev let te ol du ğu gi bi, ba zı la rı da eko no mi den en iyi an lar, fa kat bir ki şi nin ala bil di ği ne yo ğun la şan eko no mi üze rin de ha ki mi yet kur ma sı en di şe ve ri ci dir. gü ne ri Cı va oğ lu: Te kel leş me açı sın dan mı? - Öy le an la şı lı yor ki, te kel leş me ye kar şı. Hem dev let te kel ci li ği - ne ve hem de özel te kel ci li ğe kar şı. - Özel sek tör gi ri şim ci li ği. - Ben bun da çok şey gö rü yo rum. Eğer bir vur gun cuy la, üç ka ğıt - çıy la özel sek tör olur sa, onu cid di ye al mam. Fa kat emi nim ki, eko - no mi de ki şi le rin ini si ya ti fi ke sin ol ma lı. Eko no mi de en az bi lim ka dar, sa nat ka dar ye te nek is ter ve ona say gı du yul ma lı dır. Bu na ta - ma men ina nı yo rum. Na sıl bir eko no mi yi ken din için ter cih eder sin der sen, me se la be nim bir çift li ğim ol ma lı ve ya bir fab ri ka da bir gü - zel üre ti mi ben plan la yıp ça lış tır ma lı yım ki, onun her tür lü so run la - rıy la il gi le ne yim; bir top rak par ça sı ba na ve ril sin ki iyi bir üre tim sağ la ya yım. - Ama dev le tin de ğil mi? - De ğil ta bii, da ha çok bi raz be nim ol ma lı. Bi raz be nim ol ma lı der ken, el bet te den ge le ri he sap la rım. Me se la ver gi yi ayar la rım ve onu top lum için en iyi bir iş let me du ru mu na ge ti ri rim

92 - Bir de ver gi nin en iyi bir sos yal bi çim de kul la nıl ma sı. - Ver gi dü şü nü le bi lir, o so run de ğil dir, ona bir şey de mi yo rum. Za - ten yap tı ğım fa a li ye tin bir sos yal fa a li yet ol du ğu na ina nı yo rum. Ya ni ka ba ca ken di mi bü yüt mek, ken di mi zen gin leş tir mek için de ğil; bu - nun al tı nı çi zi yo rum. Çün kü sos ya lizm de bun lar hep gö zar dı edil di. - Ka zanç fak tö rü ol ma dı ğı za man in san lar ve rim li ça lı şır lar mı? - Ha yır, yi ne ka zanç tır. De dim ya, eko no mi, bi lim ve sa nat ka dar gü zel bir olay. Bu çok önem li dir. Eko no mi yi iş let mek ve ya eko no - mik bir bi rim le uğ raş mak, bir bi lim ka dar de ğer li ol ma lı dır. Ya ni Türkiye'de dü şü rül dü ğü gi bi üç ka ğıt çı lık, ka zık la ma tar zın da bir eko no mik fa a li yet bi çi mi de ğil dir, - Türkiye'yi bu ka dar suç la ma yın. Türkiye'de çok gü zel eko no - mik gi ri şim ler var. Yep ye ni bir ne sil çık tı, fev ka la de gü zel ça lı şı - yor lar, ta ma men tek no lo jik. Ben is ter dim ki, önü müz de ki dö nem Be kaa Va di si Si lin kon Va di si ol say dı. - Doğ ru dur, an lı yo rum. Be nim için önem li olan, gü zel lik ol sun da, ona kim yol açar sa aç sın. Ama ben ce ola yın özü şu: Ki şi eme ği - nin so nuç la rıy la ne ka dar bağ lan tı lıy sa, eko no mi için en ya rar lı sı odur. Bu çok önem li dir. O ko ca man dev let ay gı tı eliy le ve ri len eko - no miy le her şe yin al tın dan çı ka maz lar. - Hiç bir yer de çı ka maz lar. - Yi ne sah te ser ma ye bü yüt me nin bir çok tem sil ci si or ta ya çı kı - yor. Ger çek ler or ta da dır. - Şim di ar tık o aşa ma geç ti. Çün kü bor sa sı ku rul du. Ar tık ya - pay ser ma ye kıs mı gi de rek azal mak ta dır. Ta bii kir li uy gu la ma lar da var. Kir li ve ah lak sız gi ri şim ler de bu lu nan lar da var. - Hem re el sos ya lizm de, hem de Batı'da çok ge liş miş. - Özel gi ri şim ci li ği yön tem ola rak ka bul edi yor mu su nuz? - Ba na gö re ve be nim sos ya lizm an la yı şım da eko no mi, en az de - mok ra si ka dar, bi lim ve sa nat ka dar ki şi le rin ya ra tı cı lı ğı nı is ter. - Sos yal pi ya sa eko no mi si ni ya kın dan bi li yor mu su nuz? - Bi le mi yo rum o ka dar, be ni he men sos yal pi ya sa cı he sap la ma - yın. Ama bu ko nu da has sa sım. - Sos yal pi ya sa eko no mi si re ka bet tir, mü sa ba ka dır, mü sa ba ka yı yap mak tır. - Ben ce de ğer li ve en iyi si ni ya rat mak tır. - Ben ce mü sa ba ka dır. O da ya rı şı yor, de ğe ri de ya rı şı yor. Da ha iyi ye, da ha ucu za. - Yal nız bir bir le ri nin göz le ri ni çı ka ra rak de ğil. - Göz le ri ni çı ka ra rak de ğil ta bii. - Müt hiş kâr hır sı na ka pı la rak da de ğil. Ben de gü zel bir olay ya - ra ta yım di ye bil sin. - Müt hiş kâr hır sı ol maz ki. Müt hiş kâr hır sı ol du ğu tak tir de za ten ka za na maz. Çün kü re ka bet or ta mı var. Öte ki aşa ğı çek ti ği za man fi ya tı, bu da ge li yor. Za ten süs pan si yo nun za ra rı böy le or - ta ya çık tı. Dev let süs pan si yo na gir dik çe de je ne re olu yor iş. Çün kü dev let eli ni sok tuk ça, hem fi yat lar çar pı tı lı yor, hem de işin içi ne rüş vet gi ri yor. - O var. Suriye'de bi le ben bu nu gö rü yo rum ve tah lil edi yo rum. - Çün kü ser best pi ya sa da tıp kı ko şan iki at let gi bi, han gi si iyi ko şu yor sa o ye ti şir. Öte kin de do ping baş lı yor dev le tin eliy le. - Fa kat yi ne de ben, bu ko nu da şu nu özen le be lir te yim: Aşı rı bir re ka bet ve aşı rı bir hırs tan zi ya de, işin es te tik ya nı, işin gü zel ya nı önem li. Ya ni çev re yi çok dü şü ne cek sin, in sa nı ve top lu mu çok dü - şü ne cek sin. Ke sin top lu mun ken di çı kar la rı var. Ona rağ men ve onu kö tü kul la nır san, bu ser best pi ya sa iyi ol maz. - Onun için sos yal pi ya sa eko no mi si de yi mi or ta ya çık tı. Ya ni ser best re ka bet dü ze yi nin sos yal kay gı lar la dü zen len me si dir. - Ba na gö re, o za man bir çok eko no mik sek tör tas fi ye edi le bi lir. Bel ki çok aşı rı kal kın ma da ol maz. Ba na gö re, bir çok abar tı lı eko - no mi bi çim le ri var. Sos ya list di ye ta bir edi len eko no mik ni te lik ler de böy le. Dev le ti tam bir yem lik gi bi kul la nan ne sos ya liz mi ka bul et mek, ne de ka pi ta liz mi ka bul et mek; on la ra açık de ği lim, ho şu ma da git mez. Eko no mik fa a li ye tin de, sa nat la gü zel lik ya rat mak ka dar önem li ol du ğu na ina nı rım. Ta rım, sa na yi ve di ğer bü tün fa a li yet ler için böy le dir. Par ti için de ay nı şe yi söy le ye bi li rim. Ya ni bi zim par - ti, kla sik ko mü nist par ti ler ve ya dü şü nü len bir çok par ti gi bi de ğil. Ba na gö re par ti, bir ih ti ya cı kar şı lar. Ya ni bir top lu mun si ya si ih ti - ya cı nı kar şı lar ve ya de mok ra si ih ti ya cı nı kar şı lar. Ta bii bi ze gö re de çok da ha de ği şik şey le ri kar şı lar. Bu, tam bir ya rat ma işi dir. Yok sa

93 ken di si ni blok laş tı rıp, bü rok rat laş tı rıp top lu mun üze rin de ege men - lik kur mak, oto ri te kur mak, ba na gö re par ti ci lik de ğil dir. Ger çek ten dü şü nü len mo del so nu na ka dar ih ti yaç la ra gö re şe kil le nir. Par ti, ta - ri hi bir ih ti ya ca gö re şe kil le nir. Yok sa he men o hey bet li oto ri te yi ele ge çi rip, dev le te ve top lu ma ege men kıl mak la ol maz. Bu, sos ya list ül ke ol mak de mek de ğil dir. Ter si ne bu çok teh li ke li dir. Ka pi ta list ül ke le rin kin den da ha teh li ke li so nuç la rın or ta ya çık ma sı, iş te bu par ti an la yı şı yü zün den dir. Biz on dan da uza ğız, onu da be lir te yim. Par ti yi öy le abart mı yo ruz, elit bir şey dir de de mi yo ruz. Sa de ce hiz - me ti ku sur suz ol ma lı de rim. Ye ni ufuk lar ge tir me de en iyi si ol ma lı de rim. Fa kat bu ih ti yaç or ta dan kalk tı ğı za man, ya ni o amaç ye ri ne ge ti ril dik ten son ra da o par ti kalk ma lı. Ama bu gün sos ya list ge çi - nen top lum lar da, Türkiye'de du rum böy le de ğil. Be nim sa ham Türk- Kürt iliş ki le ri ni dü zelt mek tir - Şim di baş ka ko nu lar la il gi li bir iki me ra kım da ha var. Se ya - hat öz gür lü ğü nüz var mı? - Sı nır lı, sı nır lı. - Ne re le re gi di yor su nuz? - Ken dim git me yi pek is te mi yo rum, is ter sem ha re ket tar zı mı ya - ra tı rım. - Ni çin is te mi yor su nuz? - İş le ri bi raz da ha gö tür mem la zım. - Dün ya da ki ge liş me le ri, ile ri de ki ge liş me le ri ta kip et ti ği ni ze ina nı yor mu su nuz? - Bu ko nu da o yön tem le rin so nuç ala cak la rı na faz la ih ti mal ver - mi yo rum. - Ni çin? - Da ha çok yo lum se çil miş tir. Dı şa açıl ma ola yı her hal de faz la ge liş me gös ter mez. - Ama dı şa açıl ma ya baş la dı nız. - Yok. - Ka mu o yu ile gö rüş me ler? - O ay rı. Öy le fi zi ki ola rak ha re ke tim yok, her hal de en az olan ki şi ler den bi ri si de be nim - Si zin bur cu nuz ne dir, ast ro lo ji bur cu nuz? - Bur cu bi le mi yo rum. - Do ğum ta ri hi niz ne dir? - O da hiç bel li de ğil ve ya 1949 yı lı. - Ay ve gün? - Hiç bel li de ğil dir. Ya şı mı da kan gru bu mu da bil mi yo rum. Ki şi ola rak öy le faz la önem ver mem. - Dı şa açıl ma yı sev mi yor mu su nuz? - Bir-iki de fa açıl dım da. - Ha yır, me se la Urfa'da kal ma yıp Ankara'ya git me niz. Ül ke ye git me niz için ta bu la rın in ka rı mı la zım? Aca ba ikin ci bir fay da sı da... - Ga li ba siz çok do la şı yor su nuz. - Çok do la şı yo rum ve çok se vi yo rum. - Fa kat be nim öy le bir komp lek sim yok. Ben ce in san la rın do laş - ma sın da bi raz mis tik de me ye yim de, ken di me çok ağır lık ve ri yor. İş te Fransa'nın Paris'i şöy le gör kem li, New York şöy le, Mos ko va göz ka maş tı rı yor de ni li yor, fa kat ben ka fa mı çe vir mek is te mi yo - rum. Bun lar ar tık tu tu cu luk mu, bi le mi yo rum. - Ni ye? - Güç mü ye tir me ye ce ğim, faz la on lar dan bık mış mı yım, bi le mi - yo rum. Ama in san iliş ki le ri ne bü yük de ğer ve ri rim. Ya rar lı ola cak - sa siz ler le iliş ki ye de gün le ri mi ve ri rim. Bil mem şöy le ön de rim, şöy le her şe yim çok kıy met li dir tar zın da yak la şı mım yok tur. Bu ko - nu da son de re ce öz gür lü ğü me sa hi bim. - Za man ayır dı ğı nız için te şek kür ede rim. - PKK iş le ri ne olur sa ol sun, ya rar lı ol duk ça ona güç ye ti re bi le - cek, ona ken di mi ve re cek öz gür lü ğüm var dır. İş le ri öz gür ce ilan edi yo rum. Ama ko nu ya müt hiş yük len mi şim. - Kaç sa at ça lı şı yor su nuz? - As lın da on dan bah set mek bi le an lam sız. De ği şik lik var, çok de - ği şik şe kil de ça lı şı yo rum. İçi ne ken di mi kat tım. Çok il ginç ka tı lış ve yü rü yüş tar zım var. Bi zim ki le rin bi le bu nu faz la an la dı ğı nı san

94 mı yo rum. Gö tü rüş tar zı mı gö rü yor lar ve yük le ni yor lar, so nu na sıl ge lir bil mi yo rum. Ama bir şey ler ola cak. ra ma zan Öz türk: So nuç tan ümi di niz olum lu mu, olum suz mu? - Ha yır, be nim ki cid di bir ol gu ar tık. Gel di ğim nok ta çok iyi, ken di açım dan da çok iyi. Aca yip bir ge niş le me tar zı var. Mo tor ko - şu şu mu de sem, fark lı bir şey mi söy le sem! gü ne ri Cı va oğ lu: Kürtçe'yi iyi bi li yor mu su nuz? - Türk çe ile da ha ra hat izah edi yo rum iş le ri. Kürt çe ile bi raz hal - kın bek len ti le ri ne ce vap ve ri yo rum. Ama ta ma men Türk çe bi li yo - rum. Şe kil ci lik faz la yok tur; ama te miz lik, di sip lin, gü zel lik var. Ya ni ben bu iş le ri bi raz çir kin lik le ri mi zi aş mak için ya pı yo rum. Be - nim için Tür ki ye ger çe ği de or ta da dır, bu nok ta yı ya ka la mı şım. Ken di mi, mo ra li mi ken di içim den ya rat mı şım. Dev let le il gi li yö nü bi raz ta li plan da dır. Sa de ce bir yık ma ola yı de ğil; yap ma ola yı ben - ce yüz de dok san beş tir, dev le te yö ne lik yö nü yüz de beş tir. Tat min olu yo rum, So run lar da ağır, ken di so run la rım da çok ağır. Ta bii de - ği şi yor, et kin lik çok ge li şi yor, des tek çok faz la. Ar ka daş la rım da var, hal kım da var, her gün çok ar tı yor. Fa kat da ha çok so run la rım ken dim le dir. - Ne gi bi? - Ya ni ken di mi iler let mem ge re ki yor. Ön der li ğe sev da lan ma, oto - ri ter ke sil me an la yı şım yok tur. Za ten onun la da sa va şı yo rum. Bu bir teh li ke gi bi ge li yor, çok cid di bir teh li ke ola rak gö rü yo rum. Yan lış an la şıl ma sın, mü te va zi ol sun di ye be lir ti yo rum. Ona bu la şır sam gö - tü re mem. Çün kü hal kın ben den bek le di ği ön der lik çok şey is ti yor. La kin ar ka daş lar dan da ha faz la yi ne ben di re ni yo rum. De mok ra siy - le mi di ye lim, ar tık bi raz si ya se tin ağır lı ğıy la mı, hat ta bi raz ah la ki tu tum la mı, iş te iş le ri gö tü rü yo rum. Bun la rı bo za cak şey ler de de - me ye lim, nor mal dü zey de kal dı ğın da bi le iş le ri iler le te mem. Me se - la bir iç ya şa mım, nor mal bir ya şa mım ta ma miy le an lam lı dır. Bü tün bun la ra da ya na rak iş le ri ida re edi yo rum. - Me se la, bir gün lük prog ra mı nı zı çi zer mi si niz? - O ko nu lar da faz la has sas bir şey yok tur. - Ya ni? - Şöy le sa bah le yin ma sa ya ge lir baş la rım di ye bir şe yim yok tur. Şöy le de ça lı şı rım böy le de ça lı şı rım, ge li rim de gel mem de; ya ni ser best lik faz la, bu ko nu da tam bir öz gür lük var. Ya ni bu ko nu da tam bir fi lo zof ça ya şam tar zın var di ye cek si niz. Ama son tah lil de top lum la ra, sı nı fın bek len ti le ri ne çok say gı lı yım. Çok de mok ra tım, kim se nin du ru mu nu ze de le yi ci tek bir da ma rı çiğ ne mem. Ra hat sız edi ci tek bir ha re ke tim ola maz. Si zin için de bu böy le dir. Bir ge ne - ral de si zin ye ri niz de ol say dı, ay nıy dı. - Biz ken di mi zi ge ne ral den kü çük gör mü yo ruz. - As ke ri an lam da söy le dim. Ya ni ken di siy le sa vaş tı ğı mız bir tip de ol sa, şim di ye ka dar hep böy le dav ran dım. Bu bir tak tik de de - ğil, bir iliş ki tar zı dır. Zor la nı yo rum de dim ya, ama bel li bir ye re ka dar gö tü re ce ğiz. Ger çek ten bu ra ya ka dar gel me ni ze se vin dim. Si ze bir şey söy le ye yim; ge liş me le ri önem li gö rün ve sü rek li ya - zın. Dev le tin en üs tün den tu ta lım da en alt dü ze ye ka dar, bu iş ler bun dan son ra çok kar şı lık lı dır. Te mel bir po li tik me se le ha li ne ge - le cek bu; or du yu çok il gi len di re cek. Bir de, hep öy le öcü gi bi Türkiye'yi bö lüp par ça la ya cak bir olay ola rak gör mek ten zi ya de, ye ni dü zen le me ye muh taç iliş ki ler sa ha sı ola rak de ğer len di rip gö - rün. Ra ki bi ekar te ede cek... - Si ze za ten bu nun için sor dum. Sı nır lı bir lik te ya şa ma so ru nu. - Ben onu ikin ci pla na at mı şım. Ona gel me den ön ce hal le di le cek çok iş ler var dır. Bun dan emi nim, be nim fa a li ye ti min yüz de dok san - be şi bu nun la il gi li dir. - Mo ra li te yö nü ben ce. - Dü zen le me ola yı. Ba ğım sız lık ka fa da ve yü rek te olur sa, her hal - de o ka ba sı nır lar dan kırk kat da ha iyi dir. Be nim yak la şı mım bi raz böy le. Çok ka ba bir coğ raf ya ya sa hip ol mak her şe yi kur ta rır an la - mı na gel mez. Bu dün ya yı 150'ye mi böl müş ler, 2500'e de böl se ler dün ya yi ne ay nı dün ya dır. Fa kat mo ral de ve iliş ki sa ha la rın da iliş ki tar zı na ge ti ri le cek dü zen li lik, o sı nır la rın bö lün me sin den yüz kat da ha faz la iyi so nuç lar ge ti re bi lir. İş le ri bi raz bu yön lü gör mek ge - re kir. Türk hal kı ha zır de ğil, siz ler bi raz ha zır de ğil si niz, Türkiye'nin res mi dü ze yi ken di ni ha zır ha le ge tir me miş. Fa kat ben bu ko nu da ha zı rım. Bu ko nu lar da ka mu o yu na yan lış yan sıt ma ol

95 ma ma lı, öcü gi bi de yan sı tıl ma ma lı, fa kat cid di ol du ğu da bi lin me - li dir. Ya ni bun lar ço cuk tur, bun la rı asa rız, ye riz, bi ti ri riz bi çi min - de gör mek yan lış tır. Ke sin lik le bir Türk le ya şa ma yı her hal de bir Kürt le ya şa mak tan da ha iyi be ce re bi li rim, an la şa bi li rim, ya şa mı ör - güt le ye bi li rim. Bu çok açık ve net tir. Kürt ler le ya şa mı ge liş tir mek çok da ha zor dur ve çok da ha bü yük ça ba is ter. - Kürt ler den ka sıt, di ğer Irak, vs. Kürt le ri mi? - Ha yır, her dü zey de, Türkiye'deki Kürt ler de da hil. En baş ta da Türkiye'deki Kürt ler. Irak'takilerle şu aşa ma da tak tik tir, faz la il gi len - mem. Bu yur gel oto no mi yi sen kur de se ler, yap mam. Bu na açık ve ha zır de ği lim. Be nim iliş ki sa ham Türk- Kürt iliş ki le ri ni dü zelt mek tir. Bu çok önem li dir ve çok hız lı ge liş me le re yol aça cak. Bun dan son ra ben boş dur ma ya ca ğım, ne ka dar zor luk la rı ol sa da gün le ri müt hiş dol - dur ma ya de vam ede ce ğim. Bi raz bu nun bi lin ciy le ha re ket edi lir se, ge - liş me le re bi raz da ha iyi ze min açı la bi lir. Bu ra da ga ze te ci lik ola yı, so - run la rı gü nı şı ğı na çı kart ma ve ka mu o yu na yan sıt ma da ya rar lı hiz met ede bi lir. Ben ce bu nun ya ra rı bü tün ke sim le re var dır. Bir ka os var, bir çar pı tıl ma var. Bun la rı da bi raz aşa lım di yo rum. Bu nun için ge li şi ni zi önem li gör düm. Bu na bir si ya si gö rüş me den da ha faz la de ğer ver mem, iş te bu ne den den do la yıy dı. Eğer si zin le olay la rı ger çek çi bir bi çim de de ğer len di rir sek, bu, o dö nü şüm işin de yüz de dok san beş iş ya par. Ya ni be nim he sa bım var ta bii, ama bu he sap iş te böy le bir he sap tır. İliş ki le ri dü zen le me ve ge liş tir me me se le si. Bu as lın da her an bir ta kım iliş ki le re yan sı ya cak du rum da dır, baş ta halk la ol mak üze re. Be nim için, bu as ke - ri bir za fer den de önem li dir. As lın da ben en bü yük za fe ri mo ral cep he - sin de alı yo rum. Öy le ol ma say dı za ten ya şa ya maz dım. Be nim iş le ri mi bi raz böy le ta nım la ya bi li riz. Yi ne gel di ği ni ze te şek kür ede rim. - Biz de te şek kür ede riz. - Zor la dık si zi, da ha ön ce ki se fer de gel di niz ve zor lan dı nız. Bu ko nu da özür di le rim. Eli miz de ol ma yan ne den ler le gö rü şe me dik. Ger çek ten öy ley di. - Bi li yo rum. De di ler pa za ra kal, ama be nim Amerika'ya git - mem la zım dı. - Tek rar gel me niz zor ol du. Ben say gı lı yım, Tür ki ye ka mu o yu na say gı lı yım. Türk in sa nı na özel ola rak bir di ye ce ğim yok, iliş ki le rin ile ri de da ha iyi ge li şe bi le ce ği ne ina nı yo rum. Özel düş man lık yap - ma ama cın da de ği liz ve ona de ğer de ver me yiz. Fa kat po li ti kay la il - gi li ger çek le ri iyi gö tür me ye ça lı şı yo ruz. Baş ka is tek le ri niz olur sa eli miz den ge le ni ya pa rız. Halk bü yük bir fe de kar lık için de dir ra ma zan Öz türk: Te şek kür ede rim. Ama bir-iki so ru da ha sor mak is ti yo rum. - Sır tı nı za bir kef ye alın. gü ne ri Cı va oğ lu: Eğer izin ve rir se niz onu alıp gi de ce ğim. - Ta mam gö tür. Ben den ol sun. ra ma zan Öz türk: Ger çi onu sar dım, kar de şi niz bağ la dı. Res - mi de var. Onu ha tı ra ola rak gö tü re ce ğim. So ra ca ğım so ru la rı za - ten ge nel de özet le di niz. Bi raz ön ce de de di ği miz gi bi, ka mu o yu na bir şey ver mek is ti yo ruz. Doğ ru ney se onu ve re ce ğiz. Bu gü ne ka - dar çar pı tıl mış id di a la rın dı şın da ve re ce ğiz. Şim di bi raz ön ce de ko nuş tu nuz; bi zim adı mı za ha re ket et tik le ri ni söy le yip, bi zim ar - zu et me di ği miz olay lar, kat li am lar ge liş ti ren in san lar var, biz on - la rı dış ta la dık de di niz. Bir de za man za man si zin açık la ma la rı nız ol du, ben öy le ha tır lı yo rum. Şim di si zin yap ma dı ğı nız, ama si ze mal edi len, ya ni o par ti için de sa pan la rın da yap ma dı ğı, ta ma men kont rge ril la ve ya MİT ta ra fın dan ya pı lan ve ka mu o yun da bi li nen olay var mı? - Var, var. - İsim ola rak? - Faz la isim söy le me mek le bir lik te, çün kü on la rın üze rin de dur - mam müm kün de ğil, bi zim, adı mı za hal kı zor du ru ma sok ma, iş te gi dip bi ze ye mek ve rin de me, hat ta on la rın ba zı de ğer yar gı la rıy la oy na ma sis tem li ya pıl mış tır. İd dia ola rak bu nu söy lü yor lar ve yay - gın dır. Ama ben, şim di si ze yü rü tü len sa va şın so nuç la rı nı izah edi - yo rum. Kal dı ki içi miz de bu nu tır man dı ran lar hak kın da da araş tır - ma la rı mız var. Dev let le bağ lan tı la rı bü yük bir ola sı lık tır. - Ne de ni ne dir? - Ne den siz de ğil dir. Çün kü bi le bi le par ti ta li mat la rı nı çiğ ne ni

96 yor. Bu nun ar tık PKK için de bir olay ol ma sı müm kün de ğil dir. - Onun dı şın da? - PKK'li ise di ye lim bir ön der lik ta li ma tı var, onun ge rek le ri ni ya par. Ama bi le bi le ter si ni ya pı yor sa, bu işin için de baş ka şey ler var de mek tir. Bu olay lar var, bu na yol açan lar da ha çok ta li mat la rı din le me yen ler dir. - Şim di şöy le id di a lar ol du, do laş tı ğım için bi li yo rum: MİT gi - di yor, PKK kı lı ğı na gi ri yor, kat li am ya pı yor ve ge li yor. Bu ko nu da si zin dı şı nız da de ğil mi? - Ha yır, ha yır, ka ba de ğil, bu ka dar ka ba de ğil dir. Bun lar in ce ya - pı lı yor. Ben hâlâ da araş tır ma sı nın tam so nu cu na ula şa ma dım. Adam kaç mış, adam bir sü rü ce za lan dır ma yap mış. Ama bu, bu ka - dar ta li ma ta ne den kar şı çık tı, ne den ter si ni yap tı? Dü şün dü rü cü dür de ğil mi? Bir de be lir ti ler var, do lay lı ola rak ke sin dev le tin yön len - dir me si var bu tip olay la rın al tın da. Bu na dam ga sı nı vu ran ki şi lik ler var, onun man tı ğı var ve dev le tin man tı ğı, o tes pit li. Bu na yol açan man tık dev le tin man tı ğı ve bu nu ya pan lar bi raz kuş ku lu tip ler. Di - ye cek si niz si cil nu ma ra sı kaç? Ama bu nu söy le ye mem. - Pe ki siz ne ya pı yor su nuz? - Fren le dik, dur dur duk. Çok sert çe de ve çok zor da ol sa dur dur - duk. Gö rü yor su nuz, son yıl da her han gi an lam sız bir ey lem ya pıl - ma dı. - Pe ki siz Kürt me se le si ni sa de ce Tür ki ye için de mi dü şü nü yor - su nuz, yok sa Or ta do ğu ge ne lin de mi ele alı yor su nuz? - De ği şik.. - Pe ki siz... - Hep si bir bi riy le bağ lan tı lı. Ka dı nın par ti için de bir leş me si önem li dir, top lum için de bir leş me si de önem li dir. Be nim ka dı nı öz - gür leş tir mem önem li dir ve sa nı rım ev li li ği bi raz öz gür leş tir mek tir. Şim di ge nel an lam da ka dı nın ev li ol ma sı ne dir? Bir bü tün ola rak öz gür lü ğü el de et me si de me ye yim de, ya ni he nüz ki şi leş tir me yi içi - ne al mı yo rum, dü şün mü yo rum bi le... - Me se la bir ço cuk öz le mi, bir ki şi ye dön me. - Yok, yok, ben de öy le ho bi ler yok tur. Bu ko nu da ke sin lik le ho - bim yok. Fa kat ço cuk la rın ya şa mı na bü yük say gı du yu yo rum. Ve ger çek ten on la ra bir alan aç mak için, ba ba la rın dan ve ana la rın dan da ha faz la dü şü nüp ça ba har ca dı ğı mı söy le ye bi li rim. - Pe ki ben kamp ta çok kü çük ço cuk gör düm, ya şın da ço - cuk gör düm. On lar ne dir? - On lar var, 5-6 ta ne var. On lar şe hit ço cuk la rı. - Şe hit ço cuk la rı bu ra da mı ya şı yor lar? - Ha yır, gel miş ler ay rıl mak is te mi yor lar, bi raz ka lı yor lar. Ba - yan lar çok tur; gör dü ğü nüz gi bi, de ği şik ki şi lik ler ge liş ti ri yor lar, öz gür le şi yor lar. Ya ni bir an lam da ka dın la iliş ki de sı kın tım yok. Ol duk ça ge liş ti re bi li yo ruz, ol duk ça güç lü ka dın or ta ya çı ka ra bi li - yo ruz. Bu na da ha çok me rak sa lı yo rum. Ki şi sel bir iliş ki ge liş tir - mek ten zi ya de, bu na çok me rak sa lı yo rum. Ka dın la di ya log, ka dı - nı kav ra ma, ka dın la iliş ki ge liş tir me, bu nu da bir-iki ki şiy le sı nır - lan dır ma ma, bir çok ki şiy le bu nu tar tış ma ya sok ma, ge liş tir me ye sok ma, şim di bun lar be ni da ha çok il gi len di ri yor. Ça ba mın önem li bir kıs mı nı bu na ve ri yo rum. Ve iyi so nuç la rın or ta ya çık tı ğı nı gö - rü yo rum. - Par ti adı na mı iliş ki de mek is ti yor su nuz? - Ta bii par ti nin ka dı nı öz gür leş tir me fa a li ye ti ne çok bü yük de ğer bi çi yo rum. Ve epey ça ba har ca nı yor ve so nuç da alı nı yor. - Ben iş ti ma da gör düm, ba yan-ka dın mi li tan var dı. Bun la rın sa yı la rı ne dir aca ba? - Yüz ler ce si var, Botan'da yüz ler ce si var. - Pe ki si zin şu an eli niz de ki si lah lı gü cü nü zün sa yı sı hak kın da bir tah min? - He def bu yıl on bin dir. Ula şı rız da. - Şu an mev cut sa yı? - Ya rı la mı şız. Gün lük ola rak da ge li şi yor. - Pe ki bu kamp ta ka lan lar sü rek li bir de ği şim için de ler mi? Me se la Botan'a gi den ler, ora da ka lıp bir sü re son ra ge ri mi ge li - yor? Yok sa sü rek li bun lar bu ra da, on lar da ora da mı ka lı yor? Bu - ra da bir eği tim den ge çip ora ya mı gi di yor lar? - Ta bii sü rek li bir de ği şim için de dir ler. Bu ra da sü rek li ka lan yok. Yıl da en az iki-üç de fa de ği şir. Faz la gel me yok tur, git me var dır. Bu ra sı da ro lü nü oy na mış du rum da dır

97 - Ama yö ne tim, yön len di ri ci kad ro bu ra dan gi di yor. - Yok, ora da da var ar tık. Ya ni ül ke için de hal le dil miş du rum da - dır. Ül ke için de her ta raf ta kamp lar ge liş ti ril miş tir. - Tür ki ye sı nır la rı için de kamp la rı nız ve ya mi li tan la rı nız... - Var dır, var dır. Hem de çok. Bu bah set tik le ri min hep si Tür ki ye için de dir. Eğer ka mu o yu na yan sıt mı yor sa res mi söz cü ler, o on la rın bi le ce ği iş tir. - Cudi'de ol du ğu nu bi li yo rum. - Ne Cudi'si, kırk ta ne Cu di var. - Öy le mi? Siz bir kong re de ora da ya pa cak tı nız? - Yap tık. - Ger çek leş tir di niz. - Ta bi ger çek leş tir dik muy du? - Ha yır, 1990 'ların so nun da. Hep si ül ke için de ol du. - Siz git ti niz mi? - Ulaş tı, ha zır lık la rı mız ulaş tı. - Ora ya git ti niz mi? - Ha yır. Kong re yi hal let tik. Ül ke de ki yan sı ma mız yo ğun dur. Bir - lik ler de ki şi bir ara ya ge le bi li yor lar. Bu so run la rı mız yok. Dersim'de, Serhat'da, Ağ rı Dağı'nda, Toroslar'da, Bin göl dağ la rın da var, Mardin'de de var. gü ne ri Cı va oğ lu: Türkiye'de de yok mu? - Türkiye'ye ka dar ula şıl dı. Özal'ın mem le ke tin de de var. Ya ni git me di ği miz yer kal ma dı. Şim di du rum da ha iyi dir. As ke ri yön den ol duk ça ayak ta ka la bi le ce ği miz gi bi, ge liş me nin ted bir le ri ni de so - nu na ka dar al dık. ra ma zan Öz türk: Pe ki bu ka çı rıl ma ola yı nın ger çek yü zü ne dir? - Han gi si? - Genç ler de ken din den ka tı lım mı dır, yok sa ka çır ma mı dır? Bu ko nu da bir-iki ke li me söy le ye bi lir mi si niz? - Yok, yok, ka çır ma yok tur. Ka çır ma dan zi ya de, ta ma miy le gö - nül lü lük esas tır. - Pe ki bu ra ya gel dik ten son ra bu şart la rı sağ la ma yan, kal dır - ma yan la ra ne ya pı yor su nuz? - Tek tük çı kı yor, bı ra kı yo ruz. Nor mal üre tim ça lış ma sı ya pı yor bi ze, kal dı ra bi le ce ği iş le ri ve ri yo ruz. - Pe ki yi ye cek ve pa ra sal des te ği? - Ken di öz gü cü müz le sağ lı yo ruz. De min söy le dim ya. - Al man ya gi bi mi, ya ni yurt dı şı mı? - He men her yer de. Mardin'i Mar din kar şı lar, Botan'ı Bo tan kar - şı lar. Yal nız Su ri ye sa ha sın da bir par ti bes le ne bi lir. Al man ya za ten on par ti yi bes ler. Bu tür so run la rı mız yok. Halk bu ko nu da bü yük bir fe da kar lık için de dir. Si lah lan ma yı da, fi nas ma nı da bü tü nüy le bi zim im kan la rı mız la kar şı lı yo ruz. - Pe ki bu ra da kamp ta ki mi li tan lar dan, me se la ön cü kad ro dan birta kım in san la rın Av ru pa iliş ki si, gi dip gel me si gi bi bir du rum? - Var. So run de ğil. - Ora da ki par ti üye le riy le gö rü şüp ta li mat al ma, ta li mat ver me, ya ni yön len dir me gi bi olay lar olu yor mu? - Biz ya pı yo ruz. - Pe ki han gi kim lik le, pa sa port la gi di yor? - Pa sa port lar la. - Han gi ül ke nin pa sa port la rı nı kul la nı yor su nuz? - Baş ta Türk pa sa por tu ol mak üze re, Al man pa sa port la rı, Yu nan, Fran sız, vs. pa sa port la rı çok kul la nı yo ruz. So run yok. - Su ri ye? - Yok, Su ri ye ve Arap la rın pa sa port la rı nı kul lan mı yo ruz, çok az bu alan da kul la nı yo ruz. Bu ko nu da öy le faz la sı kın tı la rı mız yok. Ulus la ra ra sı laş tır dık. PKK'nin ka nal la rı açık tır, me ka niz ma la rı bi - raz iş li yor. Ge ril la da sı kın tı lar var dı, aşıl dı. Mi li tan özel lik ler de bi - raz aşın ma var dı, on la rı onar dık. Şu an da be nim için şaş kın di - yor lar, ama öy le de ğil. Şu an da iş le re bi raz da ha çe ki dü zen ver miş du rum da yız. - Pe ki an ne niz le ha ber le şi yor mu su nuz? - O bi raz... - Ko nuş tur muş lar dı da an ne ni zi bir za man? - Ne za man? - Ha ni ko nu şu lu yor da. Me rak et tim. - Ara da bir mi?

98 - Evet. - Siz gör dü nüz mü onu? - Ha yır, gör me dim. - Ne re de ol du ğu nu bil mi yo rum. Sağ mı de ğil mi, onu da bil mi - yo rum. - Ger çek ten si zin an ne niz le iliş ki le ri niz yok mu? - Ha yır. Yok tur. - Yok sa var mı? - İliş ki le rim yok. 15 yıl dır ke sin lik le iliş ki le rim yok tur. Ak ra ba - la rım la da iliş ki le rim ke sik. İş te bu ra da bir kar de şim var. - Bir kar de şi niz ha pis te var, Diyarbakır'da kar de şi niz. - Öy le mi? İçe ri de mi dir da ha? - Öbür kar de şi niz öy le de di. - Bi le mi yo rum. - Bir kar de şi ni zin ve iki am ca oğ lu nu zun Diyarbakır'da içe ri de ol du ğu nu kar de şi niz söy le di. - Ger çek ten ha be rim yok. İl gi len mem ben böy le kar deş lik, an neba ba lık bağ la rıy la. Be nim ge liş tir di ğim bağ lar üs tün bağ lar dır. Tat - min ol mu yo rum kar deş lik, an ne lik, ak ra ba lık bağ la rıy la. - Halk ta ba nın da di yor su nuz. - Da ha güç lü. - Ya ni ai ley le hiç yok iliş ki le ri niz? - Çok önem li iliş ki ler le uğ raş tı ğı mı bil me li si niz. Ya ni iliş ki sa - ham çok si ya sal, es te tik, yü cel ti ci, halk lar dü ze yin de sey re den en - ter nas yo na list tir, de mok rat tır. Onun için, o es ki ka bi le, klan bağ la rı - na faz la de ğer ver mi yo rum. - Bun dan son ra ki za ma nı mı zı soh bet le ge çi re lim. 10 ni san 1991 Pkk kürdistan TarİHİnde yepyeni bir olaydir (*) (*): Gazeteci rafet ballı'nın PKK Ge nel Baş ka nı ab dul lah Öca lan yol daş ile 4 Mayıs 1991 tarihinde yap tı ğı rö por ta jın ta ma - mı üzerinde redaksiyon yapıp ya yı na ha zır la dık ve oku yu cu ya su - nu yo ruz. Weşanên Serxwebûn

99 Toplumun bilgi alma hakkı yasaklanmıştır rafet ballı: Or ta do ğu da ki bü tün Kürt ha re ket le ri li der le ri ile gö rüş me ler yap tım. Kürt ha re ket le ri ni ge rek ide o lo ji le ri, ge rek se de prog ram la rı yö nün den de ğer len dir me ye ça lış tım. Birta kım so nuç la - ra var dım. Si zin le ön ce bu nu tar tış mak is ti yo rum. Tür ki ye kö ken li Kürt ha re ket le ri ile İran ve Irak ta ki Kürt ha re ket le ri ara sın da birta kım fark lı lık lar var. Bu nun kay nak la rı ve ne den le ri ko nu sun da be ni ay dın lat ma nı zı ri ca ede ce ğim. Bi rin ci fark lı lık şu: Tür ki ye de, İran da, Irak ta 19. yüz yı lın or ta la rın dan iti ba ren aşi ret te me li ne da ya lı ba zı Kürt ayak lan ma la rı gö rül dü. 20. yüz yı lın baş la rın da da sü rü yor bu. Bu ayak lan ma lar 1940 lar da İran ve Irak ta Kür dis tan De mok rat Par ti si şek lin de bir dö nü şüm gös te ri yor. Ge li nen nok ta da İran ve Irak a bak tı ğı mız za man, bu ra lar da ki ha re ket le rin aşi ret ayak lan ma la rı ge le ne ği ne da yan dı ğı nı gö rü yo ruz. Tür ki ye kö ken li Kürt ha re ket le ri ise, T-KDP ve KUK ha riç, Türk so lu nun için den çık tı. Ya ni aşi ret ge le ne ği ne da yan mı yor, aşi ret ayak lan ma la rı nın mi ras çı sı ola rak or ta ya çık mı yor. Bu fark lı lı ğın kay na ğı ne? abdullah Öcalan: So ru nu zun ce va bın dan ön ce ba zı nok ta la ra dik kat çek mek is ti yo rum. Kürt me se le si son gün ler de yo ğun bir tar - tış ma ya ko nu ol mak ta dır. Ku ze yi, Gü ne yi ol duk ça iç içe alın mak ta - dır. Tür ki ye me se le ye dev let ve top lum ola rak ala bil di ği ne gir miş - tir. Öy le ki, me se le so lun bir iç tar tış ma sı ol mak tan çok ile ri ye çık - mış, özel lik le Kör fez kri zi nin ar dın dan yay gın ve çok yo ğun bir Kürt gö çü nün or ta ya çık ma sı, top lu mun bü yük dik ka ti ni çek miş, dev let or du su na dek içi ne gir miş ve ger çek ten gün lük ola rak ga ze te man şet le rin den in mi yor. Hat ta ka pı mı zın eşi ğin de bir Kürt dev le ti ku ru lu yor di ye en di şe ler, te laş lar, de ği şik gö rüş ler yo ğun ca ile ri sü - rü lü yor. Ay rı ca son yıl lar da gün de mi ol duk ça iş gal eden ge liş me yi gü nü müz de da ha da hız lan dır mış ola rak sür dü rü yor. Öy le an la şı lı - yor ki, Tür ki ye, top lum ve dev let ola rak hiç de ha zır de ğil di bu tar - tış ma la ra. - Ne den ha zır ol ma sın? - Ne de ni şuy du: Cum hu ri yet, özel lik le ke ma list yak la şım is yan - la rın ezil me sin den son ra Kürt me se le si ni me za ra göm dü ğü id di a sın - day dı. Hat ta üze ri ni be ton lat mış tı. Bu aşın mış olu yor. Fa kat me se le - ye na sıl yak la şa cak lar, al ter na tif ne dir? O ko nu da he nüz hiç bir ha - zır lık yok. Hat ta doğ ru dü rüst bir araş tır ma bi le yok, Kürt me se le si - ne iliş kin. Tür ki ye nin çok sa yı da üni ver si te si var. Bir çok alan da yet kin in ce le me ci ve araş tır ma cı lar çı kı yor. Fa kat Kürt me se le sin de en değ me pro fe sör bi le bir il ko kul öğ ren ci sin den da ha ca hil ma a le - sef. Hat ta po li ti ka yap mak du ru mun da olan la rın bi le bu bü yük bil - gi siz li ği aş tı ğı nı san mı yo rum. Ba na gö re, bu ko nu da da ha bi linç li olan ge nel kur may çev re le ri dir, harp aka de mi le ri dir. Bun lar da ha şans lı. On lar öz gür ce in ce li yor me se le yi ma a le sef. Ama on la rın in - ce le me si de ürün ola rak dı şa rı yan sı mı yor; as ke ri amaç lı dır, de mok - ra tik ve si ya si amaç lı de ğil dir. Ko nu yu en faz la ken di or du dokt rin - le ri açı sın dan in ce li yor lar. Her şe yin al tüst ol du ğu bir dö nem de yiz. Res mi ide o lo ji de böy le - dir, po li tik çer çe ve de öy le dir; yı kıl dı as lın da, fa kat he nüz ye ri ne ne yin na sıl ko nu la ca ğı bel li ol ma dı. Siz tam da bu dö nem de, sos - ya list sol ko nu şu yor dan son ra Kürt so lu ya da Kürt ler ko nu şu yor bi çi min de bir ça lış ma yü rüt tü ğü nü zü be lir te rek bu ra ya gel di niz. Top lu mun bu tür ça lış ma la ra ih ti ya cı var. Hat ta si ya si ve as ke ri çev - re le rin de bu tar tış ma la ra il gi duy du ğu nu bi li yo rum ben. Da ha ön ce bu ko nu da 2000 e doğ ruy la kap sam lı iki rö por taj yap tık. Epey il gi top la dı bir çok çar pık lı ğı, en azın dan dü şün ce plat for mun da dü zelt ti as lın da. Si zin ki de ol sa ol sa bu na bir ör nek teş kil ede bi lir. Bu nun ge re ği ne ina na rak si zin gel me ni ze olum lu yak laş tık. İnan cım odur ki, res mi si ya si ler, as ke ri ci het de da hil, doğ ru bil gi len me ve tar tış - ma ih ti ya cı için de dir ler. Oy sa düş man bi le ol sa, onun ta nın ma sı için tar tış mak ge re kir. Hat ta or du sal dı rı sı nı ge liş tir mek is ti yor sa, ken di top lu mu nu do ğal ola rak ar ka sı na al mak du ru mun da dır. Hiç bir or du bu nu sağ la ma dan ba şa rı lı ola maz. Bu nun için de, en azın dan, top lu

100 mu nu yü rüt tü ğü sa vaş ko nu sun da ik na et mek zo run da dır. Türk or du su bu gün Kür dis tan da çok iş çe vi ri yor. Ni çin yü rüt tü - ğü nü, ne yap mak is te di ği ni ta nıt mak du ru mun da dır. Bu ucu be li ği kal dır mak için son dö nem de rö por taj la rı ka bul edi yo ruz. Bu rö por - taj lar da üze ri mi ze dü şe ni ya pa ca ğız de dim. Tür ki ye hal kı na ade ta bir ra por sun ma ih ti ya cı nı du yu yo rum de dim. Tar tış ma ka mu o yu - nun hak kı dır. Biz den çok şey duy mak is ti yor. Be ğe nir be ğen mez, hak lı bu lur hak sız bu lur. Biz ve re lim ra po ru mu zu. Ta raf lar üze rin de dü şün ce yü rüt sün ler. Bi zim le sa vaş mak is te yen ler sa vaş la rı için ay - dın la nır lar. Bi ze ta raf tar lık et mek is te yen ler de da ha bi linç le bu nu ge liş ti rir ler. Ama ka ran lık ta bı rak ma, or ta ça ğa öz gü bir yak la şım dır. - Bu ko nu da bir ha tır lat ma yap mak is te rim. Ben geç miş te fi kir özür lü ğü nü, fik ri ni açık la ma öz gür lü ğü ola rak alır dım. An cak son yıl lar da, bu nun bir bo yu tu nun da ha ol du ğu nu gör düm. Fi kir öz gür lü ğün kul la na bil mek için bil gi al ma, bil gi edin me öz gür lü - ğü ne sa hip ol mak ge re ki yor. Sa de ce ay dın la rın sa de ce yön ce ti ci - le rin de ğil, en sı ra dan in san la rın bi le bil gi edin me hak kı ol ma lı. Bu ku ral dır ba na gö re. Ben Kürt me se le si ne ay dın so rum lu lu ğu için de yak la şı yo rum. Top lu mu mu zun bu ko nu da bil gi edin me ye, olum lu yu da, olum su zu da öğ ren me ye hak kı var dır. - An lı yo rum. Bu gün top lu mun bil gi al ma hak kı ya sak lan mış tır. Bu, her hal de en an ti-de mok ra tik uy gu la ma lar dan bi ri si dir Tür ki - ye de. Ve çok sin si ya pıl mış tır. Ken di top lu mu nu doğ ru bil gi len - mek ten alı ko yu yor. Top lu mu na ka ran lı ğı ve ya ger çek dı şı lı ğı la yık gö ren bir re jim her tür lü an ti-de mok ra tik li ği ya par. Bil gi gi bi çok ma su ma ne bir ta le bi bi le kar şı la ma yan bir re jim as lın da o top lu mun en bü yük baş be la sı dır. Bir top lum ki, bu du ru ma düş müş tür, o çok şe yi ni yi tir miş tir. İş te 12 Ey lül, iş te 12 Mart, hat ta bir çok cum hu ri - yet hü kü me ti nin an ti-de mok ra tik li ği, dü şün ce öz gür lü ğü da ha ye ni ye ni ta nın ma ya baş la dı. Ne ka dar ge li şe ce ği de bel li de ğil. Top lu - mun bil gi edin me hak kı na sa hip çı ka ma yı şı, sı nır sız bas kı ve sö mü - rü nün, dü şü rül me nin ko nu su ol mak tan kur tu la ma yı şı nın ne de ni dir. Bu yüz den açık lı ğı, her ke si doğ ru bil gi len dir me yi önem li gör düm. Halk adı na, halk lar adı na bir şey ler yap tı ğı mı zı ma dem ki id dia edi - yo ruz, ala bil di ği ne açık ola ca ğız. Bu nun için ger çek le ri çok çıp lak bi çi min de yan sıt tım. Özel ya şan tı ya ka dar ve ri le ri sun ma ya ça lış tım ki, adı na mü ca de le ver di ği mi zi id dia et ti ği miz halk la rı mız bi zi iyi ta nı sın lar, bu na gö re ter cih le ri ni ge liş tir sin ler. Bu na yük sek de ğer bi çi yo rum. Bun dan son ra ki tu tu mum da ta ma men önem li bir açık lı - ğı be ra be rin de ta şı ya cak tır. Bu, bir pro pa gan da ih ti ya cın dan kay - nak lan mı yor. Bir si ya si gö rüş me ye or tam aç mak tan da ile ri gel mi - yor. Asıl olan top lu mun açık lık ve bil gi edin me ih ti ya cı na ce vap ver mek tir. Si zin le gö rüş me yi bu te mel de ya pı yo ruz. Türkler, Kürtleri sürekli bir yedek güç gibi kullanmışlardır - İs ter se niz baş ta ki so ru ma dö ne lim. Bu na, Türk so lu nun için - den çık ma nı zın po li ti ka la rı nı za na sıl yan sı dı ğı ile bir lik te ce vap ve rir se niz se vi ni rim. - Bu so ru ya ce va bı şöy le de ver mek müm kün dür: Ku zey Kürt le - ri'n de ön der lik na sıl ge li şi yor, Gü ney Kürt le ri'n de na sıl ge li şi yor? Ve ya Tür ki ye ege men li ği al tın da ki Kür dis tan par ça sın da Kürt so ru - nu na sıl bir ge li şim için de dir? İran, Irak Kür dis ta nı ndak ge liş me ler na sıl dır? Çok kı sa ba zı ce vap lar ve ri le bi lir. Tür ki ye cum hu ri ye ti dö - ne mi ol sun, da ha ön ce ki Os man lı dö ne mi ol sun, Kürt ler açı sın dan as lın da bir özel lik ar ze der. Esas iti ba riy le Kürt ol gu su, Sel çuk lu lar - dan be ri Türk ler le ir ti bat lı dır. Gü nün mo da de yi mi ile Kürt ler Türk - le re en deks len miş tir. Bun dan ba zı ko puş lar ol muş tur. Bi raz İran için de bir ko puş, iş te Bi rin ci Dün ya Sa va şı ndan son ra Irak Kürt le ri bi çi min de bir ko puş var dır. Ama ağır lık lı ola rak Kürt ler, Türk le rin Or ta do ğu ya, da ha son ra Ana do lu ya yo ğun laş ma sıy la bir lik te, onun la ge li şen bir iliş ki-çe liş ki ağı için de dir. - Ya ni Kürt- Türk iliş ki si, Kürt le rin Arap lar ve Fars lar la iliş ki - le rin den çok da ha yo ğun dur - Fark lı dır ve ha kim dir. Ta rih için de, özel lik le İs lam ta ri hi nin bü yük bir bö lü mün de Kürt- Türk iliş ki si, Arap- Kürt, Arap- Fars iliş ki siy le kı - yas lan ma ya cak de re ce de önem li dir, ba şat du rum da dır. Bu na şöy le bir ge nel be lir le mey le kar şı lık ver mek müm kün. Sel çuk Sul ta nı ol sun - Ma laz girt te mi?

101 - Ön ce si, hat ta 1040 lar da, Kür dis tan eya le ti nin teş ki lin de biz zat Sel çuk lu sul ta nı nın im za sı var dır. Kür dis tan eya le ti te ri mi ni ta rih te ilk kez Sel çuk lu Sul tan la rı kul la nır lar. Da ha son ra Os man lı lar, Kür dis tan söz cü ğü nü eya let dü ze yin de bol bol kul la nır lar; hü kü - met ler dü zeyin de, me lik ler dü ze yin de kul la nır lar. Meşru ka bul eder ler. Ne den le ri var ta bii. Öy le an la şı lı yor ki, Türk le rin Or ta do ğu ya, Kür dis tan a, Ana do - lu ya gi riş le rin de Kürt ola yı önem li. Kürt le rin en az Türk ler ka dar bir sa vaş çı lı ğı var. Bir de gö çe be, dağ ya şa mı ile piş miş bir halk. He nüz tam yer le şik de ğil. Türk le rin de bu na ben zer özel lik le ri var. Aşi ret dü - zen le ri ni ya şı yor lar. Ger çek ten ken di top rak la rın da, coğ raf ya la rın da da güç lü ler. Yüz yıl lar dan be ri, öy le ko lay ko lay zap turap ta gel me - miş ler. Ya ni di ren gen bir halk. Ko lay ko lay bo yun du ruk al tı na alı na - mı yor. Bir de sa nı yo rum, o za man güç esas ola rak Kürt ler de de ğil, Bağ dat ta Ab ba si ler de, İran da şah sü la le rin de yo ğun laş mış tır. Türk - ler bu iki mer kez den ik ti dar gü cü nü ele ge çir me ye ça lı şı yor. İk ti da rı ön ce pay laş ma ya, da ha son ra ele ge çir me ye ça lı şı yor lar. Kürt ler ise böy le bir ik ti dar ola yı nın için de de ğil. Do la yı sıy la Sel çuk lu bey le ri - nin, da ha son ra Sul tan la rı nın Kürt ler le ik ti dar sa va şı mı yap ma di ye bir so run la rı yok. Çün kü Kürt le rin elin de yo ğun laş mış bir ik ti dar yok. Kürt bey lik le ri var. Hat ta Mer va ni ler gi bi ge liş miş bir dev let le ri de var: Fa kat o ka dar göz de de ğil. Esas güç Ab ba si Sul ta nın da dır, İran a gi rer ken İran dev let ya pı sın da dır ve Ana do lu da Bi zans ta dır. Türk ler de bu üçüy le ça tış ma ya gi rer ler. Ön ce İran dev le ti ni tas fi ye eder ler ve ik ti dar gü cü ne önem li oran da sa hip olur lar. Ar dın dan Ab - ba si le re sı ra ge lir. Ön ce par ça par ça Ab ba si ha li fe le ri nin em ri ne gi - rer ler, ko mu tan olur lar. Son ra ele ge çi rir ler. Ağır lık la rı nı önem li oran - da du yu rur lar. Ve 1070 ler de Bi zan sı Ana do lu ya sür me aşa ma sı na ge lir ler. İş te bu sü reç içe ri sin de Kürt le re, Kür dis tan a bi raz po li tik bir yak la şım söz ko nu su. Kürt ler le Türk ler ara sın da, vur ma-kır ma ya nı ol mak ta bir lik te, uz laş ma ya nı nın ağır bas tı ğı bir iliş ki gö rü yo ruz. - Siz di yor su nuz ki, Kürt ler böl ge de yer le şik. Türk ler ora ya son ra dan gel di. Bu ra da ki üç önem li ik ti dar oda ğı ( İran-Ab ba si- Bi zans) ile ça tış tı. Ne den Kürt ler de Türk ler gi bi, ken di ik ti dar la - rı nı kur ma di na mi ği ni gös te re me di ler? - As lın da fır sat bu la mı yor lar. Kürt ler gü nü müz de na sıl İran, Tür - ki ye, Irak ara sın da bö lün müş ler ve bir ik ti dar ola mı yor lar sa, o dö - nem de de ben zer bir du rum var: Bağ dat ta Ab ba si, İran da çe şit li sü - la le ler, Ana do lu da Bi zans. Üçü nün sa va şı mı da Kür dis tan üze rin de - dir. Bi zans İm pa ra tor la rı Dic le, Fı rat a ka dar ge lir. Ön ce Sa sa ni, son - ra Ab ba si ik ti dar la rı ile ça tı şır lar. Sa sa ni ler ve Ab ba si ha li fe le ri ise Fı rat a, ta Ana do lu nun iç le ri ne ka dar Bi zans or du la rı ile kar şı ka şı - ya ge lir ler. Ya ni Kür dis tan bir ça tış ma ala nı dır. Do layı sıy la Kürt le rin da ğa sı ğın ma sı, çok kü çük üni te ler bi çi min de fa a li ye ti ni sür dür me si an la şı lır bir şey dir. Ken di top rak la rı üze rin de yo ğun la şa mı yor lar. Ne za man yo ğun la şı yor lar? Bi raz ça tış ma lar sı ra sın da. Bir ör nek ve re lim: İran- Irak Sa va şı'n da Kürt ler bi raz ne fes al dı, ha re ke ti tır man dır dı lar. İş te o za man da bu na ben zer bir ge liş me var dı. Bi zans la Müs lü man lar ça tı şır ken, bir güç boş lu ğu do ğu yor du ade ta. Kürt ler bu dö nem de ik ti dar da git tik çe tır ma nı yor lar. İk ti dar için dev let çik ler ve Mer va ni dev le ti gi bi bü yük bir dev le ti oluş tu ru - yor lar. Bu önem li. Mer va ni dev le ti 890 lar da ku ru lup 990 lar da so - na eri yor. Ve tam da bu dö ne me denk ge li yor. Da ha çok da Ab ba si - ler le Bi zan sın, Türk ler le Ab ba si le rin çe kiş me için de ol du ğu bir dö - nem de boş luk tan ya rar la na rak do ğu yor. Kürt le rin gü nü müz de ki ha - re ket le ri de bi raz böy le ge liş me kay de di yor. Onun için Kürt ler mer - ke zi bir güç ola rak yo ğun la şa mı yor. Ça tış ma ala nın da sık sık üzer - le rin de çe kiş me olu yor. Mut la ka bir ta ra fı tut mak zo run da dır lar. Uzun yıl lar ön ce Sa sa ni le rin ya nın da yer alıp Bi zans a kar şı çık tı - lar. Da ha son ra Müs lü man laş tı lar ve Bi zans a kar şı çı kar tıl dı lar. Türk le rin gel me siy le bir lik te önem li oran da Bi zans a kar şı Türk ler - den ya na ta vır al dı lar. Ab ba si ler le Türk le rin çe kiş me le rin de ise, çok kök lü araş tır ma lar yok, ama za man za man uz laş ma la rı ol du gi bi me ge li yor. Çeş liş ki le ri şu te mel de ol du. Türk boy la rı Kür dis tan da yo - ğun laş ma ya, Kürt bey li ke ri ni tas fi ye et me ye ça lış tık la rın da ça tış - ma lar ol du. Da ha son ra uz laş ma lar da ya şan dı. Bu dö nem ler de Kür - dis tan da ki hiç bir Türk yo ğun laş ma sı Kürt le rin var lı ğı nı eri te cek du rum da de ğil. Hat ta biz zat ken di le ri eri mek du ru mun da kal dı. İna - nır mı sı nız, Kür dis tan da ki Türk bey li lik le ri 400 yıl da Kürt ler için - de eri di ler. Bu eri me işi bi raz gü nü mü ze ka dar de vam et ti

102 - Ka ra - Ka ra ke çi li ler. Şim di Ka ra ca dağ etek le rin de ya şa yan Ka ra ke çi li - le rin kö ke nin Türk ol du ğu söy le nir. Ama şim di en iyi Kürt ol du lar, eri miş ler dir. - Kürt çe mi ko nu şu yor lar? - Ta ma men. Öy le an la şı lı yor ki, Kür dis tan da yo ğun la şan Türk bey lik le ri Kürt leş miş ler dir önem li oran da. Bel ki şim di bi raz Türk - leş me var dır. Cum hu ri yet dö ne mi Türk leş me si ay rı bir olay. Fa kat Türk le rin da ha ön ce ki Kür dis tan a yer leş me le rin de ha kim yön Kürt leş me dir. Bu da şu nu gös te rir: Kürt top lu mu nun kül tür, dil, sos - yal ya pı ge liş kin li ği hiç de ge ri de ğil dir. Do lay ısıy la bey lik ler ola - rak bu ra ya yer le şen Türk ler, halk la iliş ki için, top lum la kay naş ma için, do ğal ola rak İs lam laş ma ve Kürt leş me yi esas alı yor lar. Ana do - lu da du rum fark lı ta bii. Ora da Müs lü man laş ma Türk leş me dir, Türk leş me ise Müs lü man laş ma dır. Hı ris ti yan halk la fark lı lı ğı açık. Bu yüz den Ana do lu da bir Türk yo ğun laş ma sı ger çek le şir. Kür dis - tan da ise Kürt yo ğun laş ma sı ya şa nır. İş te Kürt- Türk iliş ki le ri, bu açı dan, Arap lar la Kürt ler, Fars lar la Kürt ler ara sın da ol du ğun dan de - ği şik tir. Ta bii, Hı ris ti yan Bi zans hal kıy la olan iliş ki sin den de de ği - şik tir. Ba na gö re, Türk ler, Kürt le ri bir ne vi ye dek güç ola rak kul lan - mış lar dır. - Bu iliş ki gü nü müz de baş ka han gi halk lar ara sın da ki iliş ki ye ben ze ti le bi lir? - Me se la Ame ri ka da İn gil te re kö ken li ler her za man ik ti dar da güç lü dür, Slav lar da Rus lar böy le dir, İran da Fars lar güç lü dür. Ya ni da ha güç lü ulu sal üni te le rin da ha za yıf du rum da olan la rı ye dek güç ola rak kul lan dık la rı nı iyi bi li yo ruz. Yi ne Yugos laf ya da Sırp lar, di - ğer le ri ni ye dek güç ola rak kul la nı yor. Or ta do ğu da da Türk le rin Kürt ler le iliş ki le ri bi raz böy le. Bu iliş ki de bas kı cı yön var 1840 lar dan son ra ki sü reç ile Mus ta fa Ke mal ve cum hu ri yet dö - ne mi ara sın da yak la şık 100 yıl lık bir fark var. Bir sta bi li ze et me dö - ne mi dir ler den, 1806 lar dan iti ba ren ge li şen is yan lar, önem li oran da Sul tan Mah mut dö ne min de ezi lir ler. Da ha son ra ki Tan zi mat dö ne mi, Tıp kı cum hu ri ye tin 1940 lar dan son ra yap tı ğı gi bi sta bi li ze et me dö ne mi dir. Onun da ne de ni, Er me ni le rin mil li ha re ke ti nin ge - liş me si dir. Yi ne Arap mil li yet çi li ği uya nı yor du. Arap la rı fren le mek için Kürt Ha mi di ye Alay la rı na iş dü şe cek tir. - Er me ni le re ve Arap la ra kar şı çık mak, Kürt le rin de çı ka rı nay - dı ga li ba. - Bir ne vi. Kürt bey le ri nin, şeyh le ri nin men fa a ti var ta bii. O çok önem li. Er me ni le rin ken di le ri için de teh li ke li ol du ğu söy le nir. Arap aşi ret le ri ayak la nır sa, Kürt aşi ret le ri teh li ke ye gi rer de ni lir. Sul tan Ab dül ha mit Arap la rı da, Er me ni le ri de ida re et mek is ter. Bal kan lar da da ben zer po li ti ka sı var dır. Ama bu ra da Kürt le re ol - duk ça et ki li bir yer ve rir. Ve Os man lı 'yı ayak tan tut ma da, özel lik le do ğu nun da ğıl ma sı nı ön le me kte Kürt po li ti ka sı nın bü yük ro lü var - dır. Bu sa ye de Er me ni le ri ba şa rı sız lı ğa uğ ra tır, Arap la rı ken di si ne bağ lı tu tar, Ar na vut la rı bağ lı tu tar. Ya ni Kürt ler önem li bir güç kay - na ğı dır. Tıp kı Ya vuz Sul tan Se lim in İran Sa fe vi dev le ti kar şı sın da Çal dı ran ı ka zan ma sın da Kürt le rin ol ma sı gi bi. Yi ne Sel çuk lu Sul ta nı Al pas lan ın Bi zan sı yen me sin de de Kürt bey lik le ri kuv vet le ri nin bü yük des te ği var dır. Ab dül ha mit in de Os - man lı İm pa ra tor lu ğu nu çö küş ça ğın da 30 yıl ida re et me sin de bu Ha - mi di ye Alay la rı 'nın ve ya en azın dan Kürt po li ti ka sı nın et ki si var dır. Ni te kim, Mus ta fa Ke mal in bi le or ta ya çı kı şın da ve ba şa rı sın da do ğu - nun ro lü çok önem li dir. Er zu rum ve Si vas kong re le ri ne Kürt aşi ret bey le ri ni ve şeyh le ri ni ça ğır ma sı, on la ra el le ri ni bi le öpe cek ka dar il gi gös ter me si, ar dın dan Er zu rum dan ha re ke ti baş lat ma sı çok önem li dir. Ora lar ya rı ya rı ya Kürt le re da ya nı yor du. Ni ye İz mir den de ğil de Er - zu rum dan çı kış ya pa bil di? İz mir den adım ata maz dı. Kon ya ya gi de - mez di. Ye nil gi ke sin di. Za ten en son Kon ya ya gi de bil di. Bur sa, Düz - ce, o za man ayak lan ma la rın mer ke zi dir. İz mir za ten Yu nan iş ga li al tın - da dır. Kon ya da ol duk ça ge ri ci bir du rum var. Sul ta na bağ lı lık var. Mus ta fa Ke mal in Er zu rum da ken di si ni bir-iki yıl ör güt le me si önem - li dir. Özün de de Kürt ger çe ği ile po li ti ka sı de me ye lim, iliş ki si var dır. Eğer ora da, biz Kürt ve Türk tem sil ci le ri de me se, Kürt bey le ri ne, aşi ret re is le ri ne doğ ru yak laş ma sa, ne fes ala maz dı. Is rar la, biz İn gi li - ze, ga vu ra, Hı ris ti ya na, Er me ni ye, Ru ma kar şı şöy le or tak çı kar la bağ - lı yız, Müs lü ma nız şek lin de yak la şım lar gös ter me se, adım ata maz dı. Mus ta fa Ke mal i, Mus ta fa Ke mal ya pan da Er zu rum ve Si vas kong re

103 le ri dir. Ora da ki fa a li yet le ri dir. Ve bu fa a li yet le rin de ke sin lik le Kürt - ler le uz laş ma ya da ya nan bir özel li ği var dır. Bu, Amas ya Ta mi nde var, Er zu rum ve Si vas kong re le rin de var. Ora lar da Kürt le rin in ka rı yok tur. Tam ter si ne kar deş li ği, or tak ha re ket et me du ru mu var dır. - Si ze gö re ne za man de ğiş ti Mus ta fa Ke mal? e ka dar da ağır lı lık ola rak bu nun bi lin cin de dir Mus ta fa Ke mal. Aya ğı nı sağ lam ba sın ca ya ka dar, cum hu ri ye ti güç lü te mel - le re otur tun ca ya ka dar da se si ni çı kar maz. Ama da ha son ra mil li - yet çi ol du ğu için, şo ven mil li yet çi ol du ğu için, hat ta Kürt le ri ha yal kı rık lı ğı na uğ ra tır. İs yan la ra yol açar. İs yan la rın üze ri ne, tam bir mil li yet çi lik duy gu su ile, tek dev let, tek ulus dü şün ce si ile gi der. Kürt şeyh le ri ni, bey le ri ni ka bul et mez. Es ki özerk du ru mu hiç ka bul et mez. Aşı rı bir mer ke zi dev let ara yı şı için de dir. Ve hat ta o ko nu da Sov yet ler de bir Bol şe vik Par ti de ne yi mi var dır. Onu tak lit eder. Hit - ler in nas yo nal sos ya liz mi ni tak lit eder Tek dev let, tek ulus, im - ti yaz sız, sı nıf sız bir kit le yiz der. Bu, çok ge liş miş bir dik ta tör lük bi çi mi dir. Tek ide o lo ji, tek po li ti ka, tek dev let, tek ulus, tek kül tür cum hu ri ye tin göz de slo gan la rı dır. Do lay sıy la Os man lı dan bi le da ha bas kı cı, da ha üni ter bir ide o lo ji ve po li ti ka kar şı mız da dır. Ve bu, is - yan la rın ne de ni olur. - İs yan lar ne den bir so nuç ala ma dı? - İs yan la rın ge ri ön der li ği, da yan dık la rı ge ri sos yal ya pı, cum hu - ri ye tin ol duk ça mer ke zi ve ken di ne gö re ol duk ça mil li yet çi bir te - mel de yük se li şi, Türk bur ju va zi si nin da ha avan taj lı du ru mu bun da rol oy na dı. Türk bur ju va zi si kur tu luş sa va şın da ön der güç tür. Kürt - ler ye dek güç tür as lın da. Kürt ler kul la nıl mış tır çar pı cı bir bi çim de. So nuç, cum hu ri yet te ve dev let te tek ulus ege men li ği dir. Kürt le rin ise es ki özerk lik le ri nin bi le çok gö rül me si söz ko nu su dur. Bu ye ni bir is yan dö ne mi ne yol açar. Yu ka rı da be lirt ti ğim ne den ler den do la - yı is yan la rın ye nil gi si de ka çı nıl maz dır bir an lam da. Mo dern bir ör - güt len me yok, mo dern bir ide o lo ji yok. Gömlek değiştirir gibi ideoloji değiştiriyorlar - Bu ta rih çe den son ra tek rar en baş ta ki so ru ma dön mek is ti - yo rum. Tür ki ye de ki Kürt ha re ket le ri, di ğer Kürt ha re ket le rin - den sa de ce ör güt sel ge le nek ba kı mın dan de ğil, ide o lo jik ve prog - ram yö nün den de ay rı lı yor. Tür ki ye kö ken li Kürt ha re ket le ri ör - güt sel yön den Türk so lu nun için den çık ma mış ol mak la kal mı - yor. Ay nı za man da ide o lo ji ola rak mark siz mi seç ti ği ni söy lü yor. Üçün cü sü, prog ram yö nün den, oto no mi de ğil, ba ğım sız lık di yor. Di ğer ül ke ler de ki Kürt ha re ket le ri ise ge nel de, aşi ret ayak lan - ma la rı ge le ne ği ne da ya nı yor. Mark sist de ğil, sos yal de mok ra si ya da li be ral çiz gi de ol du ğu nu söy lü yor. Ba ğım sız lık de ğil, oto - no mi is te di ği ni ilan edi yor. Tüm bu fark lı lık la rın hep si ne bir den ce vap ve re bi lir mi si niz? - Bun la rı faz la önem se mi yo rum. Ta ri hi te mel, top lum sal ze min bi raz da ha önem li bu be lir le me yi izah et me açı sın dan. Be lirt ti ği niz hu sus lar ay rın tı dır, ta li dir ba na gö re. De mek ki, Kürt ha re ke ti nin ta ri hi ve ya Kürt ger çe ği nin ta ri hin de Türk ler le iliş ki ba kı mın dan böy le ya lın kat bir ge liş me var. Bu gün Irak ve İran da ki Kürt ha re ket le ri, Sul tan II. Mah mut dö ne mi nin, Mus ta fa Ke mal dö ne mi nin bas kı ve ona kar şı di ren me ge le ne ği nin mi ras çı sı dır. O ekol, o sos yal ze min üze rin de ge li şi yor. Bu açık. Bi - zim izah lar da bu nu gör mek zor de ğil. Cum hu ri yet te 1940 lar dan son ra ge li şen du ru mu da be lirt mek ge re kir. Bu du rum, as lın da ne İran da, ne Irak ta he nüz faz la ge liş - me miş tir. PKK nin far kı nı bu ra da ara mak ge re ki yor lar dan son ra bir sta bi li zas yon dö ne mi baş la dı. Türk mil li yet çi li ği za fer ka - zan dı. Kürt le re yak la şım ta ma men in kar cı bir çeh re ye bü rün dü. Cum hu ri ye tin o ku ru luş dö ne min de ki bir lik, kar deş lik ede bi ya tı nın ye ri ni tek mil let ha ki mi ye ti, ken di si ni Türk his se den her kes Türk - tür, ne mut lu Tür küm di ye ne, azın lık ol ma sa de ce Hı ris ti yan la - ra öz gü bir olay dır, Kürt di ye bir şey yok tur an la yı şı al dı. İl ko - kul dan iti ba ren be be ler okul la ra alı nır. Mu az zam bir Türk leş tir me po li ti ka sı uy gu la nır, eko mik ola rak Kür dis tan ge ri ye bı ra kı lır, sos - yal yön den ge ri ye bı ra kı lır, Kürt ağa la rı, bey le ri, şeyh le ri mad di çı - kar lar te me lin de re ji me bağ la nır. Hat ta es ki is yan ar tık la rı da göz de mev ki ler le sa tın alı nır. Şeyh Sa it in to run la rı, Se yit Rı za nın to run - la rı me se la. Ba zı la rı sür gün edi lir. Cum hu ri ye tin sis tem li bir po li ti

104 ka sı var dır. Kürt hal kı na yo ğun bir bas kı uy gu la nır. Ço cuk la rı da cum hu ri yet il ko kul la rın da, böl ge ya tı lı okul la rın da yo ğun bir şe kil - de Türk leş tir me ye ta bi tu tu lur. İl ko kul lar dan üni ver si te ye ka dar bu böy le dir. Tür ki ye dev le tin de ve top lu mun da yer al mak is ti yor san iyi bir Türk ola cak sın. Dört dört lük bir Türk gi bi ol dun mu, iyi bir mev ki ye ge lir sin. Ola ma dın mı, sı nıf ta ka lır sın. Bu po li ti ka ege - men dir 1970 le re ka dar ler son ra sı nın te mel fark la rı nı na sıl gö rü yor su nuz? - Bu dö nem den iti ba ren or ta ya çı kan Kürt lü ğün, ide o lo jik, sos - yal, si ya sal öl çü le ri ta ma men de ğiş miş tir. Ne den de ğiş miş tir? İran ve Irak ta, he nüz Tür ki ye nin 1920 ler de ki sos yal, et nik te me li söz ko nu su dur. Irak bir Tür ki ye ka dar güç len me di. As lın da Sad dam, Ata türk ör ne ğin de ol du ğu gi bi, ay nen Mus ta fa Ke mal de ne yin de ol - du ğu gi bi Irak ı dik ta tör lük le mo der ni ze et mek is te di. Bu gün İnö - nü nün, Ece vit in Sad dam a git me le ri, bi raz da on la rın Ata türk e ya kın lık la rı ile izah edil me li ben ce. Sad dam ın şah sın da Ata türk ü gö rü yor lar. Kürt le ri ez me si ni arı yor lar. - Bu ko nu da si zin le ay nı ka na at te de ği lim. İnö nü ve Ece vit in Sad dam la iliş ki ara yı şın da, Ba tı' nın böl ge ye faz la gir me si ni ön - le me mo ti fi ni unut ma mak ge re kir - O ta li dir, Kürt teh li ke si nin Sad dam la tas fi ye edi le ce ği ne inan dık la rı için Sad dam a ağır lık ver di ler. Bu, ge nel kur mayın da eği li mi dir. Ya ni Sad dam sa ye sin de Kürt ler teh li ke ol mak tan çı ka - rı lır. Tür ki ye de ki ler gi bi eh li leş ti ri lir ler he sa bı ya pıl dı. Do lay ısıy la Tür ki ye Kürt le ri için de teh li ke li ör nek ol mak tan çı kar lar. İran da yi ne ben zer bir du rum var dır. İs yan la rı da 1980 le re ka dar aşi ret ge - le ne ği nin bir uzan tı sı dır. Ka sım lo, her ne ka dar 9 dil bil se de, Av ru - pa da 20 yıl ya şa sa da, İran-KDP aşi ret ön der le ri nin bir fe de ras yo - nu gi bi dir. Irak-KDP de öy le dir. Ta la ba ni nin, Ye ki ti nin çı kış var. O bi raz da ha mo dern ol ma ya öy kü nür. So ran mın tı ka sı, ay dı nı bi raz da ha bol olan bir yer dir. Sos yal ge liş miş lik dü ze yi bi raz da ha ile ri - dir. Fa kat aşi ret çi lik ora da da güç lü dür. Ama bu na rağ men Ye ki - ti nin 1975 ler de ki çı kı şı, bi zim çı kı şı mız la il kel, aşi ret çi çı kış ara - sın da, or ta-bur ju va zi nin, kü çük-bur ju va zi nin bir ne fes al ma ha re ke - ti dir. Ken di ni sol sa yan bir çok ay dı nın ya nı sı ra, bir çok aşi ret re i si de var dır için de. Ken di ni tam sos ya list sa yan lar da var dır. KDP ye gö re ile ri bir adım ol du ğu söy le ne bi lir. - Siz bun la rı, Ta la ba ni ile it ti fak ha lin de ol du ğu nuz için si ya si ne za ket ge re ği söy le mi yor su nuz dur, de ğil mi? - Ha yır, İran Ko me la için ben zer şey ler söy le ne bi lir. Hat ta Tür ki - ye de ki, T-KDP de me ye lim, onun dı şın da, si zin bah set ti ği niz Öz - gür lük Yo lu, DDKD, Peşêng, Ka wa gi bi ben zer olu şum lar var dır. Ken di le ri ni ne ka dar mark sist ilan eder ler se et sin ler, as lın da Ye ki ti eko lün de, onun pa ra le lin de or ta ya çı kan ha re ket ler dir. Ye ki ti nin mark sist lik id di a sı yok, ama Tür ki ye de say dı ğı nız o ha re ket le rin hep si mark sist ol du ğu nu söy lü yor. - Ha yır, ha yır on lar göm lek de ğiş ti rir gi bi ide o lo ji de ğiş ti re bi lir - ler. Be lir le yi ci olan, on la rın sos yal, et nik ze mi ni dir. Hat ta bu ko nu - da Ye ki ti da ha ile ri de dir, da ha po li tik tir di ye dü şü nü yo rum. İde o lo ji ile po li ti ka ara sın da ki iliş ki yi, ka fa ka rı şık lı ğı na faz la uğ ra ma dan, aş ma sı nı bi len bir ha re ket tir. Ye ki ti ön de ri Ta la ba ni nin sos ya list li ği ile, ha ni bir ara ma o ist sa yı lı yor du, po li ti ka cı lı ğı nı bi zim Ke mal Bur kay ın ki ile kar şı laş tı rır sa nız bi ri si cü ce, di ğe ri dev sa yı lır. Bur - kay ın ki bir aşi ret, mez hep ka fa sın dan öte ye git mez. Ta la ba ni da ha mo dern dir. İde o lo ji, po li ti ka ve çağ daş lık ara sın da ki bağ lan tı yı ku - ra bi lir. Bi zim ki ge ri dir, Tür ki ye de ki ler ge ri dir. Tür ki ye de ki ler, hat ta her ne ka dar Ta la ba ni yi çok ba ğım lı, ken di le ri ni çok sos ya list gö rür ler se de, ter si ni id dia edi yo rum ben. Da ha faz la ba ğım lı olan ken di le ri dir. İde o lo jik ol mak tan öte ye gi de me miş ler dir. Ma a le sef ide o lo jik le ri de bir mez hep kav ra yı şın da öte ye git mez. Bun da Türk so lu nun da et ki si var. Siz Tür ki ye kö ken li di ğer Kürt grup la rı nı mark sist say mı yor mu su nuz? - Bı ra ka lım mark sist li ği. Gü nü müz de mark sist ne dir, o ay rı me - se le. Dün ya da mark sizm tar tı şı lı yor. Mark sist var mı yok mu? En ge nel an lam da so ru yo rum. Prog ram la rı nı tar tı şa bi lir si - niz - Öy kün dük le ri bir şey dir mark sizm. Dev rim ci mark siz min as ga - ri ge rek le ri ni ye ri ne ge tir se ler di Siz den baş ka mark sist Kürt ha re ke ti yok mu?

105 - Bi zim bi le ne ka dar mark sist leş ti ği mi zi söy ler sek, so run da ha iyi an la şı lır. PKK aca ba ne ka dar mark sist leş miş tir? İd di a nız bu ama. İd di a mız o, ama bu na sos ya list leş mek di ye lim. Mark sist leş mek de sos ya liz min bir ev re si dir. PKK nin ne ka dar sos ya list leş ti ği ni gün lük mü ca de le si be lir ler. Ne ka dar sa va şı yor sa, top lu mu ne ka dar dö nüş tü rü yor sa, ba na gö re o ka dar sos ya list tir. Bun la rın 20 yıl da bir tek ki şi yi bi le dö nüş tü re me me le ri, sos ya lizm de ne ka dar id di a lı ola - bi le cek le ri ni iyi gös te ri yor. Ken di ni zin bi le mark sist li ği ni tar tı şı lır say ma nız, mark siz mi faz la ide a li ze et ti ği niz an la mı na gel mez mi? - Ona ge le ce ğim. Bi zim bu Kürt olu şum la rı nın al tı nı, te me li ni aç mak is ti yo rum. PKK dı şın da, da ha kla sik, da ha iş bir lik çi KDP ile ara da du ran Kürt ha re ket le ri var. Tür ki ye de mi? - Ha yır, Gü ney de de dim ki Ye ki ti eko lü, İran Ko me la eko lü da ha or ta da dır. Da ha dev rim ci bun lar, Tür ki ye de ise, or ta sı nı fın es ki, fe o dal, et nik özel lik le ri ke ma lizm ta ra fın dan cum hu ri yet ve Türk ulus çu lu ğu için de bi raz da ha faz la iğ diş edil miş, eri til miş tir. Do - layı sıy la eri til miş sos yal ke sim ler var dır. Ay dın lar dır, kü çük-bur ju - va lar dır bun lar. Avu kat, dok tor, öğ ret men gi bi çok yay gın bir ke - sim dir. Bun lar Türk leş miş tir önem li oran da ve ya diğer bir deyişle iğ diş edil miş tir. DDKO lar bun la ra da ya lı bi çi min de or ta ya çık tı. Son ra iş te DDKD, TKSP, bil mem ne par ti le ri oluş tu. Son on yıl dır da Av ru pa da ba zı de ne yim ler ya şa dı bun lar. En son Tevger'i kur du - lar. Si lik bir Kürt mil li yet çi li ği ile çok yü zey sel bir sol cu luk ara sın - da lar. İl ke le ri ne, tak tik le ri ne bağ lı ol ma nın çok ge ri sin de, yi ne ra di - kal bir mil li yet çi li ğin de çok uza ğın da lar. Bi ze gö re, Ba tı em per ya - liz mi nin met ro pol le rin de, do ğu su nu, Mos ko va yı da da hil ede lim, ki mi si sos ya lizm, ki mi si mil li yet çi lik di ye rek, iş bir lik çi mil li yet çi li - ğe, ken di le ri ne alan ya rat mak is te di ler. Yap tık la rı ben ce şu dur: Av ru pa ya öy kü ne rek mül te ci lik ko şul la - rın da ya şa dı lar, ge çim le ri ni sür dür dü ler. Av ru pa da bun la rı ola sı bir Kür dis tan po li ti ka sın da bir adım ola rak, eği lim ola rak ha zır la ma ya ça lış tı. İs veç te ki olay ne dir? Gör dü nüz bel ki. PKK halkın enerjisini açığa çıkarmıştır Stock holm Kon fe ran sı sı ra sın da ora day dım. - Ba tı ken di ne gö re mo del oluş tu ru yor. Hak ka ri Kürt le ri'n den, Si - ve rek Kürt le ri'n den, Kür dis tan ın dört ya nın da ki aşi ret ler den ne ka - dar (ki şi yi) de mok rat laş tı ra bi li rim he sa bın da. Da ha son ra bun la rı, Kürt le re, sö zü mo na de mok rat di ye da ya ta cak. Oy sa, öl dür sen bir ta ne si Kür dis tan a gel mez. Bey hu de ça ba lar dır ba na gö re. Do layı - sıy la Av ru pa da ki sol cu luk ol sun, mil li yet çi lik ol sun ba na faz la an - lam lı gel mi yor. Be nim için mil li yet çi li ğin, sol cu lu ğun ve sos ya list li ğin bir tek kri - te ri var dır: Ül ke de ki sos yal re a li te ye, ulu sal re a li te ye ne ka dar ses ve re bil di ği, ne ka dar da yan dı ğı ve onu ey lem ha li ne ge tir di ği dir. Ben bu nu gör me dik çe, PKK da hil, ne mil li yet çi yim, ne de sol cu yum di - ye bi li rim ken di me. İde o lo jik bir grup ola bi lir ler. Fa kat ide o lo jik bir grup da zor yıl lar da de nen me dik çe, ken di ni ka nıt la ma dık ça, baş ka bir şe ye dö nü şür. Yir mi yıl dır, özel lik le son on yıl dır on la rın ken di sos yal ve ulu sal pra tik le ri ne bak tı ğı mız da, ger çek ten ül ke so mu tun - da, var lık de mi ye ce ğim, tü müy le bir tü ke ni şi ya şarken, kal kıp da be - nim bun la ra par ti dir ler, ha re ket tir ler de mem, ge rek çek çi ol maz. Siz le rin bu ko nu da ki araş tır ma la rı nız, di ğer grup la ra öz gü bel ki ide - o lo jik dü zey de bir araş tır ma ola bi lir. Onun dı şın da de ğer teş kil ede - ce ği ni san mı yo rum. Bi zim PKK nin du ru mu fark lı. PKK, ben ce fark lı bir dö ne mi tem sil edi yor bü tün Kür dis tan açı sın dan. Han gi nok ta lar da ken di ni zi fark lı ni te li yor su nuz? - Bi rin ci si, söy le dim, KDP ler de ne yi mi dir. Bun lar ge le nek sel ayak lan ma dö ne mi nin ar tık la rı dır. Ta rih bo yun ca Kürt özerk li ği ni an lat tım si ze. Bel li bir oto no mi yi ya şa yan Kürt bey lik le ri ve aşi ret re is lik le ri ve şeyh lik le ri var dır. KDP bun la rın en son tem sil ci si dir. Tür ki ye-kdp si, İran-KDP si, hat ta Su ri ye-kdp si böy le dir. Irak- KDP si mer ke zi bir güç tü. Di ğer le ri on dan et ki le ne rek or ta ya çık tı - lar. Bu bir ku ral lar dan 1975 le re, ya ni ye nil gi ye ka dar sür dü. On dan son ra Ye ki ti ör ne ği or ta ya çık tı. Ye ki ti ör ne ği, aşi ret çi-fe o dal ön der lik ten bi raz uzak la şan, onu

106 aşan ama on dan tam kur tu la ma yan bir eko lü tem sil eder. Bi raz mil - li yet çi lik, bi raz sos ya lizm, bi raz mo der nizm Öy le bir dö nem baş - lat tı. Bu, İran da Ko me la bi çi min de yan sı dı. Tür ki ye de tam denk gel mez, ama Peşêng tir, Sos ya list Par ti dir, Ka wa dır. Öy le yan sı dı bi raz. Ay nı de ğil, ama kı yas la ma ya pa bil mek açı sın dan söy lü yo - rum ten gü nü mü ze ka dar ge li yor. Bir de PKK eko lü var dır. He men he men ay nı ta rih ler de, ama çok za yıf ola rak var dık 1975 ler de. Ger çek ten fark lı. Sos yal ze min ola rak fark lı, si ya si pers pek tif ola rak fark lı, en önem li si de yön tem ve uy gu - la ma ola rak çok fark lı bir çı kı şız. PKK nin da ha baş tan, ilk ke li me si - nin tü re til me sin den bu gü ne ka dar ki ge liş me sin den so rum lu ol du ğum için açık lık la be lir te bi li rim: PKK, Kür dis tan ta ri hin de yep ye ni bir olay dır. An la yış açı sın dan önem li. PKK, bir de fa ta ri hi açı dan bu oto - no mi ci güç ler hiç ben ze mez. Oto no mi ci ler le Ya vuz Sul tan Se lim in, hat ta Kürt bey le riy le Türk bey le ri nin iliş ki kur du ğu dö nem den bu gü - ne ka dar bü tün o res mi ta rih ten fark lı dır. PKK nin ta ri hi kök le rin de oto no mi ci, özerk lik çi güç ler le ir ti bat yok tur. On lar dan et ki len me yok tur. Bu te mel de uz laş ma tu tu mu da yok tur. Ne bir is yan cı ge le ne - ği tem sil eder, ne de bir uz laş ma cı ge le ne ği. İs yan cı lı ğa ne den kar şı sı nız? - Biz is yan cı lı ğı da kö tü bir mü ca de le ola rak de ğer len di ri riz. Teh li ke li, so nu yok ol ma ya gö tü rür. Aşi ret is yan la rı nı mı? - Aşi ret re is lik le ri nin ön der lik yap tı ğı is yan la rı kas te di yo rum. İs - yan la ra ka tı lan kit le yi de ğil ta bii. Fark lı yız bu açı dan. Ya ni bin yıl - lık Kürt- Türk iliş ki le rin de ki çe liş ki, ça tış ma ve uz laş ma lar da ki bey ro lü nü, aşi ret re i si ro lü nü, ile ri ge len ro lü nü ken di ta ri hi miz ola rak, çı kış ta ri hi miz ola rak gör mü yo ruz. Biz yok sul la rı esas alı yo ruz. Ya ni PKK aşi ret, bey lik, şeyh lik ku rum la rı nın res mi ye ti dı şın da dır. Gü nü mü ze doğ ru gel di ği miz de, bir de ka pi ta liz min fe o dal çit le ri tah - rip et me iş le vi var dır. Türk ege men li ği al tın da ki Kür dis tan da da böy - le ge li şi yor bu lar dan son ra hız la, is yan lar dan son ra özel lik le ye nil di re is lik ler. Ar dın dan ka pi ta lizm gir me ye baş la dı. Aşi ret ler bi - raz da ğıl dı, iş çi sı nı fı oluş tu, sos yal ya pı de ğiş ti, mad di plan da of jek - tif plan da le re doğ ru gel di ği miz de hız lı dır bu ge liş me. Aşi ret ler bö lü nüp par ça la nır. Ge le nek sel o ka pa lı top lum ya pı sı çö zü lür. Met - ro pol le re, İs tan bul, An ka ra ya çe ki lir. Bü tün Tür ki ye ye açıl ma va dır. Av ru pa ya açıl ma var dır. Ken di için de yo ğun laş ma var dır; Di yar ba - kır da, Ela zığ da, bu gün GAP ta, Van da, Er zu rum da böy le Kürt nü - fus ka yar ya vaş ya vaş. Bu ne dir? Ye ni bir sos yal de ği şik lik tir. Emek öz gür leş me si dir. Ye ni bir sos yal ze min dir. Ay dın la rı, genç le ri çı kar. PKK iş te bu ge liş me le rin ob jek tif esas la rı na da ya nı yor. Önem li oran - da gü cü nü yok sul ke si min ob jek tif li ğin den alı yor. Sos yal te me li böy - le ol du ğu na gö re, ide o lo jik ola rak da za ten, sos ya liz mi en ra di kal bi - çi min de ele alan bir ha re ket tir. En yok sul lar, do ğal ola rak, sos ya lizm - de en ra di kal, en dev rim ci tar zı esas alır lar. Opor tü niz mi de ğil, dev - rim ci li ği te mel alır lar. Sos ya liz mi böy le ya ka la mış tır. Si ya si pers pek - tif dü ze yi ne gir di ği miz de, ba ğım sız lı ğa çok önem ve rir. Di ğer le ri her tür lü ba ğım sız lı lı ğa ar dı na ka dar açık tır lar. - Si zin fark lı lık la rı nız ne ler dir? - PKK ise ra di kal bir bi çim de si ya si prog ra mı nı ta 1975 ler de or - ta ya koy muş tur: An ti-sö mür ge ci dir, emek çi le re da ya lı dır. Bir de en önem li si ba na gö re, yön tem le ri çok ra di kal dir. Da ha ilk gün den be ri en acı ma sız mü ca de le esas la rı nı esas al dı. Bi lir ki, dev let im ha po li - ti ka sı gü dü yor. İm ha po li ti ka sın dan kur tul mak için ken di ni şid det yo luy la sa vun ma ge re ği ni çok iyi bi lir. Bu yö nü ile de ge le nek sel iş bir lik çi ki şi lik ten fark lı dır. İş bir lik çi bu ara cı teh li ke li gö rür ve yak laş maz. Gü ne yi de, Ku ze yi de hâlâ öy le dir. Bir kaç is yan eder ler, o ay rı bir şey. En son gör dü ğü nüz iş te. 24 sa at için de 1 mil yon ki şi ken di ni da ğa vur du; Tür ki ye ye, İran a vur du. As lın da on la ra gö re yurt se ver li ğe gö re, sı ğın ma ma sı ge re ken yer ler dir. Ama vur du, 24 sa at için de Bu ne de mek tir? Öy le faz la di ren me ci bir ön der lik yok. Ge le nek sel ya pı iti ba riy le böy le dir. Ama PKK nin öy le de ğil - dir. Tür ki ye or du su gi bi böl genin en güç lü or du su na kar şı ye di yıl - dır, ye di de ön ce si var dır, sü rek li ge liş me gös ter miş tir. İş te bu ra da sos yal ori jin, ide o lo jik kap sam po li tik he def, tak tik araç ve tak tik yön tem iti ba riy le PKK nin çok fark lı dü zey de ge liş ti ği ni gö rü yo - ruz. Pra tik te ka nıt la nı yor, uy gu la ma sı nı ge liş ti ri yor ve so nuç, 1990 la ra gel di ği miz de ba kı yo ruz ki, ger çek ten KDP ler iş bir lik çi

107 ola rak Ame ri ka nın kol la rın da bu gün. Onun la sı kı-fı kı. - İkin ci eko lün far kı ne? - İkin ci ekol, Ta la ba ni ler bi raz onu aş mak is ti yor. Fa kat çok az öz - gü ce da yan ma, da ha çok dip lo mat lık tan ve Av ru pa dan me det um ma bi çi min de ça ba har car ken, PKK bu iş le rin için de faz la gö zük mü yor. Yap tı ğı, hal kın öz gü cü ne da ya lı, her dü zey de ba ğım sız lı ğı ve eşit li ği sa vu nan, yön tem le rin de ra di kal, im ha ya kar şı dev rim ci şid de ti ge liş - ti ren, bu nu git tik çe ye nil mez kı lan bir du ru ma ge ti ri yor. Hak lı lı ğı, ta - ri hi te me li, yok sul ke si me da yan ma bu ra dan güç olan ör güt ya pı sı ve ey lem ka rak te ri, PKK nin ba şat bir ko nu ma gel me si ne yol açı yor. Do lay ısıy la PKK nin bu adı ge çen ha re ket ler den çok fark lı ge liş ti ği, ba şa rı sı nı bi raz bu ra ya borç lu ol du ğu açık tır. Kürt hal kı nın ener ji si ni açı ğa çı kar mış tır, bir li ği ni ge liş tir miş tir. Özel lik le aşi ret, din mez hep ay rı lık la rı nı as ga ri dü ze ye in dir miş tir. Şah si çı kar la rı par ti için de erit - miş tir. Geç miş top lu mun olum suz iş le ri ni par ti için de eri te bil me yi sağ la mış tır. İde o lo jik, si ya si ve ör güt sel bir lik PKK de çok fark lı, öz - gün bir bi çim de ha ta, ör nek bir bi çim de sağ lan mış tır. Bu PKK yi Kür dis tan da çok güç lü kı lı yor. Di ğer le ri aşi ret kon fe de ras yo nu du ru - mu nu he nüz aşa ma mış ken, şah si çı kar la rı ör güt le ri her an yer le bir eder ken, biz de bir gi dip yir mi ge li yor. Bi ri si bir lik te oy nu yor, ama hal kın ezi ci bir yak la şı mı ile bir lik mu az zam bir şe kil de ge li şi yor. Şim di ye ka dar da ge rek hal kın bir li ği için ol sun, ge rek par ti bir li ği için ol sun, ulu sal açı dan ve ya sı nıf sal açı dan ol sun, ol duk ça bü yük bir ge liş me yi ya şı yo ruz. Bu nun la şu nu be lirt me ye ça lış tık: Ku zey Kür dis - tan ha re ke ti bi raz da PKK ha re ke ti dir. Gü ney Kür dis tan ha re ke ti bi raz KDP, bi raz Ye ki ti ha re ke ti dir. On la rın yan sı ma la rı Ku zey de, 1950 ler den be ri var dır. Fa kat şim di bi zim et ki miz Gü ne ye doğ ru ta şı - yor. Gi de rek, üç ha re ket ka la cak de me ye yim de, KDP nin ya tas fi ye ola ca ğı nı ya da ikin ci bi çi me dö nü şe ce ği ni söy le ye bi li rim. Ben ce, hem hız la tas fi ye olu yor, hem de ikin ci bi çi me ya ni Ye ki ti bi çi mi ne doğ ru ev rim gös te ri yor. Bun lar la bi zim bir uz laş ma mız olur mu? Gö - rüş me ler var dır. Fa kat ne ka dar uz la şa ca ğı mı zı ve ya ne ka dar sa va şa - ca ğı mı zı, ile ri de, il ke le re bağ lı lık, yön tem le re bağ lı lık, hal kın çı kar la - rı na bağ lı lık be lir le ye cek tir. Şim di den bir şey söy le ye mi yo rum. KDP, Barzani ailesinden ibaret değildir - Irak KDP yi çok sert eleş ti ri yor su nuz. Eleş ti re bi lir si niz de, bu si zin ken di ala nı nız, ga ze te ci ola rak bu na sı nır la ma ge tir me hak - kı na sa hip de ği lim. Ama siz KDP ile geç miş te it ti fak yap tı nız - Ha yır, ha yır Pro to ko lü nüz var... - O cid di bir şey de ğil di. KDP it ti fak tan an la maz. KDP aşıl ma sı ge re ken bir olu şum dur. - İt ti fak yap ma dı nız mı ya ni? - Ha yır, de dik le ri mi an lar sa nız ben ce ye ter li dir. Bi zim ağa lar la, bey ler le de şah si it ti fak la rı mız çok ol muş tur. Çok gö rüş me de ya pa - rız. Bu, şu an la ma gel mez. Biz aşi ret çi li ği, şeyh li ği, ağa lı ğı tas fi ye edil me si ge re ken ku rum lar ola rak gö rü yo ruz. Bun lar la iliş ki ku ra - rız, ama tas fi ye et mek için ku ra rız. An cak, il le yok ede riz bi çi min de de ğil. Eği ti riz, ik na ede riz, da ha üst bir dö nü şü me uğ ra yın de riz. Ya ni or ta ça ğın şeyh lik ku ru mu, aşi ret ku ru mu ne yi kur ta rır? İl kel - lik ten baş ka ne üre tir? Bu nu KDP için de ay nen söy le ye bi li rim. Bu adam me lik lik id di a sı nı bı rak sın. Ar tık me lik lik id di a sı en güç lü olan la rın da bi le yü rü mü yor. Kür dis tan da hiç bir şey yap ma mış, na - sıl me lik lik, bey lik yü rü te cek? Aşıl ma lı di yo ruz. Aşi ret çi lik, Bar za - ni aşi re ti, bil mem ne aşi re ti - On lar da, bü tün Kürt böl ge le rin de kim se se si ni çı ka ra maz - ken, biz si la ha sa rıl dık, bay ra ğı biz kal dır dık di yor. - Ha yır, ha yır. Bar za ni ler Kürt le ri çok iyi sat tı lar. Bu ko nu da bi - zim çok ger çek çi sap ta ma la rı mız var dır. Bar za ni ai le si bir dam la ka nı nı akıt ma mış tır. Son yıl da Kürt hal kı nın yurt se ver öz lem - le ri ni ha raç-me zat sat mak tan öte ye bir şey yap ma mış tır. Ya lan söy - lü yor lar. Kürt ler için ilk si la hı pat lat ma Bar za ni ai le si nin bir tek fer di si lah lı mü ca de le için de de ğil dir. Kür dis tan ın bü yük po tan si - ye li ni ABD nin, şu nun, bu nun, bu böl ge dev le ti nin uy du lu ğu bi çi - min de, uzun sü re İran şah lı ğı, ye ni dö nem ler de açı ğa çı kı yor. İran lı Kürt yurt se ver le ri kat let me de, Tür ki ye Kür dis tan ın dan Sa it El çi, Sa it Kır mı zı top rak gi bi le ri ni kat let me de, ken di için de bin ler ce ay dı - nı kat let me de bu ko nu da bel ge le ri ni aça ca ğız, bin ler ce yurt se ve ri

108 kat let me de si lah ola rak kul lan mış lar dır. Ra di kal Kürt yurt se ver li ği, Kürt de mok rat lı ğı için si lah pat lat mak şu ra da dur sun, bun la rın tas fi - ye sin de düş man la rı ile bir le şe rek ha re ket et miş ler dir. ABD is te miş - tir, İran Şa hı is te miş tir, Tür ki ye is te miş tir, bu kat li am la rı yap mış lar - dır. Biz bu nun için bu par ti nin üze ri ne gi de ce ğiz. - Top lan ma sı amaç la nan bu son Kürt ulu sal kong re si ha zır lık ça lış ma la rı için de Irak-KDP de var, siz de var sı nı? Bu ka dar sert ve acı ma sız eleş tir di ği niz bir ha re ket le na sıl or tak bir plat form da bir ara ya ge le bi li yor su nuz? - Ga yet nor mal. Be nim bu ra da eleş tir di ğim aşi ret, ka bi le çı kar la - rı dır, şa hıs çı kar la rı dır. KDP nin için de çok sa yı da yurt se ver var, al - da tıl mış lar dır. KDP yi ben Bar za ni ai le sin den iba ret gör mü yo rum. Ama ege men güç ola rak birta kım ai le, ha ne dan çı ka rı nı gö rü yo rum. Sal dır dı ğım nok ta ora sı. Bun la rın da hep si ne sal dır mı yo rum. Ku - rum ola rak sal dı rı yo rum. Bu ku ru mun çı kar la rı yı kıl ma lı dır. Bu nun ye ri ne Bar za ni ler den daha iyi de mok rat ve yurt se ver ler çı ka bi lir. Bar za ni aşi ret le rin den ba zı yurt se ver ler var ve bi ze de dost. Bu ay rı bir şey dir. Ama Bar za ni ci li ği, ABD des te ği ile İran, Tür ki ye des te ği ile Kürt le rin üze ri ne oturt mak iha net tir. Ve ce za lan dır ma ola caktır, sa vaş ola cak tır. Bu, ay rı dır. Bar za ni aşi ret le rin den yurt se ver ler var. Hat ta ka bi le ler çok iyi dir, sa vaş çı dır, bu ay rı bir şey dir. Bu kav ram - la rı bi raz iyi an la mak la zım. Ya ni KDP ler le gö rüş me ye yi ne otu ru - ruz. Fa kat di ğer yan dan - Me sut Bar za ni ile otu rur mu su nuz? - Otu ru ruz, ga yet ta bii. Bun lar be nim için o ka dar önem li de ğil. Şey tan la da otu ru ruz. Me se le bir ulu su, ulu sal kur tu luş ve de mok ra - tik sa va şı mın da çok ge ri ye, ağır ye nil gi ye gö tür me le ri dir. İş te gör - dük. Mil yon lar ne du ru ma ge ti ril di. Bu po li ti ka, bu ki şi lik yü zün - den ol du. Dün ya hay re te ka pı lı yor. Ama bu ön der lik, bu ön der lik ten kay nak la nan ça pul cu luk ve ar dın dan dev le tin ufak bir sal dı rı sı ile ye nil me Dü şü nü nüz, ye nil miş bir Sad dam yap tı bu nu. Ye nil miş Sad dam re ji mi on la rı bu du ru ma ge tir di ken son ra, Kürt le re bun lar - dan ne ha yır ge le bi lir? - Ko nu yu açık lı ğa ka vuş tur mak için KDP ile il gi li - Ha yır, ha yır. Bu ko nu da bir çar pık lık var Tür ki ye de. Kür dis tan De mok rat Par ti, bil mem Kür dis tan ne par ti si de ni yor. Par ti di ye bil - mek için, Kürt par ti si, Kür dis tan par ti si de mek için, Kür dis tan a, ne yap tık la rı na bi raz bak mak la zım. - Irak KDP nin bir po li ti ka sı var dı. Be nim gö re bil di ğim ka da - rıy la, özel lik le Tür ki ye de, ken di ne ya kın bir ör güt ve ya ör güt len - me ler oluş tur ma ya ça lış tı. T-KDP ben ce bu nun bir ifa de siy di. PKK de ben ter si bir eği lim se zi yo rum - Ga yet ta bii. - Ya ni siz de Irak ta böy le bir ör güt len me ya rat ma yı mı he def li - yor su nuz? - Ben si ze şu nu söy le dim lar, 1950 ler den be ri KDP mo de - li önem liy di. KDP mo de li şu dur - Esin kay na ğı al mak baş ka şey, PKK ön der li ği ne ora da fi i len bir ör güt ya rat mak baş ka şey. - Ha yır, esin kay na ğı dır fi lan de mi yo rum. Kürt iş bir li ği ne da ya - lı, ki bun lar bi raz özerk olan, oto no mi ci lik tir, aşi ret re i si dir, bey - dir, şeyh tir. Fa kat mer ke zi oto ri te ler den, ya ni İran dan Irak tan, Tür ki ye den za rar gö rü yor lar, çok si lik bir iş bir lik çi olu şu mun adı dır. Fe o dal öl çü ler den bi raz bur ju va laş ma doğ ru ev rim ge li şir - ken or ta ya çık mış bir ekol dür KDP. Ken di ni 1940 lar dan iti ba ren ör güt lü yor. Ko şul lar Irak Kür dis tan ın da çok el ve riş li ol du ğu için ora da mer ke zi le şi yor. Da ha son ra kol la rı nı, İran a ve Tür ki ye ye atı yor. İran a 1940 la rın or ta la rın da, Tür ki ye ye 1950 le rin son la - rın da ve 1960 lar da el atı yor. Su ri ye ye ben zer bir kol atı yor. Dip - lo ma si ye er ken den bir açı lım gös te ri yor ler de ta ri hi bir ye - nil gi ile KDP as lın da çö küş dö ne mi ne gi ri yor. Bu nun ye ri ne bur - ju va, kü çük bur ju va ya nı, bi raz da ha so ya liz me öze nen Ye ki ti dö - ne mi baş lı yor. Ta la ba ni nin ori ji na li te si iş te bu dur. Tür ki ye de Ke mal Bur kay, Su ri ye de Ha mit Der viş, İran da (tam Ka sim lo de - me ye lim) bi raz Ko me la ben zer bu ge liş me ye. Bun lar KDP den çık ma, ama onu aşan; fa kat ne ra di kal sos ya list, ne ra di kal yurt se - ver ko nu ma he nüz ge le me miş bir ara dö ne mi oluş tu ru yor. Bun lar Irak ori jin liy di ler ve bü tün par ça la ra ya yıl dı lar. PKK nin çı kı şı ise de ği şik tir. Tür ki ye Kür dis tan ın dan alır ori ji - na li te si ni. Ya ni bu ra da ki ori ji nal Kürt ya pı sı na da ya nır. Bi raz aç ma

109 ya ça lış tım. Türk ka pi ta liz mi nin Kür dis tan ı çöz me, ye ni bir sos yal ay dın-genç lik ya pı sı or ta ya çı kar ma sı nı esas alır. O dö ne min iş çi sı - nı fı nı, iş çi-köy lü genç li ği ni, ay dın la rı nı esas alan bir ha re ket tir. Bu - ra lar da güç le nir. Gü nü mü ze doğ ru gel di ği miz de ger çek ten Tür ki ye par ça sı nın ezi ci bir ön der gü cü du ru mu na ge lir ken, Gü ney Kürt le ri üze rin de bü yük bir ağır lı ğa gi de rek sa hip olu yor. Yurt dı şı Kürt le ri üze rin de ki ağır lı ğı ke sin le şi yor. Ve ter si ne bir ham le yi bu se fer Ku - zey den baş la tı yor. - Şu nu an la mak is ti yo rum. Siz PKK ön der li ği ola rak bi linç li bir şe kil de Irak ta, İran da ken di ni ze ya kın bir par ti ör güt le me ye ça - lı şı yor mu su nuz? - Do ğal ola rak ge li şe cek tir. Şim di den - Ken di li ğin den çık ma sı ay rı. Si zin öy le bi linç li bir mü da ha le - niz var mı? - Et ki miz do lay lı dır. Gi de rek da ha şim di den yüz ler ce ay dın ge li - yor. PKK mo del le ri ni oluş tur mak is ti yor lar. Su ri ye de oluş tur mak is ti yor lar, İran da, Irak ta oluş tur mak is ti yor lar. - Siz ne taf si ye edi yor su nuz on la ra? - On la ra biz ön ce lik le, de ne yi mi mi zi in ce le yin di yo ruz. Doğ ru in ce le yin, tak li di ni yap ma yın di yo ruz. Ve bir de po li ti ka ya gi rer ken çok dik kat li olun di yo ruz. PKK de ne yi mi ni tak lit et mek zor dur; ama uyar la mak müm kün dür, uyar la ya bi lir si niz; biz des tek de olu - ruz si ze, fa kat si zin ko şul la rı nız de ği şik tir; İran İs lam Cum hu ri ye ti ya pı sı de ği şik tir; İrak ta ki Sad dam re ji mi de ği şik tir; Tür ki ye ile ke - sin fark lı lık la rı var dır. Irak Kür dis ta nı nın baş ka dır. Re ji min du ru - mu fark lı dır. Do lay ısıy la ne di yo ruz? Bu fark lı lık la rı dik ka te alan bir PKK uyar la ma sı ya pa bi lir si niz. Biz bu te mel de si zi des tek le ye - bi li riz. Bu he nüz ben ce, ide o lo jik bi ara yış dö ne mi dir. - Ya ni siz İran ve Irak ta, vur gu lu yo rum, şu be aç mak ni ye - tin de de ğil si niz, öy le mi? - Biz şim di lik, de di ğim gi bi, sa de ce önü aç ma ya ça lı şı yo ruz. Doğ ru bi linç len me, doğ ru ide o lo jik se çe nek, doğ ru po li tik se çe nek ge liş tir me de yar dım cı olu yo ruz. Bu nu as lın da is te yip is te me di ği - miz den de ğil, do ğal, doğ ru yo lun bu ol du ğu için böy le ya pı yo ruz. Do ğal ola rak da ge li şe cek tir. Ya ni PKK akı mı, bir Kür dis tan akımı ola rak, Kür dis ta nı boy dan bo ya sa ra cak tır. - Siz ne re ye (han gi ül ke de ki Kürt le re) ön der lik id di a sın da sı nız? Ön cü lü ğü nüz ne re ye ka dar? - Biz Kür dis tan hal kı nın ba ğım sız lık, öz gür lük eği li mi ne ön cü lük edi yo ruz. Bu nun pek par ça lar la da ala ka sı yok tur. Ba ğım sız ve öz - gür ya şa mak is ti yo rum di yen her Kür dis tan lı ki şi, sa de ce Kürt de de ğil as lın da, PKK de ifa de si ni bu lur; PKK de ye ri ni bu lur. - Ya ni PKK nin, ben Irak Kürt le ri ne de, İran Kürt le ri ne de ön de rim gi bi bir id di a sı var mı? İde o lo jik de ğil, si ya si ola rak. - Ha yır, ha yır. Şim di bu nu he men böy le koy ma ya ge rek yok. De - sek bi le ge çer li li ği yok. Çün kü si ya si ön der lik ora lar da biz de de ğil - dir. KDP ler, Ye ki ti ler ora lar da bi raz da ha güç lü dür. Si ya si ön der lik on lar da dır. - PKK ile ri de, ben bü tün Kürt le re ön de rim de me yi dü şü nü - yor mu? - De di ğim gi bi ide o lo ji yi, po li ti ka yı PKK tar zın da ge liş tir di ği - miz de mut la ka et ki len me ola cak tır, olu yor da şim di den. PKK bir ki - şi lik for mas yo nu dur; ye ni ulu sal bir for mas yon dur; bir top lum sal öz gür lük for mas yo nu dur. Biz bu nu ge liş tir me kte et ki li ol duk, ön cü ol duk di ye cek ka dar ha fif lik yap ma yız. Bu, son de re ce an la şı lır bir hu sus tur. Yön tem le ri miz çok fark lı dır, ki şi lik le ri miz, ya şam tar zı - mız çok fark lı dır. Bu nu bi raz ge liş tir me dik çe, pe kiş tir me dik çe ne si ya si ön der lik yap mak is te riz, ne de ka bul ede riz. Ay rıca, bi zim de ği şik bir en ter nas yo na list an la yı şı mız da var dır. Biz dar mil li yet çi bir ha re ket de ği liz. He men dar bir ay rı lık çı ha re - ke ti İran da ya ra ta lım, Irak ta ya ra ta lım de me yiz. Baş tan so na ka dar bu ül ke le rin dev ri mi nin ge liş me si için PKK yak la şım la rı nı ör güt le - ye ce ğiz. - Ben si zin söy le di ke ri ni zi, (biz on la ra ön der lik id di a sın da de ği - liz) di ye an lı yo rum - İd di a sın da de ği liz den zi ya de - Fi i len de ği liz mi di yor su nuz? - Fi i len de ği liz, ama bir öz gün yak la şı mı mız var. Fa kat ide o lo jik ta sa rım, po li tik ön gö rü hız la ora la rı et ki si al tı na alı yor

110 PKK ideolojisi sosyalizmin en bilimsel ve radikal esasını alıyor - Ma dem söz, çe şit li ül ke ler de ki Kürt le re gel di. Bir so ru sor mak is ti yo rum. İran da ki Kürt top lum la rı, ba na gö re, de mog ra fik ola - rak, Fars lar la ve Arap lar la çok faz la iliş ki için de de ğil, iç içe de - ğil. Kürt böl ge si coğ ra fi ola rak ay rıl mış, bel li. Kül tü rel ola rak da ay rıl mış. Bu ol gu, ol duk ça el le tu tu lur. Zey tin ya ğı ile su gi bi ay rı. Tür ki ye ye ba kı yo ruz. Evet, Tür ki ye de Kürt le rin nü fus ola rak yo - ğun ol du ğu bir böl ge var. Ama bel ki böl ge de ya şa yan lar dan da ha faz la Kürt, Türk ke si min de ya şı yor. Cum hur baş ka nı Özal ın Tür - ki ye de 12 Mil yon Kürt var dır yak la şı mı nı esas ala cak ol sam, Kürt böl ge sin de 5 ve ya 6 mil yon in san ya şı yor. İs tan bul, An ka ra, Ada na, Mer sin gi bi böl ge ler de ise da ha faz la Kürt var. Siz ulus la - rın ken di ka de ri ni ta yin hak kı nı sa vu nu yor su nuz. Bu nun için de ay rıl ma da var. Ama bir li ği de vur gu lu yor su nuz son dö nem de. Ay - rıl ma yı bu du rum da na sıl ger çek leş ti re cek si niz? Na sıl ayı ra cak sı - nız bu in san la rı? Bu iç içe geç me yi na sıl çö ze cek si niz? - So ru nu zun ba şın da söy le di ği niz gi bi, evet İran, Irak Kür dis - tan ın da Kürt ler bi raz ka pa lı. Ne den? Or ta çağ ka pa lı lı ğı nı he nüz aşa ma mış - Tür ki ye de eko no mik en teg ras yon ol du ğu nu da ila ve et me li - yim. - Ay rı ye ten, söy le dim onu da, İran ve Irak dev let le ri ka pi ta liz mi he nüz güç lü bir bi çim de ken di ül ke le rin de uy gu la ya ma mış lar dır. Do la yı sıy la Kür dis tan da na sıl uy gu la sın lar. Ya ni bir yer de 1920 ve 1940 lar da ki Tür ki ye nin du ru mu nu ya şı yor lar. Ye ni ye ni bel ki Kür dis tan a açıl ma ya ça lı şa cak lar. Za ten son on yı lı da sa vaş için de geç ti her iki ül ke nin. Bu na he nüz fır sat da bu la ma mış lar dır. Bel ki, bun dan son ra açı lır lar Kürt ler le iliş ki le rin de. Fa kat Tür ki ye bu na çok tan açıl mış tır lar dan iti ba ren açı lım var dır. Bir de bu na zo ra ki is kan po li ti ka sı nı ek le mek ge re kir. Çok sa yı da Kür dü Or ta Ana do lu ya, Ba tı ya sür müş ler dir. - Şu an da on dan da ha hız lı do ğal bir göç sü re ci var ay rı ca - Evet, an lı yo rum. Eko no mik yok sul laş ma ile bir lik te mu az zam bir nü fus kay ma sı da 1950 ler den iti ba ren baş la dı Ba tı ya açıl ma ya, Av ru pa ya açıl ma ya. Bu na bir de 12 Ey lül dö ne min de ki te rö rü ila ve et me li yiz. Bir kaç mil yon da bu te rör po li ti ka sı ne de niy le Ba tı böl - ge le ri ne, Av ru pa ya açıl dı. Böy le ce Kür dis tan da ki Kürt nü fu su ka - dar bir nü fus Tür ki ye met ro pol le rin de yo ğun laş tı. Bun lar önem li fark lı lık lar dır. Türk kap ti liz mi İran, Irak ka pi ta liz min den çok ile ri - dir. Do la yı sıy la Kür dis tan ı ka pi ta list leş tir me de epey iler le me sağ - la mış tır. Fe o dal çit le ri yık mış tır. Aşi ret ya pı sı nı çöz müş tür. Ai le le re dek çöz müş tür. Di nin var lı ğı nı da bi raz za yıf lat mış tır. De mog raf ya - yı kay dır mış tır, sos yal ya pı yı de ğiş tir miş tir. Bü tün bun lar el bet te ki, du rum la rın fark lı ge li şe ce ği ni gös te ri yor. - Bir ek le me da ha ya pa bi lir mi yim? Şim di GAP la bir lik te bir Türk nü fu su nun ora ya kay ma sı ih ti ma li var - O çok önem li de ğil. - İn ce le mek la zım ama. - Bu na bir de Tür ki ye Kür dis tan ın coğ ra fi bü yük lü ğü nü ek le - mek ge re kir. Bü tün bun lar Tür ki ye Kür dis tan ın Kür dis tan ça pın da öz gün lü ğü nü or ta ya ko yu yor. Sos yal açı dan, de mog ra fik açı dan ön - cü ve ba şat du rum da ol du ğu nu çok açık gös te ri yor. İş çi sı nı fı ge liş - miş tir, çoğ raf ya sı çok bü yük tür, ulu sal kur tu luş ha re ket le ri ne her ba kım dan ön cü lük ede bi lir. Nü fu su ge niş tir, sos ya lis te si ile ri dir, ay - dı nı bol dur, dev rim ci si bol dur. Bü tün bun lar şu nu gös te ri yor: Türk ege men li ği al tın da ki par ça Kür dis tan ı tem sil ede bi lir. Yok sa Irak gi bi sos yal ya pı sı, de mog ra fi si çok ge ri, coğ raf ya sı çok kü çük bir yer, bi raz dağ lık böl ge si var, Kür dis tan a ön cü lük ede mez. Me se la Irak KDP si bü tün Kür dis tan a ön cü lük ede mez. Eder se iş te İran ın aja nı olur. Bu da Kürt ler için bü yük bir ta lih siz lik olur. Ol muş tur da. İran da ön cü lük ede mez. İran ın du ru mu çok da ha fark lı dır. Uza ğa dü şer, Kür dis tan ın yi ne az bir kıs mı dır, in ce bir şe - rit gi bi dir. Fars kül tü rüy le, Fars lar la, Aze ri ler le iliş ki le ri çok fark lı du rum da dır. Ken di le ri çok ge ri dir. Çok az sa yı da ay dı nı var as lın da. Top lum sal ya pı çö zül me miş tir. Bu na da ya lı ola rak ne ka dar ulu sal kur tu luş ha re ke ti oluş tu ra bi lir sin, ne ka dar de mok ra tik ha re ket oluş - tu ra bi lir sin? Ar dın dan baş ka ne ulu sal kur tu luş çu luk, ne de de mok

111 rat lık olur. Faz la ge liş mez. Ni te kim, çok kı sa sü re için de ye nil me le - ri de bu nu gös te rir. Eğer Tür ki ye de bir Hu mey ni dev ri mi ol say dı, biz Kür dis tan da za - fe re gi der dik. Kör fez kri zi gi bi bir kriz Tür ki ye de pat la say dı, biz ba - ğım sız lı ğı sağ lar dık. Türk dev le ti nin ne ka dar güç lü ol du ğu nu bi li yo - ruz. Bu na rağ men PKK ha re ke ti ge liş me gös ter di. İş te bu nun te mel, ob jek tif ne den le ri ni söy le dim. Nü fus Tür ki ye de, Av ru pa da, Kür dis - tan da den ge li yo ğun laş mış tır, sos yal yön den iler le me var dır. Ya ni iş çi - leş me var, kü çük-bur ju va bir ke sim çı kı yor, genç lik çı kı yor. Coğ raf ya - sı çok uy gun dur. Dağ lık, ova lık, kent, köy da ğı lı mı epey ile ri dir. Bun - lar PKK nin da yan dı ğı of jek tif ze min ler dir ve ge liş me yi be lir li yor. Bir de bu na PKK nin ide o lo ji si ni ek le mek ge re ki yor. İde o lo ji si, bi ze gö re, sos ya liz min en bi lim sel ve ra di kal esa sı nı alı yor. Po li tik ola rak tam ba - ğım sız lı ğı sa vu nu yor. Ba ğım sız lık tan, ma ne vi yat tan tu tun si ya sal ya pı - ya ka dar kap sam lı bir durumu kas te di yo rum. Ruh ve dü şün ce ba ğım - sız lı ğın dan coğ ra fi ba ğım sız lı ğa ka dar ge niş ve açık bir yel pa ze gi bi dir bu. Yön tem le ri çok ra di kal dır. Dev le tin te rör po li ti ka sı na kar şı bir kesintisiz bir savaşı sür dür me gü cü nü gös ter miş tir. Bir de çok çe şit li mü - ca de le bi çim le ri ni kul la nır. Se ri hil dan lar dan tu ta lım, ge ril la ya ka dar. Tür ki ye nin le gal ku rum la rın da tar tış ma yap mak tan tu ta lım, acı ma sız te rör ey le mi ne ka dar hep si ni bir ara da yü rü te bi len bir ha re ket tir. Böy - le ce zen gin li ğe yol açı yor. Yurt dı şın da da güç lü dür. Kürt le rin ezi ci bir ke si mi nin des te ği ni al mış tır. Bü tün bun lar PKK nin ob jek tif te mel iti - ba riy le fark lı lı ğı nı, sub jek tif ola rak da ya ni ide o lo ji, prog ram, ör güt len - me ve ey lem sel fark lı lı ğı nı or ta ya ko yu yor. Yan sı ma la rı bü tün Kür dis - tan ı il gi len di ri yor. Ve önem li oran da et ki si al tı na al mış tır. Devlete tapınmakla, aşırı devletçi olmakla bağımsız olunamaz - Sa yın Öca lan, tek rar so ru ma dön mek is ti yo rum. Si zin prog ra - mı nız da ba ğım sız lık var. Tür ki ye nin si ya si sı nır la rı için de; bak tı - ğı mız da, eko no mik ve de mog ra fik yön den iç içe geç me yi dik ka te al dı ğı mız da, na sıl ay rı la cak sı nız? Bu nu söy le ye bi lir mi si niz? Na - sıl ay rı la cak sı nız? - Bu nu dik ka te alı yo ruz. Mil le tin ka fa sı ça lış mı yor ba na gö re, bi - raz sığ dü şü nü yor lar. Tür ki ye in sa nı nın ken di si ba ğım lı dır. Ba ğım - sız lık ola yı nı sa de ce ay rı lık çı bi çim de an la ma mak ge re kir. - Dev let kur ma an la mın da an la ma mak ge re kir mi de mek is ti - yor su nuz? - Ha yır, sa de ce öy le de al ma mak ge re kir. Türk le rin dev le ti var dır, ama ba na gö re Türk dev le ti ye di ko ca lı hür müz gi bi bağ lı dır dı şa rı - ya. Bir çok ko ca sı var dır. Bir bu. Ya ni dev le tim var di ye ba ğım sız ol dum di ye mez si niz. Bi li yor su nuz, dün ya da ni ce dev let var ki, Ame ri ka nın 56. mı, bil mem 52. mi eya le ti du ru mun da dır. Şim di kü çük bir Kürt dev le ti olu şur, Ame ri ka nın man da sı de ni lir, za ten ba sın öy le ya zı yor. Bir kü çük Kürt dev le ti ku ru lun ca, ba ğım sız mı ola ca ğız? Ay rı lık çı bir Kürt dev le ti çık tı di ye ba ğım sız lı ğı ka zan dık mı? Ha yır! Türk dev le ti var dır. Ama han gi Türk id dia ede bi lir ki, tam ba ğım sız dır. Da ha dü ne ka dar sol cu lar ba ğım sız Tür ki ye di ye ba ğı rı yor du. De mek ki, dev le tin ol ma sı, ba ğım sız lı ğın oluş ma sıy la öz deş de ğil dir. Ve yi ne dev le tim ol ma dı di ye ben şim di ba ğım sız de ğil mi yim? Dün ya da ben den da ha ba ğım sız adam yok tur di ye bi li - rim. Di ye bi lir si niz ki, ki şi ola rak si zin için doğ ru ola bi lir, ama ya halk için. Evet hal kı mız ba ğım sız de ğil şim di. Ba ğım sız ol ma sı için il le Türk dev le ti gi bi bir Kürt dev le ti ol ma sı şart de ğil. - Bi raz açar mı sı nız? - Ben da ha ön ce ki rö por taj lar da şu nu söy le dim. Ba ğım sız lık her şey den ön ce zi hin sel, mo ral bir ya nı içe rir; ki şi iti bar iy le de öy le dir, bir halk iti ba riy le de. Zi hin sel ve mo ral yön den, ya ni ide o lo jik ve ah la ki yön den ba ğım sız lı ğı ya ka la ya ma mış bir halk, dev le ti de ol sa kö le dir, ba ğım lı dır. PKK nin ön ce lik le ken di hal kı na, ta bii bu nun la oran tı lı ola rak, iç içe ya şa dı ğı için Türk hal kı na, di ğer kom şu halk la rı da ek le ye lim, gü cü yet ti ğin ce de, en ter nas yo na lizm ge re ği dün ya halk la rı na ver - mek is te di ği ba ğım sız lık an la yı şı sa de ce bir si ya si dev let olu şu muy - la il gi li de ğil dir. Biz si ya si dev let olu şu mu nu dış ta la mı yo ruz ba ğım - sız lık an la yı şı mız için de. Ama her şe yi bun dan iba ret de gör mek is - te mi yo ruz. Mus ta fa Ke mal in bu ko nu da da birta kım de yim le ri var - dır. Ama o dev let sap lan tı sı için de dir. Bir dev le ti ol du mu, onu her

112 şe yin ye ri ne ko yu yor. Ta pı yor ade ta dev le te. Ve so nuç ta en ba ğım lı tür den bir dev le te dö nüş tü Mus ta fa Ke mal in kur du ğu dev let. De - mek ki, dev le te ta pın mak la, aşı rı dev let çi ol mak la ba ğım sız lık ara - sın da faz la iliş ki yok tur. Ve hat ta zıd dı na da dö nü şe bi lir. Çok aşı rı dev let çi lik, her şe yi dev let ten gör me ka pı kul lu ğu na, ka pı kul lu ğu da ba ğım lı lı ğa gö tü re bi li yor. Ni te kim Türk ör ne ği böy le dir. De mek ki, hal kı nı zi hin sel ve mo ral yön den ba ğım sız laş tır man ge re kir. Sa va şan, mü ca de le eden bir halk du ru mu na ge tir men ge re - ki yor. Bu an lam da biz hal kı mı zı ide o lo jik ve mo ral yön den sa va şan bir halk du ru mu na ge tir di ği miz için tar tı şı yor, dü şü nü yo ruz her gün. Ve Türk hal kı nın önü ne geç miş tir ar tık. Hal kı mız dev rim ci de - ğer le ri üze ri ne dü şü nü yor, mo ral de ğer le ri üze ri ne dü şü nü yor. Tar tı - şı yor ve ey le me ge çi yor. Bu, ba ğım sız lık ta ne ka dar iler le di ği mi zi gös te ri yor mu, gös te ri yor. İkin ci si, el bet te eko no mik ve si ya si yön - den de ge liş me ge re kir. Şim di he men eko no mik yön den tam ba ğım - sız, si ya si yön den tam ba ğım sız bir dev le ti miz ol ma lı de mi yo rum. Ay rı lık çı lık ge liş ti, Ame ri ka nın, Bir leş miş Mil let le rin man da ter li - ğin de bir dev let ku rul du di ye lim. Bi ze gö re bu çok tar tış ma lı ve ya bi zim açı mız dan he men aşıl ma sı ge re ken bir ör nek tir. Man da ku ru - lur sa, biz ikin ci gün aş ma ya ça lı şa ca ğız onu. Bu nun la tat min ola - ma yız. İş te ay rı lık çı lık bu dur: Ka pa tıl mış bir kü çük Kürt dev le ti. Biz Tür ki ye den böy le bir dev let ko par mak is te mi yo ruz as lın da. Ya ni şim di Türk bur ju va zi si Irak ta ki özerk böl ge gi bi bir böl ge yi bi ze he di ye de et se, biz bu na faz la iti bar et me ye ce ğiz.. - Hiç iti bar et me yiz de de mi yor su nuz ga li ba? - Hiç de mi yo rum. Mut lak an lam da de mi yo rum, ama ter ci hi miz bu de ğil dir. Biz şu nu ya pa ca ğız: Kürt le rin eko no mik, sos yal, kül tü - rel, mo ral, zi hin sel, si ya sal, hat ta as ke ri ba ğım sız lı ğı na evet, ama Türk ler den bir denbi re, her ba kım dan kop ma ya ha yır. - Ni ye? - Ni ye si var mı? Bi zim amaç la rı mı za hiz met et mez de on dan. Ba ğım sız lık ama cı mı za hiz met et mez her şey den ön ce. Dar bir ay rı - lık çı lık, bel ki de Kürt le ri da ha kök lü bir ba ğım lı lı ğa gö tü re bi lir. Biz Türk ler le bir lik te ba ğım sız lı ğı bi raz da ha faz la ge liş ti re bi li riz bel ki. Bu ih ti ma li ni ye gö zar dı ede lim? Ço ğu ki şi, siz bi le bun la rı dü şü ne - mi yor su nuz. Gö rü yor su nuz ki, ben bun la rı, en bü yük Kürt hare ke ti - ni ge liş ti ren bir par ti nin adı na söy lü yo rum. Bu nu ba ğım sız lı ğı çok iyi ge liş tir mek için söy lü yo rum. - Ben Tür ki ye ay dın ka mu o yun da va r o lan bü tün kay gı la rı ken di süz ge cim den ge çir me den si ze yan sı tı yo rum - Şu nu da söy le ye bi li rim. Türk ay dı nı, Türk su ba yı, Türk si ya si eli ti nin ko nu ya na sıl yak laş tı ğı be ni faz la il gi len dir mez. Ben, ger - çek le ri çok ya lın kat söy le me ye bay gı nım, tut ku num. Bun la rı söy ler - ken, Türk le re iş bir lik çi lik et mek gi bi bir me ra mı mın ol ma dı ğı nı çok iyi bi lir si niz. Tür kün res mi po li ti ka sı na en aman sız dar be yi biz in dir - mi şiz. Fa kat şu nu da söy lü yo rum gü nü müz için. Türk ler le işi miz ola cak. Türk ler bi zi bı rak mak is te se, biz Türk le ri bı rak ma ya ca ğız. Bu nun se be bi Türk ler le Kürt le rin eko no mik ve de mog ra fik enteg ras yon için de ol ma la rı mı? - Onu dik ka te alı yo rum. O bir of jek tif ze min dir. Za ten bu nu gör - me mek müm kün de ğil dir. Ama bu ra ya bağ la mı yo rum esa sın da. - Siz ilk çık tı ğı nız da ko nu yu böy le koy mu yor du nuz? - Böy ley di de, vur gu la ma yok tu, bel ki ön ce çı kar mı yor duk. - Son bir bu çuk, iki se ne dir bu nu vur gu lu yor su nuz - Po li tik yön den bü yük ge liş me gös ter di ği miz için dir. İde o lo jik özü müz de bu var dı as lın da. Ke mal Pir bir Türk tü, ama şu nu söy lü - yor du: Ben ken di hal kı mın kur tu lu şu nu Kür dis tan hal kı nın kur tu - lu şun da gö rü yo rum. Bu nu da PKK ön der li ğin de gö rü yo rum. Ve be - nim ter ci him kü çük bir dev let kur mak da de ğil dir. Ve ya ona hiz met et mek de de ğil dir. Halk la rı mı zın kur tu lu şu nu Or ta do ğu fe de ras yo - nun da gö rü yo rum. Ki doğ ru dur bi ze gö re de. Bi zim de te mel al dı - ğı mız bir şi ar dır bu. Türk- Kürt iliş ki le ri ni bi raz ta ri hi ola rak ele al - dım. İliş ki ve çe liş ki, uz laş ma ve ça tış ma la rı ele al dım. Bu nu sık sık iş li yo rum. Şu nun için ya pı yo ruz bu nu. Ya ni en teg ras yon yal nız şim di var dır de mi yo rum. Ta ri hi ola rak oluş muş tur bu. Kürt ler aley - hi ne çok kö tü bir du rum doğ muş tur. Bu ke sin. Kim yap mış tır bu nu? Ben yal nız Ev ren ve Özal ı so rum lu tut mam bun dan. Hat ta yal nız Ata türk ü de so rum lu tut mam. İnö nü yü de so rum lu tut mam. Ta ri hi bir ge liş me dir bu as lın da. Her bi ri nin ay rı ay rı rol le ri var dır. Biz bu - nu dü zelt mek is ti yo ruz. Kürt lü ğün aley hi ne gi de rek de rin le şen bir

113 uçu rum açıl mış tır. Bu uçu ru mu ka pat mak is ti yo ruz. Ye ni dü zen le - mey le kastet ti ği miz olay bu dur. Dev rim le ne ka dar olur, re form la ne ka dar olur? İki si ne de ka pı yı açık bı ra kı yo rum. Dev rim ci şid det le ne ka dar aşı lır, po li ti kay la ne ka dar aşı lır? Bu sa de ce bi ze bağ lı de - ğil. Bu, da ha çok Türk re ji mi nin özel lik le ri ne bağ lı dır. Türk li der li - ği nin du ru mu na bağ lı dır. Bağımsızlık anlayışımız, Türklerin de bağımsızlığını içeriyor - Bir li ği vur gu la ma nız ko nu sun da ka mu o yun da şüp he ler var. De ni yor ki Apo, tak tik ya pı yor. Apo, dar an la mıy la po li ti ka ya pı - yor. Türk le ri et ki le mek is ti yor. Ya ni ger çek ni yet le ri ni sak lı yor de ni li yor. - Aca ba ge niş açı dan na sıl po li ti ka yap ma lı yız, o akıl ho ca la rı hem ba na, hem ken di le ri ne gös ter sin ler. Ge niş po li ti ka in kar po li - ti ka sıy dı şim di ye ka dar. Kür de hiç yer yok. Cum hu ri yet tin, Mi - sak-ı Mil li 'nin sı nır la rı da hi lin de Kürt ke li me si ne bi le yer yok. Ge niş po li ti ka bu mu dur? Ka mu o yun da böy le bir şey var sa Ka - mu o yu de mi ye lim de, ben ce ka mu o yu nun bu ko nu da bi lin ci faz la ge liş me miş tir. Bu nu, ay dın lar açı sın dan de ğil, özel lik le halk yı - ğın la rı açı sın dan be lir ti yo rum. En te lek tü el ler, as ke ri-si vil po li tik klik için söy le mi yo rum. Ha yır, tak tik amaç la yap mı yo rum bu de - ğer len dir me le ri. Şim di dü şü nü yo rum. Ba kı nız, si ze de pra tik bir ör nek ve re yim. He men bir den bi re Kürt ler ay rıl dı Türk ler den. Evet, si zin de be lirt ti ği niz gi bi, ye di mil yon Kürt Tür ki ye met ro - pol le rin de. Ora da mil li yet çi lik ge liş ti di ye lim. Bi zim bun la rın hep si ni al ma mız ge rek ti. Ne re ye ko ya ca ğız bu ye di mil yo nu? Bu dev gi bi bir so run dur. İkin ci si, ban ka la rı mız yok, pa ra mız yok, cid di her han gi bir altya pı mız bi le yok Kür dis tan da. Bir ku maş do ku ma sı nı bi le ken di miz ya pa ma yız. Bir den bi re kop tuk mu, çı - rıl çıp lak açık ta ka lı rız. Ben si ze ger çek le ri de çok ya lın kat gös te - re yim. Hat ta Kürt çe diliyle doğ ru dü rüst okul aça ma yız. Bel ki de, uzun bir sü re Türk okul la rı nı kul la na ca ğız. - Ama bu gün ba zı okul lar ka pa nı yor si zin ey lem le ri niz yü zün - den. - On lar faz la önem li de ğil. Öy le de ğer len dir me mek ge re kir Türk çe' yi uzun sü re eği tim di li, bi lim di li ola rak kul la na ca ğız. Ce - za yir li ler Fran sız ca yı, otuz yıl dır kur tul muş lar, ama kul la nı yor lar. Hint li ler, Pa kis tan lı lar İn gi liz ce yi hâlâ kul la nı yor. Af ri ka da bir çok dev let hâlâ Fran sız ca yı kul la nı yor. Öy le an la şı lı yor ki, biz de Türk - çe 'yi bi raz kul la na ca ğız. Ben bu nun Türk hay ra nı, Türk çe hay ra nı ol du ğum içi söy le mi yo rum. Türk çe'y le bi lim da ha iyi üre ti lir. Sos - yal dü zen, si ya sal dü zen, en azın dan bu aş ma da da ha iyi sür dü rü lür. Kaç yıl ge re ke bi lir? Ta rih de ve re mem. Ka hin lik yap mak la, ta ri hi ni ön ce den söy le mek le bu me se le ler hal le dil mez. Ne za man Kürt çe bi - raz ge li şir, Kürt çe ile in san lar okur, ya zar, eği tim gö rür, bi lim öğ re - nir, kül tür özüm ser du ru ma ge lin ce Kürt çe 'nin pa yı ar tar, Türk - çe nin pa yı aza lır. Fa kat bir den bi re Türk çe' nin pa yı nı ke ser sek, Kürt ler ca hil ka lır. Eko no mi için de bun la rı söy le ye yim. Ya ni Apo tak tik ya pı yor di yen le rin id di a sı nın ge çer siz li ği ni açık la mak için söy lü yo rum. Bir den bi re ba ğım sız ola lım di ye ce ğim, ama eko no mik ola rak ya şa mı yü rü te cek du rum da de ği liz. Tür ki ye eko no mi si Kür dis tan da öy le bir sö mür ge eko no mi si ya - rat mış ki, bir den bi re kop mak de mek, aç kal mak de mek tir. Çok şey Ba tı böl ge le rin den ge li yor bi li yor su nuz. Ti ca ri ege men lik, sa na yi ege men lik, di ğer bir çok eko no mik ha ki mi yet Tür ki ye de yo ğun laş - mış tır. Kürt ler bi le bi li yor su nuz İs tan bul da dır. İş ya pan sa na yi ci si, tüc ca rı Ege de dir, An tal ya da dır, bu na tu riz mi de ek le di Tür ki ye son za man lar da. Bü tün bun lar ne an la ma ge lir? Eko no mik yön den ben iliş ki yi kes tim mi, bu, Kürt le rin aç kal ma sı an la mı na ge lir. De - mek ki, bir den bi re bu da müm kün de ğil dir. Za ma na ih ti yaç gös te re - cek tir. Kür dis tan da bi raz eko no mi ge li şir, Kür dis tan ken di ken di ni do yu ra cak nok ta ya ge lir Ni te kim Yu gos lav ya da, Sov yet ler de olan çö zül me ne dir? Bi - raz da bu dur. Kü çük ulus lar bi raz ken di ne ge lir, iliş ki ler da ha den - ge li olur. İn gi liz do min yon la rı nı ele ala lım. Hep si sö mür gey di ön - ce. Da ha son ra eko no mik yön den bi raz ge liş ti ler, İn gi liz ulus lar top lu lu ğu ol du lar. Şim di Sov yet ler bu san cı yı çe ki yor. Kü çük

114 ulus lar bi raz ge liş ti ler. Şim di Sov yet ulus lar top lu lu ğu do ğa cak tır. Türk ler şim di aşı rı bir sö mür ge ci lik uy gu lu yor. Kürt ler bu nu par - ça la yın ca, ye ri ne ya vaş ya vaş eko no mik ge liş me, si ya si ge liş me olun ca, dil, kül tür ge liş me si de olun ca, ne ola cak? Da ha den ge li bir Kürt- Türk iliş ki si do ğa cak. - Si zin bu ko nu da ki öne ri niz ne dir? - Me se la eşit fe de ras yon lar bir li ği, eşit cum hu ri yet ler bir li ği do ğar. Ama ben, şim di he men bu nu sağ la dım de mem, yüz de yüz ay rı lık çı lık, ger çek le ri in kar et mek olur. Bu da bir tak tik de ğil, bir ica bi yat tan, ob jek tif ko şul la rın zor la masın dan ile ri ge li yor. Ben so nu na ka dar ba ğım sız lık çı yım, so nu na ka dar Kürt le rin bir - leş me sin den ya na yım. Ama Irak Kürt le ri'y le bir leş me, he le İran Kürt le ri'y le bir leş me da ha da san cı lı bir sü reç olur. Türk ler le bir - leş me yi bi raz da ha ko lay hal le de bi li riz, ama Fars lar la, Ara par la bel ki bi raz da ha zor ge li şe bi lir, Ora Kürt le ri'y le Tür ki ye Kürt le ri - ni bir leş tir mek, Türk ler le eşit, öz gür bir li ği ger çek leş tir mek ten da ha zor ge li şe bi lir. Bun lar ob jek tif ne den ler den dolayı böy le dir. Bu parçaların ha re ket le ri var dır, sı nıf çı kar la rı var dır, si ya si ya pı - sı var dır, dün ya den ge si va dır. Bü tün bun la rı dik ka te al ma dan, Kürt le ri bir den bi re bir leş ti re ce ğiz de mek, ha yal ci lik olur. Ama di ğer yan dan, bü tün ulus lar da ol du ğu gi bi, iş te Türk le rin, bu gün Or ta As ya dan Ana do lu ya ka dar var lar, bir leş me, en azın dan da - ya nış ma is tek le ri söz ko nu suy sa, ben bu na Tu ran cı lık de mi yo - rum, olum lu dur. - Türk bir li ği ni olum lu mu bu lu yor su nuz? - Ga yet ta bii. Eko no mik çı kar la rı nı, kül tü rel çı kar la rı nı ya kın laş - tır ma la rı olum lu dur ta bii. Ni ye ol ma sın? - Bir Türk sol cu su kalk sa, ben bü tün Türk le rin gö nül lü bir li - ği ni is ti yo rum de se... - Uy gun dur. Türk le rin, di ğer halk la rın çı kar la rı na te zat teş kil et - me ye cek bir bi çim de, ger çek ten gö nül lü, de mok ra tik bir li ği olum lu - dur. Si ze aca yip ge li yor, ama be nim gi bi bir sol cu için bu, olum lu - dur. Bel ki, di ye cek si niz, fa şist ler de böy le dü şü nü yor. Fa kat Türk le rin iliş ki le ri nin ge liş me si olum lu dur. Ben bun dan mem nu ni - yet du ya rım. Fa kat di ğer halk la rın aley hi ne ol ma ya cak. Ya yıl ma cı - lı ğa, di ğer halk la rı ez me ye hiz met et me ye cek. Her par ça nın, her Türk top lu mu nun ih ti ya cı na hiz met ve re cek tarz da iliş ki ler el bet te ki ge liş me li dir. - Re el mi dir bu bir lik ih ti ma li? - Müm kün dür, ge li şir bu. Zen gin lik tir, her bi ri si ne zen gin lik ka - tar. Bir Aze ri Tür kü' nün bir Ana do lu Tür kü ne ve re ce ği şey ler var - dır. Bir Ana do lu Tür kü 'nün de Aze ri Tür kü ne ve re ce ği şey ler var - dır. Öz bek Tür kü nün Aze ri Tür kü ne ve re ce ği şey ler var dır. Bun lar zen gin lik ya ra tır ke sin lik le. Ge rek li dir de, re el dir de. - Türk çe 'yi kul lan ma ya de vam ede ce ğiz, he men ay rıl ma yı dü - şün mü yo ruz gi bi şey le ri söy ler ken, di ğer Kürt ler ta ra fın dan, ide o - lo jik ola rak suç lan mak tan çe kin mi yor mu su nuz? Ken di içi niz de de bu ko nu da hiç eleş ti ril mi yor mu su nuz? - Yok. Ben bu an lam da bir po li ti ka cı de ği lim. Ben öz gür bir po - li ti ka cı yım. Tür ki ye de ki ge rek res mi elit ya pı için, ge rek sol elit ya pı için ide o log lu ğum ne ka dar ze de le nir ve ya po li tik ön der li ğim ne ka dar zor la nır gi bi en di şe ler le po li ti ka yap mı yo rum. Bi zim po - li ti ka cı lık ta bu yak la şım lar la da faz la so nuç alı na maz. Po li ti ka da ger çek çi lik, halk la rın çı kar la rı nı esas alan ger çek çi lik en doğ ru yol dur. Bun la rı, PKK açı lım la rı nı, bü tün PKK li mi li tan la ra, ta raf - tar la ra bir öz lem gi bi, bir umut gi bi ge len açı lım la rı söy lü yo rum si ze. De mek ki bun lar tak tik de ğil. Tak tik di yen ler, ob jek tif re a - li te ye iyi bak sın lar. Ama bun dan da şu çık mı yor: Ben, Türk le re uşak lık mı di ye yim, iş bir lik çi lik mi di ye yim ki, KDP ler bu nu böy le dü şü ne bi lir, bu oto no mi ci gö rüş ler den çok fark lı yız. Biz bir Tür kün de Amerika karşısında, Avrupa karşısında uşak ol - ma sı nı is te me yiz. İki de bir, şöy le Av ru pa la şa ca ğız, Ame ri ka - nın bil mem ne si ola ca ğız de nili yor. Bun la rı yad sı yo rum. Bun - la rın da bağ lı lık tü rü ol du ğu nu dü şü nü yo rum. Türk le rin yo lu, Türk ba ğım sız lı ğı nın yo lu Ba tı' ya uy du luk tan geç mez. Tür ki - ye nin bir çok iliş ki si ba ğım lı lık tü rün de dir, onur kı rı cı du rum - da dır. Bun la ra da kar şı yız. Do la yı sıy la bi zim ba ğım sız lık an la - yı şı mız, Türk ba ğım sız lı ğı nı da içe rir. Ara la rın da ki iliş ki yi mut - lak laş tır mı yo rum, ama ger çek le re da ya lı bir eşit li ği ve öz gür lü

115 ğü esas al ma yı önem li gö rü yo rum. Bu da, öy le prog ra ma tik bir yak la şım de ğil dir. Öz gür lük il ke si ne iş ler lik ka zan dır mak için ge rek li dir. Bir de, halk la rın kar şı lık lı çı kar la rı na iş ler lik ka zan - dır mak için ge rek li dir. Tak tik ica bı ol du ğu için de ğil dir. Be nim po li ti ka yap mam da aman sız bir ger çek çi lik var dır. İl ke ol du ğu ka dar, ger çek çi lik var dır. Bun la rın gö rül me si nin önem li ol du ğu - nu söy lü yo rum. Radikal sol, Anadolu Türkmen'ine dayanmalıydı - Türk so lu nu bir ay dın ola rak az çok ta nı dı ğı mı zan ne di yo - rum. On lar la da yüz yü ze gö rüş me le rim ol du. Av ru pa sol cu lu ğu ya da di ğer ül ke sol cu luk la rı na sıl dır, pek faz la in ce le ye me dim. Türk so lu nun ba na gö re önem li bir ka rak te ris ti ği var. An ti-em - per ya list ol ma sı, ide o lo jik ola rak bu nu vur gu la ma ya özen gös ter - me si. Türk so lu, Kürt so lu nu da bu ko nu da önem li oran da et ki le - di ği için, o si zin mark sist ol du ğu nu ka bul et me di ği niz Kürt grup - la rın da bu an ti-em per ya list ta vır uzun yıl lar sür dü. Fa kat son dö - nem de, he le son ay lar da bir fark lı lık gö rü lü yor. Özel lik le Ku veyt kri zin den son ra. İran ve Irak ta ki Kürt ör güt le rin de Ame ri ka ve Av ru pa ile iliş ki ler de za ten fark lı bir tu tum var dı. Ba tı'y la dir sek te ma sı için de ol ma ya dik kat edi yor lar dı. Ben Türk sol cu la rı nın eleş ti ri si ni ak tar mak is ti yo rum. Bir tes pit ya pı yor lar. Şu an da Kürt ha re ket le ri bir yol ay rı mı na gel di. Kürt ör güt le ri Ba tı'y la bir - lik te ol ma ya da ona kar şı dur ma, Ame ri ka yla bir lik te ol ma ya da ona kar şı çık ma nok ta sın da yol ay rı mı na gel di di yor lar. Bir ta kım grup lar Ba tı'y la bir lik te yü rü ye cek ler, ba zı la rı yü rü me ye cek ler. Böy le bir yol ay rı mın dan söz ede bi lir mi yiz? - Bi zim dı şı mız da ki Kürt ha re ket le ri nin ba ğım lı lı ğı nı biz es ki den be ri söy lü yo ruz. On la rın iş bir lik çi ol du ğu nu, Ba tı, ABD iş bir lik çi li - ğin den tu ta lım, kom şu dev let le rin iş bir lik çi si ol du ğu nu söy lü yor duk za ten. Şim di ba kı nız, Sad dam iş bir lik çi li ği ne il ke siz ola rak git me le ri teh li ke si bi le var. Sad dam ön der li ğin de ki re jim le ne ka dar eşit ve öz gür te mel de iliş ki ku ru yor lar? Tar tış mak, aç mak ge re kir. Yi ne Türk ler le iliş ki le ri ni ne ka dar ba ğım sız te mel de ele al mak is ti yor lar bi zim gi bi? İran la iliş ki le ri ne ka dar sağ lam dır, an la mak ge re kir. Ba na gö re, bun lar es ki den be ri ba ğım lı dır. Ço ğu em per ya liz min sa - ha sın da gö nül lü ha re ket et mek is te yen ör güt ler dir. O ken di si ne sos ya lis tim di yen mas ke li ler de öy ley di. Av ru pa da şim di arz-ı en dam edi yor lar. On lar da ha iş bir lik çi dir ler, ama iş bir lik çi li ği kav - ra ya ma ya cak ka dar ca hil dir ler. Bu çok önem li. Em per ya liz min sa - ha sın da ha re ket edi yor lar, ama sö zü mo na an ti-em per ya list ge çi ni - yor lar. Bu, em per ya liz min ku ca ğın da otu rup onun sa ka lı nı yol ma ya ben ze yen bir an ti-em per ya list lik tir. Al tı nı iyi çi ze rek bu nu be lir ti - yo rum. Tam ku ca ğın da lar. Sa ka lı nı sı vaz lı yor lar. Bu na da mü ca de - le edi yo ruz di yor lar. Bi raz, Türk sol cu la rı da öy le dir. Bu an ti-em - per ya list lik de ğil dir. An ti-em per ya list lik bir de fa ya şam tar zı iti ba - riy le em per ya liz min de ğer yar gı la rın dan uzak dur ma yı içe rir. Ken di ül ke si ni sev me yi, yurt se ver lik tir bu, ken di hal kıy la sı kı bağ lar ku - rul ma yı esas alır. Ken di hal kı na hor bak ma ma yı, ken di hal kı nı dün - ya ya sa vur ma ma yı esas alır. Ken di hal kı nın sa vaş çı sı ol ma yı esas alır. Şim di ki sol cu ben ce Türk men den da ha faz la Ba tı de ğer yar gı - la rıy la ya şı yor. - An la ya ma dım - Ben Türk me ni, ha ni o si zin MHP li le rin esas al dı ğı Or ta Ana - do lu, To ros Türk men le ri de dik le ri ni zi Tür ki ye sol cu sun dan da ha faz la ba ğım sız sa yı yo rum. Ve da ha il gi ye de ğer gö rü yo rum. Türk so lu, Av ru pa ko şul la rın da, do ğu su da da hil dir bu na, Mos ko va mer - ke zi ni de ila ve ede lim, da ha faz la ki şi lik siz leş ti ril miş tir, iğ diş edil - miş tir. - Ki me gö re - Türk sol cu su Türk me ne, Ana do lu nun nor mal, stan dart in sa nı - na gö re, ba ğım sız lı ğı nı da ha faz la yi tir miş tir. Em per ya lizm le çe liş - ki si as lın da bü yük oran da muğ lak lık ar ze di yor. Tu tar lı bir an ti-em - per ya list de ğil dir. Tu tar lı bir an ti-em per ya list ol mak için TKP 40 yıl dır Mos ko va deh liz le rin de ha re ket eder. Bil mem sos yal de mok - ra tı Ba tı Av ru pa da her tür lü uşak lı ğa öy kü nür. Bun la rın an ti-em

116 per ya list li ği cid di de ğil dir. Ne TKP eko lü, ne sos yal de mok rat iş bir - lik çi bi le de ğil, ba na gö re uşak tır. Ha, Dev- Genç de ne yi mi fa lan var dır. On lar iyiy di baş lan gıç ta, ül ke le ri ni iyi sa vu nu yor lar dı, ül ke - le ri için dö vü şü yor lar dı - Türk so lu nun dö ne min de ki slo ga nı ba ğım sız Tür ki - ye ydi yal nız - Evet, ben de an ti-em per ya list di yo rum. Tu tar lı lık var dı. Biz de o ge le nek ten gel dik. On lar şe hit düş tü. Asıl dı lar. Da ha son ra mül te ci leş me var. Ni ye on la rı gör me ye cek si niz. Şim di bir ço ğu Av - ru pa ile bü tün leş me te o ri si ve pra ti ği için de dir. Ken di halk la rı ile bağ lan tı la rı nı ko par dı lar, de mok ra si sa va şı mın da bağ lan tı la rı nı ko - par dı lar. Hat ta Tür ki ye yi sev me ile bağ lan tı la rı nı ko par dı lar. Bun - da tu tar lı an ti-em per ya lizm yok tur. Bu nok ta da kü çük bir pran tez aça yım. Türk ulu su nu iki ye ayır - mak ge re kir. Bir ge le nek sel Ana do lu ya yer leş miş ve ağır lık lı ola - rak da Türk men de di ği miz yok sul ke sim var dır. Ta ri hi ola rak oluş - muş tur. Mez he bi iti ba riy le bi raz Ale vi, ama din le faz la il gi si ol ma - yan ke sim var. Bir de, uzun yıl lar, Os man lı dö ne min den iti ba ren, özel lik le fe tih ler pe şin de Or ta Av ru pa la ra ka dar git miş ve yıl dır da ar tık Bal kan lar dan Ana do lu ya doğ ru sö kün eden, İs tan - bul da, Mar ma ra da, Ege de bi raz yo ğun laş mış, fe tih çi, bi raz şo ven ulus çu ke sim var. Bu iki si ara sın da ay rım var as lın da. Ba na gö re sol, ra di kal, an ti-em per ya list ve de mok ra tik sol, Ana - do lu Türk me ni ne da yan ma lıy dı. Yüz yıl lar dan be ri Ana do lu ile yo - ğu rul muş Türk men li ğe da yan ma lıy dı. De mok rat lı ğın tu tar lı lı ğı, Ana do lu in sa nı nın özel lik le ri ne da ya lı ola rak or ta ya çı ka bi lir di. Bu, Tür ki ye de iş te, li te ra tü re gö re fa şist di ye lim biz de, on la rın kit le te - me li ha li ne gel di. As lın da MHP nin kit le te me li ol ma sı ge re ken İs - tan bul sos yal de mok rat lı ğı ve ya göç men yı ğın la rı da, so lun için den çık tı ğı te mel ol du lar. Bu, mu az zam bir çap ra şık du rum dur as lın da ve den ge le rin ka rış ma sı dır. Ya ni bi ri si ne ta ban ol ma sı ge re ken di ğe - ri ne, öte ki ne ta ban ol ma sı ge re ken de öbü rü ne ta ban olu yor. Böy le bir ka rı şık lık var. Bu dü zel me den Tür ki ye de sağ-sol, ant-em per ya - lizm ve de mok rat lık sağ lam öl çü le re ka vu şa maz. - Türk so lu na ve sos yal de mok rat la rı na Ege yi ve Mar ma ra yı bı ra kın di ye bir öne ri ge tir mi yor su nuz her hal de? - Ha yır, ha yır. Bu, çık maz dır. Bir Türk ya za rı, sa nı rım Çe tin Yet - kin in bir gö rü şüy dü, ora da bi raz ger çek lik gö rü yo rum, Os man lı - laş ma, Türk ler den uzak laş ma dır der. Türk ler den de mi ye lim de, Türk men den uzak laş ma dır. Türk me ne düş man lık tır. Ya ni yok sul la - şan Tür ke düş man lık tır Os man lı. - Sı nıf sal bir olay de mek is ti yor su nuz ga li ba - Sı nıf sal bir olay dır. Bu nun üs tü nü Ale vi ci lik-sün ni ci lik ört müş - tür. İş te, Ya vuz kırk bin Türk me ni na sıl ku yu ya dol du rur, o bir sı - nıf sal çe liş ki dir as lın da. Ka ra ma noğ lu Meh met Bey in Os man lı mer ke zi leş me si sı ra sın da öl dü rül me si bir du rak tır, bir dö ne meç tir. Os man lı mer ke zi li ği ne kar şı, ki ege men sı nıf tır Os man lı mer ke zi fe o dal dev le ti, bir kı sım Türk öy le olu şur ken, bun lar ben ce Türk - lük ten de uzak laş tı lar. Ve ya şo ven Türk lük ve ya bi raz de ğiş miş Türk lük ge liş ti. Çün kü Ye ni çe ri ler dev şir me bir or du dur. Çok çe şit li halk lar dan in san la rı dev şi rip ora ya al dı lar. Ha lis Türk, Türk men dir; Ana do lu da yo ğun la şan Türk tür. Yok sul dur bun lar. Bun la rı as ke re de al maz lar, git tik çe or du dan da dış ta la nır lar. Ulus tan da dış ta la nır - lar. De ği şik bir ulus, de ği şik bir dev let de ği şik bir sı nıf ege men li ği. Bun lar alt ta ka lır. Bu Türk men ler gü nü mü ze ka dar ge li yor. Ale vi - lik-sün ni lik öy le cid di bir şey de ğil dir. O ide o lo jik gö rün tü dür. - Or ta Ana do lu da sa de ce MHP- MÇP ola yı de ğil, bir de MSP- RP ol gu su var ama - Ay nı dır. Faz la bir fark lı lık gör mü yo rum ara la rın da. RP ile MÇP fark lı lı ğı ki şi sel kap ris ler le izah edi le bi lir. Bi ri si İs la mi leh çe ye ağır lık ve ri yor, diğeri Türk leh çe si ne. Re fah İs la ma yas la na rak ay nı ke si me ulaş mak is ti yor, di ğe ri Türk lü ğü vur gu la ya rak. İki si de, ben - ce, bu ta ba na la yık de ğil dir. Bu ta ba nı da ha çok an ti-em per ya list, yurt se ver, de mok rat sol ele al ma lıy dı. Sol bu nu ba şa ra ma mış tır. Şu an da Türk ulu su na ha kim olan eli ti de si ze söy le ye yim. Türk ulu su - na ha kim olan elit, as ker ve si vil, eko no mi de, si yas set te, bu na kül - tü rü de da hil ede lim, dev şir me ler den dir. Ayıp ol ma sın ama - Siz, bi zi böl me ye (!) ça lı şı yor su nuz - Ke sin lik le de ğil. Ben Türk ulu su nun ori ji na li te si ni arı yo rum. Ger - çek bir Türk li der li ği nin na sıl ol ma sı ge rek ti ği dü şün ce si için de yim

117 Türk le rin li der li ği nin ne ka dar Türk ol du ğu nu an la mak is ti yo rum. - İn sa nın gel di ği coğ ra fi me kan çok önem li de ğil dir di ye dü şü - nü yo rum - Mü him de ğil dir, doğ ru. Fa kat çok az gın bir şo ve nizm, Türk çü - lük var. Kral dan da ha çok kral cı, Türk ten da ha çok Türk çü ol ma du ru mu var. Yu suf Ak çu ralar, Zi ya Gö kalpler, Ana do lu Tür kü de - ğil dir. Zi ya Gö kalp in kö ke nin de Kürt lük var. Yu suf Ak çu ra Rus - ya dan gel miş tir. Ama bun lar Türk çü lü ğün ba şı dır. Ken di le ri Türk ol ma yan lar na sıl Türk lü ğün ba ba sı olu yor? Mus ta fa Ke mal Se la - nik ten gel miş tir. Ke nan Ev ren Yu gos lav ya dan gel miş tir. Bun lar, dö nem le ri ne dam ga sı nı vu ran Türk ön der le ri dir. Özal da, be nim anam da Kürt lük ola bi lir demektedir. - Ama saf kan kim se yok tur - Ben saf ol sun de mi yo rum. Ama bü tün bun lar bir eği li mi, tren di ifa de edi yor. Bu, şu nun la il gi li ola bi lir mi? Bir ha ki mi yet bi çi mi ola rak de ğil de, kül tü rel ba kım dan da ha ile ri si zin say dı ğı nız mer kez - ler - Ola bi lir, eko no mik yön den - Si ya si uya nış da ha ön ce baş la mış, ka pi ta lizm da ha ön ce baş - la mış ora lar da - Ka pi ta lizm le, mil li yet çi lik le er ken den te ma sa geç tik le ri ni ben de bi li yo rum. Ama bu, yok sul Ana do lu köy lü lü ğü nün ger çek li ği ni dış ta - la ma mı za izin ver mez. Çe tin Yet kin den bah set tik. Bu ya za rın araş tır - ma la rı ye ni dir. Hep bas kı al tın da ka lan, sö mü rü al tın da ka lan Ana do lu in sa nı var dır. Hâlâ da var dır. Bu gün bun lar Av ru pa nın ayak iş le rin de ça lış tı rı lı yor. Ama Bul gar lar dan ge lip, ya ni ben on la ra da kar şı de ği - lim, ken di me düş man ya ra ta cak du rum da de ği lim, fa kat bir özel li ği an lat mak is ti yo rum, iş te on lar ge lip ko la yın dan iş sa hi bi olu yor lar. Ana do lu Tür kü de gi dip çöp çü olu yor Al man la rın aya ğı al tın da. Bu çe liş ki yi gö re ce ğiz. Bu, bir ger çek tir. Türk ulu su nun böy le bir özel li ği var. Ben Türk ulu su nun bö lün me sin den de ğil de, bir sı nıf laş ma dan, do la yı sıy la ulu sal özel lik le re ren gi ni ve ren bir tren din den bah se di yo - rum. Bu bi ze de yan sı yor. Ne den yan sı yor, bi li yor mu su nuz? - Ne den? - İyi bir Türk tem sil ci li ği ol say dı, Türk de ğer le ri ni bi raz, da ha kol la yan bi ri si ol say dı, az gın şo ve niz mi uy gu la maz dı. Az gın şo ve - niz mi uy gu la yan lar Bal kan lar dan ge len ler dir. Bi raz da o sa rı şı na ça lan lar dır - Si zin te o ri ni ze gö re, De mi rel ne re de dir? - Onu bi raz ara ya lım. O, Os man lı dır as lın da Ale vi lik bir si ya si ol gu ol du mu, Os man lı da ve cum hu ri yet te? Ale vi lik bi raz da Türk - men lik ko kar, onun için söy lü yo rum. Ale vi li ği de esas alı yo rum de - mi yo rum. Türk ulu su nun için de ki uşak lı ğın ve iş bir lik çi li ğin bi le na sıl ge liş kin ol du ğu nu an lat ma ya ça lış tım. Bu nu ulu sal özel lik le re bağ la mak is te dim. Ay rı ca, so lun, eğer tu tar lı an ti-em per ya list ise na sıl ol ma sı ge rek ti ği ni, hat ta ulu sal ve sos yal te me li ni na sıl ele al - ma sı ge rek ti ği ni söy le dim. Ve Türk so lu nun si lik bir kop ya sı olan Kürt le rin, sol cu ge çin se ler bi le, bı ra ka lım an ti-em per ya list ol ma yı, bir uy du ki şi lik ten bi le kur tu la ma ya ca ğı nı, bu na açık lık ge tir mek için bun la rı söy lü yo rum. Biz PKK de ba ğım sız lık ola yı nı ki şi sel dü zey de müt hiş çö züm le me - le re ta bi tu tu yo ruz. Bi ze şim di bir Kür dis tan da he di ye et se ler, bu gün Gü ney de ol du ğu gi bi, biz bu nu hor gö re ce ğiz. Di ye cek si niz, ya rar la - nır sı nız. Doğ ru ya rar lan mak ay rı bir şey, bir tak tik me se le dir. Fa kat baş ka la rı nın bi ze biç ti ği el bi se, biç ti ği ruh, biç ti ği dü şün ce bi zim de ğil - dir. O ruh, o dü şün ce, tan zi mat lar dan be ri, da ha ön ce İs lam lık ta da böy - le dir, as lın da Tür kün de zih ni ve ru hu ol ma ma sı ge re kir bi ze gö re. Ba - ğım sız lık bu de ğil dir. Do layı sıy la bu Kürt le rin ba ğım sız lık çı ol du ğu nu, an ti-em per ya list ol du ğu nu söy le ye mem. Çok çok uzak lar biz den. - Ya ni, Tür ki ye kö ken li Kürt ör güt le ri em per ya lizm kar şı sın da - ki yol ay rı mı nı çok ön ce den ya şa dı. Bu ye ni bir olay de ğil di yor su - nuz, öy le mi? - Ta bii, ta bi. Sa de ce Kürt ler için de ğil, Türk ler için de bu var dır. Özal'ı uyarıyorum! - Ba kı nız, ama 1980 le rin ba şın da, 1985 ler de ga ze te ci ola rak çok Kürt le tar tış ma fır sa tı bul dum. O za man hiç kim se şu nu de - mi yor du: Ame ri ka bi ze bir dev let he di ye eder se, ni ye ha yır di ye

118 lim? Ama şim di top lan tı lar da, tar tış ma lar da bu nu açık ça sa vu - nan Kürt ler var ar tık. - O za man bi raz Sov yet le ri is ti yor lar dı. Sos ya lizm Sov yet ler le öz deş leş miş ti. O yüz den Ame ri ka ya kar şıy dı lar. Fa kat Sov yet le re da yan ma nın, Sov yet sos ya liz mi ni esas ala rak ABD ye kar şı dur ma - nın an ti-em per ya list lik ol ma dı ğı bu gün an la şıl mış tır. TKP, Özal ın Ame ri ka ya ol du ğun dan da ha ba ğım lı dır Sov yet le re. Özal da ba - ğım sız lık var dır, ama TKP şe fin de yok tur. Hem ken di ül ke si nin ba - ğım sız lı ğı için, hem de Sov yet ler le iliş ki le rin de ba ğım sız de ğil dir. Ya ni 1980 ön ce si Sov yet le re da ya na rak an ti-ame ri kan cı lık yap - mak, an ti-em per ya list lik yap mak de ğil di. Ken di si da ha faz la ba ğım - lıy dı. Bu nu gör mek ge re kir den son ra ki du rum, özel lik le Sovy yet le rin bi raz çö zül me sin den son ra or ta ya çı kan ba ğım lı lık, da ha ön ce den giz li bir şe kil de var olan, ama Sov yet ler çö zül me di ği için açı ğa çı ka ma yan ba ğım lı lı ğın dı şa vur ma sı dır. Bu, Kürt ler de bi raz da ha be lir gin dir. Bun lar es ki den de bel ki po tan si yel ola rak böy ley di ler. Şim di po tan si yel ol mak tan çı kıp ak tif ha le gel di ler. ABD bir gel se di ye hep si yal va rı yor. El le ri ni öpe cek ler. Ben ABD nin her şe yi ne ka şı yım de mi yo rum. ABD nin tek ni ği ni, bi li - mi ni, hal kı nı, kar şı ma al mı yo rum. ABD nin her şe yi be nim düş - ma nım dır de mi yo rum. Yine ABD ile hiç iliş ki ku rul maz da de - mi yo rum. Ama Ame ri kan ya yıl ma cı lı ğı na kar şı yım. Bu ko nu da çok il ke li yiz. Onu ru mu zu so nu na ka dar ko ru duk. Bu, çok önem li dir. Eğer Tür ki ye sos ya liz min de, Tür ki ye sol cu la rın da tu tar lı bir an tiem per ya lizm var idiy se, PKK nin bu nu ger çek ten çok iyi bir mi ras ola rak de ğer len dir di ği ni so nuç ola rak söy le ye bi li rim. - Var idiy se di ye şart lı ko nu şu yor su nuz. Oy sa var dı. - Evet, De niz le ri, Ma hir le ri, ki bun lar ha yat la rı ile ka nıt la dı lar, bü yük say gım var on la ra, biz on la rın ta ri hi mi ra sı nı sür dü rü yo ruz, en iyi bir şe kil de tem sil et me şe re fi ne sa hi biz. An ti-em per ya list li ği so nu na ka dar gö tür me, bu nu bi raz da ha ayak la rı üze ri ne oturt ma, bi raz da ha ulu sal, sos yal re a li te ye uyar la ma şe re fi PKK ye ait tir. Ben ce bu nu ar tık ka bul et me niz ge re ki yor. - ABD nin böl ge de ki var lı ğı nın ve gü cü nün art ma sı, bu bir re - a li te, tam pon la baş la yıp gü ven lik ku şa ğı, iş te 36. pa ra lel le ge li şen si ya si şart lar da ge rek, Tür ki ye de ki Kürt si ya si ha re ket le rin de, ge - rek se di ğer ül ke ler de ki Kürt ha re ket le ri için de Ba tı ta raf tar lı ğı nın yay gın la şa ca ğı tes pi ti ne ka tı lır mı sı nız? - Ba tı der ken ne yi kas te di yor su nuz? - Av ru pa yı, Ame ri ka yı. Ben yi ne ba zı Türk sol cu la rı nın bir tes pi ti ni ak ta ra yım si ze. Tür ki ye de Ame ri kan ta raf ta rı Kürt re - form cu lu ğu güç top la ya cak tır di yor lar. Kris ta li ze ola cak lar, bir güç ola rak si ya si are na ya çı ka cak lar dır de ni yor. - Böy le ge liş me ler da ha şim di den var. Kürt ler de ki iş bir lik çi lik es ki - den İran a ba ğım lıy dı, Tür ki ye ye ba ğım lıy dı. Şim di di rekt ABD ye bağ la na cak lar dır. Şim di, en son, Şem din li de ki İn gi liz as ker le ri nin kay ma ka ma yap tık la rı nı çö züm ler sek, ne so nuç çı kar? Kürt ler ar tık da ha faz la Ame ri kan ve İn gi liz as ker le ri ne bağ lan mak is ti yor lar. Türk as ker le rin den hoş nut de ğil ler. Ya ni Türk ler den hoş nut de ğil ler. - Türk ka mu o yu nun bu ko nu da gös ter di ği tep ki yi an lı yor mu - su nuz? - Kürt ler, bun dan son ra, özel lik le Gü ney Kürt le ri, bu na İran da - ki ler de da hil, ABD den da ha faz la si ya si ga ran ti ara ya cak lar dır. Bir leş miş Mil let ler den, o da ABD de mek tir, si ya si ga ran ti ara ya - cak tır. Bu ge liş me mi dir, ge ri le me mi dir, ay rı bir şey dir. Olum suz - dur bi ze gö re de. ABD den man da tü rü hi ma ye ara mak, 1920 ler de Tür ki ye de ki man da cı la ra ben zer. - Irak ta çö züm için Bir leş miş Mil let le rin ga ran ti si ni ara mak, Kürt ler açı sın dan çok da akıl sız lık gi bi gö zük mü yor ba na - Kö tü ol ma ya bi lir. Fa kat bir ulus ken di si ni BM ye bağ la mış sa, ben ce, ken di ba ğım sız lık ye te ği nin çok za yıf ol du ğu nu ka bul et miş sa yı lır. Öz gü cü ne da yan mak, da ha ter cih edi lir ol ma lı. Biz hal kın öz gü cü ne da ya lı öz gür lü ğü ve gü ven li ği esas alı rız. Ba tı ta raf tar lı ğı ge li şi yor mu? di yor su nuz. Bu an lam da ben ce ge li şi yor. Fa kat şu nu da unut ma mak ge re kir ki, bu ba ğım lı lık tü rü da ha ön ce den de var dı. İran a ba ğım lıy dı lar. Yine KDP giz li den giz li ye Tür ki ye ye ba ğım - lıy dı as lın da. Za man za man Irak ta ki re ji me bağ lıy dı lar. Şim di Irak re ji mi ne de bağ la nı yor lar. Sad dam a mı da ha çok bağ la na cak lar, ki otuz yıl dır bu re jim le sa vaş tık la rı nı söy lü yor lar, Ame ri ka ya mı? Ba na gö re Sad dam a da ha çok bağ la na bi lir ler. Ama Ame ri ka ya da

119 bi raz bağ lı dır lar. Ya ni bun lar baş tan be ri bağ lı dır lar. Bir dev let ten ko pup di ğer dev le te bağ la nır lar. Ben si ze bir şe yi da ha açık ça söy le - ye yim. Bun la rın ba ğım sız lık ömür le ri yir mi dört sa at tir. Bar za ni yi ele ala lım an laş ma sı ol du ğun da yüz bin ki şi lik... - Yan lış ha tır la mı yor sam, I-KDP o za man sa vaş ma ma ka ra rı al mış tı de ğil mi? - Evet. Yüz bin ki şi lik or du yu yir mi dört sa at için de ken di el le ri ile ter his et ti ler. Ulu sal kur tu luş çu luk ta ri hin de hiç böy le olay var mı dır? Bir de, o ka dar güç lü ol duk la rı dö nem de ken di el le ri ile ya - pı yor lar bu nu. İş te son ayak lan ma da ki du rum. Sad dam ın iki as ke ri gö zü kü yor, pırr di ye hep si ka çı yor. Bu onların ne ka dar ba ğım lı ol duk la rı nı gös te rir. Onun için, Ame ri ka ya ya naş tı lar da, ba ğım lı lık çok ge li - şe cek de mek yü zey sel olur. Ger çek ten ABD ye bağ lan ma İn gi liz le - re bağ lan ma bir ile ri adım dır. Ya ni on lar için da ha ile ri bir ba ğım lı - lık tü rü dür. Biz eh ven-i şer ci de ği liz. Bi ri si ne gö re di ğe ri ni be ğen - mi yo ruz de mi yo rum, ama da ha ge ri bağ lan ma tür le ri va dır. Me se la kom şu ül ke le re bağ lan ma. Tür ki ye ye bağ lan ma, İran a bağ lan ma da ha ge ri dir, Irak a bağ lan ma da ha ge ri dir. BM ye, do layı sıy la ABD ye bağ lan ma bel li oran da ile ri bir bağ lan ma dır. Ya ni des pot ve kö tü bir ko ca dan da ha de mok rat bir ko ca ya bağ lan mak tır. Ama yi ne de bağ lan mak tır. Yi ne de ka rı lı ğı ka bul et mek tir. Ter ci hi miz de ğil dir. Fa kat di ğer bir eği lim de ge li şe cek tir. Öz gür lük eği li mi ge - li şe cek tir. Do lay sıy la ba ğım lı lık za yıf la ya cak, öz gür lük, ba ğım sız - lık eği li mi güç le ne cek tir. - Siz Tür ki ye de Kürt ler ara sın da ge li şe cek Ame ri kan ta raf tar - lı ğı na kar şı ne gi bi so mut po li ti ka lar uy gu la ya cak sı nız? - Ted bir le ri miz var. Biz Irak ta ki ne, İran da ki ne bel ki faz la ka rış - ma ya ca ğız. İde o lo jik ve si ya si ola rak bu na kar şı du ra ca ğız. Pe şi nen be lir te yim, mü ca de le miz de ola cak. Bel ki şid det li de ola bi lir. Ama Tür ki ye söz ko nu su ol du mu da ha faz la ya pa ca ğız. Biz hem Ame ri - ka ya, bi raz da Tür ki ye re ji mi nin des te ği ne da ya nan, sa de ce Ame ri - ka de ğil, ben ce el al tın dan Türk dev le ti de des tek li yor, Tür ki ye de ki bu iş bir lik çi eği li me sa vaş aça ca ğız. - Na sıl? - Her yol la, ide o lo jik sa vaş za ten var. Po li tik tec rit za ten var. Bir de şid de te bü rün dü re bi li riz. Bu, şim di den si zin va sı ta nız la yap tı ğı - mız bir uya rı dır. - Bu, bir teh dit mi? - Cid di bir uya rı dır. - Po li tik mü ca de le de şid det hiç tas vip et me di ğim bir şey - Bu, po li tik mü ca de le fa lan de ğil dir. Bu, teh li ke li bir iş bir lik çi ha re ke tin biz zat dev let te rö rü ne da ya lı ola rak ge liş ti ril me si dir. ABD as ke ri nin hi ma ye sin de ge liş ti ril me si dir. Bu da, öy le si ya si bir mü ca - de le de ğil dir. Bi ze, te rö re da ya lı bir da yat ma dır. Bu ko nu da Özal ı uya rı yo rum. Bu iş bir lik çi le ri bi ze da ya tır sa, ken di si za rar gö rür. Bu iş bir lik çi le re el al tın dan ör güt kur du rul ma sın. Da ha ön ce piş man lık ya sa sı na gö re ba zı adam la rı bı rak tı. Şim di de bu an ti-te rör ya sa - sı yla bir ta kım dü zen le me le re git mek is ti yor. Uya rı yo rum Özal ı. Ya par sa, top lum la rı mız, halk la rı mız ara sın da ge liş tir mek is te di ği - miz di ya lo ga en bü yük za ra rı bu po li ti ka ve rir. Bun lar ken di hal kı ile iliş ki le ri ol ma yan, ken di hal kı na bir it ka dar bi le say gı gös ter me - yen adam lar dır. - İsim ve re bi lir mi si niz? - Çok isim var. İt gi bi dir ler. Bunlar ken di hal kı nın ka nı nı emi - yorlar. Halka ufa cık bir say gı la rı bi le yok tur. Zor gün de bir se lam bi - le ver me di ler, sa hip bi le çık ma dı lar. Şim di Kürt lük pa ra edi yor di ye bun la ra par ti kur dur mak, bun la ra bir ta kım iş ler yap tır mak, dü pe düz Kürt hal kı nın ba şı na, özel lik le de PKK nin ön cü lük et ti ği, bü yük fe - da kar lık ve acıy la ge liş ti ri len mü ca de le ye, sin si yak laş mak tır. Bi raz po li ti ka dan an la rım, kül yut mam. Son de re ce açık ve ale ni bir po li tik yü rüt mek ten ya na yım. Böy le da yat ma la ra kar nım tok tur. Bun la rı, Ame ri ka des tek li yor, da ha faz la. Ama el al tın dan Türk dev le ti de des tek li yor. Kal dı ki, na sıl An ka ra ya çağ rıl dı ğı, el al tın dan na sıl yıl - lar ca bes len di ği, MİT da i re le rin de bun lar la gö rüş me le rin na sıl yü rü - tül dü ğü, PKK ye na sıl sal dır tıl dık la rı bi li ni yor. Za ten bun la rın da ha ön ce den komp lo la rı var dı. Bun la rın ne ka dar dev rim ci nin, ne ka dar PKK li nin ölü mü ne yol aç tık la rı nı ben bi li yo rum. Türk or du su nun son sal dı rı la rın da bun la rın na sıl gö rev al dık la rı nı da bi li yo rum. Na sıl kı la vuz luk et tik le ri ni, ne ka dar ar ka da şı mı zı vur duk la rı nı, na sıl köy

120 ko ru cu su ha li ne gel dik le ri ni bi li yo rum. Onun için bun la ra siz si ya si mü ca de le yü rü tü yor lar de me yin. Bun lar vu ru cu tim ler dir. Köy ko ru - cu la rı dır. Bun lar aşi ret re is le ri nin hi ma ye sin de fa a li yet yü rü tür ler. Ucu bi raz KDP ye ka dar gi der, da ya nır. Ye ni olu şum lar ola bi lir mi? Ola bi lir. Des tek le ne bi lir. Ame ri ka da bi raz da ha faz la des tek ler. Ame ri ka nın Kürt me se le si ne evet, PKK ye ha yır de di ği ni bi li yo rum. Hat ta, PKK ye evet, Apo ya ha yır de di ği ni de bi li yo rum. Bu ko nu da ba zı ça lış ma la rın par ti için de de yü rü tül dü ğü nü, PKK ye de bu ko nu da ba zı da yat ma la rın ol du ğu nu bi li yo rum. Si lah tan el çe kin. Ta ma men ge lin Tür ki ye de - mok ra si si sı nır la rı da hi lin de ha re ket edin. Ge lin Kürt TKP si de siz olun de ni yor. Bü tün bun la rın re jim ta ra fın dan des tek len di ği ni de bi li yo rum. - Si ze Tür ki ye dev le ti ya da ABD ta ra fın dan bu ko nu da so mut, açık bir tek lif gel di mi? - Ha yır gel me di. Fa kat PKK yi yıp rat ma, tas fi ye et me işi nin el al tın dan yü rü tül dü ğü ne emi nim. Ör nek ler çok tur. Ce za e vin de var - dır, Av ru pa da var dır, hat ta dağ da ki ge ril la için de bi le va dır; sız ma - dır, do lay lı et ki le me dir, KDP dir, TKP dir. Ama 15 Ağus tos tan son ra özel lik le bu nu des tek li yor lar. Ame ri ka nın des te ği çok açık bu ko nu da: Kürt me se le si ne evet, PKK ye evet, APO ya ha yır di - yen PKK için de ki iha net odak la rı, Av ru pa ta ra fın dan, Tür ki ye ta ra - fın dan des tek le nen ha in ler dir. Şim di de bu tip akım lar var dır. İş te o bah set ti ği niz Ame ri kan cı eği lim bu ra da ifa de si ni bu lur. Kap sam lı - dır. PKK için den tu tun, dı şın da ki le re ka dar gi der. Gü ney Kürt le rin - den tu tun, Ku zey Kürt le ri ne ka dar gi der. Şiddet yolu zordur, sancılıdır, ama sonuç alıyor - Ben şu nu an la ya mı yo rum. Bir par ti, bir ha re ket, siz den fark lı po lik ti ka uy gu la ya bi lir, hat ta Ba tı ta raf ta rı da ola bi lir. Bu, onun ha in ol du ğu an la mı na gel mez ki. - Ha yır, ha yır! O ay rı - İzin ve rir se niz. Bir ha re ket si ya si mü ca de le yü rüt tü ğü müd - det çe, onun la mü ca de le si ya si ol mak zo run da dır. Kim se yi sa vun - mu yo rum. Ge nel plan da ki il ke yi koy mak is ti yo rum. - On lar ay rı. - Ya ni kal kar, bi ri si par ti ku rar. - O de ğil. Bun la rın yap tı ğı o de ğil. Bun la rın önü ne ko nu lan gö - rev o de ğil. Piş man lık ya sa sını, an ti-te rör ya sa sını in ce le yip ge li niz. Deniliyor ki, ör gü tü nü zü çö ker tip ge lin, si ze ma aş tan tu tun kim lik de ğiş tir me ye ka dar her şe yi ve ri riz. - Be nim tar tış tı ğım o de ğil ki. - Bun lar par ti ko ru yor. Bah set ti ğim bun lar dır. Bun la rın da İs tan - bul da, An ka ralar da na sıl par ti kur duk la rı nı bi li yo rum. Bun lar şi ke par ti ler dir. Bun lar pro vo kas yon par ti le ri dir. Bun lar tas fi ye par ti le ri - dir. Av ru pa da Kürt lük yap mak is te yen ler, PKK yi bir olu şum ola - rak gö ren, fa kat ken di sin de bu na güç gör me yen bir ke sim var. Be - nim bun lar la eze riz fa lan gi bi bir me se lem yok. Fa kat siz de bi li - yor su nuz ki, esas ge li şen ve ge liş ti ril mek is te nen ler bun lar de ğil dir. Bun la ra ne fes de al dı rıl mı yor. Li be ral bir Kürt par ti si olsay dı bu bi - zim ter ci hi miz olur du. - Ben za ten bu tür par ti le ri sor muş tum. Ge li şe cek olan ben ce bu. Öbü rün den ha be rim bi le yok. Piş man lık Ya sa sı ndan fay da la - nıp ha pis ten çı ka cak ve par ti ku ra cak İlk de fa siz den du yu yo - rum. - Ha yır ha yır! İç içe ol duk la rı nı bi li yo rum. Bağ lan tı la rı ge li şi yor. KDP, PKK nin kö kü nü ku ru tur ken, Tür ki ye KDP si Ame ri kan cı dır. Tür ki ye MİT i sı kı sı kı ya iliş ki li dir. - Ben bil mem - Ben bi li yo rum. Çok iyi bi li yo rum. Bun la rın ku ra ca ğı par ti ha - yır lı bir par ti de ğil dir. Ben de mi yo rum, son za man lar da par ti kur - mak is te yen Kürt le rin hep si böy le dir. Mu te me len de mok rat Kürt par ti le ri - Li be ral Kürt par ti si olur di yor su nuz. Bir Kürt ANAP ı, bir Kürt SHP si - Olur olur! Ama bun lar şu nu çok iyi gö zö nü ne ge ti rir ler ve bu me - se le nin, ta ri hin gün yü zü ne çı ka rıl ma sı nın na sıl aman sız bir sa va şım la ol du ğu nu bi lir ler ve bi ze en azın dan dost luk gös te rir ler de ğil mi?

121 - Ben Kürt- Türk ay rı mı yap ma dan söy lü yo rum. Her kes hal kın kar şı sı na çı kar ve halk ka ra rı nı ve rir. - Biz SHP ye ne den kar şı çık tık? PKK te rö rist ör güt tür, ezil me li - dir de di ği için kar şı çık tık. Do layı sıy la Kürt me se le sin de ba kı şı nı be lir le di. İnö nü yü, Ece vit i vur ma dık. Ama SHP Kür dis tan da bitti. Bir şey ol maz, bu par ti den ha yır çık maz. Ece vit ten de ha yır çık - maz. Ya ni bu ra da çok iyi gör mek ge re kir. Biz on la rı, te rö rist ilan et - me dik. On lar da dev le ti üze ri mi ze ge ti ri yor lar. İnö nü ateş gü cü yük - sek he li kop ter ler le Kür dis ta n'ı do laş tı. Biz de me dik ki, sen ni ye te - rö rist lik ya pı yor sun? Eğer ger çek ten SHP de mok rat sa, Ece vit bi raz ken di dev le ti nin te rö rü nü gö re bil me li. Kürt le rin de mok ra tik tarz da, si ya sal tarz da po li ti ka yap ma öz gür lü ğü nü ta nı ma lı. Kürt par ti ler nin doğ ma sı nı, Kürt me se le si nin tar tı şıl ma sı nı bir ulus, ba zın da ka bul et me li. Bun lar yok. Tek dev let, tek ulus. Kürt ler et nik top lu luk tur. Ya rın ba zı ka ta kul li ler le eri ti riz. Şim di bu po li ti ka, in kar po li ti ka sı - dır. Bil mem, Kürt kül tü rü ulu sal zen gin li ği miz de se de, çok teh li ke - li bir in kar po li ti ka sı dır. Bun lar bu po li ti ka yı ter ket me miş ler dir. - Tek rar Özal a gel dik - Özal bi raz aş mak is ti yor. On lar da ha ge ri ye çek mek is ti yor. - Ama SHP nin Kürt Ra po ru bu gü ne ka dar Türk si ya si par - ti le ri nin at tı ğı en ile ri adım dır. - İçi bo şal tıl mış bir ra por dur. Çün kü Kürt le re si ya si fa a li yet öz - gür lü ğü yok tur. Kürt le rin nü fus ba zın da ögüt len me öz gür lü ğü yok - tur. - Özal da he nüz bun dan da ha ile ri bir şey söy le miş de ğil. - Ama Özal, en azın dan Kürt le rin ulus, halk ola rak var lı ğı nı bi raz da ha açık söy le di. Mü him de de ğil dir Özal ın söy le me si, SHP üni - ter dev let, tek ulus için de Kürt le rin et nik zen gin li ği di yor. Ya ni aşi ret ler tür kü söy ler, bi raz kül tür le ri var dır, bu bir zen gin lik tir. Doğ ru dur, bu zen gin lik ten, Türk ulu su için alır sın, el li yıl dır, yüz yıl dır yap tı ğın gi bi bi raz da ha zen gin leş ti rir sin. So nuç, Kürt le rin tü - ke ni şi dir. Bu, te mel de kof ve teh li ke li bir po li ti ka dır. Dü zel til me si ge re ken bir po li ti ka dır. SHP bu po li ti ka ya sa rıl dı, hiç ge liş mi yor. PKK yi te rö rist ilan et ti, hiç ge liş mi yor. De mek is te di ğim, PKK nin te rö rist ol ma dı ğı bu gün iyi bi li ni yor. Bu nu ABD ye onay lat mak la, bu te mel de mü ca de le den vaz geç miş sö zümona Kürt ör güt le ri ni PKK için de de ya rat mak la bir ye re va rı la ma ya ca ğı nı ger çek ten Türk de mok rat la rı, Türk si ya si le ri ve hat ta Türk as ker le ri bil mek zo run da dır. Ger çek ten si ya se tin yo lu Tür ki ye de açı lır sa, ki siz ken di niz bi li - yor su nuz dur, üç ta ne si lah lı mü da ha le de ne yi mi ya şa dı nız, ba zı la rı idam la so nuç lan dı. 27 Ma yıs ta da, 12 Mart ta da idam lar ol du. Bun la rın hep si as ke ri re jim le il gi liy di. 12 Ey lül as ke ri mü da ha le si - nin so nuç la rı nı hâlâ ya şı yo ruz. Bun lar du rur ken, or du nun göl ge si, et ki si po li ti ka yı bu ka dar bo ğar ken, idam lar ya par ken han gi si ya si yön tem den bah se de bi lir si niz? Tek yol ka lır: Or du ile da laş mak. Bi - zim de şim di yap tı ğı mız bu dur. Or du, Türk si ya si le ri ne de mok ra si yi yap ma im ka nı ta nı mış mı dır? Türk si ya si le ri, or du nun tep ki si ni göz önü ne ge tir me den, or du nun de mok ra si ve Kürt me se le sin de te mel yak la şı mı nı dik ka te al ma dan bir adım ata bi lir ler mi? Türk po li ti ka - cı lı ğı yok tur ba na gö re. Türk po li ti ka cı lı ğı ilik le ri ne ka dar bağ lı dır. Or du var dır. - Mut lak ba kı yor su nuz - Mu tak bak ma ya bi li rim. Sı nır lı ba ğım lı lık di ye yim, ama bu ba - ğım lı lı ğı in kar ede mez si niz. Po li ti ka sı ABD ye bağ lı dır, ser ma ye ye de Ba na gö re or du nun Türk si ya si ha ya tın da ki et ki si son dö - nem de aza lı yor. - Son dö nem ay rı, onu ka rış tır ma ya lım. ABD-te kel ci-ser ma yeor du üç ge ni Türk po li ti ka cı lı ğı nın de mok rat lı ğı nın hı zı nı ke si yor. Onun için de mok rat ola mı yor lar. Onun için si ya si gö rüş me ler yön - te mi ne güç lü gi re mi yor lar. Bü tün söy le dik le ri niz den her şe ye rağ men, po li tik çö züm Tür ki ye de da ha bir müm kün dür so nu cu nu çı ka ra bi lir mi yim? - Öy le de ğil de, şöy le de mek da ha uy gun dur. Tür ki ye bu me se le - nin si ya si yol la çö züm len me si ne, as ke ri yol dan da ha yat kın dır. Ya - ni, Türk- Kürt me se le si nin çö zül me sin de as ke ri yol her iki ta raf için de zor dur. Bi zim için bel ki as ke ri yol la çöz me im ka nı var dır, ama Tür ki ye or du su için yok tur. Es ki dö nem ler de ola bi lir di, ama bu dö - nem için yok tur

122 Ben bu so ru yu di ğer rö por taj lar da da aç tım. De dim ki: Bi zim as - ke ri zo ru muz iş ya pı yor. Na sıl iş ya pı yor? Ufak bir ey lem bir ala nı bi ze açı yor. Yüz ler ce ki şi yi ka zan dı rı yor. Fa kat Tür ki ye nin özel tim le ri bir şeh ri komp le Tür ki ye ye kar şı çı ka rı yor. Yo la dı lar vu ru - cu tim le ri Ciz re ye. Böy le aca yip gi yin miş ler, (üst ta raf la rı) çı rıl çıp - lak. Sö zümona hal kı kor ku ta cak lar. Ciz re yi biz el li yıl uğ raş say dık bu ka dar ya nı mı za çe ke mez dik. Bu nu açık ça söy le rim. Ya ni te rö rü yo ğun laş tır dı lar. Özel lik le ga zet ci Meh met Ali Bi rand, or du nun sı - nır sız kul la nıl ma sı güç len me ni ze yol aç tı di yor du. Ta ma men böy le ol ma sa da bir ger çek li ğe dik ka ti çe ki yor. Or du nun, ya ni zo run Türk si ya si le ri ta ra fın dan öl çü süz kul la nıl ma sı, bu iş ken ce ler, tu tuk la ma - lar hal kın bü yük bir akın ha lin de PKK ye ta raf tar ol ma sı na yol aç tı. Ciz re, Nu say bin bu nun açık ör nek le ri dir. Bü tün Kür dis tan da bu ge li şi yor. Ya ni Türk ler için or du se çe ne ği ben ce en az gü ve ne cek le - ri bir se çe nek tir. En azın dan bu aşa ma da bu böy le dir. Bel ki Şeyh Sa it, Se yit Rı za dö ne min de fark lı ne ti ce alın dı. İkin ci si, bi zim açı - mız dan, evet çö züm mut lak an lam da as ke ri yol la, şid det yo luy la olur de mi yo ruz, ama ger çek ten bu araç lar la so nuç alı yo ruz. Şid det yo lu zor dur, san cı lı dır, ama so nuç alı yor. Bun dan da mut lak laş tır ma çık mı yor. Ma dem bu nun la ge li şi yo ruz, Türk or du su nu so nu na ka dar bu nun la yı ka ca ğız de mi yo rum, ama Tür ki ye nin or du so pa sı nı Kür - dis tan da önem li oran da et ki siz leş ti re ce ğiz. Bu, si ya si çö züm için im kan la rı ar tı ra cak tır. En son yi ne po li ti ka hal le de cek tir. Kürt-Türk ilişkilerini Ortadoğu fedaresyonu öncüsü yapalım 1991 de yiz yı lı için bir Or ta do ğu pa no ra ma sı çi ze bi lir - mi si niz? - Ba na gö re Or ta do ğu da ki mer kez kaç dö ne mi so na ere cek, mer - kez ler bir bir le ri ni çek me ye ça lı şa cak tır. Son iki yüz yıl dan be ri Or - ta do ğu halk la rı nın ka der le ri ba ğım lı ik ti dar lar ta ra fın dan par ça lan - dı. İs lam dö ne min de ki bir lik bi le da ğıl dı. Her bi ri nin bir ye re bağ - lan ma du ru mu or ta ya çık tı. Ağa, şeyh, emir lik ler, Sul tan lık lar bi çi - min de müt hiş bir ba ğım lı laş ma sü re ci ya şan dı. Do layı sıy la ira de bir li ği, kül tür bir li ği, çı kar bir li ği bir çok alan da ta ru mar ol du. Ben bu nun so nu na ge lin di ği ka nı sın da yım. Bu son Kör fez kri ziy le ABD nin ağır lı ğı art tı di yor su nuz. Bel ki gö rü nüş te öy le dir, ama ba - na gö re ter si bir sü reç için için ge li şi yor. Bir Av ru pa Or tak Pa za rı ge li şi yor de ğil mi? Gü ney Ame ri ka ül ke le ri ara sın da ki bir lik ge li şi - yor. Af ri ka Bir li ği var, Sov yet mer kez li bir bir lik var dı. Bu na ben - zer bir bir li ğin ar tık Or ta do ğu da da gün de me gi re ce ği açık tır yı lın da Kürt me se le si çö zül müş ola cak mı? - Or ta do ğu nun de mok ra tik, öz gür bir li ği nin ge liş me si, Kürt ler - den zaten ay rı dü şü nü le mez. Ba na gö re da ha faz la sı söz ko nu su dur. Kürt ler, Or ta do ğu halk la rı nın bir li ği nin ge liş me sin de ger çek ten de - mok ra tik bir köp rü ola bi lir. Ne den? Bir de fa Or ta do ğu da ki üç te - mel ulus ara sın da par ça lan mış lar dır. Üç ulus ta da de mok ra si eği li mi za yıf tır: Fars lar da, Türk ler de, Arap lar da. Kürt ler şim di de mok ra si - ye zor la yan kuv vet du ru mun da. İşte Tür ki ye. İran da öy le. Kürt le rin de mok ra si yi zor la dı ğı na da ir ve ri ler şim di den çok faz la. Bu da ha da hız la na cak. Do lay ısıy la, öz gür le şen ve de mok rat la şan bir Kür dis tan, İran ı da, Tür ki ye yi de, Arap ale mi ni de de mok ra si ye çe ke cek tir. Ya ni köp rü ro lü bu ra da iş li yor. Bir de ge nel çı kar lar, bu halk la rın hep si ni bir li ğe zor lu yor. İş te, da ha dün kar şı lık lı zi ya ret ler - de Arap li de ri di yor, iliş ki le ri sık laş tı ra ca ğız. İran li de ri di yor, iliş ki le ri sık laş tı ra ca ğız, Türk li de ri di yor iliş ki le ri sık laş tı ra ca - ğız. Hep si nin gün de min de bir de Kürt me se le si var mı? Var. Bu şu - nu gös te ri yor yı lı na doğ ru gi diş te Arap lar, Fars lar ve Türk le rin ara la rın da ki bir lik eği li mi, en azın dan ön ce eko no mik yön de, gi de - rek de mok ra tik si ya si yön de ge li şe bi lir. Fa kat bu Kürt süz ol maz. Kürt ler bu bir li ğin içi ne ke sin gi re cek ler. Hem de de mok ra tik ön cü dü zey de gi re cek ler dir. Ve eğer ni hai amaç bir Or ta do ğu fe de ras yo nu ise, ki bu bi zim ter ci hi miz dir, ben ce Or ta do ğu halk la rı nın çı ka rı na uy gun bir eği lim dir. Bir Sov yet fe de ras yo nu, bir İn gi liz Mil let ler Top lu lu ğu var bi li yor su nuz. Ni ye ta ri hi ve coğ ra fi ola rak bir bi ri ne bu ka dar ya kın, hat ta di ni ve kül tü rel ola rak bu ka dar ben zer halk la - rın bir fe de ras yo nu ge liş me sin? 2000 yı lı na doğ ru bu eği lim hız ka - za na cak tır. Tür ki ye bı rak sın bu AET, Ba tı sev da sı nı. - Tek rar so ru yo rum. Kürt me se le si na sıl bir çö zü me ula şa cak?

123 - Bu yıl lar, Kürt me se le si nin çö zü lüş yıl la rı dır. Bi zim şöy le bir slo ga nı mız var dır: 2000 yı lı na doğ ru ba ğım sız ve öz gür bir Kür dis - ta nı bu dün ya ya yer leş tir mek. Bu de mek tir ki, Or ta do ğu halk la rı nın ge li şen bir li ği için de Kürt le rin ba ğım sız, öz gür var lı ğı da yer ala - cak tır. Tür ki ye ka mu o yu da, si ya si ve as ke ri eli ti de bu na ken di si ni ha zır la ma lı. Irak iş te ha zır lı yor, İran da ha zır lı yor. Hat ta Türk ler bu ko nu da ön cü lük de ede bil me li. Doğ ru dur, Tür ki ye de de mok ra si bi - raz da ha faz la ge liş kin dir. Dev rim ci de mok ra si Tür ki ye de da ha faz la ge li şe bi lir. O hal de, ge lin bu iliş ki yi ön cü dü ze ye çı kar ta lım. Ya ni Kürt- Türk iliş ki le ri ni Or ta do ğu fe de ras yo nu nun ön cü sü ya pa - lım. Bu nun için de eşit ve öz gür dü zey de Kürt- Türk iliş ki le ri ya ra - ta lım. Ya ni Kürt- Türk iliş ki le ri ni de mok ra tik tarz da hal le de lim. Bu hal le dil di mi, eşit ve öz gür iliş ki le re ula şıl dı mı, bu eşit tir Or ta do - ğu da ön cü ro le git me ktir. - Ko nuş ma la rı nız dan çı kar dı ğım ka da rıy la Tür ki ye kö ken li hiç bir Kürt ör gü tü ile it ti fa kı nız yok si zin. Bu nu an la dık. Ya Türk mark sist ör güt le riy le bir it ti fa kı nız var mı? - De ği şik bir it ti fak dü ze yi miz var dır. Biz şim di hep si ni et ki li yo - ruz, et ki le ni yo ruz da. Bir çok Kürt olu şu mu za ten bi zim et ki miz al - tın da. Ya tep ki bi çi min de, ya et ki ala nı mız da dır. Ay nı şey Türk sos - ya list le ri ve dev rim ci de mok rat la rı için de ge çer li dir. - Et ki le me ko nu su açık. Ben bu nun adı nı koy ma nı zı ri ca ede - ce ğim. - Gö rüş me ler hep siy le olur; Kür düy le de olur, Tür küy le de. - Kürt ör güt le riy le gö rü şü yor mu su nuz? - Olur olur, sık sık gö rü şü yo ruz. İs veç te bi le arkadaşlarımız gö - rüş tü. Arap ör güt le riy le de, İran la da gö rü şü yo ruz. Gö rüş me le re il - ke de ka pa lı de ği liz. Ama pra tik te iş ya par mı, ona gö re bir il gi de re - ce miz var. Türk solu, pratik politika yeteneğini gösteremiyor - Le gal, ya rı-le gal, il le gal çe şit li Türk sol ör güt le ri var. Bun lar - la bir ko or di nas yon dü şü nü yor mu su nuz? - Dü şü nü le bi lir. - Na sıl? - Me se la bir se çim blo ku dü şü nü le bi lir. Ben ce, le gal, ya rı-le gal Türk de mok rat la rı ve sos ya list le ri ile bir blok ge liş ti ril me li dir. Ko nuş ma nız dan, şu an da böy le bir gi ri şim ol ma dı ğı so nu cu - nu çı ka rı yo rum. - Yok. Bu ko nu da ça ğı rır lar sa, des te ği mi zi su na rız. Se çim blo ku olur bu, de mok ra si blo ku olur. Ben bu nu ter cih de ede rim, öne ri rim de. SHP ye ri ne, DYP ve ANAP ye ri ne, Tür ki ye de emek sar fet miş, de mok ra si için sa vaş mış güç le rin, re for mis ti de olur, dev ri mi si de, le - ga li de olur, il le ga li de Bu son ya sal dü zen le me le ri de gö z ö nü ne ge ti re cek, hep si nin uy gun bir de mok ra si ve se çim blo ku için de yer al - ma la rı nın önem li ol du ğu nu dü şü nü yo rum. Böy le ce de mok ra si nin güç ka za na ca ğı nı söy le ye bi li rim ve biz de üze ri mi ze dü şe ni ya pa rız. - Ya ni bu ra dan bir se çim blo ku çağ rı sı ya pı yor su nuz, öy le mi? - Ta bii, bir se çim blo ku çağ rı sı yap tı ğı mı açık ça söy le ye bi li rim. - Se çim ler yak laş tı. Siz se çim ler de han gi par ti yi ad res gös te re - cek si niz? - Et ki mi zi de mok ra si için kul lan ma ya ça lı şa ca ğız. Blok ola yı nın ge liş me si ben ce önem li. Tek bir par ti için şim di den bir şey söy le - mek er ken dir. Ben ce bir çok de mok ra tın bir se çim plat for mun da dü - zen le me yap ma sı ye rin de dir. Çağ rı önem li dir. De mok rat lar, sos ya - list ler bu blok ola yı üze rin de dü şün me li, se çim ler ön ce sin de bir ara - ya gel me li, ge re kir se lis te le ri ni ha zır la ma lı. Biz ta raf ta rı mız ol sun ya da ol ma sın, de mok ra si yi kim en iyi sa vu na cak sa, ger çek ten mil - yon la ra ulaş mış kit le mi zi bu te mel de on la rı des tek le yen bir güç ha - li ne ge ti ri riz. - Önü müz de ki se çi me önem ve ri yor su nuz ga li ba. - Ağır lı ğı mız art tı ğı, kit le te me li miz ge niş le di ği için hiç şüp he siz bi raz il gi gös te ri yo ruz. - Mec li se tem sil ci so ka bil me yi umu yor mu su nuz? - Da ha şim di den bi zim le dos ta ne ge çin mek is te yen par la men ter - ler çok tur. Se çim ler de bun la rın sa yı sı da, ni te li ği de bi raz ge li şe bi - lir. Ta bii bun la rı her hal de des tek le ye ce ğiz. Şu par ti den olur, bu par - ti den olur. Blok ola yı önem li dir. Ama ba zı par ti le ri bi raz da ha

124 önem li oran da des tek le ye ce ğiz. Biz bu ra da dar lı ğa düş mek is te mi - yo ruz. So lun ge nel za ra rı na ola bi le cek ku sur la ra yol aç mak is te mi - yo ruz. Le ga li ni de, il le ga li ni de, şid det uy gu la ya nı nı da, uy gu la ma - ya nı nı da, hep si ni or tak bir po ta da de mok ra si ye hiz met eder ha le ge tir me de ken di gü cü mü zü doğ ru kul lan mak is ti yo ruz. Me se le bu - dur. Tak tik yap mı yo ruz. - Bi raz Türk sol ör güt le rin den bah se de lim. Ad ve re rek de ğer len - dir me ya pa bi lir mi si niz? Me se la Dev-Sol u na sıl gö rü yor su nuz? - Ge nel ola rak Tür ki ye so lu nun ken di ni ye ni le ye me di ğin den bah - se de bi li rim. İde o lo jik kal mış lar dır. Bu yüz den mez hep sel bö lün me - le re uğ ra dı lar. Tu tar lı bir po li tik ge liş me ye te ne ği gös te re me di ler. Ay rıl ma la rı da, bü tün leş me le ri de sağ lam po li tik te mel de ol ma dı. Özel lik le 1970 ler de ki çı kı şı önem li ol mak la bir lik te, 12 Mart ı ba - şa rı lı aşa ma dı lar. 12 Ey lül kar şı sın da ye nil gi ye düş tü ler. 12 Ey lül son ra sı da ha da da ğıl dı lar, za yıf düş tü ler. Sa vun duk la rı tez ler bü yük oran da dev rim ci ol mak la bir lik te, ra di kal ol mak la bir lik te, pra tik te uy gun tak tik ler le, bu nu ge liş ti re me di ler, ya ni pra tik po li ti ka ye te ne - ği gös te re me di ler. - Po li ti ka ye te ne ği ni en çok han gi grup lar da gö rü yor su nuz? - Faz la yok. - Hiç mi yok? - Me se la ba zı la rı ba zı şey le ri ge liş ti ri yor. Sos ya list par ti iyi çağ rı ya pı yor, iyi tes pit ler ya pı yor, iyi he def ler de gös te ri yor. Fa kat bu na denk ge len pra ti ği bir tür lü ge liş ti re mi yor. Dev-Sol, di ye lim iyi ey - lem ya pı yor, fa kat po li ti ka ya hiç yan sı ya mı yor. Eylem ile po li ti ka ara sın da ki ba ğı ku ra ma mış lar dır. Bu ko nu da ba şa rı lı de ğil ler. Me se - la SVP ide o lo jik ola rak mark siz me da ha yat kın şey ler söy lü yor. Kı - vıl cım ol du şim di. Kı vıl cım me se le le ri ger çek ten bi raz da ha ra di - kal, bi raz da ha sos ya liz me uy gun çö züm le me le re ta bi tu tu yor. Ser - ma ye çö züm le me si, bu na da ya lı ola rak de mok ra si çö züm le me si, ulu sal so run çö züm le me si. Fa kat ger çek ten ken di ni pra tik te ör güt lü - lü ğe ka vuş tu ra mı yor. - SVP nin Tür ki ye de bir gü cü ol du ğu nu zan net mi yo rum. - Gü cü yok, evet. Bir ide o lo jik grup ol ma nok ta sı nı bir tür lü aşa - mı yor. - Sos ya list Bir lik Par ti si ni (SBP) na sıl gö rü yor su nuz? - SBP nin gö rü yor su nuz, TKP is te di ği ka dar yö ne tim de ğiş tir sin, mer kez kursun, mer kez da ğıt sın, faz la yol ala ma ya ca ğı an la şı lı yor. Po li ti ka da sı nıf ta kal mış tır. İca zet li ol mak tan kur tu la ma mış tır ler de ki ke ma lizm kuy ruk çu lu ğu, gü nü müz de Özal kuy ruk çu - lu ğu na dö nüş tü. Po li ti ka da bu ha liy le öz gün bir yer tu ta maz. Ama ba na gö re ge nel de mok ra si blo ku nun için de yer ala bi lir. SBP de ger çek ten po li ti ka ya pa mı yor. Kürt par ti le ri de böy le dir. Ay nı du ru - mu da ha si lik bir bi çim de bi zim par ti ler de gör mek müm kün dür. - Ben, Irak Kürt par ti le ri ni ol duk ça kıv rak gör düm. - Irak lı la rı de mi yo rum ben. Tür ki ye de ki le ri söy lü yo rum. - Ay nı şe kil de Tür ki ye Kürt grup la rın dan TKSP ve Peşêng i de po li ti ka ya yat kın bul dum. - Ama ne re de? Av ru pa da mı, İs veç te mi? Yan sı ma sı ne re de? - On la rı bu ko nu da yar gı la mak ba na düş mez. - Yan sı ma mış lar dır. Po li ti ka bir pra tik me se le dir. Yan sı may la bel li olur. Po li ti ka ide o lo jik ve ya po li tik tar tış ma de ğil dir. Po li ti ka mev cut dev let ola yı için de bir yer tut mak tır. Ya kar şı tın da, ya da için de. De - mi rel ve İnö nü po li ti ka ya pı yor lar. Çün kü dev le tin et ki le me si için de - dir ler. Özal müt hiş po li ti ka ya pı yor, çün kü dev le ti ba şın da dır. Ama Ke mal Bur kay İs veç te çok şey söy le miş, po li ti ka üze ri ne bü yük bü - yük tar tış mış. Tür ki ye so mu tun da, Kür dis tan so mu tun da esa me si okun maz sa, ne ye ya zar? Po li ti ka pra tik bir va ka dır, ol gu dur. PKK po - li tik tir, on lar de ğil dir, ide o lo jik tir ler. Bu nu bi raz bil mek la zım. Po li ti - ka yap mak is ti yor lar! Yap mak için ya kit le te me lin ola cak, ya da si - lah lı kuv vet le rin. Bun lar da iki si de yok. Ama iyi ya zı yor lar, iyi ko nu - şu yor lar. Bu, po li ti ka yap mak an la mı na gel mez. PKK nin mil yon luk kit le si var dır. Et ki li yor. Özal ı bi le et ki li yor. Si lah lı gü cü müz var dır. Po li ti ka yı şid det le et ki li yor. Onun için PKK po li tik bir par ti dir. İşçi sınıfı kaşıkla toplarken, kepçeyle dağıtıyor - Tek rar Tür ki ye nin so mut si ya si ha ya tı na dö ne lim. Tür ki - ye deki ga ze te le rin son on beş gün lük ar şi vi ni bi le ta ra sa nız, şu

125 dört ana baş lı ğı gö rür sü nüz. Mu ha lif, mu va fık bü tün si ya si ler eko no mi de ki sı kış lık tan bah se di yor. - Bir - Gün dem den yıl lar dır in me yen bir Kürt me se le si var. Son dö - nem de pek öne çı ka rıl ma mak la bir lik te İs la mi ha re ket var. Bü tün bun la ra ek ola rak bir de ka ba ran iş çi ha re ke ti söz ko nu su. Önü - müz de ki bir yıl için de bir ge nel se çim ola ca ğı nı da he sa ba ka ta - lım. Şim di bu dört un su run ne re de bir le şe ce ği ni ve na sıl bir Tür - ki ye üre te ce ği ni dü şü nü yor su nuz? Han gi Tür ki ye ye gö re ha zır lık ya pı yor su nuz? De mok ra si nin ge liş ti ği bir Tür ki ye mi ön gö rü yor - su nuz yok sa, bir ka za ola cak Tür ki ye mi? Tür ki ye ken di iç di na - mik le riy le so run la rı nı azal ta bi le cek mi? - Bu so ru nun tam gö be ğin de yiz. Bir PKK var. Bir de çe liş ki, ça - tış ma için de olan du rum var dır Tür ki ye de. Bir de fa sü reç, is ter mi - li ta riz min Tür ki ye de da ha da ha kim ol ma sı bi çi min de ak sın, is ter de mok ra si ge liş sin, biz iki si ni de dik ka te alan bir ya pı lan ma için de - yiz. İki si ni de kar şı la ya cak du rum da yız. Hat ta ba na gö re, si zin dü - şün dü ğü nüz gi bi, ne tam bir de mok ra tik açıl ma ola cak, ne de bir dar be. İki si de ola maz. Da ha de ği şik bir şey ge li şe cek. Bi raz da gün lük ola rak mü ca de ley le be lir le ne cek tir. Eğer bi zim stra te ji, tak - tik yak la şım la rı mız ge liş mi ni sür dü rür se, ne olur bi li yor mu su nuz, de mok ra si yo lun da açı lım lar ge li şir, or du bi raz da ha de mok ra si ye eği lim gös te rir, po li ti ka bi raz da ha iş ya par. Ve o bah set ti ği niz iş çi sı nı fı dır, İs la mi so run dur, Kürt so ru nu dur, bi raz da ha çö züm yo lu na gir me ye baş lar. So run lar yi ne olur, ama bi raz ol gun la şıp çö zü me doğ ru gi der ler. Yok, mü ca de le miz ge ri ler se biz bi raz bu iş le ri gö tü - re mez sek, or du eği li mi güç ka za na bi lir. - Si ze mi bağ lı ya ni? - Ge liş me ler şim di den bi raz böy le. Özal ın du ru mu bi le bi raz bi - ze bağ lan mış gi bi gö zü kü yor. - Mark sist ol du ğu nu zu id dia edi yor su nuz, ama iş çi ha re ke tiy le il gi li hiç bir yak la şı mı nız yok. - Olur mu? - Bu de ğer len dir me niz de ben iş çi yi gö re me dim. - Ka ba bir iş çi po li ti ka sı yap mı yo rum. Za ten ba na gö re çok iş çi ke li me si, çok sos ya lizm ke li me si kul lan mak, hat ta çok mark sistle ni nist ke li me kul lan mak, pek hoş lan ma dı ğım şey ler dir. Ba na ne der se niz de yin, par ti mi zin is mi kar ker dir. Sos ya liz min en güç lü tem sil ci si yiz di yo rum, ama te rim ola rak hiç yok tur. Hoş lan mı yo - rum bu te rim le ri kul lan ma yı. Ba na gö re, ucuz iş çi sı nı fı ve sos ya - lizm ede bi ya tı Tür ki ye so lun da çok ya pıl dı ve su yu çık tı. Onun ye ri ne ya pıl ma sı ge re ken da ha de ği şik tir. Sos ya liz mi ki şi ye içert. İş çi sı nı fı nın da çı ka rı nı po li ti ka ya içert. Çok laf ede ce ği ne, sos ya - list ki şi lik ne dir, iş çi sı nı fı po li ti ka cı lı ğı ne dir, onu ka nıt la. Tür ki - ye so lu bu nu ya pa mı yor. Bol bol is mi ni söy lü yor, ama içe ri ği ni dol du ra mı yor. Bu nun için ben bu 1 Ma yıs de ğer len dir mem de bi le bi raz ya şa sın sos ya lizm ve iş çı sı nı fı de dim, ama ora ya gel di - ğim de se sim ne re dey se ke si li yor du. Ya ni kı sa bir ben zet me için söy lü yo rum. As lın da ko nuş ma mın bü yük bir bö lü mü sos ya liz min so run la rı ve önün de ki en gel le ri na sıl aşa ca ğıy dı. Ama ke li me iti - ba riy le ya şa sın bi le de mek is te me dim. Ne den? Çok ya şa sın de - miş ler, çok slo gan at mış lar, ama sos ya list ki şi li ği, iş çi sı nı fı nın ger çek ten hü ma nist, ger çek ten de mok ra tik ya şa mı için iş yap ma - mış lar. Re el sos ya lizm bu ko nu da ma a le sef çok kö tü lük ler yap tı. Bol bol iş çi sı nı fı adı na dik ta tör lük, iş çi sı nı fı adı na dev let, iş çi sı - nı fı adı na de mok ra si de miş ler, ama so nuç ta ol ma mış tır. - Ba kı nız. Bun dan dört-beş ay ön ce Tür ki ye de müt hiş bir iş çi ha re ke ti ol du; Zon gul dak de ne yi ya şan dı. Hiç bir top lu söz leş me gö rüş me si ne re dey se grev siz so nuç lan mı yor. Bir iş çi ha re ket li li ği söz ko nu su. Si zin ide o lo jik ko nu mu nuz ge re ği bu ra ya bir ta kım atıf lar da bu lun ma nız ge re kir di di ye dü şün düm. - İş çi sı nı fı ken di si ni yal nız grev ler le de ğil, si ya si olu şu mu nu ya - ra ta rak da ifa de et me li. Tak tik le ri ni be lir le me li. Evet, grev ler le ba zı hak lar gel di, ama bi li yor su nuz ha yat na sıl pa ha lan dı. İş çi ler ka şık la top lar ken, kep çey le kay be di yor. Hiç ona gü ven me me li. İşi grev yap tı, bir şey ler al dı. Ama Özal kur naz dır, na sıl ge ri ala ca ğı nı bi lir. Sis tem ge liş me li iş çi sı nı fı için de. Si ya si kül tü rü, si ya si par ti si, si - ya si di na miz mi, kül yut ma yan cin sin den tu tar lı de mok ra tiz mi, tu - tar lı sos ya liz mi ge liş me li. Bun la rı yap ma dık ça, ben o iş çi sı nı fı nı cid di ye al mam

126 - Ba kı nız, Zon gul dak ey le min den son ra, geç miş te iş ve ren ku ru - luş la rın da üst dü zey yö ne ti ci lik yap mış önem li bir işa da mı ile gö - rüş tüm. Eğer iş çi An ka ra ya yü rü sey di, Özal gi di yor du de di. Ben ce iş çi ha re ke ti önem li bir olay. Her kes dik kat et me li. - İş çi le rin An ka ra ya ka dar gi de me ye ce ği ni yü rü yü şün ilk adım - la rın dan bi le çı kar mak zor de ğil di. Var sa yım lar üze ri ne po li ti ka ya - pıl maz. Doğ ru. İş çi Çan ka ya ya yü rü sey di, ta bii - İş çi nin Özal ı yık mak için git me si ge rek mi yor du. Bir iş çi ih ti la lin den bah set mi yo rum. İş çi nin An ka ra ya ka dar yü rü me si - nin si ya si so nu cun dan bah se di yo rum. - Ta mam, ta mam, ola bi lir di. Ama gi de mez di. Zon gul dak tan An ka ra ya ka dar olan as fal tı iş çi le re kim se yü rüt mez. Ham ha yal - ci ol ma ya lım. Çok bü yük güç ge rek ti rir bu. Ör güt ge re kir. Zon - gul dak tan An ka ra ya olan as fal tı yü rü mek için yü rek ge re kir, fe - da kar lık ge re kir, ce sa ret ge re kir. Bun la rın hiç bi ri yok tu. Ger çek çi ola lım. İş çi sı nı fı nı kü çüm sü yo rum an la mı na gel mez bu. Ben iş çi sı nı fı po li ti ka cı sı yım ben. Aman sız emek çi po li ti ka sı nı re a li ze eden ler de nim. Ama ah mak lı ğı ve yü zey se li ği de gö re cek ka dar akıl lı yım. Özal siyasi yöntemleri devreye sokabilirse yaşama şansı vardır - Önü müz de ki bir, bir bu çuk yıl için de mut la ka bir ge nel se çim ola cak. Ana ya sa ya gö re şart bu. Se çim so nun da na sıl bir si ya si tab lo bek li yor su nuz? Özal ın ge le ce ği nin ne ola ca ğıy la bir lik te ko nu ya yak la şa bi lir mi si niz? - Özal ın bi ze olan do lay lı sin yal le rin den de öy le an la şı lı yor ki, onun si ya si ge le ce ği iki şe ye bağ lı: Mu ha le fet ten da ha tu tar lı de - mok rat ola cak, Kürt me se le sin de adım ata cak. Bu iki si ni kav ra mı şa ben zi yor. Özün de mü sa it ol ma sa da, ki şi lik iti ba riy le ol sun, po li tik ge liş me iti ba riy le ol sun, ya şa ma sı için bu ko nu lar da adım at ma ya mecbur. Son ana ya sa de ği şik lik ta sa rı sıy la en azın dan dü şün ce tar - tış ma sı na açık ol du ğu an la şı lı yor. - Ana ya sa de ğil de, ce za ya sa sında ki ve 163. mad de le - rin kal dı rıl ma sı nı mı kas te di yor su nuz? - Ana ya sa yı da de ğiş ti re cek. Bir tar tış ma öz gür lü ğü nün ge re ği ne inan dı ğı, tam ol ma sa da ba zı adım lar ata ca ğı gö rü lü yor. Ay nı şe yi Kürt me se le si için de ya pa bi lir. Ya pı yor da ni te kim. Bu iki şey Özal ı ne ka dar ya şa ta bi lir? Şim di bu ra da tak tik ya pı yor. Özal, çok inan dı ğı için de ğil. Bu tak tik onu gi de rek da ha tu tar lı ol ma ya ite bi - lir mi? Bu ko nu da bir şey söy le mek is te mi yo rum. Tür ki ye de ba zı - la rı öy le ya pı yor. Ya olum lu gös te ri yor ya da olum suz. Du rum öy le de ğil. Özal, mu ha le fe ti mu ha le fet ol mak tan çı ka rır sa ve tez le ri ni el - le rin den alır sa, ya şa ya bi lir. Ben bu nu bir de ğer len dir me de şöy le ifa de et tim: Eğer Özal ken - di ni bi raz li be ra li ze eder se ve biz de si ya si yön tem le ri dev re ye so - ka bi lir sek, bir ev rim leş me ve do lay sıy la Özal ın bir ya şa ma şan sı do ğa bi lir. Ya ni mu ha le fet ten da ha faz la li be ral ola cak. Kürt me se le - sin de si ya si ge liş me le re da ha faz la ağır lık ve re cek, tu tar lı ola cak. Bu gü cü gös te re bi lir mi? Ben bu ko nu da gös te rir ve ya gös te re mez de mi yo rum. Şart lı ko nu şu yo rum. Gös te rir se, Özal ın id di a sı di ğer mu ha le fet par ti le rin den az ol maz. - Se çim so nu cu ne ola bi lir? - Se çim so nu cu için ge çek ten bir şey söy le mek is te mi yo rum. Ama Özal ikin ci bir do ğuş ya pa bi lir son ra sı as ker le re da ya lı bir do - ğuş yap tı di ye lim dan son ra ikin ci bir do ğu şu ge çek leş ti re bi lir. Ben es ki den bu nu ön gör mü yor dum. Fa kat son ge liş me le re ba ka rak bu nu söy lü yo rum. Ne den? Çün kü De mi rel i, Ece vit i, İnö nüsü dev - let çi hep ten. Öm rü çok tan tü ken miş po li ti ka la rın pro pa gan da sı nı yap - mak tan öte ye gi de mi yor lar. Tür ki ye top lu mu bu nu kal dır maz. - Si zin bu ko nuş ma la rı nız dan son ra ra kip le ri Özal a Apo cu (!) de mez mi? - Ha yır, ha yır! Ben Özal la sa va şı yo rum. Özal ba na gö re, yü rü tü - len özel sa va şın eko no mik ve si ya si cep he si ni gö tü rü yor. Çok açık ko nu şa yım, hiç yan lış an la şıl ma sın. - Ama Özal için ol duk ça olum lu de ğer len dir me le ri niz var. - Ben ger çek çi yim, bi raz ayıp olu yor, ama Türk sol cu su de ği lim. Ben bu de ğer len dir me yi ya pı yo rum. Ya ni ba kı nız, Özal özel sa vaş me ka niz ma sı nın için de dir. Ama bir yol ağ zı na da gel miş tir. Ni ye

127 ger çek le re gö zü mü zü ka pa ta lım? İl le böy le olur de mi yo rum. Bel ki dar be ile gi der, bel ki komp lo ile gi der, bel ki bu ko nu lar da ki ucuz tak tik çi li ği nin kur ba nı olur. İh ti yat pa yı bı ra kı yo rum. Ama bun la ra rağ men, bi raz de rin li ği olan po li ti ka la rın için de dir. Ni ye bu nu gör - me ye lim ki? Gör düm di ye ni ye Özal cı ola yım ki? Özal la en çok sa va şan ki şi yim. Bi zim için özel ya sa lar çı kar mış bi ri si. Ama bir ko num içi ne gir miş se, bir ge liş me ye iliş kin ba zı adım lar atı yor sa, ben ni ye, bil mem bu, şe yin te ki dir di ye yim ki? Bir ger çe ği sap ta - mak, Özal ın le hin de ve ya aley hin de ol mak de mek de ğil dir. - Siz de öza list (!) ko nu şu yor su nuz. - Yok, öza list ko nuş mu yo rum. Ha, şu ola bi lir di ye bi lir si niz. Özal po li tik yap tı ğı için, bu po li ti ka nın en üst dü zey de so rum lu su ol du ğu için böy le bir ko nu mu var, in kar ede me yiz. Kürt me se le sin de, ba zı di ğer me se ler ler de bir ta kım adım lar atı yor. Di ye cek si niz, PKK de bu nu dik kat alı yor. Evet dik ka te ala ca ğım. Özal ın ba zı ver si yon la - rı nı dik ka te al dı ğım için ben Özal cı ol mu yo rum. Sa de ce po li ti ka da tak tik ya pı yo rum. Ya ni mu ha li fim dir di ye her şe yi kap ka ra, her şe yi müt hiş olum suz gös ter mek, her hal de iyi bir po li ti ka cı lık ör ne ği de - ğil dir. Özal, eğer Kürt me se le sin de so pa dev ri geç miş tir di yor sa, si ya si çö züm ler dev re ye so kul ma lı di yor sa bu yur sun de rim, sen bir adım at. Ben on adım ata yım. - Bu yüz den mu ha lif le ri niz si ze ta viz ci suç la ma sı nı yap maz mı? - Bu, be nim hiç de po li tik yön den ta viz ver di ği mi gös ter mez. Po - li ti ka ya açık ol du ğu mu gös te rir. Bu, Özal ı des tek le di ği mi gös ter - mez, Özal ın ne ka dar cid di ol du ğu nu sı na ma ya da vet eder. Sö zü - nün doğ ru bir uy gu la yı cı sı ol ma sı için onu adım at ma ya da vet eder. Böy le po li ti ka yap tı ğım için, bi le mem, sol be ni çok eleş ti re bi lir. Ba zı la rı öy le di yor lar: Apo şöy le de ği şi yor, böy le de ği şi yor. Ben bun la rı ucuz de ğer len dir me ola rak gö rü yo rum. Keş ke Özal böy le bi raz de ği şe bil se. Ben de ki de ği şik li ği de me ye yim de, de rin leş me yi ve ge liş me ye na sıl hiz met et ti ği mi da ha iyi gö rür sü nüz. Gü ve ni yo - rum da ken di me. Ama sa va şı da yü rüt tü ğü mü yi ne söy le ye yim. Sa - vaş ta her za man aman sız ça tış ma lar ol du ğu gi bi, uz laş ma lar da olur. Uz laş ma lar da, en az sa vaş ta ki, ça tış ma lar ka dar an lam lı ve so nuç alı cı du rak lar dır. Şim di böy le olur da de mi yo rum. Bu son za man lar - da ol duk ça ka rış tı rıl mak is te ni yor. Ba zen aley hi me de kul la nıl mak is te ni yor. Öy le yap ma mak ge re kir. Sa vaş ve uz laş ma ola yı iç içe dir. Şu an da sa vaş yü rü tü yo rum. Onu da söy le ye yim. Türkiye politikacılığına en büyük yararımız askeri biraz püskürtmemizdir de yiz ve şu an da Ma yıs ayın da yız. Böl ge de ki ge liş me le ri iz li yor sunuz dur. Tür ki ye de ki ge liş me le ri bi li yor su nuz dur. Dün ya si ya se ti ni de iz le mek du ru mun da sı nız. Ya kın, bir-iki yıl lık prog ra - mı nız ne dir si zin? Ne ler ön gö rü yor su nuz? Ne ye gö re ha zır la nı - yor su nuz? - Me se le ler ol duk ça ge li şe cek bu yıl lar da. Biz me se le le rin ol duk - ça çö zü me git ti ği ne ina nı yo ruz. Her şey den ön ce önü müz de ki iki yıl için de, ya ni 1992 ye gö re bir uyar la ma yı söy ler sem, Kür dis - tan da Kürt hal kı nın ta ri hi çö zü lü şü, ya ni fe o da lizm den ve sö mür - ge ci lik ten çö zü lü şü baş la mış tır. Ge ril la bu na ön cü lük edi yor. Ge ril - la açıl mış tır. De rin li ği ne, ge niş li ği ne ya yı lı yor. Ru hi, mo ral ya pı sın - dan tu ta lım, si ya si dü şün ce si ne ka dar bü yük bir ge li şi mi gö rü yo ruz öz gür lük çü te mel de. Bun dan mem nu nuz. Bu ge liş me ler da ha da hız la na cak tır. Tür ki ye de de ben ce de mok ra si ve ulu sal me se le ko - nu sun da çö zül me baş la mış tır. Si ya si le rin ira de si dı şın da, hat ta or du - nun ira de si dı şın da Tür ki ye de ay dın ya pı sın da, Tür ki ye hal kın da çö zül me baş la mış tır. - Olum lu an lam da söy lü yor su nuz de ğil mi? - Olum lu, evet, me se le yi tar tı şı yor. Me se le yi ar tık hak ek se nin de ele alı yor. Bun lar önem li ge liş me ler dir ve ben ce son za man lar da hız da ka zan mış tır. Önü müz deki iki yıl için de da ha da hız ka za na cak tır. Ve öy le sa nı yo rum ki, 1992 ye doğ ru gel di ği miz de kla sik po li ti ka yı sa vu nan çok az Türk si ya si ka la cak tır; res mi si, gay ri res mi si. Hat ta Türk or du su nun bi le ge le nek sel in kar po li ti ka sı nı sa vu na ca ğı nı, bun da ıs rar ede ce ği ni san mı yo rum. Ta bii ki, bun lar bi zim mü ca de - le yi ge liş tir me du ru mu mu za bağ lı dır. Eğer bun lar doğ ru ise ve ge - liş me ler de bu yön de ise, önü müz de ki yıl için de çok şey ola cak tır. Ben de mi yo rum önü müz de ki iki yıl için de ulu sal so run, de mok ra si

128 so ru nu te mel den çö züm le ne cek tir. Ha yır. Fa kat çö züm için ola nak - lar çok ar ta cak tır. Hat ta si ya si gö rüş me yön tem le ri bi le dev re ye gi - re bi lir. İl le gi re cek tir de mi yo rum, ama ola sı lık yük sek tir. - Umut lu su nuz ya ni - Umut tan da öte ye, ge liş me le rin hı zı bu so nu cu ya ra ta bi lir. - Bu na ha zır mı sı nız? - Biz her za man gö rüş me ye ha zı rız. - Ya ni prog ra mı nız la, tak tik le ri niz le ha zır mı sı nız? - Biz her şe yi miz le ha zı rız. Ha zır lık dü ze yi miz yük sek tir. Biz, 1970 ler de de Türk ler le iliş ki ler de di ya lo ga ha zır dık. Tür ki ye sos - ya list le ri ile tar tı şı yor duk. Prog ram dü ze yin de de, ey lem dü ze yin de de tar tış tık. Bü tün bun lar bi zim Türk ler le iliş ki ler de ka pa lı ol ma dı - ğı mı zı, şo ven ol ma dı ğı mı zı, en ter nas yo na list ha re ket et ti ği mi zi gös - te rir. Bu gün res mi si ya si dü ze ye, ya ni hü kü met ve ya en üst dü ze ye ka dar gö rüş me du ru mu or ta ya çı ka bi lir de ni li yor. El bet te ki, biz bu - nu da dik ka te alı rız. Eğer Tür ki ye hal kı nın de mok ra si nin ge liş me si - ne hiz met edi yor sa, eğer bi zim ulu sal so ru nu bi raz da ha san cı sız hal let me mi ze hiz met edi yor sa, biz ne di ye in kar ede ce ğiz gö rüş me - yi? Ne di ye kar şı ko ya ca ğız, ne di ye en gel çı ka ra ca ğız önü ne? Ye ter ki bi raz de mok ra tik çö züm hem Tür ki ye de, hem Kürt ler de, Kür - dis tan da açı lım ka zan sın. - Di ye lim, si zin ön gö rü le ri ni zin hep si ger çek leş ti - Ha yal ci de ği lim, il le böy le olur de mi yo rum - Ben bu ra dan bir so ru üret mek is ti yo rum. Bu tak dir de siz ya - sal la şa cak mı sı nız? Ya sal laş ma yı dü şü nü yor mu su nuz? - Ya sal laş ma nın da ha şim di den te mel le ri ni at mı şız. Yal nız Kürt - ler için de ğil. - Ya sal bir Kürt par ti si kur ma yı dü şü nü yor mu su nuz? - Tür ki ye de ku ru lan sos ya list par ti ler de bi zim mü ca de le miz le iliş - ki li dir. Ya ni ben Sos ya list Par ti yi, Sos ya list Bir lik Par ti si' ni biz kur duk de mi yo rum. Fa kat bun lar bi zim mü ca de le mi zin yan ürün le ri dir; kıs - men ta bii. Bu nu in kar ede mez si niz. HEP ku rul du. HEP in ku ru lu şu na ba zı Kürt mil let ve kil le ri ön cü lük et ti ler. On lar SHP den, bi ze düş man - lık et me dik le ri için atıl dı lar. So nuç ta, par ti kur du lar. Biz den et ki len di bu par ti de. Ta ban ola rak şim di bi zim yurt se ver kit le mi ze da yan mak - tan baş ka se çe nek le ri yok tur. Bu ne de mek tir? PKK, ya sal laş ma nın di - na mik bir gü cü dür. Ol gu la ra da ya na rak söy lü yo rum bu nu. - Ama baş ka bir şey sor dum - PKK ola rak di yor su nuz Mev cut ko şul lar da bu zor dur. Bu aşam da zor. Bu nun için, her şey den ön ce, Tür ki ye nin res mi si ya - se ti nin de ğiş me si ge re kir. PKK bu gün, sa vaş al tın da ve Türk re ji - mi açı sın dan yar gı la nan bir ha re ket tir. Bi zim açı mız dan da Türk res mi po li ti ka sı sa va şı lan ve yar gı la nan bir po li ti ka dır. Ça tış ma yö nü ağır ba sı yor. Bu aşa ma da bir uz laş ma, bir bir le ri ni meş ru gör me du ru mu yok tur. İş te bu tar tış ma la rı, ta bii ki, meş ru ka bul et me le ri için, bi raz bu na or tam ha zır la mak için ya pı yo rum, ka pa lı ol ma dı ğı mı zı vur gu la mak için ge liş ti ri yo rum. Ya sa lar var dır, ana - ya sa var dır her şey den ön ce, Kür de ta ma men ka pa lı olan. Hat ta cum hu ri ye tin ken di si var dır, Kür de ta ma men ka pa lı. Ana ya sa sı ta - ma men ka pa lı, par ti le ri ka pa lı. Dü şün ce öz gür lü ğü ala nı bi le da ha dü ne ka dar ka pa lıy dı. Şim di dü şün ce öz gür lü ğü iti ba riy le Kürt ger çe ği bi raz ken di ni ifa de ede bi lir. Bel ki bi raz par ti le re yan sı ya - bi lir. Hat ta dev le te yan sı ya bi lir, ama bun lar he nüz meş ru de ğil. Do lay lı yol dan olu yor bi raz. Da ha iler le me olur sa, Kürt ulus ger - çe ği ka bul edi lir se, Kürt ulus ger çe ği ne da ya lı par ti ve bu par ti le - rin si ya si mü ca de le rin de öz gür lük so nu na ka dar olur sa, baş ka Ve bir de, yurt tur ma ca ola rak de ğil ta bii. Ta rih te ör nek le ri ni çok gör dü ğü müz gi bi, za yıf dö nem de fır sat ve ri rim, par ça yı kur tar dı - ğım da eze rim. Bu da aşıl dık ça, bu nun ted bir le ri ola cak ta bii. Ya ni Türk dev le ti ken di ni ye ni leş ti rir se ve ya ken di ni re for ma ta bi tu tar - sa, ide o lo jik, si ya si ya pı bi raz ken di ni dö nü şü me uğ ra tır sa, hiç şüp he siz Kürt ler de de si ya si çö züm eği li mi ge li şe cek tir. Me se le yi il le ki, so nu na ka dar şid det le hal le de lim de ğil, ma dem si ya si çö - züm yol la rı or ta ya çık mış tır ve Türk ler le iliş ki le ri si ya si yön tem le çöz mek müm kün dür, biz el bet te bu nu ter cih ede riz. - Si la hı bı ra kır mı sı nız? Bir tek lif yap tı ğı mı zan net me yi niz. Sa - de ce so ru yo rum. - Bu bir tek lif me se le si de ğil, ke sin lik le bir olu şum me se le si dir. Siz ba na Türk dev le tin de ki dö nü şüm le rin de re ce si ni be lir ti niz, ben de si ze si lah lı mü ca de le nin de re ce si ni söy le ye yim

129 - Ne ka dar köf te, o ka dar ek mek mi ya ni? - Çok açık söy le ye yim, şim di si lah lı mü ca de le yi tır man dı rı yo - rum. Ba zı la rı za yıf lat mak is ti yor, be nim eği li mim tır man dır mak ma a le sef. Ce vap bu, fa kat ya rın si ya si yön te mi tır man dı rı rım. Şim di si ya si yön te me bi raz il gi gös te ri yo rum. Ya ni vak ti mi bi raz ayı rı yo - rum, bi raz ko nu şu yo rum. Ya rın, bir ba kar sı nız, da ha ma kul bir si - lah lı mü ca de le yi esas alı rım. Da ha ör güt lü, da ha so rum lu, da ha öz - gül he def le re - Şim di so rum suz lu ğu içi ne alı yor mu ya ni - Bi raz da ha he def le ri uy gun, yön tem le ri uy gun ey lem ler. Şim di tas vip et me di ğim, ba na gö re hem az uy gu la nan, hem ters uy gu la nan bir çok şid det ey lem le ri var. Onu bi raz da ha sı nır lan dı rırm. Me se la Kürt le rin ko run ma sı. Ame ri ka ko ru ya ca ğı na, bi zim kuv vet ler ko ru - sun Kürt le ri de ğil mi? - Irak ta ki le ri mi? - Irak me se le si de ğil, Kürt le rin bir bir le ri ne kar şı ko run ma sı var - dır. Ya ni bir çok ko run ma, em ni yet so ru nu var dır. Ne di ye Tür ki ye jan dar ma sı Trak ya dan gel sin, dağ kö yü nü ko ru sun, de ğil mi? O jan dar ma ko ru ya maz. Fu ka ra git sin, Ana do lu da ki ken di kö yü nü ko ru sun ve ya ai le si ni ko ru sun. Ama dağ da ki Kürt kö yü nü Kürt as - ke ri, Kürt mi li si ko ru sun. Ya ni as ke ri gü ven lik ve ya em ni yet so ru - nu nu Kürt le rin ken di le ri nin üst len me le ri ge re kir. Bu nun için el bet te bir as ke ri kuv vet la zım dır. Bu nu ör nek ola rak si ze su nu yo rum. İl le böy le ya pa ca ğım de mi yo rum. As ke ri dü zen le me ler da ha de ği şik ele alı nır. Si ya si dü zen le me, iş te Kürt par la men to su olur, Kürt par ti le ri olur, Kürt mil let ve kil le ri olur. Bun lar Türk ler le bir fe de ras yo nu na - sıl ku ra bi li riz, bir lik na sıl ola bi lir, bu nu da ha öz gür tar tı şır lar. Türk - ler bu na açık, Kürt ler bu na bi raz im kan ha zır la mış, si ya si çö züm için fa a li yet im ka nı so nu na ka dar var. İş te ana ya sa sı da bu na im kan sağ lı yor. Par ti ler bu nu ka bul edi yor. Kürt hal kı bu ko nu da, bi raz ol - gun laş mış tır. O za man, ha liy le si ya si yön tem ağır lık ka za na cak tır. Ve el bet te ki biz bun la rı dik ka te ala ca ğız. Me se la bu ra da şu de ğil - dir: Biz PKK yi ye ne riz, eze riz, ona bir şey ler da ya tı rız. Bu na ben yo kum. Bu nu si ze söy le ye yim. Ve biz de il le Türk le ri so nu na ka dar as ke ri yol la im ha ede ce ğiz ve bu nun dı şın da hiç bir çö züm yo lu yok tur de mi yo ruz. Böy le mut lak laş tır ma eği lim le ri ne gir me me li yiz. Sa kın ca lı dır, halk la ra ger çek ten za rar ve rir. Ve bu halk la rın ta ri hi de ben ce böy le ol ma ya mü sa it de ğil dir. As lın da an lat tık la rı mın içe ri - sin de olay lar, iliş ki ler bir bi ri ne çok bağ lı ele alı nı yor. Onun için me se le bir yen me, ye nil me me se le sin den fark lı dır. Ben bu kav ram la ra bi raz da ha açık lık ge tir mek is ti yo rum. Türk ler ta rih bo yun ca Kürt ler den al dık la rı bü yük des te ği, bü yük da ya nış - ma yı sap tır dı lar ve çok kö tü kul lan dı lar. Bu nu dü zelt me le ri ge re kir. Bu nun için biz si lah lı mü ca de le yi şid det len di re ce ğiz. Bu de mek de - ğil dir ki, so nu na ka dar Türk düş man lı ğı, so nu na ka dar Türk ler le or - tak hiç bir şey yap ma ya ca ğız. Bu, o an la ma gel mi yor. Ter si ne halk - la rın eşit, öz gür ulu sal, si ya sal ge liş me le ri ne yo lu, yor da mı açar. - Si lah lı mü ca de le yi tır man dı ra ca ğız di yor su nuz. Ama az ön ce 1992 ve en geç 1993 e iliş kin de si ya si yön den ol duk ça umut lu şey ler söy le di niz. Bu, çe liş ki de ğil mi? - Çe liş ki li de ğil. Si lah lı mü ca de le siya se tin yo lu nu aç mak için dir, si lah lı mü ca de le po li tik mü ca de le nin yo ğun laş mış ifa de si dir. Kla sik bir de yim dir bu. Biz si lah lı po li ti ka yap mak zo run da yız. İna nı yo - rum ki, si lah lı mü ca de le po li ti ka nın yo lu nu açar. Si lah lı mü ca de le yi po li ti ka nın yo lu nu tı ka mak ama cıy la ge liş tir mi yo ruz. Tam ter si ne bi raz da ha po li ti ka şart tır. - Tür ki ye de po li tik bir çö züm den ge nel ola rak umut lu mu su - nuz? - Tür ki ye nin ken di si po li ti ka dan uzak. As ker le rin göl ge si al tın - da po li ti ka üre mi yor. Bi zim Tür ki ye de mok ra si si ne, Tür ki ye po li ti - ka cı lı ğı na en bü yük ya ra rı mız şu ra da dır: As ke ri bi raz püs kürt tük. As ke rin, kı lı cı at tık, her şe yi hal le tik zih ni ye ti ni yık tık. Ve ina nır mı sı nız bu, Türk le re en bü yük yar dı mı mız dır; Türk de mok rat la rı na, Türk si ya si le ri ne, De mi rel le re, Ece vit le re en bü yük yar dı mı mız dır. An la ma mış lar sa, ba na ne. Ya ni me se le ler so pay la, kı lıç la hal le dil - mez. Ge ne ral ler bi raz po li ti ka ya ina na cak lar, de mok ra si ye ina na - cak lar. Şim di bi raz inan mış gi bi gö zü kü yor lar. Di yor lar, söz si ya si - le rin dir. Gü zel. Bu nok ta ya ge lin me sin de kat kı mız ol ma sı bi le iyi bir şey dir. Bu nu da lüt fen an la yı nız

130 Silahlı mücadele siyasetin yolunu açmak içindir - Si zin le ya pı lan en son rö por taj da Irak ın ku ze yin de ku rul ma - sı plan la nan tam pon böl ge me se le si gün de me gel di ğin de, ne ola - cak, bel li de ğil gi bi ler den ko nu yu açık bı rak mış tı nız. Sa nı rım şim di Ba tı 'nın, özel lik le Ame ri ka ve İn gil te re nin ne yap mak is te - di ği ne iliş kin ve ri ler bi raz da ha ço ğal dı. Gö re bil di ği niz ka da rıy la Ba tı ora da han gi se nar yo yu uy gu la ma ya koy du? Ne yap mak is ti - yor? Ve bu na na sıl tu tum alın ma lı? - Ba na gö re bu son tam pon ve ya gü ven lik böl ge si me se le si, bir - kaç ne de ne in dir ge ne bi lir. Ge liş me ler Kör fez kri ziy le bir lik te hız - lan dı. İl ginç bir nok ta. Ba tı, Kür dis tan ın en bü yük par ça sı olan Tür ki ye kıs mı için hiç ora lı ol mu yor. Fa kat Irak par ça sı için ol duk - ça hız lı dav ra nı yor. Çı ka rıy la bi raz il gi li - Çı ka rıy la il gi li ol du ğu açık da, ne yap mak is ti yor? Me se la ora da si ya si bir var lık ya rat mak gi bi bir pla nı var mı? - Bir de fa, Kör fez kri ziy le bir lik te pet ro lü gü ven li ğe al mak için Irak ın diz gin len me si ge rek ti ği ni çok iyi bi li yor. Onun için Sad dam ı yık ma sı ge re ki yor du. Bu ger çek leş me di. Yık say dı, Şia teh li ke si ge li şi yor du. Da ha ge niş bir Kür dis tan dev ri mi ne yol aça bi lir di. Ya ni ken di si için, za yıf la tıl mış Sad dam, bir an lam da, eh ven-i şer dir. Bu ne den le Sad dam ın kal ma sı ma kul gö rül dü. Su u di nin de, Tür ki - ye nin de, bi li yor su nuz, bu gün ler de, en zor gün ler de, Sad dam ın yı - kıl ma ma sı ge rek ti ği ko nu sun da Bush la te mas la rı ol du. Kürt le rin de - ne tim dı şı kal ma sı, Şia nın Irak ın Gü ne yi ne ha kim ol ma sı, Su u di için teh li ke li dir. Ona da kar şı çı kıl dı. Do lay ısıy la, Sad dam ın al ter - na ti fi bir ge ne ral de bu lu na ma dı ğı na gö re, kal sın de nil di. Ka lı şı bu - dur. Yal nız po tan si yel bir teh li ke li dir Ba tı için. Bel ki şim di si için teh li ke li de ğil dir, teh li ke ol mak tan çı ka rıl mış tır. İle ri si için hâlâ teh - li ke li dir. Do la yı sıy la, diz gin len me si için de bur ju va de mok ra si si sı - nır la rı içe ri sin de Kürt le ri bir bas kı ve de ne tim gü cü ola rak tut mak is - ti yor lar ben ce. Bu nun için de Kürt özerk li ği çok önem li dir. Sad dam ön der li ğin de ki Arap mil li yet çi li ği ni dur dur mak için Kürt den ge si ne ih ti yaç var. Kürt le rin ta ma men eri me si, Sad dam ta - ra fın dan tas fi ye edil me le ri den ge yi zor lar. Ba tı 'nın Irak için dü şün - dü ğü so nuç lar teh li ke ye gi re bi lir. Do layı sıy la Kürt le ri gü ven lik böl - ge sin de top la ma nın, uzun va de de Sad dam ı en ge le mek, Kürt le ri Ba tı yan lı sı bir kuv vet ha lin de tut mak, di ğer ül ke ler de ki Kürt le ri de bu te mel de de ne tim al tı na al mak gi bi amaç la rı var. Bu nun için gü - ven lik böl ge si ne bu ka dar ağır lık ve ri yor lar. - Bu olu şum lar dan kı sa va de de bir Kürt özerk li ği çı ka cak so - nu cu na va ra bi lir mi yiz? - Bu, ta ma men de di ğim çer çe ve de ifa de si ni bu lur. Ba tı eğer is ter - se, çı ka bi lir. - İs ti yor mu siz ce? - On lar her za man çı kar la rı ney se, onu sa vu nur lar. - Şu an da ki çı kar la rı ne yi ge rek ti ri yor? - Kürt le rin bir bas kı kuv ve ti ola rak Irak ta güç ka zan ma la rı nı is - te ye bi lir ler. He le ken di de ne tim le rin de ki ör güt ve ya ki şi lik ler va sı - ta sıy la. - Böl ge ye ge len Ba tı lı kuv vet ler ka lı cı mı, ge çi ci mi? - Ba tı lı la rın bu ra ya sa de ce in sa nı kay gı lar la gel di ği ni dü şün mek, hiç şüp he siz saf lık olur. İşin için de Türk or du su da var. Yi ne bu ra da Sad dam ın bel li bir de ne tim al tın da tu tul ma sı esas tır. De ne ti mi sağ - lık lı ku rum laş ma la ra bağ la dı lar mı, Kürt le ri ve ya Kürt ön der lik le ri - ni bu ko nu da iyi bek çi ha li ne ge tir di ler mi kal maz lar. Yok, bun dan kuş ku la rı ol duk ça, ba ha ne bu lup ka lır lar. Bu nun için, her şey de ne - tim böl ge sin de Kürt le rin ne ka dar ehil iş bir lik çi ler du ru mu na ge lip gel me ye ce ği ne bağ lı ve Sad dam üze rin de ne ka dar bas kı ro lü oy na - yıp oy na ma ya cak la rı na bağ lı dır. Bel li bir sü re ka lır lar. - Ya ni siz, Irak Kürt ön der li ği ne ikin ci İs ra il ro lü nü ver mek is ti yor lar mı de mek is ti yor su nuz? - Ta bii, on la ra bi raz da bu na ben zer bir rol ver mek is ti yor lar. Arap ale mi ni Ku zey den ke mer le ye cek, İs ra il üze rin de ki Arap teh li - ke si ni ha fif le te cek bir rol ni ye ti ni sez me mek müm kün de ğil dir. - Tür ki ye nin tu tu mu ne ola bi lir? - Tür ki ye bu nu des tek le mek du ru mun da dır. - Ken di aley hi ne ama

131 - Ol maz. - Bu nun An ka ra nın aley hi ne ol ma sı la zım - Sis tem bu nu ge rek ti ri yor. Sis te min gü cü An ka ra nın gü cün den da ha üs tün dür. Kürt özerk li ği ni Türk dev le ti bu aşa ma da des tek le - ye cek tir. Em per ya list man tık, do lay ısıy la re jim de bu man tık için de yer et ti ği ne gö re, bu nu böy le em re di yor. - Tür ki ye ye bir şey ler va at e dil miş ola bi lir mi? - Kürt böl ge si üze rin de, me se la pet rol üze rin de, bu nun ti ca re tin - de Tür ki ye ye va at ler ve ril miş ola bi lir. Tür ki ye bun dan ka zanç lı çı - ka bi lir. - Hat ta ben da ha ile ri ye gi de yim. Bir se nar yo var, çok es ki bir se nar yo. İş te, Irak Kürt le ri ne ön ce özerk lik ve ri le cek, son ra Kürt - ler bu ra da bir ple bi sit ya pa cak ve biz An ka ra ile bir le şi yo ruz di ye - cek ler. Ya ni fe de ras yon ola cak. Bu tür se nar yo lar cid di mi siz ce? - Mu sul ve Ker kük mi sak-ı mil li için dey di za ten. Eğer Türk ka - pi ta liz mi nin ih ti yaç la rı da ya tır sa, pet rol çok önem li dir. Bir de İs ra il des tek ler se, do lay ısıy la Ame ri ka des tek le mek zo run da ka lır, bu nun bir baş lan gı cı ola bi lir. - Ya ni Irak ta ki özerk lik, Türk- Kürt fe de ras yo nu nun baş lan gı cı ola bi lir mi? - Öy le de me sek bi le, Tür ki ye nin git tik çe ge li şen de ne ti mi al tın - da, Tür ki ye nin nü fus sa ha sın da ola bi lir. Ba tı' nın, Tür ki ye nin nü - fuz sa ha sı nı ge niş let me ça ba sı bi çi min de ola bi lir. - Sad dam a ra zı ol ma yan Ba tı, ni ye Tür ki ye nin güç len me si ni is te sin ki? - Fa kat bir Kürt özerk li ği de ya ra tır. Tür ki ye yi de za yıf la tır bu, za yıf lat ma sı nı bi lir. - Kürt özerk li ği, ay nı za man da Tür ki ye yi de fren ler mi de mek is ti yor su nuz? - Ba na gö re İs ra il in de bun da bir ro lü ola bi lir. Ba tı yan lı sı bir Kürt özerk böl ge si, Ba tı için Tür ki ye yi fren ler, Arap la rı fren ler, İran ı fren ler. Bu açı dan Ba tı, Kürt le rin özerk li ği ne sev da la na cak gi bi me ge li yor. Bu böl ge yi Tür ki ye ye doğ ru, İran a doğ ru ya ya - cak lar. Ta bii bu, Ba tı 'nın is te ği dir. Bir de bi zim tav rı mız var dır. - Siz oto nom bir Kürt var lı ğı ya ra tıl ma sı na kar şı mı sı nız? - Oto no mi bi zim ta le bi miz de ğil dir. Fa kat oto no mi ma dem da ya - tı lan bir aşa ma dır, ve ri ola rak ka bul edip dev ri min bun dan na sıl ya - rar la na ca ğı na ba ka rız. Ya ni oto no mi aşa ma sı na gel miş bir Kür dis - tan, dev ri me na sıl da ha çok hiz met eder, bu nun üze rin de du ru ruz. Fa kat oto no mi bi zim ere ği miz ve ter ci hi miz de ğil dir. Tam ter si ne, biz onun la çe şit li bi çim ler de mü ca de le eder ve ken di an la yı şı mız doğ rul tu sun da kul lan ma ya ça lı şı rız. - Irak ta, Ta la ba ni ve Bar za ni nin ye rin de siz ol say dı nız, Ku - veyt kri zi sı ra sın da Ame ri ka Irak ı bom ba lar ken ne ya par dı nız? - Doğ ru ha re ket et ti ler. O dö nem de Irak ta is yan çı kar ma ma la rı doğ ruy du. Şim di ki ta vır la rı da, Sad dam la an laş ma ya ça lış ma la rı, eğer ge ril la yı ih mal et mez ler se, tu tar lı de mok ra si yi ve Kürt or du laş ma sı nı ka bul et ti rir ler se, ken di le ri için en azın dan eh ven-i şer bir tu tum dur - Şim di si zin Irak ın Kürt böl ge sin de ele man la rı nız ol du ğu bi li - ni yor. Ora da hem Ba tı lı as ker ler var, hem de si zin ki ler. Ele man la - rı nı zın Ba tı lı as ker le re kar şı tu tu mu ne ola cak? - Bi zim tak tik bel li dir. Bir sa vaş tak ti ği miz var. Bu tak ti ğin sı nır - la rı da hi lin de ha re ket ede ce ğiz. Eğer bi ze Tür ki ye sal dı rır sa, biz ken di mi zi sa vu na ca ğız. Eğer Ame ri ka sal dı rır sa, yi ne ken di mi zi sa - vu na ca ğız. - Ame ri ka lı lar, Ba tı lı lar sal dır ma dan siz ha re ke te geç me ye cek - si niz, öy le mi? - Ne di ye ge çe lim? Güç me se le si dir. Fa kat bazı tak tik iş ler ya pı - la bi lir. Po li tik mü ca de le ye hiz met ede cek se, biz on la rı zor la rız. Kür dis tan la oyun oy nar lar sa, bo za rız - Sal dı rır mı sı nız? - Şim di biz Türk bir lik le ri ne bi le rast ge le sal dır mı yo ruz. Bu, bir tak tik me se le dir. Ama fır sat bul sak, ba zı bi rim le ri ni ne di ye esir al - ma ya lım? ABD den ta viz ko par mak için. - Bu, tak ti ği ni zi if şa et me ol mu yor mu? - Ya ni Fır sat do ğu, ba zı Ame ri ka lı as ker ler PKK yi ta nı mak is - ter ler se İl le öl dü rü rüz de mi yo rum ya ni. Ge lip gör sün ler saf la rı - mı zı. Bel ki ABD o za man ba zı şey le ri ha tır lar. Ya ni ABD faz la kal - maz. Kal sa da biz bi raz şey ede riz - Kal ma ya de vam eder ler se?

132 - İş bir lik çi le ri ko rur lar sa, ör ne ğin KDP gi bi le ri ni, ça tı şı rız ge re - kir se. Eğer par ti aleyt ha rı bir tu tu mu ıs rar la sür dü rür ler se, ger çek - ten ABD ye kar şı da ba zı şey ler dü şü nü le bi lir. - Si zin Ku veyt kri zin den son ra ki açık la ma la rı nı za bak tı ğı mız - da, Sad dam ı ha yır hah gör me, ona, de yim ye rin dey se, kre di aç mış ol ma ha li söz ko nu su. Ya nı lı yor mu yum? - De ğil. Sad dam da be nim gör dü ğüm olay şu: Bir Ça vu şes ko, bir Jiv kov gi bi he men mey da nı ter k et me di. Bi raz or ta mı sı cak tut ma sı, ABD-Sov yet den ge si ne bi raz taş koy ma sı, ki Or ta do ğu da ye ni dü zen den bah se di yor lar dı, ken di çiz gi sin de opor tü nist de ğil de so - nu na ka dar da yan ma sı, bu tu tu muy la da Or ta do ğu da sı cak sa va şın ge liş me si ne yol aç ma sı yü zün den biz Sad dam a bir de ğer biç tik. Ya ni des tek le dik ve ya Sad dam ı şöy le ve ya böy le çok olum lu gör - dük gi bi de ğil de, Or ta do ğu ger çe ğin de sta tü ko yu sars tı ğı nı söy le - dik. Sta tü ko yu sars ma sı da, olum lu dur. Biz Sad dam ın de mok ra si an la yı şı, ki şi sel yö ne ti mi için gö rüş le ri mi zi da ha ön ce ol duk ça vur - gu la mış tık. Be nim se di ği miz an la mı na gel mez. Fa kat Or ta do ğu da oy na dı ğı po li tik rol de gö zar dı edi le mez. Ya ni ya ya nın da yız ya çok kar şı sın da yız gi bi de ğil de, onun ger çe ği ni kav ra mak ve bu te mel de aş ma yı bil mek di yo ruz. Kal dı ki, Kür dis tan da ki olu şum lar için ta - kın dı ğı tav rı, is te me se ve ira de si dı şın da da ol sa, çok önem li ge liş - me le re yol aç tı. Be nim bir gö rü şüm var dır. Kör fez kri zi son ra sı, Kür dis tan ta ri hin de yep ye ni bir dö nem dir. Bu dö ne min oluş ma sın da Sad dam ın tav rı be lir le yi ci bir rol oy na dı. - Olum suz tav rı ama - İra de si dı şın da olum lu lu ğu var. Ken di ira de si olum lu rol oy na - mak de ğil di. Kürt le re ne yap tı ğı nı bi li yo ruz. Fa kat ira de si dı şın da or ta ya çı kan, ki öy le ola ca ğı ba şın dan bel liy di, Kür dis tan ı ön pla na çı kar ma dır. Ge li şen de bu ol du. Potansiyel diplomasi imkanı bizde çok fazla - Be nim gö re bil di ğim ka da rıy la en kü çük ha re ket ler açı sın dan bi le dip lo ma si ön pla na çı kı yor. Siz dip lo ma si ya pı yor mu su nuz? - Faz la de ğil. Şöy le - Ya ni dev let le ra ra sı dip lo ma si ya pı yor, dev let ler le iliş ki ku ru - yor mu su nuz? - Biz Ta la ba ni gi bi dip lo ma si yap mı yo ruz. Ta la ba ni çok dip lo ma - si ya pı yor. Bi zim ki fark lı dır. Bi zim ki, ha re ke ti ge liş ti re rek dip lo ma - si ye yol aç mak tır. Ya ni dip lo ma si yi esas ala rak ha re ke ti iler let mek de ğil. Biz ha re ke ti ge liş ti ri yo ruz, dip lo ma si bu na da ya na rak bir yan ürün ola rak or ta ya çı kı yor. Bu, çok önem li dir. Ara fat ta her şey dip - lo ma si dir. Ta la ba ni de ağır lık lı yön dip lo ma si dir. Bar za ni en son her şe yi dip lo ma si ye dök tü - Bar za ni dip lo ma si yap mı yor - Şim di ki de ğil, es ki Bar za ni yi di yo rum ben. - Mol la Mus ta fa yı ya ni - Bu günkü bir iş bö lü mü dür. Dip lo ma si yi Ta la ba ni ye ver miş ler. Dip lo ma si ye da ya na rak ya şa mak is ti yor lar. Bi zim ki tam ter si - Dip lo ma si yü rü te cek kad ro la rı nız var mı? - Mü him de ğil o ka dar. Dip lo ma si nin im kan la rı or ta ya çık tı mı, kad ro lar ken di li ğin den olu şur. - Bu söy le dik le ri niz den, şöy le çok ahım şa hım, esas lı bir dip lo - ma tik iliş ki ye sa hip ol ma dı ğı nız so nu cu nu çı ka ra bi lir mi yim? - Dip lo ma si ye pek bay gın ol ma dı ğı mı çı ka ra bi lir si niz. Me se la Ke mal Bur kay ha re ke ti bir hiç tir. Fa kat tip ola rak, kra va tın dan tut pan to lu nu na ka dar dip lo ma si ye gö re ayar la ma ya par. Ko mü nist par - ti ler es ki den öy ley di. Be nim ki tam ter si. Bı kı yo rum ade ta. Dip lo - ma si be nim için bi raz an gar ya gi bi - Pe ki, so ru yu ter sin den so ra yım. Ce vap ver mek zo run da de ğil - si niz. Han gi dev let ler si zin le dip lo ma si yi ge liş tir mek is ti yor? - Hiç bi ri si bi zim le dip lo ma si yi ge liş tir mez. - Ge çen ler de, ya nıl mı yor sam Ame ri kan Dı şiş le ri Ba kan lı ğı nın bir ra po ru ya yın lan dı. Kıb rıs Rum yö ne ti mi nin si zin le iliş ki kur - ma ya ça lış tı ğı ve kur du ğu be lir ti li yor du ora da. Kıs men Yu na nis - tan ın ol du ğu söy le ni yor. Su ri ye ile za ten tar tış ma ko nu su. Hat ta Sad dam la iliş ki kur du ğu nuz ile ri sü rü lü yor - Öy le mi ya zı yor ora da? - Ha yır. Ame ri kan ra po run dan söz et mi yo rum. Sad dam la iliş ki kur du ğu nuz, Su ri ye ile iliş ki li ol du ğu nuz, İran la, Kıb rıs Rum ke

133 si miy le, kıs men Bul ga ris tan la bağ la rı nız ol du ğu, böy le bir dip lo - ma tik fa a li yet için de ol du ğu nuz ge nel de söy le nir - Yan ürün ola rak öy le ola sı lık lar var. Dip lo ma si de ğil de, dip lo - ma tik ola sa lık lar di ye lim. Kul la nıp kul lan ma ma sı bi ze bağ lı. İs te - sek ge liş ti re bi li riz bü tün bu alan la rı. Hat ta bi zi Al man lar da ka bul eder, is te sek Ame ri ka lı lar da ka bul eder. Fa kat öy le ağır ha re ket edi yo ruz ki bu ko nu da. On lar bek li yor, biz gi de mi yo ruz. - Si zin her han gi bir ül ke de, Lüb nan ha riç, PKK mar ka lı bü ro - nuz var mı? - Her yer de va rız, ama mar ka ya pış tır ma mı şız, PKK ta be la sı as - ma mı şız. - Ne re ler de var? - İs te di ği niz her yer de. Do ğu, Ba tı ül ke le ri nin he men hep sin de ola bi lir. - Yu na nis tan da, İran da - Her ta raf ta - Bağ dat ta var mı? - Tür ki ye de de var - Bağ dat ta var mı? - Irak ta da var di ye lim. - Irak ın çe şit li böl ge le ri bu lu nu yor. Bağ dat ta var mı? - Eğer ba zı dost la rı mız var sa, ora da da var de mek tir. - Av ru pa nın bü tün ül ke le rin de bü ro nuz var, öy le mi? Do ğu blo kunda var mıy dı? Me se la Bul ga ris tan da - Ta bii PKK li ler her ta raf ta do la şa bi lir. - Bü ro dan bah se di yo rum - Yok, biz bü ro la ra iti bar et me yiz faz la. İliş ki is ter sek ça lış ma. Fır sat ya ka la mı şız, ya ni po tan si yel dip lo ma si im ka nı biz de çok faz la. Fa kat kul lan mı yo ruz. - Ta lep te bu lu nu yor lar mı siz den? - Ağır dan alı yo ruz. Tür ki ye bi raz en gel le me ya pı yor, sö zü mo na dip lo ma tik yol lar dan. Bil mi yor ki, biz ken di miz ağır dan alı yo ruz. - Ni ye ağır dan alı yor su nuz? - İçe ri ye ağır lık ve ri yo ruz. - Tür ki ye ye? - Kür dis tan da ki iç mü ca de le ye ağır lık ve ri yo ruz. Bir de dip lo - ma si ye bel bağ la dın mı, ha re ke ti yan ya tı rır sın. Bu aşa ma da, dip lo - ma si ye müm kün ol du ğun ca az yer ve ri yo ruz. - Ame ri ka si zin le iliş ki kur mak is te di mi? - İs te ye bi lir. - İs te di mi? - Al man la rın is te di ği ni sa nı yo rum, Ame ri ka lı lar da is te ye bi lir. - Al man lar ne za man is te di? - İs ti yor lar. Sık sık is ter ler. - Ya ni Al man Dı şiş le ri Ba kan lı ğı ndan ge li yor bu ta lep? - El çi lik ler ka na lıy la ola bi lir. PKK bu ko nu da iliş ki üre te bi lir. - Pren sip ola rak ka pa lı de ğil si niz, öy le mi? - De ği liz. - Ame ri ka ile iliş ki ku rar mı sı nız? - So run de ğil. İliş ki ku ra rız, ama ne iliş ki si dir? Ör ne ğin Ame ri - ka nın po li ti ka la rı nı eleş tir mek, ge ri let mek, he sap sor mak için. - Siz onu et ki le me yi dü şü nü yor su nuz, o da si zi et ki le me yi dü şü - nür. - Şim di lik za ten bi raz böy le. Ame ri kan Dı şiş le ri Ba kan lı ğı bi - zim le il gi li ra por ge liş ti rir ken, et ki le mek is ti yor. Biz de onu eleş ti - rir ken et ki le mek is ti yo ruz. Yan ya na otur sak da ya pa ca ğı mız odur. O bi ze ve rip ve riş ti rir, biz ona ve rip ve riş ti ri riz. - Fran sa ve İn gil te re nin si ze tu tu mun da bir de ği şik lik var mı son dö nem de? - İn gi liz ler, bel ki ba na gö re ye ni bir şey için de ler. - Ha zır lık? -Bel ki de yan sı ya bi lir. Öy le an la şı lı yor ki, Kürt me se le siy le ulus - la ra ra sı alan da en çok il gi le nen İn gil te re dir. Do lay ısıy la İn gil te re iliş ki le ri hız lan dı ra bi lir. - Sov yet ler den bir şey yok mu? - Gör me dim, duy ma dım, bil mi yo rum. Bu Sov yet opor tü niz mi - nin şa ha ne le rin den bi ri si dir. Sa nı yo rum, re el sos ya liz mi en çok ele ve re cek bir so run da Kürt so ru nu dur. Duy ma dım, gör me dim, bil mi - yo rum. Çün kü çı ka rı na gel mi yor. Çı ka rı da da ha çok Kür dis tan ı yok sa yan la ra olan iliş ki si dir. De di ğim gi bi, re el sos ya liz min ne mal

134 ol du ğu nu or ta ya çı ka ra cak en iyi ol gu lar dan bi ri si de Kür dis tan me - se le si dir. 2000'li yıllara doğru giderken, kemalizmde ısrar etmek Türklüğü boğmaktır - Türk ka mu o yu nun has sas ol du ğu üç ko nu var. Türk ün al tı nı çi ze rek söy lü yo rum: Ke ma lizm me se le si, Sevr-Lo zan ve bir de Türk mil li yet çi li ği ko nu su. Ön ce ke ma lizm den baş la ya lım. Ko - nuş tu ğum bü tün Kürt grup ve par ti le ri, mark sist, sos yal de mok rat ve ya li be ral hiç far ket mi yor, is tis na sız, ke ma liz mi ne re dey se bir kü für kav ra mı ola rak kul la nı yor. Bu be ni üzü yor ve ka bul et mi yo - rum. Ke ma liz min Kürt me se le sin de ki po li ti ka sı nı doğ ru bul ma ya - bi lir ve eleş ti re bi lir si niz. Bu, si zin hak kı nız dır. Ama Mus ta fa Ke - mal, siz cı lız da bul sa nız, be ğen me se niz de, nok san da bul sa nız, Türk mil li kur tu luş sa va şı nın ön de ri dir. Siz hem Türk hal kıy la bir lik ten bah se di yor su nuz onun de ğer le ri ne say gı dan bah se di yor - su nuz, ben bu nun sa mi mi ye ti ne inan mak is ti yo rum, hem de Mus - ta fa Ke mal i kü für de re ce sin de ele alı yor su nuz. - Si ze bu ko nu da da ha çar pı cı bir şey söy le ye yim. Son za man lar - da ba sı na yan sı mış. İb ra him Güç lü mü dür, ne dir, İs ma il Be şik çi ye mek tuf yaz mış. Be ni ta nım la ma ya ça lı şır ken, Kürt le rin Mus ta fa Ke mal i di ye eleş ti ri yor. Be nim Mus ta fa Ke mal e özen mem, öy - kün mem di ye bir so run yok da, çar pı cı bir ben zer lik ten bah se di yor. Bu nu Bi rand a da bir ara söy le miş tim. Ata türk ün duy gu, his ve po - li ti ka üs lu bun da, yön tem le rin de as lın da ay kı rı lık la rı mız faz la dır. Ama çar pı cı ba zı ben zer yan la rın ge liş ti ği ni de far ket tim. - Me se la - Var po li ti ka yap ma... üs lup... böy le... - İyi po li ti ka ya pı yor Ata türk de ğil mi? - Bil mi yo rum po li ti ka yap tı ğı nı. Şim di ki ler gi bi de ğil ta bii. Ulu - sal so run la çok uğ raş tı ğı için mi dir ve ya öy le bir ki şi lik mi ge rek ti - ri yor, bi le mi yo rum, ama ben zer lik ler var Mus ta fa Ke mal i, kı sa - ca, he pi niz den da ha iyi an la dı ğı mı, hat ta du yum sa dı ğı mı kav rı yo - rum. Öz lem le ri ni, tut ku la rı nı, ki şi li ği nin yo ğun lu ğu nu ken di yo ğun - lu ğum la kar şı laş tı rın ca, kay da de ğer ben zer lik ler çı kı yor. Ulu sal so - run kar şı sın da ki il ke li tu tu mu, çok yo ğun ca il gi le ni şi ve yü rü tüş tar - zı ile be nim ki ara sın da çar pı cı ben zer lik ler var. - Ya ni siz Kürt Mus ta fa Ke mal i mi ol mak is ti yor su nuz? - Ha yır, hiç öy le ni ye tim yok. Hoş lan mı yo rum za ten de. Ama fark lı lık lar var Ben si vil kö ken li yim, as ker kö ken li, pa şa kö ken li de ği lim. Sı fır dan baş la dım bu işe. Yo la çı kar ken; tek bir ne fer, tek bir ta ban cam bi le yok tu. Mus ta fa Ke mal ko lor du lar ile baş la dı işe. Ya ni ta ri hi, si ya si, as ke ri çok fark lı du rum lar da çı kı yo ruz yo la. Fa kat so nuç ta ulus so ru nu na yak la şım, bir ulu sun kur tu luş ira de si ola bil me an la mın da dik ka te de ğer ben zer lik ler var. Bir bu nu söy le ye bi li rim. İkin ci si: Mus ta fa Ke mal i şu açı dan önem le eleş tir me li yim. Baş - lan gıç ta Kürt le ri gör dü, uy gun po li tik yak la şım da gös ter di. Akıl lı - ca Ama ikin ci adım da in kar yo lu na sap ma sı, bir de fa Kürt ler açı - sın dan çok kö tü bir dö ne min baş lan gı cı dır Kür dü ta rih def te rin - den tü müy le sil me gi ri şi mi teh li ke li dir. As lın da baş lan gıç eği li mi bu de ğil de mek is ti yo rum. O bu na na sıl ulaş tı? Kür dün in ka rı na yol açan tu tu ma na sıl yö nel di? Kim ler bun da rol oy na dı? İn ce len me ye de ğer. Aca ba, ger çek ten bir Şeyh Sa it ha re ke ti ne kar şı çı kı şı, iş te di ni ge tir mek is ti yor, Te rak ki per ver Fır ka sı ile bağ lan tı lı, ar ka sın da İn gi liz ler ola bi lir di ye dü şü nü yor ola bi lir mi? Bu en di şe ler var. Ve - ya kor ku su bu ola bi lir di ye lim Mus ta fa Ke mal in. Mu ha lif le ri ona da ya na rak Mus ta fa Ke mal i ekar te mi ede cek ler di? İn gi liz ler za ten Mu sul me se le si do la yı sıy la sı kış tır mak is ti yor lar dı. Bu yüz den Kürt le rin in ka rı na git miş ola bi lir mi aca ba? - Şim di de ma ze ret mi arı yor su nuz? - Ma ze ret de ğil de, Mus ta fa Ke mal i bu in kar po li ti ka sı na yö nel - ten ne den le ri ara mak ge rek ti ği ka nı sın da yım. Çün kü bir İn gi liz teh li - ke si, bir iç ik ti dar teh li ke si yük sek se, Kürt ler de bu teh li ke nin önem - li bir sa ca ya ğı ise, onu yö nel tir. Hem in kar, hem de kat li am po li ti ka - sı na ağır lık ver di re bi lir. Yi ne bu yıl lar da ge li şen şo ve nizm var dır, fa - şizm var dır, bun dan et ki len di sa nı yo rum. Mus ta fa Ke mal i o dö ne - min ta ri hi ko şul la rı üze rin de dü şün mek ge re kir. Tek par ti ola yın da da Ben ce ulus la ra ra sı ko şul lar dan şid det le et ki le nen bi ri si dir. Mus ta fa Ke mal, ger çek ki şi li ği için de, as lın da kü çük bir me mu

135 run oğ lu dur. Fa kat as ker si ya si ki şi li ği iti ba riy le dev let çi, ba şın dan iti ba ren. Dev let le dü şü nür, dev let le iş ya par. Onun dev let dü şün ce - sin de, dev let gü cü dı şın da her han gi bir baş ka gü cü dü şün me si, ör - gü tü kur ma sı di ye bir eği li mi, özel li ği yok tur. Bi raz on da ki kü çük me mur, yok sul me mur ol ma özel li ği bas tı rıl mış tır. Çok ta li pla na in dir gen miş tir. Bu, bi raz da komp leks li bir du rum ya ra tı yor gi bi me ge li yor. De vet çi dü şü nür, dev let çi ya par. Bu nun dı şın da bir şe ye im - kan ver mi yor. Bu da, ol sa ol sa Os man lı kül tü rü nün bir so nu cu dur. - Si ze gö re so nuç ta Mus ta fa Ke mal in ar tı la rı mı çok, ek si le ri mi? - Mus ta fa Ke mal ta ri hi açı dan, de di ğim gi bi, ça ğın iç ve dış den - ge le rin den ya rar lan mış tır. Ger çek ten Türk ulu su açı sın dan bir de ğer ifa de eder. Türk ulus çu lu ğun da bir dö ne meç tir, bir aşa ma dır. Şim di bu nu böy le ka bul et mek ay rı şey dir, onu her şe yin kö ke ni, ön sö zü, son sö zü ka bul et mek ay rı. Ba na gö re, hat ta ne re de baş la dı? Bir Kürt me se le sin de bi le du ru mu ikir cik li dir. Onun için an lat tım bi raz. Mus ta fa Ke mal Kürt le ri ka bul edi yor, özerk li ği bi le dü şü ne bi lir. Fa - kat son ra dan, ko şul lar ne de niy le in kar edi yor. Han gi si ger çek Mus - ta fa Ke mal dir? As lın da ti pik ikir cik li oy na yan bi ri si dir. Ve ya çok prag ma tik bi ri si dir. Bel ki gü nü müz de ol sa Özal gi bi dav ra nır, Kürt me se le sin de açı lım ya par dı. Ya ni şu nu söy le mek is ti yo rum: Mut - lak laş tır ma mak ge re ki yor. - Ama ben bir bü tün ola rak Kürt ha re ket le ri nin pro pa gan da üslu bun da, ola ya yak la şı mın da Mus ta fa Ke mal i çö züm le yen, tah lil eden de ğil, yok sa yan, onu red de den tu tu mu ağır ba sar gö - rü yo rum. Doğ ru bul mu yo rum bu nu. - Pro pa gan da iti ba riy le öy le ola bi lir. Ama si ya si de ğer len dir - mem, söy le di ğim gi bi dir bi raz. Son ola rak, Mus ta fa ke mal ki şi li ği ni ve ya po li ti ka sı nı Türk ulus çu lu ğu açı sın dan ta ri hi bir dö ne meç ola - rak de ğer len dir me li. Ama onun söy le di ği her şe yi mut lak laş tır ma - mak ge re kir. Pey gam ber le rin bi le söy le di ği her şey mut lak laş tı rıl - maz ken, her şey ça ğı na gö re dü şü nül me li der ken, Mus ta fa Ke mal i bir ta bu ha li ne ge tir mek (ki, Özal da son za man lar da bu nu söy lü - yor), doğ ru de ğil dir ve Türk ulu su na hiç bir ya rar ge tir mez. - Ben mut lak laş tı rıl ma sı ge rek ti ği ni söy le mi yo rum. Mus ta fa Ke mal tar tı şıl ma lı, faz la sıy la tar tı şıl ma lı. Üs te lik Mus ta fa Ke mal i aş mak di ye bir me se le si var Türk mil li yet çi li ği nin. - Bu, si zin so ru nu nuz, Türk le rin so ru nu, Mus ta fa Ke mal in 1920 li, 1930 lu yıl lar da ki ko nu mu nu tar tı şın, de ğer len di rin. Bu nu, gü nü mü zün dağ gi bi so run la rı na ce sa ret li ve çö züm le yi ci yak laş - mak için yap ma lı sı nız de rim. Sa de ce Kürt me se le si için de bu nu söy le mi yo rum. Mus ta fa Ke mal bu yıl lar da (1920 ve 1930 lar da) ge - rek liy di ve önem li bir iş lev gör dü. Ya ni Kürt le ri ez di ği hal de ben bun la rı söy lü yo rum. Bir ta ri hin dö ne meç hal ka sı dır. Ama şim di kal - kıp bu nu gü nü müz de de ay nen, sta tü ko cu bir tarz da sür dür mek, Türk le ri dar bir el bi se için de boğ mak de mek tir yı lı na doğ ru gi der ken siz kas ka tı ke ma lizm de ıs rar lı olur sa - nız, ge li şe mez si niz. Bu göv de, bu el bi se içi ne sığ maz. Çün kü Tür - ki ye, 1920 le rin Tür ki ye si de ğil. Dün ya bir de fa, 1920 dö ne mi nin dün ya sı de ğil. Ben ce Türk le rin bun dan son ra ki ka de ri, bi raz da ke - ma liz mi tar tı şıp olum lu bir dö nü şü mü ba şar ma la rı na bağ lı dır. Türk milliyetçiliği doğal sonucuna ulaşmıştır - Kürt mil li yet çi li ği ol du ğu gi bi, Türk mil li yet çi li ği ol gu su da var. Si zin ter mi no lo ji ni ze gö re, bi ri ezen, di ğe ri ezi len ulu sun mil - li yet çi li ği. Siz PKK ola rak fa a li ye ti niz de, tak tik le ri ni zi ge liş ti rir - ken Türk mil li yet çi li ği ni dik ka te ne oran da alı yor su nuz? Da ha doğ ru su, dik ka te alı yor mu su nuz? - Türk le rin mil li yet çi li ği de bel li dö nem ler de ezil me özel li ği gös - te rir. Ama çok ça ha kim ulus mil li yet çi li ği ol ma du ru mun da dır. Türk mil li yet çi li ği, yi ne ke ma lizm le bağ lan tı lı ola rak bi raz abar tı lı di ye ni te le ne bi lir. - Şim di öy le de ğil ama. Şim di öy le si ne mil li yet çi li ği kim se pek sa vun mu yor. - Türk mil li yet çi li ği bel ki ide o lo jik dü zey de öy le de ğil dir, ama ku rum laş mış tır. Ki şi le re dam ga sı nı vur muş tur. Ve Türk mil li yet çi li - ği bu an lam da ben ce lar da ki mil li yet çi li ği sa vu nan yok şu an da - Hiç mü him de ğil o. Türk mil li yet çi li ği şim di ku rum laş mış tır

136 der ken şu nu kas te di yo rum: Do ğal so nu cu na ulaş mış tır. Türk mil li - yet çi li ği ya pa ca ğı ka da rı nı yap mış tır. İt ti hat çı lık, Türk mil li yet çi li - ği ni ge liş tir di. Yu suf Ak çu ra, Zi ya Gö kalp vs. İt ti hat ve Te rak ki, İkin ci Meş ru ti yet le mil li yet çi li ği bel li bir aşa ma ya, hat ta ik ti da ra ge tir di. Mus ta fa Ke mal onu da ha da ra di kal bir uy gu la ma ya ta bi tut tu. DP, AP dö nem le ri, hat ta Ece vit i de da hil ede lim bu na, bu mil li yet çi li ğe ol gun luk dö ne mi ni ya şat tı lar. 12 Ey lül le bir lik te ben - ce bu mil li yet çi lik ro lü iti ba riy le ol duk ça olum suz ve çö züm süz dür. Bu mi li yet çi lik, Os man lı la rın çö zü lüş sü re ciy le Tür ki ye Cum hu - ri ye ti nin ku ru luş sü re cin de bir leş ti ri ci lik, to par la yı cı lık, dev let çi - lik, ulus çu luk, bil di ği miz CHP de ki al tı ok iş te, o prgo ram la bel li bir rol oy na dı. Da ğıl ma var dı, Türk ulu su teh li ke için dey di Bur - ju va zi çok az ge liş miş ti. Do layı sıy la o za man bi raz da öven yö nü olan mil li yet çi li ğin an la mı ola bi lir di. Ama şim di, Türk ler ulus ola - rak ge liş ti; eko no mik dü zey de, si ya sal dü zey de, hat ta dip lo ma si de çok ge liş ti. Böy le si ne ge liş miş bir Tür ki ye ve ya Türk ulu su na 1920 le rin, hat ta 1900 le rin ba şın da ki mil li yet çi lik le yö ne lik gös ter - mek, bu mil li yet çi li ği sür dür mek, ben ce bağ naz lık tı ve şu an da bu mil li yet çi lik he men he men bü tün par ti ler ce sa vu nu lu yor. Bel ki Özal bi raz aş mak is ti yor. Tu tu cu lu ğun en güç lü kay na ğı bu mil li yet çi lik tir. De mi rel in, Ece vit in, İnö nü nün tu tu cu lu ğu nun kay na ğı da bu dur. On lar cum - hu ri ye tin ku ru luş dö ne mi nin, hat ta Os man lı nın çö kü ş dö ne mi nin mil li yet çi li ği ne sa rı lı yor lar. Bu sa rı lış, Tür ki ye yi yö ne te mez di ye cek si niz. Onun ye ri ne ne la zım? İki şey la zım. Bir; ya sta tü ko cu bir tarz da bu mil li yet çi lik, an yı za man da ke ma lizm sür dü rü lür. Ya da dö nü şü me ih ti yaç du yu - lur. Dö nü şüm esas alı nır. Şu an da ben ce Tür ki ye nin en önem li me - se le le rin den bi ri, Türk mil li yet çi li ğin de ve ya ke ma lizm de bir dö nü - şü mü ya rat ma ye te ğin de olup ol ma mak tır. Bir dö nü şü mü eğer ba şa - rır sa nız, 2000 yı lı na doğ ru bir aşa ma ya pa bi lir si niz. Is rar edi lir se, ça tış ma lar kı zı şır. Özal ın an la mı, bi raz da bu ra da or ta ya çı kı yor. Özal, bu nu, ben ce di ğer le rin den da ha faz la gör dü. Bu nu has mı mız ol du ğu hal de söy lü - yo rum. O, mil li yet çi li ğin (ki bu bi raz te kel ci dev let tir, te kel ci lik tir, iş te o ka mu ik ti sa di te şeb büs le ri dir) her ba kım dan abar tı lı bir dev let de mek ol du ğu nu gör dü. Bu nun la top lu mun ne fes ala maz du ru ma gel di ği ni gör dü. Do lay ısıy la bu mil li yet çi lik gü nü müz de bu ha liy le sü rer se, kat mer li bir tu tu cu luk tur. Özal ın aşa ma yap ma sı, bu mil li - yet çi li ği aş ma sı na bağ lı. O da bu nu far ket miş tir, yap ma ya ça lı şı yor. Ba şa rır mı, ba şa ra maz mı, o ay rı me se le. - Kürt ler, Lo zan An laş ma sı' na kar şı çı kı yor lar - Sevr i is ti yor lar di yor su nuz - İs te yen ler var ta bii. İle ri bir adım dı di yen ler var. Si zin ba kı şı - nız ne dir? Ta mam, Lo zan ı eleş tir sin, ama Sevr i is te me yi an la mı - yo rum. - Lo zan ı eleş ti ri riz. Sevr i hay di hay di eleş ti ri riz. Bi zim mo del ala ca ğı mız an laş ma ne Sevr dir, ne de Lo zan. İki si ni de aşan, 1920 ler de tut tu ru la ma yan halk la rın ger çek ten it ti fak an laş ma sı nı is ti yo ruz biz. Sevr, Kürt me se le si nin em per ya lizm ko şul la rın da çö - zü mü dür. Lo zan em per ya lizm ve Sov yet do ğu şu nun baş lan gı cın da, Kürt le ri dış ta la ya rak, sa de ce Türk ler le hi ne sağ la nan bir çö züm dür. Biz ne em per ya lizm için bir Sevr i is te riz (iş te bu gün Irak ta de ne ni yor), ne de ta ma men Türk yan lı sı ve ya ezi ci bir Türk üs tün lü ğü ne da ya lı bir Lo zan is te riz. Ya ne is te riz? İki si de ben ce ege men sı nıf la ra da ya nı - yor du. Biz bu nun ye ri ne, halk la rın eşit öz gür lü ğü ne da ya lı bir it ti fa kı, bir uz laş ma yı is te riz. Bu, hiç şüp he siz Sevr i de aşar, Lo zan ı da. Sos yal te mel iti ba riy le halk la rı, emek çi le ri esas alır. Si ya si he def ola - rak em pery alizm içi bir çö zü mü ka bul et mez. Prog ra ma tik dü zey de ger çek ten hak la rın eşit, eko no mik, si ya si ve sos yal hak la rı nı ön gö rür. Ve bu an laş ma gün dem de dir şim di Tür ki ye de. Biz bi raz da üçün cü an laş ma üze rin de tar tı şı yo ruz. Ya ni Tür ki ye si ya si le ri nin ku la ğı çın la - sın. Si ya si an laş ma ya ken di le ri ni ha zır ha le ge tir sin ler. Ya kın da mü ta - re ke, ateş kes ol du ğun da üçün cü an laş ma ya kim otu ra cak? Si zin o Ata türk dö ne min de Tev fik Rüş tü Aras lar var dı, Be kir Sa mi ler var dı sa nı yo rum Bu üçün cü an laş ma için ya vaş ya vaş tem sil ci le ri ha zır - la sın lar. Üçün cü an laş ma yı kim yap mak is ti yor? Ke sin lik le emepr ya - liz min de ne ti min de ol ma ma lı. Gü ney Kür dis tan da, Irak ta ol du ğu gi - bi ABD, İn gi liz ve Fran sız as ker le ri ol ma sın. Siz ge tir di niz o as ker le

137 ri ora ya. Çok tu haf de ğil mi? Hem Sevr e kar şı yız di yor su nuz, Irak ta Sevr olu yor di yor su nuz, ama di ğer yan dan o as ker le ri siz ora ya ge tir - di niz. Ben ce bi zi eleş tir mek ten çok ken di ni zi eleş ti rin, Do lay sıy la Sevr i, Lo zan ı da aşan üçün cü bir an laş ma için, bu müt te fik kuv vet - le ri nin göl ge si dı şın da, mü ca de le et me li yiz. Benim derdim eleştirilmek değil, eleştirilmemektir - Bü tün ko mü nist par ti le rin ta ri hin de bu na ben zer olay lar çok ya şan dı. Dı şa rı dan ka rı şı yo rum, ama ku su ra bak ma yın, di ğer sos - ya list le rin söy le di ği ni ak tar mak is ti yo rum. Di yor lar ki, bir den bi re eleş ti ri nin, ak şam dan sa ba ha dön me nin ila cı, bi rin ci ada mı eleş ti - re bil me öz gür lü ğü dür. Bi rin ci ada mın her za man eleş ti ri le bil di ği yer de yir mi dört sa at lik dö nüş ler ol maz. Ne de mek is te di ği mi an la - ta bi lir mu yum? Sor mak is ti yo rum si ze. PKK de Apo yu eleş tir me öz gür lü ğü var mı? - Eleş tir sel, bu be nim için en bü yük yar dım olur. Ben onu 2000 e Doğ ru dergisine de söy le dim. O ka dar dü şü rül müş bir tip ki, kö le gi bi ta vır al mak tan kur tu la mı yor. Be nim der dim eleş ti ril mek de ğil, eleş ti ril me mek. Be nim der dim, kö le gi bi bo yun eğ me le ri. En çok ge rek sin me duy du ğum şey, do za jı yük sek bir eleş ti ri ge liş ti re bil - mek tir. - Ama ben si zin ya yın la rı nız da fark lı gö rüş le re rast la ya mı yo - rum. Hep par ti ön der li ği, hep par ti çiz gi si - Ya öy le ya pı yor lar, ya da ka çı yor lar. Bu, be nim de so ru num dur. Kürt ler de eleş ti ri öz gür lü ğü nü ge liş tir mek de mek, da ha dün di li ya - sak lı olan bi ri si nin kal kıp da bül bül gi bi ko nuş ma sı nı is te mek de - mek tir. Onun için, Kürt ler ye ni ye ni ağ zı nı aç ma ya baş la mış ken - Top lu mu nuz la mut la ka bağ lan tı sı var da - Ben top lum için söy lü yo rum, ken di ni ta nı maz ay dın lar için de - ğil. - Siz de ki bu du rum, bu tür ra di kal ör güt le rin hep sin de olan bir has ta lık. Li der eleş ti ril mez, li de ri eleş ti re mez si niz - Şim di li de rin ku rum ola rak yü cel til me si ge re ken yan la rı var dır. Na sıl ki, Ata türk ün li der ola rak Türk ler için ba zı önem li, de ğer li yan la rı var sa. Ben bi le eleş tir mem. As lın da ben ora ya sal dır mı yo - rum. Be nim eleş tir dik le rim abart ma lı yön le ri dir, çağ dı şı kal mış yön le ri dir. Bir halk için bi ri si kut sal sa, o kut sal yan la rı eleş tir me - me li. Şim di, ben bu gün va rım, ya rın yo kum. Eleş ti ril me ye cek yan - la rım var as lın da. Fa kat eleş ti ri le cek yan la rım da var. Biz de me se le, eleş ti ril me si ge re ken yan la rı eleş tir me mek, as lın da de ğer bi çil me si ge re ken yan la rı da hak kıy la de ğer len dir me mek şek lin de çı kı yor. - Siz de so run böy le mi or ta ya çı kı yor? - Böy le or ta ya çı kı yor ta mıta mı na. So nu na ka dar bağ lı ka lın ma sı ge re ken de ğer ler var as lın da. Onu esas al sın lar. Bir de, ke sin lik le eleş ti riy le dü zel til me si ge re ken yan la rı var. Ora ya yö nel mi yor lar. - Pe ki, ba na bir PKK men su bu ola rak Ge nel Sek re te ri (Ab dul - lah Öca lan) eleş ti rir mi si niz? - Ben ken di mi he men he men top lu mun, ge nel ya şa dı ğı özel lik le - ri nin bi leş ke si du ru mu na ge tir mi şim. Bu bi leş ke için de çok za yıf yan la rım, tör pü len me si ge re ken yan lar ol du ğu ke sin dir. - Ör nek ve re bi lir mi si niz? - Be nim nor mal ya şa mım da ula şa ma dı ğım bir yı ğın şey var. Ya ni yap mam ge re kip de ya pa ma dı ğım. - Ör nek ri ca edi yo rum. - Bir çok ge ri özel lik var. Me se la kül tü rel bir çok olu şum için de yer ala mı yo rum. Sos yal ya şam iti ba riy le bir çok olu şu mun için de bu lu na - mı yo rum. Hat ta li der lik ba bın da bi le ol duk ça ge liş miş bir bi çim len me - yi bir tür lü ya ra ta mı yo rum. Bü tün bun lar ku sur, ek sik lik. Yap sam da ha iyi olur du, ama ya pa mı yo rum. Bir fa ni yiz biz de. Ye ni, sağ lam kad ro lar ye tiş tir me liy dim, müt hiş dü zen ler ge liş tir me liy dim. Me se la Ata türk bu ko nu da bi raz da ha ba şa rı lı. Ya ni bi raz da ha acı ma sız, bi raz da ha bi çi me bü yük önem ve ren bi ri. Kı lık kı ya fe tiy le Ol duk ça ku ral lı, ol duk ça acı ma sız. Be nim ki tam ter si. Her kes ken di ni pa şa ye ri ne ko yu yor; ben den da ha faz la. Her kes ken di ni ön der ye ri ne ko yu yor; ben den da ha faz la. Aslında bu ko nu da en aşı rı de mok ra tiz mi ben uy gu lu yo rum. - Ta la ba ni den PKK yi de ğer len dir me si ni is te miş tim. Si zin ya - yın or gan la rı nız dan Berx we dan ya da Serxwebûn u ör nek gös ter - di, bir sa yı da tam 27 Apo res mi var dı de di

138 - Onu ben de çok eleş tir dim. On la ra, ya hu de dim, sen be ni güç du ru ma dü şür mek, ba zı la rı nın eli ne koz ver mek için bu nu yap - mış sın? - Ama PKK de böy le bir ik lim var de mek ki. - Yap mış. As lın da sa nı yo rum onu ya pan da, pek bi zi an la mak is - te di ği için de ğil de, ar tık ya ka fa ka rı şık lı ğı, ya da bir ha fif li ğin ürü - nü ola rak ya pı yor. - Ta la ba ni bu nun çok yan lış ol du ğu nu söy le di. - Ga yet ta bii, yan lış. Ben res me, büs te as la yer ver mek is te mi - yo rum. Sık sık ir de li yo rum, be nim re sim le ri mi faz la kul lan ma yın di ye. Ama şöy le kar şı lık ve ri yor lar. Re sim ol du mu çok işi mi ze ya rı yor. Da ha ko lay prop gan da ya pı yo ruz. Şim di çok iyi an lı yo - rum ki, ger çek ten mil le tin işi ni ko lay laş tır dı ğım için re sim le rim kul la nı lı yor. Me se la Bi jî Se rok de yip hız la bir li ğe yol açı yor lar. Ben bu nu en gel le ye mem, çün kü hal kın işi ne ge li yor. Ama ba na ka lır sa, sı ra - dan bir ne fer gi bi, faz la sü se, faz la poh poh la ma ya, faz la des te ğe gel me den ça lı şa bil me li yim. Şim di ben hiç bir ye re gi de mi yo rum. Git ti ğim za man, top lum bü tü nüy le aya ğa kal kı yor. Ça lı şa mı yo rum, nor mal ya şan tım bi le bo zu lu yor. Top lum bu du ru ma gel miş, ben ne ya pa bi li rim! Bu, be nim çok dik ta tör ol du ğum ve ya ken di mi çok poh poh la dı ğım an la mı na gel mez. Top lum müt hiş ya pı yor bu nu. Bi - raz da Kürt hal kı nın bir özel li ği dir bu. Sa nı yo rum, bir ön der lik boş - lu ğu nun dol du rul ma sı nı ta lep edi yor. Bu nu şim di lik be nim şah sım la gi der mek is ti yor. İş te, Tür ki ye top lu mu nun Ata türk ih ti ya cı gi bi. - Si zin şah sı nız dan ba ğım sız ola rak söy lü yo rum. Ge nel de her sos yal mü ca de le nin li der le re, sem bol le re ih ti ya cı var dır. Bu nu an - la mak la zım. Ama bu iler de, çok ka ba laş tı ra rak söy le ye ce ğim, Sta lin e yol aç maz mı? - Ben bu na mü sa a de et mem. - Si ze bağ lı de ğil bu. - Be nim şu an da ki ko nu mum iyi. Ken di mi as la put laş tır mam. Sev mi yo rum çün kü. Bir de ben sı fır dan bir ha re ket oluş tur ma sı nı bi len bir ki şi yim. Put laş tı rıl ma ya ih ti ya cım yok. - De mok ra si yi ken di pra ti ği niz de na sıl tes pit edi yor su nuz? - Dik ta tör lük ten nef ret ede rim. Kürt ler için bir dü zen ve oto ri te nin ge re ği ne ina nı yo rum. Dü zen ve oto ri te ola cak tır. Fa kat bu, gü nü mü - zün de mok ra si le ri ni aşan bir de mok ra tik te mel de ola cak tır. Ken di mi put laş tır ma ya ca ğım ke sin. Bir ön der, ba şın dan iti ba ren bü yük de - mok ra si yi di rekt ve ya do lay lı sı nır la rı na dek na sıl yü rü te bi lir? Mu - az zam bir çö züm gü cü ola ğa ca ğı ma inan cım ke sin. İlk çağ lar da o çok öy kü nü len da ha si te de mok ra si le rin den tu ta lım, gü nü mü zün en ge liş miş de mok ra si le ri nin er de mi ni bi raz gö re bil miş, inan mış bi ri si - yim. Kürt ler dil siz, kim lik siz bir halkken, ey lem le ri miz le ger çek ten bu gün en ge ri yö re le ri miz de bi le seç kin de mok ra si ör ne ke le ri ni or ta - ya çı kar mak tan mut lu luk duy du ğu mu söy le ye bi li rim. Dev let ol duk de mi yo rum as lın da. Fa kat de mok ra tik ada cık lar, dev let ten da ha önem li aşa ma lar dır. Dik ta tör lük le ala ka sı yok. Yet miş ya şın da ki ni - ne den, beş ya şın da ki ço cu ğa ka dar hep si şimdi yü rü yor lar. Bun lar da ha dün jan dar ma de yin ce sak la na cak yer arar lar dı. Şim di on lar tank la ra sal dı rı yor lar. Bu, bü yük bir de mok ra si dir. Ben on la ra güç ve ri yo rum ve ya biz den güç alı yor lar. İş te ka dın la rı mız! Bun lar da ha dün ev le ri nin eşi ğin den adım la rı nı at maz lar dı. Şim di en ön de yü rü - yor lar. Bu, bü yük bir de mok rat lık tır. Biz zat bu nun ön cü sü yüz, ha zır - la yı cı sı yız, yü rü yü tü cü sü yüz, mad di ve ma ne vi güç kay na ğı yız. Du - rum böy le olun ca, be nim dik ta tör lük eği li min de ol du ğum dan bah set - mek, sa pık lık tır. Kal dı ki ben bu na mut haç da de ği lim. - Si ze gö re dik ta tör lük ne dir? - Dik ta tör lü ğün ta ri fi ni çok kı sa ca ya par sak; de mok ra si po tan si - ye li üze ri ne, bu bur ju va de mok ra si si olur, halk de mok ra si si, mü him de ğil, çok dar bir azın lı ğın, bir cun ta nın ve ya bir ki şi nin aşı rı, hak - sız oto ri te si ni, ku ral, yön tem ta nı ma ya rak yay ma sı gi ri şi mi dir. - De mok ra si yi ih ti yaç kav ra mıy la açık la ya mı yo rum. Sta lin de çok güç lüy dü, ama put laş tı rıl ma yı çok se vi yor du. - Ola bi lir Sta lin in de dik ta tör lü ğü ne şu an lam da açık lık ka zan dı - rı la bi lir. Troç ki yi, Bu ha rin i, Zi nov yev i tas fi ye et me den de li der li - ği ni gö tü re bi lir di ve gö tür me liy di. Doğ ru su bu ola cak tı. - Baş ka tür lü ge li şe bi lir di sos ya lizm bel ki o za man - Ka tı lı yo rum ona. Yi ne eleş tir me liy di, yi ne tas fi ye et me liy di, ama bu, fi zik sel tas fi ye ye ka dar git me me liy di. Hiç ol maz de mi yo rum, an

139 cak bu ka dar aşı rı ol ma ma lıy dı. Şa hıs oto ri te si ile dik ta tör lü ğü bir bi - rin den ayır de de ce ğiz. Oto ri te dir, fa kat müt hiş de mok rat olur. - İki si na sıl bir ara ya ge le bi lir? - Ol maz olur mu? De mok ra si bir re jim dir, bir oto ri te ola yı dır. - Ku ral la rı var dır an la mın da söy lü yor sa nız doğ ru dur ama - Ga yet ta bii. De mok ra si ku ral sız lık de ğil dir. Her ke sin bo ru su nu ött tür me si de mek de ğil dir. Ve en güç lü ya nı da, ma ne vi yö nü mad di yö nün den, ya ni ah la ki, ma ne vi oto ri te si, mad di oto ri te sin den da ha ağır bas ma sı dır. Ve ter ci hi miz dir. Şa hıs dik ta tör lü ğü, azın lık dik ta tör lü ğü, cun ta dik ta tör lü ğü ka ba kuv ve ti esas alır. Si ya si gü cü ne, ma ne vi gü cü ne da yan ma dan, mad - di gü cüy le, hak lı ve ya hak sız, Sta lin in hak lı yan la rı da var, her ra - ki bi kes tir me yol dan tas fi ye et me ye yö ne lir. Bu dik ta tör lü ğü an lı yo - rum ve ter cih et mi yo rum. Gü cüm ol du ğu hal de ter cih et mi yo rum. Ba na en bü yük kö tü lü ğü ya pan la rı bi le ya şat mak için ina nıl maz ça - ba gös te ri yo rum. Bü tün bun la rı an la mak ge re kir. Ve önem li dir. Bu ko nu da ol duk ça sağ lık lı bir oto ri te ile de mok ra si nin na sıl bir lik te ya şa ya bi le ce ği ni par ti için de ka nıt la dık. Do la yı sıy la sı kın tım yok. Siz, ara da ki soh bet sı ra sın da, sos ya lizm dün ya da bu ka dar ge ri - ler ken na sıl ge liş ti niz di ye sor muş tu nuz. Ben onun ce va bı nı şim di ve ri yo rum. Çok önem li bu. Eğer ben kla sik ko mü nist par ti si ol say - dım, eğer o par ti ler de ki şef, iş te bi rin ci sek re ter ler gi bi ol say dım, bu du rum da ola bi lir miy dik? Elin de dev let olan par ti ler, Jiv kov lar, Ça - vu şes ku lar mut lak ege menken dev ril di ler. Hem de pal dır kül dür. Ben bu yıl lar da na sıl böy le oto ri ter ol dum? - Ya ni siz ge liş miş ol ma nı zı, de mok rat lı ğı nı zın bir ni şa ne si ola - rak mı gös te ri yor su nuz? - Ke sin lik le öy le. Ge rek ko mü nist par ti ler de ki, ge rek fa şist par ti - ler de ki şef, oto ri te eği li mi nin tam zıd dı yım. Çok oto ri te rim, ama ora lar da ki şef yük se liş le ri nin de tam zıd dı yım. As lın da bi zim pra ti - ği miz üze rin de bi raz iyi in ce le me ya pıl say dı, çok ye ni şey ler ge liş - tir di ğim gö rü le cek ti. Çok ka pa lı sı nız ama - İn ce le me ye ih ti yaç var dır. Onu söy le ye yim. Na sıl de mok ra si yi ge liş tir di ği mi ba na so ru nuz. Ya ni kö le den bir ha tip, ağ zı nı aça maz bir ka dın dan bir is tek, ar zu ya rat ma ya ka dar ne ler ge liş tir di ği mi ben bil mi yo rum. Ken di ni kö le den öte gör me yenin na sıl ken di sini bir güç du ru mu na ge tir di ği mi bir bil se niz. An ti-de mok ra tik bir ki şi yi na sıl de mok ra tik bir çiz gi ye çek ti ği mi bir bil se niz. Özal ör ne ği ni tek rar ver mek is ti yo rum. Onun bi le Kürt me se le si - ne çe ki li şi ni in ce le yi niz. Ben söy le mi yo rum, de mok rat der gi si ya zı - yor: Ge ril la nın hiç mi et ki si yok di yor, Özal ın Kürt me se le si ni ka bul et me sin de. Be lir le yi ci dir et ki si as lın da. Özal ı bi le de mok ra - tik bir çiz gi ye çek mek, ba sit bir olay de ğil. Kö le yi, Ciz re yi aya ğa kal dır mak bu ka dar ba sit de ğil. Bun la rın hes pi de bi linç li tarz da ya - pı lı yor. Ben ka mu o yun da ki eleş ti ri li re re ve ya sap tır ma la ra açık lık ge tir mek için bu nu söy lü yo rum. Sovyetleri devlet olarak karşımıza alsaydık, belki bizi yaşatamazlardı - Sos ya liz min, re el sos ya liz min ba şa rı sız lı ğı mark sist sol içi nde ve dı şın da ba zı çev re ler ta ra fın dan tek par ti yö ne ti mi ne bağ la nı - yor. İlaç ola rak da, çok par ti li lik öne ri li yor. Siz de sosy liz min so - run la rı nı tar tı şıp dü şü nü yor su nuz dur. Siz tı kan ma yı na sıl izah edi yor su nuz? - Var var. Yü zey sel şey si zi al dat ma sın. Tür ki ye de çok par ti var, ama ba na gö re, ege men olan tek bir or du par ti si dir. Ya ni bi raz işin muh te va - sı nı açık la ma ya ça lı şı yo rum. Sov yet ler Bir li ği Ko mü nist Par ti si, sö zü - mo na tek par tiy di de ğil mi? Ma şal lah, şim di üç yüz par ti doğ muş ga li ba. Ha bi re de do ğu yor. Ne o doğ ru dur, ne de bu. Ya ni ne Sov yet ler Bir li - ği nin es ki tek par ti li li ği ni cid di ye al mak ge re ki yor, ne de şim di ki çok par ti ci li ği. Tür ki ye za man za man or du nun mut lak an lam da tek pa rti ci li - ği ne bağ la nı yor. Ne onu cid di ye al mak ge re kir, ne de bu gün kü çok par - ti ci li ği. Bun lar ben ce bi çim dir. Siz bu so ru nu sos ya liz min ba şa rı sı bağ la - mın da ele alı yor su nuz. Tek par ti li lik şüp he siz bir fak tör dür. Fa kat esas be lir le yi ci hal ka de ğil. Ba na gö re de, sos ya list de mok ra si de çok par ti ol - ma sı iyi ola bi lir. Sos ya list mo de li ge liş tir me kte ya rış eden par ti le re or - tam aç mak ve ya böy le bir çok par ti li li ği sos ya list de mok ra si için de de dü şün mek ge re kir. He le he le tek par ti bir bü rok rat lar gü ru hu nun çift li ği

140 ha li ne gel miş se, çok par ti li lik ke sin iler le me ne de ni dir. - Bu son öl çü nüz ol duk ça sub jek tif. Çok par ti li li ğe izin ve rip ver me mek, o si zin bü rok rat lar gü ru hu ha li ne gel di de di ği niz par - ti nin elin dey se, ken di le ri ni yık ma şan sı nı baş ka la rı na ko lay ko lay ver mez ler. - Ha yır, tam ter si ne. O par ti ye kar şı mü ca de le den bah se di yo rum. Sos ya lizm için de çok par ti, tek par ti me se le si ben ce ki lit bir me se le de ğil dir. Sos ya liz min ba şa rı sız lı ğı nı baş ka yer de ara mak ge re ki yor. Da ha doğ ru su, ben bu na re el sos ya lizm di yo rum. Sos ya liz min bir ütop ya ola rak, bi lim sel ya nı git tik çe ağır ba san bir şe ye dö nüş me si - ni in san lı ğın ta ri hi ka dar es ki ve in san lı ğın ka de ri ka dar vaz ge çil - mez ola rak de ğer len di ri yo rum. Ben ce sos ya lizm, in san la rın bir var - lık ola rak te şek kü lüy le baş lar ve in san lı ğın ka de ri na sıl so nuç la nır - sa, sos ya lizm de öy le so nuç la nır. Ba na gö re sos ya lizm, top lum sal ge liş me nin, git tik çe bi lim sel ifa de ye ka vuş muş ütop ya sı dır. Bu, her za man var dır ve ola cak tır. - Ni ye ilk ge niş çap lı de ne me de ba şa rı sız lı ğa uğ ra dı? - Bu na re el sosy liz min cid di bir sar sın tı sı, bu na lı mı ve çö zü lü şü di ye lim. Tam yı kı şı de mek, ben ce abart ma olur. Yı kıl sa da çok mu üzü lü rüm? Tür ki ye de ba zı la rı üzü lü yor. Ben üzül mem, bel ki de se - vi ni rim. Ama yı kıl ma sı da çok iyi olur de mi yo rum. So nuç ta, re el sos ya liz min cid di bir bu na lı mı var ve ben bu nu an lam lı bu lu yo rum. Bu na lım ka çı nıl maz dı. Ba na gö re, bu bu na lım bi raz çö züm süz. - Na sıl çö züm süz? - Ya ni da ha al ter na ti fi ni üre te me miş. Fik ri, prog ra ma tik, si ya si ve ör güt sel dü zey de üre te me miş, Sov yet le rin te mel sı kın tı sı bu dur. Ba na gö re bu na lım bi raz da ha ağır la şa cak tır. Hat ta ça tış ma lar da do ğa cak tır. Fa kat sos ya lizm bir çı kış da bu la cak tır. Tek rar Ekim Dev ri mi ön ce si ne dö nül me ye cek. Ama düz yol da, eş siz Sov yet ül - ke si, ko mü niz me ulaş tık ede bi ya tı da yer le bir ola cak tır. Bu nun ye ri ne, ara da bir çok dü zel me baş la ya cak tır. Örneğin bu en ter nas yo na lizm de, ka pi ta list ül ke ler le iliş ki ler de, ge ri bı ra kı lan ül ke ler le iliş ki ler de, en önem li si de da ha ge niş bir de mok ra si de, hat ta da ha da önem li si ka tı, ka ba ma ter ya list yak la - şım da de ğiş me ler ola cak, bun lar aşı la cak tır. Ruh sal, mo ral de ğer le - re da ha faz la ağır lık ve ri le cek tir. Re el sos ya lizm şim di eko no mik bir in san oluş tur muş. Göz le ri hep gı da da dır, dük kan da dır. Bu in san mo de li kal ka cak tır. Bir de fa, en bü yük ek sik lik bu ra da dır. Ya ni eko no mik bir hay van ya rat mış lar. İn sa nı sa de ce eko no mik bir hay - van ola rak dü şün mek, ka pi ta liz min de en te mel sap tır ma la rın dan bi ri si dir. Sos ya lizm hiç böy le ol ma ma lıy dı. Bu, ka pi ta lizm le bir ya rış tı. İş te, kal kın ma da ka pi ta list ül ke le ri geç tik, hatta aş tık. Bun - lar teh li ke li yak la şım lar dır. Ben ce, üre tim de ka pi ta la iz mi aş mak la sos ya lizm ol ma ya cak tır. Bu nun ke sin bir erek, sos ya liz min vaz ge - çil mez bir ko şu lu ol du ğu nu da san mı yo rum. İn sa nın mi de si ni do - yu ra do yu ra pat lat. Bu nun la in sa nın kur tu lu şa ula şa ca ğı nı da san - mı yo rum. İn san önem li oran da ma ne vi de ğer ler le, ah la ki de ğer ler - le, din de da hil, be zen miş bir var lık tır. Bu, ke sin lik le göz önü ne ge ti ril me di. Çıp lak, ka ba, eko no mik in san! Bu, ta ri hin bü yük bir sap tır ma ve çü rü me ne den le rin den bi ri si dir. Ay nen o Ro ma da ki, Pom pei de ki gi bi çü rü me ye yol aç mış tır. Bun dan dö nü lür se, çok şey ka za nı lır. - Ya ni siz, çok par ti li li ği bu ko nu da bir ilaç ola rak gö rü mü yor - su nuz. - Ba sit bir var yant tır. - Yal nız, çok par ti li lik te ki man tı ğı kav ra mak la zım ga li ba. Bir dar kas tın, eki bin dik ta tör lü ğü nü ön le mek için baş ka ekip le ri de pi ya sa da ha zır tut mak la zım. - Ne ma lum, o bü yük dik ta tö rün ken di ajan la rı nı bu par ti le re yer - leş tir me di ği. Bu nun sah te ka rı nı da çı ka ra bi lir ler. İş te Bo ris Yelt sin- Mi ha il Gor ba çov. Han gi si iyi, ben hâlâ çı ka ra ma dım ya ni. En çok de mok rat ge çi nen Yelt sin mi tu tar lı dır, yok sa Gor ba çov mu? Bu ko - nu da hiç bir şey di ye mi yo rum. Biz bu re el sos ya liz min eleş ti ri si ne da ha ön ce den yö nel miş tik. Da ha Gor baçov or ta ya çık ma dan, bu ko mü nist par ti ler ya ken di le ri ni dü zelt me li di yor dum, ya da tas fi - ye ol ma lı dır. Da ha son ra tas fi ye sü reç le ri baş la dı ön ce sin de de eleş ti ri le ri m var dı. Ben TKP li le rin şah sın da çö züm süz in sa nı gör düm. Nor mal va tan daş tan da ha teh li ke li in sa nı gör düm. - Bu gö rüş le ri ni zi hiç açık la mı yor du nuz ama - Ha, eleş ti ri le ri miz var dı

141 - Sov yet ler Bir li ği ni son üç- dört yı la ka dar hiç eleş tir mi yor du - nuz - As lın da Sov yet le ri eleş tir mi yor duk, ama pra ti ği miz le bu nu ya - pı yor duk. Me se la ko mü nist par ti le riy le ça tış ma la rı mız ne dir? Bir po li ti ka yap tı ğı mı zı söy le ye bi lir si niz. İh ti yat lı lık var dı. Sov yet le ri dev let ola rak kar şı mı za al say dık, bel ki bi zi ya şat maz lar dı. - On la rın ne fay da sı ol du si ze? - Ke li me nin tam an la mıy la po li ti ka yap tık. Fa kat ide o lo jik il ke ye bağ lı lı ğı mı zı da ko ru duk. TKP ile bu ki şi lik le ri ni, bu tu tum la rı nı ko ru duk la rı müd det çe as la uz laş ma ma tav rı mı zı sür dür dük. Re el sos ya liz me kar şı çı kı şı mı zın en an lam lı bi çi mi, TKP ger çe ği ne kar şı tu tu muz dur. Sov yet le rin de ne tim sa ha sın da, 1980 ler de bu ra sı böy - ley di, biz ne di ye an ti-sov yet çi lik ya pa lım ki? Bel ki za ra rı mı za olur du. Di ye cek si niz, il ke den ta viz mi ver di niz? Ha yır ver me dim. TKP li ler ne de diy se, ken di mi zi sa vun ma ya al dık. Bu da bir il ke le - re bağ lı kal ma tav rı dır. Bun lar önem li. İyi an la mak ge re kir le rin or ta la rın da açık tı eleş ti ri le ri miz. Gü nü müz de de sosy lizm de en yü rek li ve en çö züm le yi ci yak la - şım la rı biz gös te ri yo ruz. PKK ken di si ni ol duk ça ba ğım sız te mel de sos ya list leş tir miş tir di ye bi li rim. Hâlâ bu nun üze rin de çok du ru yo ruz. PKK nin için de şöy le bir çö zü me yol aç mış ol ma ya yük sek de ğer bi - çi yo ruz: Ya ra tı cı fi kir, iler le ten po li ti ka, ör nek ki şi lik ya rış ha lin de dir. Şe fe bağ lı, put gi bi, şıp sev di, şef kül tü rü için de ta ma men bü rok rat laş - mış, kö le leş miş tip le rin çık ma ma sı na da yük sek de ğer bi çi yo ruz. Bu gün, de dim ya, Kürt hal kı ba şı nı al mış gi di yor sa, PKK için de her kes ken di si ni ne re dey se pa şa ye ri ne ko yu yor sa, bun lar de mok ra - tik de ne tim için de iyi şey ler dir. Her kes ken di ni bü yük gö rü yor, her - kes ken di ni yük sel miş ola rak gö rü yor. Her kes ken di ni bir şey sa nı - yor. Bü tün bun lar ben ce ya ra tı cı sos ya lizm dir, sos ya list de mok ra si - dir. Ve hiç bir par ti de de bu yok tur. Bu ör nek önem li. - Ba şa rı ya ulaş tı ğı nı zı var sa ya rak so ru yo rum. Si zin ku ra ca ğı - nız sis tem de, da ha şim di den, çok par ti ola cak ya da ol ma ya cak di - ye bir şey söy le ye mi yor su nuz, öy le mi? -Ta bii. PKK tek par ti ola rak mı ka la cak, yok sa çok par ti mi ola - cak, be nim ke sin lik le böy le bir so ru num yok - İki si de ola bi lir mi de mek is ti yor su nuz? - PKK par ti ol mak tan çı ka bi lir. Şöy le ola bi lir: PKK bir in san lık mo de li ya ra tır, ama cı na ula şır, tas fi ye olur. O dö ne min ye ni bir ger - çe ği ne dö nü şür. PKK yi PKK ya pan, ta ri hin bel li bir aşa ma sı nın özel lik le ri dir ler Tür ki ye si, Kür dis tan ı, zo run lu ba zı mü da - ha le le rin ya pıl ma sı nın ge rek ti ği bir top lum du. Ona ön cü lük, onun için tak tik ler, onun için mi li tan lar ge re ki yor du. Bu, di ye lim ama cı - na ulaş tı. PKK ka lır mı o za man? Ye ni bir dö nem baş lar, ye ni bir par ti do ğar. Ve ya ye ni par ti ler do ğar. Bi ri si en iyi si ni ge ti rir, dö ne - min ih ti ya cı nı en iyi şe kil de be lir ler, o ih ti ya cı en iyi şe kil de kar şı - lar, ben ce o ön cü par ti olur. Ön cü par ti çı kın ca ya ka dar da bir çok par ti olur. Ön cü par ti la yı kıy la ro lü nü oy nar sa, di ğer le ri ni sü rük ler. Be nim par ti an la yı şım böy le dir. Par ti ler top lu mun te mel ih ti yaç la rı - na ce vap ver di ğin de, he le en ile ri dü zey de ve ri yor sa, ön cü par ti kav ra mı nı ka bul edi yo rum. Top lum la rın birta kım ih ti yaç la rı var dır. Par ti le re bu nun için ih ti yaç olur. Bu ih ti ya cı kar şı la mak için bir çok dü şün ce ve po li ti ka çı kar. Ama bun lar için de bi ri si sıy rı lır, ön cü lük ede bi lir, di ğer le ri ni sü rük ler. Çok par ti olur, az par ti olur, tek par ti olur, bu ben ce önem li de ğil. - Bi raz ön ce ken di de ne yi ni zin in ce len me si ge rek ti ğin den bah - set ti niz. Bu na il gi du yan var mı baş ka ül ke ler de ki mark sist par ti - ler den? Me se la bir ara Tür ki ye de La tin Ame ri ka de ne yi çok il gi uyan dı rı yor du. Onun gi bi. - Sa nı rım, git tik çe il giy le in ce le me ye ça lı şı yor lar. Her hal de bu il gi bun dan son ra ar ta rak de vam ede cek tir. PKK hâlâ ya şa dık la rı nın yüz - de bi ri ni bi le dı şa rı ya yan sı ta ma dı. PKK nin hay li tar tış ma lı, hay li üze rin de du ru la cak bir ha re ket ol du ğu na emi nim. Şim di den bu na bi - raz gi riş ya pıl mış tır. Bun dan son ra ar tan oran da de vam ede cek tir. Sosyal yaşamı sevgi belirler - Yak la şık on beş yıl lık bir si ya si pra ti ği niz var. Bu nun son ye di yı lı ise si lah lı mü ca de le için de geç ti. Ba şa rı lı sı nız, ba şa rı sız sı nız, o ay rı tar tış ma ko nu su. Si lah lı mü ca de le bir ateş çem be ri dir. Bu - nun için den geç mek, in san da mut la ka birta kım de ğiş me ler, dö nü

142 şüm ler ya ra tı yor dur. Bu, ifa de si ni ne re de bu lur? As ker lik te, si ya - set te, ie o lo ji de ifa de si ni bu lur. Bun la rı bir ta ra fa ko yu yo rum. Bu ko nu da si zin le tar tı şa bi le cek du rum da de ğil dim. Ay rı ca bir yar gı - ya da var mak is te mi yo rum. Ama bir ay dın ola rak ge nel de Kürt le - re, özel de si zin ha re ke ti ni zin çev re si ne bak tı ğım da bir kül tü rel ca - zi be, bir kül tü rel ge liş me pek gö re mi yo rum. Ya ni bu pra tik baş ka şey ler de, ör ne ğin re sim de, mü zik te, şi ir de, ede bi yat ta yan sı ma lar ya rat maz mıy dı? Ama yok. Ol duk ça ge ri üs te lik. - As lın da o sa ha nın far kın da yım. Yok tur de me ye lim de, he nüz bu sa ha la ra yan sı ma ma sın dan bah se de bi lir si niz. Si ya si te me li ni ha zır - la dı ğı mız sos yal, kül tü rel or tam tek ke li miy le gör kem li dir. Me se la bir Rus top lu mu nun 1860 lar da ki, 1870 ler de ki, hat ta da ha ön ce ler - de ki du ru mu nu göz önü ne ge ti rir sek, öy le bir sos yal, kül tü rel ik li - min tam için de ol du ğu mu zu söy le ye bi li rim. - Bu so ru yu ga ze te ci ola rak de ğil de, bir Türk ay dı nı ola rak sor dum si ze. - Ya şam bu an la mıy la don du rul muş tur bi raz. Çok çıp lak ce vap lar ve re yim si ze. Kül tü rel ya şa mı, sos yal ya şa mı ade ta buz do la bı na kal dır mı şız bo zul ma ma sı ama cıy la. Da ha uy gun bir or tam oluş tu - ğun da ekip gü vert mek için. Kürt ler de ger çek ten eğer cid di bir kül - tü rel ve sos yal ya şam ola cak sa, bu, PKK nin ha zır la dı ğı si ya si te - me lin dı şın da pek ola nak lı de ğil dir. Bel li bir si ya si öz gür lük or ta mı ol ma dan, ne kül tür de ge liş me olur, ne sos yal ya şam da, ne onur da, ne şe ref te, ne yurt se ver lik te, ne sev gi de, ne ya şam da, ne de aşk ta. Ben aş kı az mı izah edi yo rum. Çar pı cı dır, si ze an la ta yım. Sos yal ya şa mı bi raz da sev gi be lir ler. Par ti bün ye sin de sev gi ders le ri ver - me ye baş la dım ar tık. - Mi li tan la rı nı zın ev len me si ne izin ver me di ği ni ze da ir bir iz le - nim var ben de. - Ha yır. Şim di be nim en bü yük so ru num şu: Me se la sık sık so ru - yo rum. Bir bir le ri ni zi se ve bi lir mi si niz? İn şal lah bir gün bu nun ro ma nı na yer ve re ce ğim. Sa na ta bi raz yön ver mek is ti yo rum. Bir - bir le ri ni sev me si ni bil mi yor lar Ge nel ola rak top lum da sev gi siz - lik, nef ret, mec nun luk var Ka dın şim di ye ka dar biz de ço cuk do - ğur ma ara cı ol mak tan öte ye gö rül me di. Ço cuk lar da bü yü sün ler, eve bir şe ye ler ka zan dır sın lar dan öte ye bir mah luk sa yıl ma dı. - Ben ce çok abar tı yor su nuz. - Ha yır. - Sev gi üs tü ne bir sü rü tür kü le ri niz var. - Ben si ze te mel eği li mi söy lü yo rum. On lar es ki den kal ma dır. Tür kü ler dört bin yıl ön ce sin den kal ma dır. Si ze gü nün ge çer li ya şa - mın dan bah se di yo rum Irak ta ki ai le le rin son du ru mu nu gör dü nüz. Bu, bir dram dır as lın - da. Kür dün na mus an la yı şıy la, sos yal ya şam an la yı şı çok ya kın dan bağ lan tı lı dır. Peş mer ge av ra dın dan yir mi dört sa at ay rı kal sa ya şa ya - maz. Ya şa ya ma dı ğı için, onun bü tün ayak lan ma sı yir mi dört sa at lik - tir. Yir mi dört sa at te ba şar dı ba şar dı, ba şa ra ma dıy sa ka lır te böy le dir, 1988 de böy le dir, iş te 1991 Mart ın da böy le dir. Kül tür le, sos yal ya şam la il gi li dir bu fe ca at, bu tra je di. Siz de kalk mış, di yor - su nuz ki, siz de ev li lik ge liş me miş ve ya bu ko nu lar ka pa lı. Ben de si ze söy lü yo rum. İş te peş mer ge, en çok ayak lan ma ya kal - kı şan güç. Sırf bu ai le ya pı sı nın bir so nu cu ola rak, do kuz ço cuk lu - dur, şöy le dir, böy le dir, dağ da üç yıl ka la maz. Ka la ma dı ğı için, ayak lan ma yı ai le için de ya par. Ka dı nı, ço cu ğu da bu işin için de dir. Bir de fa, öy le do kuz-on ço cuk lu peş mer ge ol maz. Dev let he def alır. So nuç or ta da Bir Kür dü öl dür sen ai le sin den ko pa ra maz sın. Av rat der, ço cuk der, baş ka bir şey söy le mez. Par ti saf la rın da bi le, ba sit bir ka dın tut - ku su yü zün den kö tü şey ler ol du De li kan lı, köy lü de li kan lı sı, köy - lü kı zı; gö züka ra, bir şe ye tu tul du mu, bir ül ke yi bi le sa tar. Bir ka - dın kırk ta ne si ni baş tan çı ka rır. Bü tün bun la rı Kürt top lu mun da da göz le dim, par ti için de de. - Onun için mi ev li li ği teş vik et mi yor su nuz saf la rı nız da? - Ga yet ta bii. Si ze da ha an la ta yım. Da ha baş ka göz lem le rim de var. Er kek, ka dı nı sev me si ni bil mi yor. İliş ki kur du mu, ikin ci gün ahı ra çek mek is ti yor. Sev gi, say gı or ta mı ke sin ge liş me miş. Ve bir ka dı nı ve ya bir kı zı, ikin ci gün onu dü şür mek ten öte ye, ahı ra çek - mek ten öte ye bir şey yap maz bi zim er kek le ri miz. Üçün cü pla na atar. Say gı sı hiç ge liş mez. Sev gi si ge liş mez. İş te Irak ta Kürt ka dın - la rı nı gör dü nüz. Hak et me di ği hal de çok kö tü bir or tam da ya şa mak

143 la yüz yü ze kal dı. Bun lar Türk dev le ti ka dar sal dır ma mız ge re ken ge ri ci özel lik ler dir. Sık sık şu nu söy lü yo rum son za man lar da. Ben ça ba mı yüz de beş Tür ki ye ile mü ca de le ye yö nel ti yor sam, yüz de dok san beş de ken di ge ri lik le ri mi ze. Şim di çok önem li pers pek tif ler ge liş ti ri yo rum. Ha re ke ti miz de bir çok ka dı nı da da ğa çı kar dık. Yüz ler ce si şim di dağ da. Umu dum o ki, Kürt ler bu ra da bi raz sev gi yi gö rür, hat ta aş kı an lar lar. Ken di ki - şi li ğim de bi le, ba zı böy le iliş ki ler ge liş tir mek is te di ğim de, o ka dar oto ri tem, o ka dar kav ra yı şım ol du ğu hal de, zor be la bir kaç iliş ki ye ön cü lük ede bi li yo rum. Si ze gö re, bu ka dın lar ken di li ğin den mi ka tı - lı yor? Ha yır. Bu ka dın la rın ka tıl ma sı, çok aman sız bir mü ca de le nin so nu cun da müm kün ol du. Bir genç kız da sa va şan bir mi li tan ya rat - mak, özel lik le Kürt ler de öy le ba sit de ğil dir. Tür ki ye de bi le o ka dar ko lay de ğil ken. De dim ya, umu dum o ki, ge liş me ler da ha hız la nır, bir bi ri ni an la yan, kav ra yan, say gı gös te ren, ger çek ten se ve bi len in - san lar do ğar. Ev li li ği gö rü yor su nuz iş te, da ha yir mi beş ya şı na gel me miş, on ço cu ğu var, hiç bir işi yok, hiç bir gü ven ce si yok; biz bu na na sıl rı za gös te ri riz? Gös ter sem, ikin ci gün ne ge ril la sı ka lır, ne de mü ca de le - si. 12 Ey lül bu nu bil di ği için bü tün kız ve er kek le ri on beş ya şın da ev len dir di. On lar dan ha yır gel mi yor. Bu, bü yük bir ya ra dır, bü yük bir dram dır - Çok aşı rı bak mı yor mu su nuz? - As lın da, bel ki bi raz aşı rı ola bi lir. - Di ye lim, si zin ka rı-ko ca iki ta raf ta rı nız bu kam pa gel se, ne ya pı yor su nuz? - Ge le bi lir ler. Var lar da, ol maz olur lar mı? - Na sıl bir ha yat bek li yor on la rı bu ra da? - O da eği ti li yor, o da. - Be ra ber ka la bi li yor lar mı? - Bu ra sı as ke ri bir kamp. Bir de fa, bir ko ğuş ta yir mi ki şi ka lı yor. Özel bir oda ve re me yiz. Sağ lık ne den le rim ol ma sa, ben bi le özel oda da kal ma yı ter cih et mem. Böy le bir or tam var. Ka dı nı, er ke ği bu ra ya ge len as ker li ği gö ze alı yor. - Siz ev liy di niz bir za man lar. Si zin ya şan tı nız na sıl dı? - Ke sin lik le ay rı ca lık lı bir ya şan tım yok tu. Bir de ma ne vi or tam mü sa it de ğil. Ya ni as ke ri ya şa mı, yo ğun laş mış bir si ya si ya şa mı, nor mal sos yal ya şam dan ay rı tut mak ge re kir. Bu, PKK de bir il ke de ğil şüp he siz. Şart la rın zo run lu bir so nu cu dur. Yok sa, ger çek ten şu an da Kürt ler de ge li şen sev gi yi tür kü ler de, ge ce ler de gö rü yor su nuz. Yi ne bi zim si ya si fa a li yet le ri mi zin bir so nu cu dur. Av ru pa da gör dü - nüz, İs tan bul da gör dü nüz, ka tıl mış sı nız New roz ge ce si ne. Ka dın - lar dan, or ta sı nıf tan na sıl gel dik le rin den bah set ti niz. Bun lar mü ca - de le nin so nu cu dur. - Tek rar kül tür ko nu su na dö ne lim is ter se niz - Biz ai le, mü zik te mel sos yal ya şam ku rum la rı ara sın da dır. Onun dı şın da za ten Kürt le rin faz la sos yal, kül tü rel ya şam la rı söz ko nu su de ğil; ai le de ge çer, mü zik te ge çer. Bi raz PKK ile ken di le ri - ne ge li yor lar. Bu gün ço ğu in san, PKK saf la rı na onur lu bir ya şam için ka tı lı yo ruz di yor. Onur lu ya şam de dik le ri olay, bi raz da PKK nin si ya si at mos fe rin de vü cut bu lu yor. Ka dın, PKK nin si ya si at mos fe rin de dil le ni yor. Kürt er ke ği bi raz na mus, onur ka za nı yor. Bu da ben ce onur lu ve çe ki ci bir kül tü rel ya şa ma yol aça bi lir. Ne çı ka cak sa, bu ra dan çı ka cak tır. Kürt rönesansının kaynakları, siyasi mücadelenin kendisidir - Ben ay dı nı ol ma yan, sağ ya da sol hiç bir si ya si ha re ket dü şü - ne mi yo rum. Si zin kad ro la rı nız la il gi li, doğ ru dan pek bir göz le - mim yok. Ama göz le mi olan la rın tes pi tin den ha re ket le bir so ru sor mak is ti yo rum. Siz de kad ro dü ze yin de ay dın sa yı sı nın çok az ol du ğu ile ri sü rü lü yor. Bu, ay nı za man da, bi raz ön ce sor du ğum, kül tü rel ge liş me de ki ge ri li ğin ne de ni ola rak or ta ya ko nu yor. - Ay dın az lı ğı, öğ ren ci genç lik az lı ğı za ru ret ler den do la yı dır. Bi - zim ter ci hi miz, da ha çok ay dın ol ma sı dır. Biz de ay dın az ger çek - ten. He le ka li te li ay dın çok az. Te o ris yen ve en te lek tü el az. Sı kın tı ya ra tı yor bu. Aşı rı köy lü öğe le rin yo ğun laş ma sı, ha re ke ti çap tan dü şü rü yor. Ha re ke ti ni zam ve di sip lin den dü şü rü yor. Bu, cid di bir

144 han di kap tır. Aş mak için ça ba lar var üni ver si te li çev re ler de, ay dın ve en te lek tü el çev re ler de. Sa nı yo rum kar şı la nır. Üni ver si te çev re le - rin den, ay dın lar dan PKK ye yö nel me hız lan mış. Bu nok san lı ğın hız la aşı la ca ğı ka na a tin de yim. Ay rıca, ken di pra ti ği miz de gi de rek ay dın laş ma ge li şi yor. Bi çok köy lü okur ya zar lı ğı öğ ren di ği gi bi, par ti nin pra ti ği ile te o ris yen lik dü ze yi ne yük se len ler var. Ya ni bu ay dın boş lu ğu bir va kıa ol mak la bir lik te, dol du rul ma ya ça lı şı lı yor. - Bir Kürt ay dın lan ma sı için kay nak ola rak ne re le re yö ne le cek - si niz? Mi ras ola rak ne ye sa rı la cak sı nız? - Bir Kürt ay dın lan ma sı, bir Kürt rö ne san sı var as lın da. Bi zim yap tı ğı mız sa de ce bir ulu sal kur tu luş çu luk de ğil, ger çek bir Kürt rö - ne san sı nın te me li ni de at mak tır. PKK yi bir de bu bi çi miy le de ğer - len dir mek ge re kir. İle ri de ta rih biz de bo yut la nır ken, bir Kürt rö ne - san sın dan bah se cek ler dir. Ya şa dı ğı mız bu on beş yı lın et ki le ri bü yük ve kap sam lı ol du. Kürt rö ne san sı nın kay nak la rı, si ya si mü ca de le nin ken di si dir. - Sa de ce si ya set mi? - Si ya se tin ya rat tı ğı mi li tan dır. Bü yük di re niş ge le ne ği dir. Bü yük fe da kar lık ce sa ret ge le ne ği dir. Bun lar ke sin lik le ba sit de ğil dir. Ben öy le sa nı yo rum ki, Fran sız Dev rim nde ki rö ne sans ka dar bir ge le - nek oluş tu ra cak tır. Bu ge le ne ğin Or ta do ğu halk la rı na da ve re ce ği çok şey ol du ğu na ina nı yo rum. Bu bi raz da bi zim o bah set ti ği miz kül tü rel ge rek sin me le ri kar şı la ma mı za bağ lı. Eğer kül tür ala nı na, sos yal ala na, ede bi ya ta ya yar sak, bu ay dın lan ma nın et ki le ri Or ta do - ğu ça pın da ola cak tır. - PKK ha re ke ti nin li de ri si niz. Siz en te lek tü el gı da nı zı ne re ler - den alı yor su nuz. Bu ra da bir an lam da sos yal ya şan tı nız yok. Dün - ya ile çok az bağ lan tı nız var. Di rekt te mas an la mın da söy lü yo - rum - İl gi de duy mu yo rum - Bu nun sa kın ca sı yok mu? - Sa kın ca la rı ola bi lir. Ki şi ola rak PKK nin iş le ri ni ak tif bir yo - ğun luk ola rak, odak laş mış bi ri ola rak gö tü rü yo rum Sos yal ya şa - ma, hat ta dip lo ma tik iliş ki le re ken di mi ade ta ka pat mış du rum da - yım. Ke li me nin tam an la mıy la. - Bir tek ga ze te ci ler ge li yor bu ra ya. - On lar bi le sı kı yor. Bir gö rev, ka mu o yu na kar şı bir gö rev ol du ğu için ya pı yo rum. - Bir in san için, her han gi bir in san için bu tu tu mun fay da lı ol - du ğu na inan mı yo rum. - Ga ze te ci ler le te ma sı ba zı ih ti yaç lar gi de ril sin di ye ka bul edi yo - rum. Ya ni bir tut ku de ğil. Bir te le viz yon eki bi be nim için müt hiş bir sı kın tı kay na ğı dır. Bir dip lo ma tik iliş ki çok önem li dir as lın da. He le böy le si bir or tam da Be nim da ha çok uğ raş tı ğım, as lın da de min o ce vap la rı nı ara dı - ğım so ru lar dır. Düş müş ki şi ler, ba şa rı sız, ye nil miş tip ler be ni müt - hiş il gi len di ri yor. İn san la rın do ğa sın da ki de ği şik li ğe da ha çok il gi du yu yo rum. Be nim kar şım da ki tip, nef ret edil me si ge re ken tip tir. Be nim kar şım da ki tip, yer le bir et mem ge re ken tip tir Bu, il gi mi hem yük sek dü zey de çe ki yor, hem de bü tün vak ti mi ala bi li yor. Bu, çok önem li. Ben in san la il gi le ni yo rum. Me se la Marks, Ka pi tal i ya - zar gi bi il gi le nir, Le nin da ha de ği şik il gi le nir, be nim il gi le niş tar zım ise da ha de ği şik tir. Bu, de ni le bi lir ki, be ni ayak ta tu tan en öne mi et - men dir. Bir ki şi nin çö züm len me si ve ki şi le rin iliş ki le ri nin çö züm - len me si çok önem li dir - Ro man okur mu su nuz? - Yok. Ha ya tı mı zın ken di si, gün lük ola rak bir ro man özel li ğin de. Psi ko lo jik ro man de sek, her gün bir ta ne ya zı lı yor. Film de sek, her gün ya şa nan bir film dir Halk da öy le. Me se la Sayın İs ma il Be şik - çi yaz mış bir mek tu bun da. Bu mücadele halka, her gün he ye can ve ri yor, çoş ku ve ri yor di yor. Ger çek ten, hal kı mız iz le nim le re gö re, ge ce-gün düz kah ve ler de, ev ler de ben den da ha faz la pür dik kat du - rum lar na sıl, ha ber ler na sıl, gö rün tü ler na sıl ta kip edi yor. Tam bir şok üs tü ne şok ol ma du ru mu, ti pik bir ede bi yat dö ne mi, ge ri lim ro man la rı oku nur ya, top lum san ki ge ce-gün düz he ye can lı bir ro - man oku yor gi bi bir psi ko lo ji için de Par ti için de de ay nı. Öy le ina nı yo rum ki, bun dan son ra ki ge liş me ler da ha iyi an la şı la cak ve önem ka za na cak. Bun la rın kül tür ala nı na yan sı ma dı ğı doğ ru dur. Fa - kat içe ri ğin ol ma dı ğı iz le ni mi yan lış tır. Güç lü bir içe rik var dır. Sa - nat yo luy la, mü zik, re sim, özel lik le de ro man, hi ka ye, rö por taj, anı

145 tür le riy le git tik çe ka mu o yu nu do yu ra ca ğı nı, bes le ye ce ği ni ra hat lık - la söy le ye bi li rim. Gerçek İslamcılara en büyük hizmeti sunmaya hazırım - Si zin de tes pit et ti ği niz gi bi, Tür ki ye de ka pi ta liz min ge liş me se vi ye si bu iki ül ke ye gö re da ha ile ri. Ama bu na rağ men, Tür ki - ye de ki Kürt ler ara sın da İs lam cı akım, İran ve Irak ta ki le re gö - re da ha güç lü. Irak ta Kürt ler ara sın da en za yıf ha re ket ler den bi ri İs lam cı par ti. İran da ay nı şe kil de. Ne den Tür ki ye de da ha güç lü? - Ha yır. Bu ko nu da iz le nim le ri niz yan lış. - Ra kam söy le ye yim si ze se çim le rin den be ri Gü ney do - ğu da MSP ve RP nin al dı ğı oy la rın ora nı yüz de yir mi ci va rın da. - Irak ve İran da ki Kürt ler ara sın da ge le nek sel İs la mi ya şam da ha et kin dir. - Ben si ya si ter cih ten bah se di yo rum. - Tür ki ye de ki nin si ya se te yan sı ma sı nı na sıl de ğer len di re bi li - riz? La ik li ğin Tür ki ye de bi raz mü da ha le et ti ği İs la mi ya şa mın ge ri çev re ler de tek rar sem bo li ze edil me si, si ya si par ti adı al tın da yan sı tıl ma sı ola rak de ğer len di ri le bi lir. Bu, faz la an lam lı gel me me - li. Ben di nin ge liş me kay det ti ği ni san mı yo rum. Di ni çev re le rin bi - ze il gi si da ha yük sek. Bir Mar din, di nin en güç lü ol du ğu yer ler - den dir. Ama Mar din ezi ci bir bi çim de PKK at mos fe ri al tın da dır, si ya se ti al tın da dır. İmam la rı ben den da ha faz la PKK lidir. Öy le bir il gi var dır. Bu gün kal kıp da RP nin ge liş ti ği ni söy le mek müm kün de ğil dir. PKK nin ula şa ma dı ğı yer ler de ola bi lir. Ya ni PKK nin yol aç tı ğı si ya sal, ulu sal akım, top lu mun ken di ne has de ğer le riy le bağ daş - ma sı da gö z ö nü ne ge ti ril di ğin de, mut lak an lam da ön der dir. RP şu boş luk tan ya rar lan dı. Onu da söy le ye yim. 12 Ey lül dö ne mi Tür ki - ye top lu mu nu da ha de ği şik mo tif ler le bağ lar ken, Kürt top lu mun da ulu sal kur tu luş çu dü şün ce yi en gel le mek için bi linç li ola rak, Su u - di le rin pa ra des te ğiy le bir lik te, bi raz da ha di ne sa rıl ma yı teş vik et - ti. Biz de he nüz top lu ma yan sı ma mış tık ara sı bi raz böy - le dir. Bu dö nem de RP nin yüz de yir mi beş gi bi bir ora na ulaş tı ğı söy le ne bi lir. Bi zim har eket te ki ço cuk la rın bi le özel ta ri kat la ra alın dı ğı nı bi li yo rum. Ta ri kat çı lık çok ge liş ti. Genç yaş ta ev li lik çok yay gın laş tı. Spor tü rü şey ler çok ge liş ti. Ara besk mü zik çok ya yıl dı. Bun lar bi raz 12 Ey lül ün sta bi li ze, pa si fi kas yo na ta bi tut - ma ame li ye le ri ola rak de ğer len di ril me li. RP nin İs lam cı lı ğı da bu çer çe ve de ele alın ma lı. Bu nu ben, 12 Ey lül po li ti ka cı lı ğı nın öz gün bir bi çi mi ola rak de ğer len di ri yo rum. Yan lız RP ge liş me di, ta ri kat - lar çığ gi bi bü yü dü. Nak şi ci lik çok ge liş ti. Nak şi ben di lik, biz zat Özal ın men sup ol du ğu ta ri kat tır Ey lül den son ra di nin des tek len di ği yo lun da ki tes pi ti ni ze bir ay dın ola rak ka tı la bi li rim. Ama özel lik le in ce le dim. İs lam cı lık böl ge de 12 Ey lül den iti ba ren de ğil, 1973 ler den be ri güç lü. - Ke ma list ide o lo ji Kür dis tan da faz la ge li şe mi yor. Ne den? Ne - de ni çok açık, Kürt le ri in kar edi yor. O za man ke ma liz min ye ri ne ya Kürt mil li yet çi li ği ve ya ulu sal kur tu luş çu luk ge li şir ya da din ide o - lo ji si. Baş ka bir ide o lo ji ye de faz la bir yer yok tur der ken, bu nun ön ce si nin ol du ğu nu da dik ka te al mak la - zım. Çün kü ilk de fa İs lam cı bir par ti ge nel se çi me 1973 te ka tı la - bil miş ti. Şeyh Sa it bir Müs lü man dır ve Mus ta fa Ke mal dö ne min de idam edil di. Bu şu nu gös te rir: O dö ne min ayak lan ma la rı İs lam la sem bo li - ze edi li yor du. Bu duy gu lar bas tı rıl dı. 12 Mart dö ne min de ke ma - lizm, Kürt ler için da ha da çe kil mez bir du rum du. El bet te bir boş luk dol du rul ma ya ça lı şı la cak. Bas kı al tın da bir top lum var dı. Bu bas kı - yı ben ce RP dev let çi bir eği lim ola rak de ğer len dir di. Ben RP nin mu ha lif ol du ğu na inan mı yo rum. Onun, dev le tin yan bir ko lu ola rak, ke ma liz min te sir ede me di ği Kürt ler üze rin de te sir li ol mak üze re gö - rev len di ri len bir par ti ol du ğu şek lin de ki id di a mı sür dü rü yo rum. - Bir Kürt çü-is lam cı ha re ket çı ka bi lir mi? - Ha yır, Kürt çü-is lam cı ha re ket or ta ya çık maz da, şöy le bir şey ola bi lir. İs lam bir ya şam bi çi mi dir. As lın da bi raz an ti-em per ya list özü de var dır. Bi raz ada le ti yan la rı da var. Ya ni maz lu mu ko rur. Onun şe - ref an la yı şı na bi raz bağ lı dır. Ka pi ta liz min dü şür dü ğü ka dar in sa nı dü

146 şür mez. Bu an lam da İs la mi özel lik can la na bi lir. Bu an lam da İs la mi özel lik olum lu bir rol de oy na ya bi lir. Ni te kim İran da oy na mış tır. Bu te mel de bir İs lam, ya şa mın la ik lik adı al tın da aşı rı de for mas yo nu na bir tep ki ola rak ge li şe bi lir. Ben bu nu ge ri ci lik ve an ti-la ik lik ola rak da gör mü yo rum. PKK de bu nun çö züm len me si sağ lan mış tır. Çok olum lu bu lu yo rum. Ve her hal de demokrasiye en ya rar lı kat kı la rı mız - dan bi ri si de bu dur. As lın da bu nu, di ni gö rün tü al tın da top lum sal de - ğer le re ta ri hi de ğer le re, hat ta ken di si in sa ni de ğer le ri ne sa hip çı kı şı bi çi min de de ğer len di ri yo rum. Olum lu bir ge liş me dir. İs lam cı lar, ye ni İs lam cı lar bu ko nu da ne ka dar dü rüst ler, ne ka dar top lum sal ve ta ri hi de ğer le re bağ lı lar bi le mi yo rum. Eğer böy leyse ler, iyi dir ler. Ama bu an lam da PKK on lar dan da ha faz la İs lam cı dır. Bu nu açık ça be lir te yim. - An ti-em per ya list lik an la mın da mı söy lü yor su nuz? - An ti-em per ya list lik. Top lu mun ta ri hi de ğer le ri ne bağ lı ol ma, şo ven ol ma ma, ade let li ol ma, maz lu mun ya nın da yer al ma, bu ko - nu lar da di ğer le rin den da ha faz la Müs lü ma nız. - Bu vur gu la ma yı ye ni yap mı yor su nuz. Ben si zin 1989 un or - ta la rın da ya yın la nan bir ya zı nı zı oku dum. Ora da şu tes pi ti ya pı - yor du nuz: Or ta do ğu da ko mü nist ya da mark sist ha re ket le rin ba şa rı lı ola ma yı şı nın te mel ne den le rin den bi ri, din kar şı sın da al dı ğı yan lış tu tum dur. Bu tes pi ti ni ye on se ne ön ce de ğil de o gün yap tı nız? - Ke sin lik le Arap sa ha sın da kal dı ğı mız ve İran Dev ri mi nden et - ki len di ği miz bi çi min de de ğil de bun da 12 Ey lül ün di ni kul lan ma sı önem li bir ol oy na dı. Özel lik le di nin sap tı rı la rak kul la nıl ma sı nın ne ka dar teh li ke li ol du ğu nu gör düm. İran dev ri mi nin et ki si şu dur: İs la min an ti-em per ya list te mel de hâlâ rol oy na ya bi le ce ği nin can lı bir tim sa li dir. Bü yük bir mo ti vas - yon, si ya si ha re ket li lik ya rat tı. Arap lar da di nin bi raz de ği şik ol du - ğu nu da far ke tik. Bun lar et ki li yi ci ol du. Bir de be nim du ru mum, kla sik ko mü nist par ti le ri nin yak la şı mı gi bi de ğil di. Ben say gı lıy - dım di ne. Din ho ca la rı na ge ri ci dir ler, ge ri ci gü ruh tur de mi - yor dum. Bü tün bun lar göz önü ne ge ti ril di ğin de, 1989 lar da ki bu vur gu la mam an la şı lır bir şey dir. Bir de o dö nem de, çok iyi bi li - yor su nuz, ta ri kat çı lık had saf ha ya ulaş tı rıl mış tı. Di nin sap tı rıl ma sı ile ri bo yut lar day dı. La ik lik, tek rar, faz la so la hiz met et me ye cek bir bi çim de hort la tı lı yor du. Bun la ra bir açık lık ge tir mek için o de - ğer len dir me yi yap tım. - Si ze gö re an ti-em per ya list olan bir İs lam cı ha re ket le it ti fak ya par mı sı nız? - Ga yet ta bii. O İs lam cı lar ken di le ri ne gü ve ni yor lar sa, ger çek ten an ti-em per ya list, ger çek ten Müs lü man, ger çek ten ta ri hi te me le say - gı lıy sa lar, ger çek ten İs la mı bi raz an la dık di yor lar sa, gel sin ler, so nu - na ka dar mü ca de le bir li ği ya pa lım. Bu da bir çağ rı dır. - Bu ça ğı rı yı yap tı ğı nı za gö re, şu an da böy le bir it ti fa ka sa hip de ğil si niz, öy le mi? Gel sin ler o İs lam cı lar, ben on la ra en bü yük hiz me ti ya pa yım. Şa - şa bi lir si niz, ama ben İs la mın kud ret li bir yo rum cu su ve uy gu la yı cı sı ol du ğu ma da ina nı yo rum. Faz la oru cum, na ma zım yok tur. Ço cuk - ken na maz kıl dık, oruç tu tuk. Fa kat yi ne de Or ta do ğu top lum la rı nın İs la mi ori ji na li te ye en ya şa nı la bi lir, iler le ne bi lir, ken di ni an ti-em - per ya list kı la bi lir, ken di ni üre te bi lir yo ru mu, uy gu la ma sı PKK nin - dir. İs lam cı lar gel sin, on la ra öğ re te yim. - O za man si ze şu mü na se bet siz so ru yu so ra yım. Tan rı ya ina nı - yor mu su nuz? - Bu ko nu da ki ce va bım şu. Bu so ru yu so ruş tar zı nı zı çok çar pık gö rü yo rum. So rul ma ma sı ge re ken bir so ru ola rak de ğer len di ri yo - rum. Be nim ma ne vi dün yam, ev ren üze rin de dü şü nü rüm. Eins te - in in (iza fi yet) ku ra mı nı far ket ti ği mi söy le ye bi li rim. Hüc re dü ze ni, yi ne ast ro no mi dü ze ni ne dir, on lar la da il gi li yim. Za man za man dü - şü nü rüm. Bol bol yıl dız la ra ba ka rım. - Yıl dız lar la ara nız da bir en gel yok da. - Do ğa nın olu şu mu na il gi du yu yo rum. Bu nun ya nın da ma ter ya liz mi çok iyi an la ma ya ça lı şı rım. İn sa nın üze rin de çok dur du ğu mu bi lir si niz. Bü tün bun lar da Tan rı nın ye ri ne dir? Herhal de bu so ru ya en ger çek çi ce vap lar dan bi ri ne ulaş mı şız. Ulaş ma say dık, bu du ru ma ge le mez dik. - Si zin o ya zı nız da doğ ru bul ma dı ğım bir tes pit da ha var dı. Türk ler İs lam uy gar lı ğı na hiçbir şey kat ma mış lar dır, za rar ver - miş ler dir gi bi an ti- Türk bir tu tum var dı. Ba na çok ka ba gel di bu tes pit

147 - Ona açık lık ka zan dı ra yım. Ben Türk le ri iki ye ayır dım bi li - yor su nuz. Siz bel ki, bi zim ulu su böl me ye, za yıf dü şür me ye ça lı - şı yor su nuz de di niz, ama iş te bu so ru ya açık lık ge tir mek için bu - nu yap tım. Türk ler Or ta do ğu ya, Ana do lu ya gi rer ken hız lı bir sı nıf laş ma ya şı yor du. Ege men sö mü rü cü ke sim İs la mı ger çek ten dar sı nıf çı - kar la rı te me lin de ele al dı. Da ha çok da fe tih çi tarz da yo rum la dı. Ben böy le bir İs lam cı lı ğa prim ver mi yo rum. Bu İs lam cı lı ğı eleş ti ri - yo rum. Bu, ya yıl ma cı te mel de İs la mın kul la nı lı şı da de ğil. Bu nun için faz la ile ri ci, ge liş ti ri ci de ğil. İs la mın bi raz dev rim ci bir ya nı var dı, do ğar ken. Uy gar lı ğı ge liş ti ren bir ya nı var dı. Onu as lın da tem sil et me di. Bir bu nu an lat mak is te dim. İkin ci si, Türk le rin di ğer ya nı nın da fe ci ezil di ği ni en az Kürt ler ka dar ezil di ği ni söy le mek is te dim. Türk me ni sı nıf laş ma da aşa ğı ya sal dı lar, dağ la ra sal dı lar. Mez hep iti ba riy le de da ha çok Ale vi li ğe ve Şi a ya sal dı lar. Aze ri le - rin de hep si Şi a dır bi li yor su nuz. Bu ke si mi maz lum gö rü yo rum. Ter ci him on lar dan ya na dır. Bu ay rı mı ya pa yım ya ni. Aze ri ve ya Türk men ge le ne ği ba na gö re da ha halk çı dır, da ha faz - la ger çek Türk ve ya halk çı Türk di ye bi le ce ği miz ke sim dir. Ta ri hi açı dan bir bu yo ru mu ya pı yo rum. Ay rı ca, ay nı şey bi raz da bu Ba tı hay ran lı ğı için var dır. Di kat ti ni zi çek miş tir bel ki, bir de bu yön den eleş ti ri yo rum. İki yüz yıl dır Ba tı, Ba tı şim di de AET AET. Bu nu bir top lu mu bir adım faz la ge liş ti re ce ği ne inan mı yo rum. Bir halk dış kül tür le re aşı rı bağ la na rak, on la ra öze ne rek ki şi lik bu la maz. Bu tah lil Türk le ri kü çük dü şür mek de ğil, tam ter si ne ken di kök le ri ne şo ve nist çe ol ma sa da, faz la men fa at çi ol ma sa da sa hip çık ma la rı - nı is te mek tir. Bu Türk le re ha ka ret de ğil, bi la kis say gı lı yak la şıl - dı ğı nı gös te rir. On la rın ken di kö ken le ri ne da ya na rak hem ulus laş - ma ya, hem de ba ğım sız laş ma ya ih ti yaç duy du ğu nu söy le mem, be nim de böy le gör mem, Türk hal kı na, Türk ulu su na ger çek çi yak laş tı ğı mı gös te rir. - Ama si zin söz ko nu su et ti ği niz dö nem de Türk ler, 600 yıl ka - dar ya şa yan ve dün ya ta ri hi nin kay det ti ği en uzun ömür lü im pa - ra tor luk lar dan bi ri ni ya rat tı lar. - Bir sos ya list ola rak be ni hiç il gi len dir mez. - Ama bir im pa ra tor luk kül tür süz ve me de ni yet siz de ya şa ya - maz ki - Ben Os man lı sul tan la rı nın bü tün pra tik le ri nin in cir çe kir di ği ni dol dur ma dı ğı ka na a tin de yim. - Bah set ti ği niz el li yıl lık bir Ti mur İm pa ra tor lu ğu de ğil, bi li yor mu su nuz? Bir sul ta nın yük se li şiy le yük se len ölü müy le bi ten bir im pa ra tor luk de ğil Os man lı. - Ba na gö re bu yük se liş, Türk hal kı da da hil, halk la rı men ge ne gi bi sı kış tır ma ve öz su la rı nı bo şalt ma gö re vi gör müş tür. Ge ri ye halk la rın po sa la rı kal mış tır, Türk hal kı da da hil. Ben bu te zim de ıs - rar edi yo rum. - Ba na Os man lı ha kim sı nıf la rı nı sa vun durt ma yı nız lüt fen, ama bü tün ola rak bak tı ğı mız da böy le bir re a li te var. - Ben Kürt hal kı ger çe ği, Türk halk ger çe ği baş ta ol mak üze re, halk ger çek le ri ni esas alan bir po li ti ka nın sa hi bi ol du ğu mu tek rar la - mak is te rim. TC Kürtlüğü Alevi boyutundan soyutladı, hatta yasakladı - Kürt ler ara sın da hem Ale vi mez he bin den olan lar var hem de Sün ni. Be nim gö re bil di ğim ka da rıy la PKK, Ale vi mez he bin den Kürt le rin ya şa dı ğı böl ge ler de, Sün ni böl ge ler de ol du ğu ka dar et - kin lik gös te re mi yor. Bu nun se be bi ne dir? - As lın da bir sen tez var PKK de. Bir de fa, Ale vi kit le si nin ya - şa dı ğı alan lar, bo şal tıl mış böl ge ler dir. Nü fus ger çek ten aşı rı eroz - yo na ta bi tu tul muş tur. Pa zar cık Ale vi dir, bu ra da kit le te me li miz güç lü dür. Bir El bis tan bi le, bu gün bi raz el at tık, hız lı bi çim de par - ti et ra fın da bir le şi yor. Ya ni bi raz kit le nin ol du ğu Ale vi yö re ler de PKK ge li şi yor. Daha çok ör nek çok ve rilebilir. Za za lar için de böyledir. Za za la rın ol du ğu yer de de ge li şi yor. Me se la Bin göl de hız lı ge liş me ler ya şa nı yor. PKK de sen tez var. Onu kı sa ca ce vap - lan dı ra bi li rim. Bu hem olum lu ve hem de önem li dir. Ta ri hi bir ih - ti ya cın gi de ril me si dir. PKK için de ki elit kad ro ve ya en te lek tü el

148 kad ro nun ya rı sın dan faz la sı Ale vi kö ken li dir. Hat ta ağ zı laf ya pan, bi raz pro pa gan da gü cü olan yine ağır lık lı bö lüm Ale vi dir. Sa va şan ke sim, özel lik le en te lek tü el ol ma yan, Sün ni dir. Bun la rın sağ lık lı bir it ti fa kı ge li şi yo r. Ciz re şim di biraz Ale vi leş miş tir ama (çün kü bu so ru lar da so ru lu yor son za man lar da, PKK, iş te Kürt le ri Ale vi - li ğe, Şi a lı ğa doğ ru yak laş tı rı yor de ni liyor), bun lar abart ma dır. Fa - kat Ciz re ka dı nın bu gün iş te bu ha re ket tar zı, ti pik Ale vi hal kı nın ha re ket tar zı dır. Bun lar, hal kı mız ara sın da ulu sal yön den de bir bir lik ya ra tıl dı ğı nı gös te ri yor. Ciz re ka dı nı ge le nek sel ola rak çok tu tu cu dur ve dı şa rı adı mı nı bi le ata maz. Ama Ale vi ka dı nı bi raz ser best tir. Da ha ra hat ha re ket eder. İş te bu gün Ciz re bi raz Ale vi hal ka yak la şı yor. Ale vi hal kı da bi raz Ciz re ye yak la şı yor. O da na sıl? En te lek tü e liy le, genç le riy le bu mü ca de le nin önem li oran da ön cü kad ro su du ru mun da. - Ben de şöy le bir iz le nim kal mış. Tam an la ta mı ya ca ğım. San ki siz bir yıl ön ce si ne, iki yıl ön ce si ne ka dar Ale vi le ri eleş ti ren bir tu - tum day dı nız. Yan lış mı ha tır lı yo rum? - Ben yal nız Der sim ti po lo ji si ya rat mak la kal ma dım. Bir Si irt ti - po lo ji si ni ya rat tım. Bir Mar din ti po lo ji si ni ya ra tım. Bo tan ti po lo ji si - ni ya ra tım. Bu nu şu nun için yap tım. Biz de böl ge ko şul la rı son de re - ce et ki li dir. Hat ta Ser hat ya ni Kars, Ağ rı yö re si ti po lo ji si ni de ya rat - tım. İn san çö züm le me le ri ni ya par ken, bu bir ih ti yaç tır biz de, Ale vi şe kil len me si şöy le dir de dik, Mar din de ki Sün ni şe kil len me böy le dir de dik. Ta ri hi bo yun ca ge ri ci şe kil len me ne dir? Olum lu yön le ri ne - dir bu nun? Bun lar dan yo la çı ka rak na sıl bir sen te ze ula şa bi li riz? Ya ni Ale vi nin de, Sün ni nin de, Kars ın da, Ağ rı nın da, Ur fa nın da, Mar din in de olum lu özel lik le ri ne ler dir, bun la rı na sıl bir leş ti re - bi li riz? Atıl ma sı ge re ken olum suz luk lar ne dir? Böl ge ça pın da bu de ğer len dir me le ri yap tık. So nuç ta PKK de bir sen tez oluş tu. - İs tan bul için söy le ye ce ğim. San ki Kürt kö ken li Ale vi ler için Ale vi lik Kürt lü ğün den ön ce ge li yor. Ya nı lı yor mu yum? - O bir ya nıl ma dır. Aşı lır sa nı yo rum. - Ha yır, göz le mim doğ ru mu? - Ale vi lik ön de ge lir de ğil de, bir Se yit Rı za dö ne min de, Ali Şer dö ne min de Kürt lük hay li et ki li dir. Koç gi ri, Ale vi böl ge si dir. Kürt lü ğe ön cü lük et miş tir bir sü re. Bun lar çok önem li dir, fa kat da ha son ra ke ma liz min, İnö nü nün, da ha son ra ki ik ti dar la rın Kürt lü ğü ezip Ale vi li ği ya şat ma po li ti ka la rı so nu cu, ulu sal bo - yut tan ko puk bir Ale vi lik ya şam ala nı bul du. Cum hu ri yet ta ri hi bo yun ca bu teş vik edil di. So nuç doğ ru dur, Ale vi lik Kürt lü ğün önü ne ge çi ril di. Fa kat baş lan gıç ta Kürt ler de ulu sal lı ğı en çok ge - liş ti ren ler Nu ri Der si mi, Ali Şer, iş te da ha son ra ki Der sim ay dın - la rıy dı. Bun lar Kürt ulus çu lu ğu nun en önem li ön der le riy di ler. Son ra dan de ğiş ti bu. Söy le di ği niz bu du rum doğ ru dur Ben ce de ği şir. Bir sap tır ma nın ürü nü dür. Tür kü ye Cum hu ri ye ti Kürt lü ğü Ale vi bo yu tun dan so yut la dı, hat ta ya sak la dı. Do layı sıy la cum hu - ri yet sı nır la rı için de, cum hu ri ye tin ka de me leş me sin de bü yü mek için Kürt lük ten vaz ge çe cek sin. Ne ol du? Kürt lük ten vaz geç me, aşı rı Ale vi li ğe sı ğın ma. O da böy le İs tan bul da özel lik le, hat ta Av ru pa da Ale vi et ki si nin ulu sal et ki nin, özel li ğin önü ne geç me si gi bi bir du ru mun doğ ma sı na yol aç tı. Bu yüz den tes pi ti ni ze ka tı - lı yo rum. Bu nun hız la aşıl dı ğı nı da be lir te yim. Ya ni Ale vi özel li - ğiy le Kürt özel li ği nin ile ri ci bir tarz da sen te zi ge li şi yor. - Ta ri hi ola rak Er me ni ta lep le riy le si zin ta lep et ti ği niz böl ge ler ör tü şü yor. Er me ni le rin ya yın la dı ğı ha ri ta lar la siz le rin ya yın la dı ğı ha ri ta la rı üst üs te ko yup ba kı yo rum. Bü yük bir kıs mı ay nı. Ba şar - dı ğı nı zı var sa ya lım. Na sıl an la şa cak sı nız? - Eğer Er me ni ler bo şalt tık la rı köy le re gel mek is ter ler se, on la ra iyi bir mi sa fir per ver lik gös ter me miz ge rek ti ği ne ina nı yo rum. - Ev sa hi bi bi ziz di yor su nuz - Mev cut du rum şim di onu gös te ri yor. Es ki ev le ri ne, şim di da ha çok bu top rak lar da yo ğun la şan Kürt le rin en gin hoş gö rü şü ile il gi le - ri ni sür dü re bi lir ler. Ça tış ma bi çi min de de ğil de, ger çek ten an la şa - rak, uz la şa rak gel mek is ti yor lar sa gel sin ler. - Bir Er me ni gö çü nü ka bul edi yor mu su nuz? - Er me ni sı nır la rı ve ya Er me ni ül ke si ne re si dir, Kür dis tan ne re si - dir der se niz, ta rih te ta bii, ger çek ten iç içe dir. Yal nız böl ge de bir tek Er me ni kö yü nün kal ma dı ğı da bir ger çek. Bu ta ri hi bir so run dur. Ta ri hi so ru na da, san ki çok po li tik bir so ruy muş gi bi ce vap ver mek de, bi raz opor tü niz me düş mek olur. Be nim de öy le bir ni ye tim yok

149 Fa kat Er me ni hal kı nı se ve riz. Er me ni hal kı ge lir se, zi ya ret eder ler - se, hat ta kal mak is ter ler se, on la ra eli miz den ge len mi sa fir per ver li ği de so nu na ka dar gös te ri riz. Bu so ru ya şim di lik böy le ce vap ver me yi ye ter li gö rü yo rum. - Su ri ye ile iliş ki le ri niz çok tar tı şı lan bir ko nu. Bu nu na sıl de - ğer len di ri yor su nuz? - Bu da ta ma men Arap la rın mi sa fir per ver li ğin den kay nak la nı yor. Ama ay nı za man da Su ri ye nin, özel lik le Ha fız Esat ön der li ği nin hem si ya si li ği, hem de mi sa fir per ver li ği te me lin de ka lı yo ruz bu ra - da. Özel lik le Tür ki ye de dü şü nül dü ğü gi bi, ke sin lik le Tür ki ye aleyh ta rı, bü tün ama cıy la Tür ki ye ye kar şı dı şa rı dan komp lo kur - mak, bil mem Ha tay me se le sin den, GAP me se le sin den dolayı bu ra - da kal ma di ye bir du rum söz ko nu su de ğil dir. Su ri ye ön der li ği baş - lan gıç ta bi zi bil mi yor du bi le. Yet mi şi ki tür lü ör güt var dır bu sa ha - da. Biz bu ör güt ler den sa de ce bi ri si yiz. Su ri ye nin an ti-si yo nist, an - ti-em per ya list ko nu mu var dır. Bu ko nu mu ge re ği bir çok ör güt ka lı - yor du. Biz de kal dık. Fa kat da ha son ra biz ge li şen ör güt ol duk. Su - ri ye de ta bii ki si ya si dir. Bir de il ke le re bağ lı dır ben ce. Hem si ya si ol ma la rı nın, hem de il ke le re bağ lı lık la rı nın bir so nu cu ola rak bu ra - da kal dık. An ti-tür ki ye te me lin de, Tür ki ye ye kar şı komp lo te me - lin de özel bir ka lış de ğil di bu ra da ki var lı ğı mız. Bu nu çok ra hat lık la söy le ye bi li rim. - Si zin açı nız dan böy le ola bi lir. Su ri ye açı şın dan ne dir du rum aca ba? - Su ri ye açı sın dan da, öy le sa nı yo rum ki, böy le dir. Ya ni Kürt le ri dost luk po li ti ka sı için de tut mak, Ha fız Esat ön der li ği nin ko nu mu ge re ği dir. Irak Kürt le ri ne yak la şı mı da böy le dir. Su ri ye Kürt le ri ne yak la şı mı da böy le dir. Tür ki ye Kürt le riy le de, çe şit li ne den ler den dolayı, ara sı nı boz mak is te mez. Ne di ye düş man lık et sin? Çı ka rı da de ğil dir, ge re ği de yok tur. Öy le sa nı yo rum, en ger çek çi yak la şım la rı da bu te mel de dir. Ama ben de emin de ği lim ger çek ten bu po li ti ka - nın özü ne dir? Uzun va de de ne yap mak is ti yor lar? Bu nu bi le cek du rum da de ği lim. Ama şim di ye ka dar ki du ru muy la, Su ri ye, ge nel - de an ti-em per ya list, an ti-si yo nist il ke doğ rul tu sun da ken di hal kı na da, Su ri ye Kürt le ri ne de dost ça yak la şı mıy la, ki sı nır lı bir dost luk - tur, onu da söy le ye yim, Kürt ör güt le riy le, özel lik le Irak Kürt le ri'y le kur du ğu iliş ki nin bir so nu cu ola rak, Tür ki ye ile de çe liş ki le ri var, NA TO ül ke si dir, iş te ta ri hi an laş maz lık la rı var bi raz, onun da et ki - siy le PKK nin bu ra da kal ma sı na faz la ses çı kar ma mış tır. - Meh met Ali Bi rand ın en son bu ra ya gel di ğin de bah set ti ği bir olay var. Su ri ye nin ABD ye yak laş ma sıy la bu nun bir bağ lan tı sı ola bi lir mi? - San mı yo rum. Ge nel de de be lirt ti ğim gi bi o ko nu da ha ta bi raz bi zim di. Ya sa la ra kar şı za man za man güç du rum da ka lı yo ruz. Bu, ya ka lan ma la ra da yol açı yor. Fa kat o, Su ri ye dı şiş le ri ba ka nının Tür ki ye ye gi di şi ne denk gel di ği için yan sı dı, an lam lı sa yıl dı. Özel bir tu tuk la ma ol du ğu na ben hâlâ ka ni de ği lim. - O ha be ri kim yan sıt tı? Siz mi yan sıt tı nız? - Biz yan sıt ma dık. Kay na ğı nı iyi bi le mi yo rum. - Özel lik le yan sı tıl mış sa, me saj de ğe ri var o za man. - Bu kon da emin de ği lim. Bu ra ya ge len ve bağ lan tı sı ol ma yan bir Türk ga ze ti ci si baş ka tür lü na sıl öğ re nir, Su ri ye dı şiş le ri ba kan lı ğı bu nu özel lik le sız dır - ma mış sa? - Şöy le yan sı ta bi lir. Ya ni bi zim ya sa lar ge çer li dir. Ben ce, bi zim ya sa la rı mız Tür ki ye ye kar şı PKK nin ha re ket le ri ni bağ lar bi çi min - de bir me saj dır. Bu da bi zim açı mız dan an la şı lır bir şey dir. Su ri - ye nin Tür ki ye ye kar şı özel ya sa la rı ol ma dı ğı gi bi, Su ri ye ya sa la rı - nı zor la ya rak Tür ki ye ye kar şı fa a li yet ge liş tir mek müm kün de ğil - dir. Yan sı tı lan me saj bu dur. Ve ye rin de dir ba na gö re. Bu nun için faz la da abart mı yo rum, bü yüt mü yo rum. - Pe ki, ge rek ti ğin de bu ra dan git me ye ha zır mı sı nız? - Biz her za man bu nu ih ti mal da hi lin de gö rü rüz. PKK ger çek ten dı şa bel bağ la ya rak kal ma yı esas alan bir ha re ket ol ma dı ğı gi bi dost lu ğun da de ğe ri ni çok iyi bi lir. Ya ni bu Lüb nan sa ha sın da sı nır lı kal ma mı zın an la mı nı en iyi bi len bir ha re ke tiz. Ama ge rek ti ğin de dö ne riz. Da ha 1980 ler de biz ül ke mi ze dö nüş yap tık. Dö nü şün yol - la rı nı aç tık. Do lay ısıy la ya rın şart lar ge rek li kı lar sa, esas ta ül ke miz - de ya şa ma yı il ke ola rak kav ra mış ve uy gu la ma sı nı da ile ri dü zey de ger çek leş tir mi şiz. Bu açı dan da faz la cid di bir so ru muz yok tur. Ge

150 rek ti ği ka dar dı şar da, ge rek ti ği ka dar içer de kal ma gü cü nü gös ter - mi şiz. Ola nak la rı mız bu na el ve ri yor. - Son bir so ru. Ba zı Kürt ay dın la rı nın bir eleş ti ri si var. Ab dul - lah Öca lan di yor lar, Do ğu Pe rin çek e gös ter di ği sı cak lı ğı ni ye di ğer Kürt si ya si le ri ne gös ter mi yor. - Kim di yor onu? - Kürt ler den ba zı la rı söy le di. - O ay dın lar mı? Sah te kar lık ya pı yor lar. Ben Do ğu yu yıl lar ca eleş tir miş tim. Şim di Do ğu bi ze il gi gös te ri yor. Do ğu, ta ora dan kal - kıp bu ra ya gel miş, biz bir-iki gün mi sa fir et mi şiz, çok mu? Ne mut - lu Do ğu ya ki, 1989 ve 1991 de, ta ora lar dan kal kıp bu ra ya gel di. Ce sa ret le gel di, ar ka daş lar la, bi zim le ko nu şup git ti. Do ğu bu nu ya - pı yor da, bi zim o çok eleş ti ren utan maz lar ni ye bir gün se lam yol la - mı yor? Bi raz adil ol mak ge re kir de ğil mi? Be nim Do ğu ya çok il gi gös ter mem den de ğil, onun bi ze çok il gi gös ter me sin den bah set mek ge re kir. Ve bu, da ha say gı de ğer bir yak la şım dır. Bu nu so ran lar kim - dir? Biz kı zıl ca kı ya met te Kürt le rin ta ri hi ka de riy le uğ ra şır ken, ni ye bir se la mı biz den esir ge di ler? - Bir me sa jı nız var mı? - Ger çek ten kap sam lı ve de rin lik li gö rüş me ol du. İna nı yo rum ki, özel lik le en te lek tü el çev re baş ta ol mak üze re çe şit li çev re le re ger - çek le ri bi raz da ha yan sı ta cak bir gö rüş me ol du. Bu ih ti ya cı gi der - mek için ken di mi ala bil di ği ne yan sıt tı ğı ma ina nı yo rum. Bu te mel de halk la rın iliş ki le ri şef faf lı ğa ka vu şa cak tır. Şef faf lık ge rek li dir. Onun için bu dü şün ce tar tış ma sı ya rar lı dır. Si zin le yap tı ğı mız gö rüş me bu na bir adım da ha ila ve et miş tir. Bu na im kan ha zır la dı ğı nız için te şek kür edi yo rum. - Ben de te şek kür edi yo rum. kûrt HaL kinin dev rim yap ma Hak kini So nû na ka dar kûl La na Ca ĞIz (*) (*) Mi li yet ga ze te sin den So ner Ülker'in, PKK Ge nel Baş ka nı Ab dul lah Öca lan yol daş la 27 Ey lül 1991 ta ri hin de, ya ni 20 Ekim er ken ge nel se çim le rin den üç haf ta ön ce yap tı ğı bu rö por taj, ne ya - zık ki Mil li yet ga ze te sin de ya yın lan ma dı. Bu nun ne de ni, te kel çi ser ma ye ba sı nı na ba kı la rak ve ya rö por ta jı ya pa nın ken di si için önem li gör dü ğü so ru la ra dik kat edi le rek an la şı la bi lir. Rö por taj, se - çim le rin he men er te sin de Serx we bun ga ze te sin de ya yın lan mış tır. Ya yın la nan met ni ye ni den göz den ge çi re rek oku yu cu ya su nu yo ruz. Weşanên Serxwebun

151 Er ken se çim le 12 Eylül'ün öm rü bi raz da ha uza tıl mak is te ni yor ab dul lah Öca lan: As lın da sık sık böy le kap sam lı rö por taj lar yap mak du ru mun da ol ma sak da, ka mu o yu nun ar tan so ru la rı na kar - şı lık ver me de bu nu bir gö rev te lak ki edip, siz ler le bu gö rüş me yi ger çek leş tir me ye ça lış tık. Da ha ön ce de Mil li yet ga ze te siy le bir kaç rö por taj ger çek le tir miş tik. PKK ola yı ger çek ten önem li bir aşa ma da bu lu nu yor. Ge le ne nek - sel bir çok par ti nin ta ri hin de ol du ğu gi bi dar bir gö re vin öz gün ha re - ke ti ol mak tan öte ye, gü nü müz de he men her gün ba sın-ya yı nın en çok iş le di ği ko nu lar dan bi ri ha li ne gel miş, mil yon la rın uğ raş tı ğı ve anın da ta vır al dı ğı bir ko nu ma yük sel miş tir. Şim di ye ka dar yer li-ya - ban cı bir çok ga ze te ci ve ya zar la yap tı ğı mız rö por taj lar da, önem li bul du ğu muz so ru lar kar şı sın da çok çar pı cı bir bi çim de ger çek le ri ara la ma ya ça lış tık. Ma a le sef, Tür ki ye ka mu o yu nu yön len di ren baş - ta ba sın ve di ğer ya yın ku ru luş la rı uzun sü re ko nu yu de di ğim bi - çim de ele al ma dı lar. Te rö rist, mark sist-le ni nist, vb. sı fat lar içi - ne hap se dip, dar yak la şım lar la ye tin di ler. Ta bii ki bu yet me di. Şim - di ge liş me ler bu nu da ya tı cı kı lı yor. Eğer böy le rö por taj lar ka mu o - yu nun bir ih ti ya cı ha li ne gel miş se, ken di ni bu öl çü de his set tir miş se, her tür lü sap tır ma dan ve yü zey sel yak la şım lar dan uzak dur mak ge - re kir. Ma dem si ya set halk için ya pı lı yor, ma dem iyi şey ler is te ni yor, o hal de ona hiz met et me yi bil mek, siz ba sı nın ve si ya si fa a li yet içi - ne gir miş olan la rın da gö re vi dir. Bi zim bu ko nu da ol duk ça tu tar lı ol du ğu mu za ina nı yo rum. Tek rar vur gu la ya yım; böy le bir gö re vi hal ka kar şı bir açık la ma, bir ra por sun ma bi çi min de de ğer len dir dik; böy le yak la şı yo ruz. Bir de ya şa dı ğı mız gün ler de ba zı ge liş me le ri ka mu o yu na yan sıt mak ta ya rar gö rü yo ruz. Ar tan son ey lem ler var. Yi ne bi zim ta ba nı mı zın et ki le di ği HEP'in SHP ile se çim it ti fa kı var. Re fah Partisi'nin Kürdistan'daki ko lu nun ay rıl ma sı var, ye ni bir par ti nin ha zır lık la rı nın ya pıl dı ğı na da ir ha - ber ler var. Yi ne sı nır öte si ha re kat lar dan her gün can lı ola rak bah se - dil me si hu su su var. Bun lar göz önü ne alı na rak bu ra da he men şu söy le ne bi lir: Er ken se çim ka ra rı, iç ve dış den ge le ri bo zu lan ve her alan da ku şat ma al tı na alı nıp sı kış tı rı lan dev le tin ken di si ne ne fes al - ma ola na ğı ya rat ma ça ba sın dan doğ muş tur. Bu alan da da Özal ve ANAP hü kü me ti nin ira de si ni çok aş mak ta, bu ra da hü kü met ol ma kay gı sı de ğil, dev le tin var lı ğı nı ko ru ma kay gı sı öne geç mek te dir. Her kes de bi li yor ki, Türk bur ju va zi si nin 1992'ye ka dar uy gu la ma yı he sap la dı ğı bir plan var dı. Nor mal de bu sü re nin ta mam lan ma sı ge - re ki yor du. Eğer iş ler he sap la dık la rı gi bi yü rü sey di, sah te mu ha le fe - tin da yat ma la rı ne olur sa ol sun Özal'ın böy le bir se çim ka ra rı na var - ma sı müm kün de ğil di. Ama bir şey ler te me lin den ters git ti, he sap lar tut ma dı. He sap lar tut ma yın ca da, te laş la söz de ye ni bir ta kım çö züm ara yış la rı gün de me gel di. Ana he sap, PKK şah sın da Kür dis tan dev ri mi nin tas fi ye siy di. Bu salt TC'nin de de ğil, ABD'den Avrupa'ya ka dar em per ya list güç le rin de or tak plan la rıy dı he de fi be lir le nir ken, bu sü reç te dev le tin ye ni den bi çim len di ril me si amaç la nı yor du. Aşıl mış olan es ki dev let ya pı lan ma sı ye ri ne, ye ni dün ya dü ze ni için de kam bur oluş tu ran de ğil, en azın dan be nim se ne bi lir bir ya pı lan ma ger çek leş ti ril mek is - te ni yor du. Ama bu nun için de, dev rim ol gu su nun tü müy le sön dü - rül me si, kı sa ca PKK'nin tas fi ye si ge re ki yor du. 1980'li yıl la rın so - nun da PKK'ye kar şı ge liş ti ri len ulus la ra ra sı em per ya list sal dı rı lar bu nok ta da an lam bu lu yor pro vo kas yo nu, TKP'nin Türkiye'ye ge li şi, ge ril la ya yö ne lik im ha sal dı rı la rı, par ti için de ge liş ti ril mek is te nen komp lo lar, Kürt iş bir lik çi le ri nin ör güt len di ril me si ça ba sı, 1990 so nu ve 1991 ba şın da böl ge ye yö ne lik em per ya list mü da ha le, Kör fez Sa va şı ve ABD'nin Gü ney Kür dis tan üze rin de ko num lan ma plan la rı, ay nı sü reç te ce za e vi bağ lan tı lı ola rak ge liş ti ri len Şe ner tas - fi ye ci li ği, Özal'ın PKK'ye yö ne lik le ga lizm çağ rı la rı, 1991 ser hil - dan la rı ve bü yü yen ge ril la ha re ke ti iç içe, kar şı lık lı et ki ve bağ lan tı

152 la rı ele alın dı ğın da gü nü müz de ki er ken se çim ol gu su da ha iyi an - la şıl mak ta dır. Ay nı za man da, Tür ki ye cep he sin de ki ge liş me le ri de bu ra da dik - kat ten ka çır ma mak ge re ki yor. Tür ki ye ar tık Kürdistan'ın ba sın cı al tın da dır. Sa va şın Türkiye'ye ge tir di ği si ya sal, as ke ri, eko no mik ve mo ral yük ler var. Bu, za yıf Türk eko no mi si nin du ru muy la bir - leş ti ğin de Türk bur ju va zi si açı sın dan du rum hiç de iç açı cı gö rül - me mek te dir. He le bir de bu nun kit le le re yan sı ma dü ze yi dü şü nül - dü ğün de, Türk bur ju va zi si eko no mik cep he den ye nik çık mış bir ta - ra fı oy na mak ta dır. Si ya sal açı dan ise, du rum çok da ha ağır dır. Or ta yer de ide o lo jik-po li tik ola rak if las et miş bir dev let var dır. Bu dev - le tin en üst te par la men to dan baş la ya rak hiç bir ku ru mu iş le me mek - te dir. Her şey bir tı kan ma yı, her şey bir çü rü me yi ya şa mak ta, li me li me dö kül mek te dir. Bu if las ve çü rü me nin en yo ğun laş tı ğı ku rum ise Türk or du su dur. Kar şı mız da ki gü cün her han gi bir dev let de ğil, Türk dev le ti ol du ğu unu tul maz sa, bun lar da ha iyi an la şı lır. Öze lik - le bu ra da özel sa vaş ma ki ne si nin hur da ya çı kı şın dan bah set mek ge re ki yor. İş te bu or tam da bir se çim ya sa sıy la, ade ta yan gın dan mal ka çı rır ca sı na ANAP şah sın da 12 Eylül'ün öm rü bi raz da ha uza tıl mak is te ni yor. De mi rel ve İnönü'nün mu ha le fet le ri ne ka dar de mok ra tik tir, ne ka - dar 12 Eylül'ün et ki le ri ne kar şı dır lar, ger çek ten tar tış ma ya de ğer. Böy le id di a la rı var sa da, öy le an la şı lı yor ki, 12 Eylül'ün po li ti ka la rı nı ken di le ri de gö tür mek du ru mun da. Onu ade ta ka nık sa mış bir du ru ma ge ti ril miş ler. Bü tün bun lar şu nu gös te ri yor ki, se çim her ne ka dar bir çö züm yo lu ola rak dü şü nü lü yor sa da, ken di için de cid di tı ka nık lı ğı ba rın dı ran bir se çim dir. Ko nu yu bu yö nüy le gör mek ge re ki yor. So ner Ül ker: Bir şey so ra bi lir mi yim? Bu se çim ko nuş ma la rın - da par ti le rin Gü ney do ğu so ru nu na hiç bir çö züm ge ti re me ye ce ği - ni, SHP de ol sa ANAP da ol sa de mok ra tik se çim ya sa sı ol ma dı ğı için bun la rın çö züm gü cü ola ma ya ca ğı nı gö rü yo ruz. O hal de bun dan son ra ye ni bir se çim olur ve ya SHP Gü ney do ğu so ru nu na iliş kin bir çö züm ge ti re mez mi? - Ona de ği ne ce ğim. Ba na gö re de, eğer Tür ki ye so ru nu na da bir çö züm ge tir mek is te ni yor sa ye ni bir se çi min ge liş ti ril me si ka çı nıl - maz dır. Hem de te mel so run lar et ra fın da. O ay rı bir ko nu. Şu an da ge liş ti ril mek is te ne ni aç ma ya ça lı şı yo ruz. Ay rı ca ba sı na da yan sı - yan şöy le bir du rum var: Bu se çim le rin bas kın tü rü se çim ol ma sı - nın al tın da bir man tık ya tı yor. De ğer len dir me ye gö re, PKK, HEP ka na lıy la Gü ney do ğu Anadolu'da oto ri te si ni kur muş, hal kın ezi ci ço ğun lu ğu nu ye de ği ne al mış ve di ğer le ri ni ezip geç miş tir. Bu ra dan ha re ket le, HEP'i se çim le re sok tur ma ma ve se çim le ri de er ke ne al - ma ka ra rı alı yor lar. Eğer se çim le rin bi raz de mok ra tik ol ma sı is ten - sey di, HEP'i kat ma bi çi min de bir ka nun mad de si ra hat lık la dü şü - nü le bi lir di. Ta bi bu na da im kan ve ril mi yor. Se çim le rin er ke ne alın - ma sı nın al tın da ya tan man tık, PKK'nin ta ba nı nın po li ti ka ya yan sı - ma ma sı nın sağ lan ma sı dır ve er ke ne alı nı şı da söz de bu nun için ge - liş ti ril miş bir ted bir dir. - Pe ki efen dim, HEP bu ka dar ama tör müy dü, hiç bir şey ya pa - ma dı? - As lın da HEP ne ka dar PKK'nin ta ba nı nı tem sil eder du ru mu na gel di, par la men to ya ne ka dar yan sı ta bi lir di; bu nun an la şıl ma sı na fır sat ve ril me di. İl gi li ba zı de ğer len dir me ler de de ğin miş tim. Özal si ya si çö züm is ti yor de nil di. Ba zı la rı bu nu bi ze ıs rar la söy le di ler. Sa yın Bi rand ve Civaoğlu'nun ben zer so ru la rı var dı. Biz so ru nun si - ya si plat for ma gö tü rül me si için ken di mi zi açık tu tu yo ruz ve sa mi - mi yiz. Eğer ger çek ten de mok ra tik bir ta ham mül le ri var sa, HEP'in ge li şi mi bu açı dan önem li dir ve biz on la ra bir çö züm şan sı ver dir - mek is te dik. Bu çok açık. Ge rek Kürdistan'da yü rü tü len sa vaş ve ge rek se Çankaya'nın ver di ği kar şı lık ne ol du? Şüp he siz ucuz ha yal - ler pe şin de de ği lim; ar tan bas kı lar kar şı sın da ma dem Tür ki ye hal kı - nın da se çe ne ği si ya si çö züm dür, biz de ona el den gel di ğin ce kat kı ya pa lım di ye bir ça ba yı çe şit li dü zey ler de ge liş tir me ye ça lış tık. Ama bak tık ki, li be ral de ni len Me sut Yıl maz hü kü me ti, es ki MHP mi li tan la rı nı ye de ği ne ala rak, da ha ge lir gel mez çok sa yı da bom ba - la ma la ra gi riş ti ve Ve dat Ay dın gi bi ol duk ça ta nı nan ve Di yar ba kır gi bi mer ke zi bir yer de se vi len HEP'in bir yö ne ti ci si ni çok vah şi ce kat let ti. Bu, ar dı sı ra çok yay gın laş tı rıl dı. Çok ki şi yi evin den alıp kat let mek le yüz yü ze bı rak tı lar. Bu, MHP'nin 12 Ey lül ön ce si ta nı - dı ğı mız tak tik le riy di. Es ki den MHP adı na ya pı lı yor du, bu se fer

153 dev let ka na dı al tın da ve dev le tin im kan la rıy la ya pı yor lar. Bu çok açık bir ger çek. Bu ra da as lın da de mok ra si ye ve si ya si çö zü me ta ham mü lü ol ma - yan bir ko num da ol duk la rı çok açık gö rül dü. Ne den yap tı lar, ni çin ya pıl dı, pek an lam ve re me dik. Hiç şüp he siz Türkiye'nin hem or du ya pı sı ve hem de si ya si ya pı sı için de ol duk ça ör güt len miş ve ka nun ta nı ma yan, ken di ni ka nun la rın üs tün de gö ren bir teş ki lat var dır. Bu - na res mi dil de Özel Harp Da i re si di yor lar, ama da ha dal lı-bu dak lı bir şey dir. İş te bu ör güt, PKK'ye kar şı sö zü mo na bir sa vaş yü rü tü - yor. Onun için her yön tem, her tak tik mü bah tır. Bu an la yı şın Özal'la bağ lan tı sı ne dir ve ya Özal bu işin ne ka dar önem li bir ada mı dır, biz zat yü rü tü cü sü dür, ne ka dar te si ri al tın da dır, onu bi le mem ama, ba na gö re bu ge liş me ler den pek ha ber siz ola maz. Bu çok önem li. Şu nu sor mak is ti yo rum: Özal eğer de mok rat sa, de mok rat lı ğı nı ka nıt la sın. Ken di yö ne ti mi al tın da o ka dar te rö rist ey lem olu yor. Ba kın ben PKK mi li tan la rı vu rul ma sın de mi yo rum. Her gün vu ru - yor, her gün na sıl leş le ri ni ak ba ba la ra yem et tir di ği ni de söy lü yor. Ben bu na bir şey de mi yo rum. Ger çek ten le gal, ka nu ni bir ku ru lu şun so rum lu su nu dev let güç le ri ne vah şi ce ez dirt me nin iza hı çok güç tür. Baş ka ül ke ler de bu tek olay bi le hü kü me ti gö tür me ye ye ter. Ama ses bi le çık ma dı; çık ma dı ğı gi bi bir yı ğın çok so rum suz yak la şım lar gös ter di ler. Böy le yüz ler ce ci na yet var. Uludere'de ken di ANAP teş ki la tı için de yer alan o dört ki şi nin kat li a mı ola yı var. Hi lal ANAP Be le di ye Başkanı'nı da kat let ti ler. Ney miş, bi raz PKK'lilerle iliş ki si var mış! Bu nun gi bi sa yı sız ör nek var. Bü tün bun lar böy le ge li şin ce, de ğer len dir me de zor luk çek me dik. Bun lar te rör le sah te de mok rat lı ğı iç içe uy gu lu yor lar, ya nıl mı yo ruz de dik. Bil di ği niz gi bi, ar dın dan HEP'i da ha da dış ta la ma, tas fi ye et me ça ba sı na yö nel di ler. Hal bu ki ka nun çı ka rıp HEP'e ma li yar dım yap tır - mak is te yen de ken di si ve bu nu yap tır dı. O hal de de ği şen ney di? De - ği şen şuy du: Ger çek de mok ra tik bir çö zü mü da yat tık ve çok iyi bi lir - yor duk ki ANAP an la yış ola rak, uy gu la ma ola rak bu na açık de ğil. ANAP, 12 Eylül'ün an ti-de mok ra tik bir ka lın tı sı. Bu nu se çim ler me - se le si ne açık lık ge tir mek için be lir ti yo rum. Se çim le rin ne den an ti-de - mok ra tik bir yak la şım la ge liş ti ril di ği ni ve te mel so run la rın çö zü mü ne kat kı ge tir mek için de ğil, o so run la rı ört bas et mek, kö tü bir tarz da tas fi ye et mek gi bi bir amaç la bağ lan tı lı ol du ğu nu vur gu la mak için söy lü yo rum. Bu nun ya nın da Türkiye'nin di ğer ağır so run la rı da var. Ama söy le ye yim, te mel so run as lın da bu dur. Sa va ş ya sa la rı nı yü rüt me ye bü yük özen gös te ri yo ruz - Sa yın Baş kan, bu te mel so run da PKK'nin se çim de tav rı ne ola cak tır? - Ona ge le ce ğim. Ben ce onu, so ru la rın ge liş ti ril me si sü re cin de ele ala lım. Baş ta sor du ğu nuz so ru ya da bu ve si ley le, bu nun la bağ - lan tı lı ol du ğu için kı sa ca de ği ne ce ğim. PKK'nin Kürt hal kı na, hat ta Türk hal kı na ne ka zan dı rıp-kay bet tir di ği ne bu bağ lam da bi raz ce - vap ver mek müm kün. Her şey den ön ce şu nu da söy le ye yim; siz den da ha faz la be nim ye ter siz bul du ğum, yan lış bul du ğum PKK'nin bir çok ger çe ği var. - Bir kaç so mut ör nek ve re bi lir mi si niz efen dim, yan lış la ra iliş - kin?.. - Bu nu şu an lam da söy le mek is ti yo rum. Ör güt te açık lık, ale ni yet il ke si ne çok de ğer ve ri yo rum. Ta bi ken di ör gü tü mü zün yan lış lık la - rı nı bir den bi re iş le yi şi miz ba zı la rı nı ya dır ga ta bi lir; ama bu nu bir ge le nek, bir ku ral ha li ne ge tir mi şiz. - Bu bir ge nel il ke ol muş her hal de efen dim. - Ga yet ta bii. So run la rı açık tar tış mak tan çe kin me mek ge rek ti ği ka nı sın da yım. İç so run dur, giz li kal sın de mek, re el sos ya liz min biz - ce en kö tü yön le rin den bi ri siy di. PKK'de, PKK'nin sos ya lizm an la - yı şın da bu na faz la yer yok. Biz çok açık ça lı şı yo ruz, ger çek le ri mi zi çok açık ilan edi yo ruz. Onu vur gu lu yo rum. Kal dı ki Serx we bun ga - ze te sin de ki ko nuş ma la rım da bun lar çok açık ko nul muş tur. Ye ter siz - lik ler ve yan lış lık lar üze ri ne çok sert eleş ti ri ler var dır. Kad ro la rın ge ril la ya yak la şı mı, hal ka yak la şı mı, ey le me yak la şı mı ve bu nun gi bi bir çok so ru na iliş kin yak la şı mı sert eleş ti ri yo rum. Ya ni eleş ti ri - nin do za jı yük sek tir. Ağır suç lar iş li yor, hat ta ken di le ri ni im ha et ti re cek ka dar ağır ha

154 ta lar ya pı yor lar. Bun la rı bu ka dar açık ça be lirt me min ne de ni şu: Bir par ti, gel miş ol du ğu top lu mun çe liş ki le ri ni de ol du ğu gi bi için de ba rın dı rır. Sa va şın, mü ca de le nin de ği şik bir bi çi mi o par ti nin için de de söz ko nu su dur. Şu nu çok açık ça be lir ti yo rum: PKK'nin için den çı kıp da PKK'nin ve ön der lik ger çe ği nin ca nı na oku mak is te yen ler, TC'nin res mi cep he den sa va şan kuv vet le rin den da ha in saf lı dav ran - ma mış lar dır. Bu bir sı nıf sa va şı mı dır ve ya sos yal çe liş ki le rin ken di - ni par ti için de de yan sıt ma sı dır. Bu, ey lem le re yan sı dı ğı gi bi, ya şa - ma da yan sır. Ama şu nu söy le ye yim ki, es ki ye na za ran dü zel me var, PKK'yi çiz gi si ne oturt ma var. Bun da iler le me ke sin. - PKK hak kın da Türk so lu nun şöy le bir eleş ti ri si var. Dev rim ci bir ha re ket de ğil, aşı rı mil li yet çi bir ha re ket... - PKK'nin aşı rı mil li yet çi bir ör güt ol ma sı şu ra da kal sın, di ye bi li - rim ki, gel miş geç miş bü tün mil li yet çi, re for mist ve en ter nas yo na - list ör güt ler için de mil li yet ek se ni ni-bo yu tu nu en aza in dir ge yen bir ha re ket tir. Eğer Kürt le rin so ru nu nu mil li so run çer çe ve sin de ele alıp çö züm is ti yor sa, bu nun ne de ni, bel li bir mil li lik ya şan ma dan, mil li im ha po li ti ka sı na kar şı çı kıl ma dan in san olu na ma ya ca ğı nı bil - di ği için dir. Türk mil li yet çi li ği çok aşı rı dır, ina nıl maz bo yut lar da hem de. Bu nun ta ri hi ders le ri var. Ben, il gi li ba zı de ğer len dir me ler de açık la - ma ya ça lış tım. Özel lik le Ra fet Ballı'yla il gi li gö rüş me de bun lar uzun uzun an la tıl mış tır, tek rar la mak is te mi yo rum. PKK'nin ırk çı te me li, PKK'nin mil li yet çi te me li di ye epey de ğer - len dir me ler var. Ona bi raz açık lık ge tir mek is te ye ce ğim. Bu ko nu da in saf di yo rum; biz da ha doğ ru dü rüst di li miz le ki tap ya za mı yo ruz, bir tür kü söy le ye mi yo ruz; pe ki ırk çı lık ne re de? Ama Türk in sa nı da bu id di a la rı din le ye bi li yor; ya ni de mi yor ki, bu adam la rın doğ ru dü - rüst ad la rı nı te laf fuz et me ye te nek le ri bi le bı ra kıl ma mış, ırk çı lık ne - re de, bı rak ırk çı lı ğı mil li yet çi lik ne re de? Kürt mil li yet çi li ği ne re de? Bu nu da bı ra kın, Kürt ulus te laf fu zu ne re de? Hat ta ken di ne bi raz say gın lık lı bir bi çim de Kür düm di ye cek in san ne re de? Bu ka dar tas fi ye edil miş bir mil li ger çe ği, bu ka dar li me li me ol muş bir ulus ger çe ği ni kal kıp da ırk çı lık ve ya mil li yet çi lik le suç la mak, ba na gö - zü ka ra bir şo ve niz min yan sı ma sı ola rak gö rü nü yor. Türk şo ve niz mi bu ko nu da çok öl çü süz. Bu gün al tı ka nal da TV ya yı nı var de ni li yor. Ay rı ca bu ka dar rad yo is tas yo nu var, bu ka dar ba sın var, bu ka dar ki tap çı ka rı lı yor. Hay di di ye lim bun lar Türk hal - kı nın hak kı dır. Şim di biz, Kürt le re bir kaç mü zik ka se ti din le te lim, bir kaç tür kü söy le te lim, bi raz yaz sın-çiz sin ler, ta ri hi araş tır sın lar, dil le ri ni ge liş tir sin ler ve bi raz si ya si ge liş me yo lu na gir sin ler de yin - ce, bu na sıl bir ırk çı lık olu yor ve bu te mel de na sıl tar tış ma yü rü tü - le bi li yor? Bu, gö zü ka ra bir şo ve nizm dir. Fa şiz min lü ga tin de bi le bu çe şit li lik te bir te mel bul mak zor dur. Kürt le rin var lı ğı nın 10 mil yo nu aş kın ol du ğu nu en üst res mi dü - zey söy lü yor. Eğer bu bir ger çek se ve eğer bir ulus bi çi min de de - ğer len di ri yor sa nız, pe ki bu ulu su ulus ede cek si ya se ti, eko no mi si, kül tü rü, di li ve ya şa mın ken di si ne re de, na sıl dır? Bi raz vic dan sa hi - bi ol mak ge re kir. PKK'nin bu ger çek le ri di li ne do la ma sı, bu ger çek - le re bi raz ha yat hak kı is te me si, ırk çı lık-mil li yet çi lik ol ma sı bir ya - na, ben ce bir in sa ni tu tum ve bir soy kı rı ma kar şı dur mak tır. İn san so yu nun mil li ni te li ği ne say gı duy mak tır. Bu nu da ger çek ten sı nır lı yap tı ğı mı za ina nı yo rum. Hat ta dün ya da en az mil li yet çi lik ya pı yo - ruz de me ye ce ğim, yurt se ver lik di ye lim bu na, Kürt ger çe ği ne iş ler - lik ka zan dır ma di ye lim, bu bi le ye ter li do zaj da de ğil dir. Hat ta biz de önem li oran da iş ler Türk çe ile ic ra edi lir. Biz bir gün bi le Türk düş - man lı ğı ya pa lım de me dik. Ara mız da bu ka dar Türk var. Hiç bir Türk ken di ni ara mız da ya ban cı bi le his set me miş tir. Mil li yet çi ör güt böy le mi olur? Ol du ğu gi bi Türk çe tar zı ya şı yor lar, ko nu şu yor lar. Türk tür ler ve çok sa yı da dır lar. PKK aşı rı mil li yet çi ol sa, ırk çı ol sa, bun lar dan bir te ki nin bi le ara mız da kal ma sı müm kün mü? Hat ta PKK'yi en kah ra man ca sa vu nan lar Ha ki Ka rer ler, Ke mal Pir ler ve bu nun gi bi çok ça Türk'tü. De mek is te di ğim, PKK hak kın da ki bu id - dia bir sap tır ma dır, çok hak sız bir eleş ti ri dir. PKK'nin bu nok ta da yap mak is te di ği, bir soy kı rım po li ti ka sı nın so nuç la rı nı ka bul et me - mek tir, soy kı rım po li ti ka sı nı göz den ge çir mek tir, bir hal kın mil li ni - te lik le ri ne say gı lı ol ma ya çağ rı dır. Bu nu böy le açık la ya bi li riz. - Sa yın Baş kan, tek rar ba şa dö ne bi lir mi yim? - O nok ta ya ge li yor dum. De di ğim gi bi, PKK'de Kürt hal kı na ve ken di ne za rar ve ren tu tum lar ol muş tur. Hat ta ben şu nu ce sa ret le söy

155 le dim: TC'nin çe şit li dü zey ler de ki güç le ri nin bi ze ver di ği za rar dan da ha bü yü ğü nü biz ken di mi ze ver dik. Bi linç siz lik ten, ör güt süz lük ten, po li ti ka yı, as ker li ği bil me mek ten: Bi zim bir çok la rı mız, şu meş hur bin di ği da lı ke sen ada ma ben zi yor. Bu nu ön le me ye ça lı şı yo ruz. Hiç şüp he siz bu te mel de hal ka da yan sı yan za rar lar ola cak tır; bu nu da ön - le me ye ça lı şı yo ruz. De di ğim gi bi, bu ko nu da iler le me var dır. Biz, Kürt hal kı na da, Türk hal kı na da ve hat ta kom şu halk la ra da önem li de ğer ler ver di ği mi ze ve da ha da ve re ce ği mi ze ina nı yo ruz. Bun dan hiç bir za man ve as la şüp he miz ol ma dı. Her şey den önem li - si de şu dur: Halk la rı ken di ger çek le ri te me lin de ele al mak, ken di ger çek le ri te me lin de eğit mek, ör güt le mek, de mok ra tik mü ca de le le - ri ne kat kı da bu lun mak, halk la ra ya pı la cak en bü yük kat kı dır. Biz bu nu yap tık. Türk hal kı nı da Kürt hal kı nı da al dat ma mak, bu halk - la ra ya pa bi le ce ği miz en bü yük iyi lik tir. Halk la rı, ger çek le ri sap tır - ma te me lin de yö net mek, halk la rı ken di ger çek le ri, ken di ta ri hi, ken - di eme ği, ken di çı kar la rı dı şın da şart lan dır mak, bu te mel de si ya set yap mak, si ya si par ti kur mak, hat ta dev let yö net mek, asıl en bü yük su çu ve ya en bü yük za ra rı iş le mek an la mı na ge lir. Türkiye'de il le hal ka, halk la ra za rar ver mek ten bah se de cek sek, şu so ru lar et ra fın da ce vap ara mak ge re kir: Halk la rı kim al da tı yor; halk lar ara sı iliş ki le ri kim ze hir le miş; kim ger çek ten te rö rü ilik le ri - ne ka dar ya şa tı yor; zin dan, iş ken ce ki min ica dı dır, kim yüz bin le ri zin da na al dı; ay rı ca bu ka dar yok sul luk, aç lık, ha yat pa hal lı lı ğı, ar - tan iş siz lik, üc ret le rin dü şü rül me si, ka şık la ve ri lip kep çey le alın - ma sı, ye rüs tü ve ye ral tı zen gin lik le ri nin yağ ma lan ma sı, yağ ma lan - ma dık hiç bir ta ri hi-tu ris tik de ğe rin bı ra kıl ma ma sı ki min ese ri dir? Bü tün bun lar ağır suç lar dır. Bu suç la rı iş le yen ler kim ler dir? Suç lu kim dir, za ra rı na sıl ve ri yor? Bu so ru la rı bi raz in saf lı bir bi çim de sor mak ge re ki yor. Halk la rın ül ke le ri ni ya şan maz ha le ge ti ren, halk la rın top rak la - rıy la iliş ki le ri ne, üre tim yap mak, kül tür le ri ni yay mak, in san ca ya - şa mak hak la rı na en bü yük en ge li ko yan kim? Bu nun par ti le ri, bu par ti le rin si ya set le ri, bu si ya set le rin tem sil ci le ri kim dir so ru su nu, özel lik le bu se çim ler de gün de me gir miş ken, tar tış ma lar sap tı rıl - mak ve halk lar ta rih te ol du ğu gi bi gü nü müz de de al da tıl mak is - ten mi yor sa, ger çek ten hal ka ve halk la ra za rar ver di ril mek is ten mi - yor sa, doğ ru sor mak ve ce vap la rı nı çok net ver mek bü yük önem ta şı yor. Ben za ten bu na çok önem ver di ğim için gö rüş me le rin ya - rar lı ol du ğu na ina nı yo rum. Hal ka ger çek le ri mut la ka ver mek ge re ki yor. Kürt hal kı nı in kar et mek, ger çek le ri sap tır mak, Türk hal kı na da özel lik le bun dan böy - le as la ya rar ge tir me ye cek tir, za rar ve re cek tir. Ben ge çen gün 2000'e Doğru der gi si ne de söy le miş tim; ba zı la rı onu kö tü de ğer len - di ri yor, gü ya teh dit et ti ği mi söy lü yor, ama ben ye ni den be lir ti yo - rum; bu son al tı-ye di ay da aca ba ne ka dar Türk as ke ri, po li si ve ko - ru cu vu rul du, bi li yor mu su nuz? Serxwebun'dan iz le nil di ğin de, her haf ta 150 ki şi den az de ğil dir. Ama tek bir ki şi si bi le söy len mi yor. Hu du ta ya kın bir ka ra kol dan bir kaç ta ne si vu rul du mu söy lü yor lar. Bu nu da, şu nu gös ter mek için: Hu du dun dı şın dan ge lip vur du lar, git ti ler! Bu bir sap tır ma dır. Hu du dun çok çok içe ri sin de, 500 km içe ri sin de bu ka dar ey lem var; ne den bun la rı açık la mı yor? Kim, kim den, ne yi giz li yor? Bu ara da şu nu da söy le dim: Bu al tı-ye di ay - da bi ni aş kın, ki ba na gö re da ha faz la dır ci va rın da, bu ka dar ve ril miş ti. - Ya ni bi zim sap ta ma la rı bi le top lar sak, bu se ne ki al tı-ye di ay da 1500'ü ge çer her hal de. Ve haf ta lık bi lan ço de ğil on, yüz le ri aşar... - Ar tık her hal de efen dim, baş ta ki yan lış lık lar ya pıl mı yor. Sa vaş ar tık çok de ği şik bi çim de yü rü tü lü yor. Bi li yor su nuz, baş ta ço cuk kat li am la rı, ka dın kat li am la rı ol du. - Ha yır ha yır, onu yap mı yo ruz. - Her hal de si zin de tas vip et me di ği niz... - Ga yet ta bii. Biz sa va şı ya sa la rı na gö re yü rüt me ye bü yük özen gös te ri yo ruz. Ya ni kuv ve ti miz çok sı nır lı ol du ğu hal de, er za ğı mız çok sı nır lı ol du ğu hal de ve kar şı mız da sa va şan lar da özel sa va şın her tür lü hi le le ri ni kul lan dık la rı hal de, biz müm kün ol du ğu öl çü de ço cuk la rın, ka dın la rın, ih ti yar la rın, ya ni sa vaş la di rekt iliş ki le ri ol - ma yan la rın za rar gör me me si için ted bir alı yo ruz. - Pe ki, ge çen gün bir eve bom ba atıl dı. Hak ka ri ta ra fın da ki bir köy de iki ço cu ğu öl dü rül dü köy ko ru cu su nun, ken di si de öl dü. Ya ni bu ra da si zin yap tı rı mı nız var mı efen dim?

156 - Bi zim an la yış la il gi si yok tur. Bu tip le ri mah kum edi yo ruz ta bii. Bu nu ya pan lar ken di le ri ne de za rar ve ri yor lar, bi ze de za rar ve ri - yor lar. - Bun dan son ra ki ey lem ler ne re ye doğ ru yö ne le cek efen dim? - Ey lem le rin za ten sa vaş ya sa la rı na gö re yü rü tül dü ğü açık. Ko ru - cu la rı si lah sız lan dır ma ya ça lı şı yo ruz. İs te sek gün de el li ta ne si ni öl - dü rü rüz. Git o si lah la rı al dı ğın ye re tes lim et, bu si lah la rı bi ze kar şı kul lan ma, di yo ruz. Bun dan da ha in san cıl bir yak la şım ola bi lir mi? Si la hı al mış, pa ra yı yi yor; bi zi vur mak için. Bu du rum da onu vur - ma mız bi zim hak kı mız dır. Ba sı na yan sı mış tır, gö rün. Yüz ler ce si ne bi ze kar şı sa vaş ma, o ma a şı al ma, bu ma aş kel le kar şı lı ğı ma aş tır ve so nu ölüm dür de ni li yor. Ca hil, o nok ta ya ge ti ril miş, aç bı ra kıl - mış. Biz ri ca edi yo ruz. Ba zen ar ka daş lar ya rı sı nı re hi ne alı yor lar, gi din ve rin si lah la rı nı zı de yip, son ra dan ser best bı ra kı lı yor lar. Ben son za man lar da bı ra kın bu po li ti ka yı de dim. Öy le ıs rar la si lah bı - rak mı yan la rın, eğer di re nir ler se si lah la rıy la bir lik te can la rı nı da al - mak ge re kir. Çün kü, sa vaş ya sa la rıy la bu ka dar oy na mak doğ ru de - ğil. Bi ze kar şı kel le için bir ma a şa göz ko yan la rın ya şa ma ya hak kı ol ma ma sı ge re kir. - Ko ru cu la ra da ğı tı lan si lah la rı al dı nız mı? - Ala ca ğız, bun dan son ra da ha iyi ala ca ğız. Bu ko nu da hal kın za - rar gör me me si için (ko ru cu ai le le ri im ha edi li yor de nil di ya, bu nu ön le mek için) af çı kar dık; bu yıl af yı lı dır. Ye di ği niz, vur du ğu nuz si ze kal sın, ama bun dan son ra yap ma yın de dik. Bu nu da de ğer len - di re mez ler se, bun la rı vur mak, si lah sız lan dır mak ar tık hak kı mız dır. Da ğı ta ca ğız. Dev let bu ko nu da da çok kö tü ya pı yor. Yüz bin lik or du lar la sal dı - rı ya ge çi yor. Özel tim ler var, po lis var, jan dar ma sı var, her tür lü em ni yet-is tih ba rat güç le ri var; bun lar yet mi yor muş gi bi, bu ca hil köy in san la rı nı üze ri mi ze sal dır tı yor. - Tak tik her hal de. - Bu iti ite kır dırt ma tak ti ği olu yor muş! Bu nu es ki den açık söy le miş ler. O Der sim kat li a mın da bu tak ti ğe ağır lık ver miş ler. - Ya ni Kür dü Kür de kır dır ma. - Ta bii ta bii, Kür dü Kür de kır dır ma! Sa va şı Vi et nam lı laş tır - ma de ni li yor! Bun lar kö tü po li ti ka. Hal kın ken di için de böy le si - ne par ça la nıp bir bi ri ne kır dı rıl ma sı bir özel sa vaş tak ti ği, bi zim tak ti ği miz de ğil. Biz as ker ler le ça tı şa lım. Bi zim beş ki şi lik bir müf re ze mi ze, on lar beş bin ki şi lik güç le kar şı lık ve ri yor lar. Uçak - la rı ve he li kop ter le ri de var. O hal de ne di ye hal kı bu işin içi ne ka - tı yor lar? Bu nun sa vaş ah la kıy la ne ala ka sı var, özel sa va şın kir li iş le ri de di ğim nok ta bu ra da. Lav si lah la rı var, son ola rak Apa çi he li kop ter le ri de al dı lar, ya ni her tür lü tek nik le sal dır ma üs tün lü - ğü elin de. Bi zim ki bir ara ya ge tir di ği miz yaş la rın da ki genç - le rin gö tür dü ğü bir sa vaş. Bu ka dar üs tün lük elin dey ken, ıs rar la bu hal kı üze ri mi ze sal dırt ma çok art ni yet li ve hiç bir ge rek çey le izah edi le me ye cek bir sa vaş tak ti ği dir. As lın da biz da ha sert kar şı - lık ver me liy dik bu na. Ver me dik. Ama ıs rar eder ler se ile ri de olur. Bu teh dit fa lan da de ğil. Özel sa vaş ken di ni bu ka dar sı nır sız gö - tü rür se, kar şı ta ra fın da şid det eği li mi ge li şir. Ya ni geç miş te bir - kaç ko ru cu ai le si ka za ra git tiy se, şim di adam lar çı kar Kı zı lay mey da nı na ya da Kapalıçarşı'ya kleş ler ulaş mış tır ora la ra, hat ta ro ket de ulaş mış tır, vu rur yüz ki şi bir den, gi der. - Şu an da bü yük şe hir ler de var mı böy le?! - So run de ğil. Ta bii her an vu ra bi li riz. Ya ni siz vu ra ma ya ca ğı mı - zı mı sa nı yor su nuz? Vur mak is te sek gün de bin ölü kal dı ra bi lir. Eğer biz de sa vaş ya sa la rıy la çe li şir sek, Türk hal kı nı iki ye bö le lim, ne fes ala maz du ru ma ge ti re lim der sek, bu müm kün. De di ğim gi bi, o za - man tıp kı Beyrut'da ol du ğu gi bi her gün bom ba pat lar, pat la yı cı pat - lar. Ora da yüz ki şi git sin, bu ra da yüz ki şi git sin, bu da bir tak tik as - lın da. Fa kat biz meş ru gör mü yo ruz, bu nu da açık ça söy le ye yim. Ama Türkiye'de özel sa va şın so rum lu la rı bi zi zor lu yor bu na. - Bu nu me saj ola rak ala bi lir mi yiz? Ya ni ile ri de dik kat et sin ler. - Ga yet ta bii. Siz sa nı yor mu su nuz ki, biz sa va şı bu du ru ma ge - tir dik ten son ra ge liş ti re me yiz. Ben onu da ha 1988'de sa yın Birand'a söy le miş tim. Bir tek fi şe ği bi le ol ma yan bir ki şi sa va şı sı fır dan bu nok ta ya ge tir dik ten son ra, eğer te rör le so nuç ala cak la rı na ina nı yor - lar sa ya nı lı yor lar. Biz da ha faz la sı nı ge liş ti ri riz. - Pe ki gü cü nüz var mı o ka dar efen dim, ya ni me se la bi zim gü - cü müz var

157 - Şu nu gör dü nüz son za man lar da. Uçak lar yal nız bir kam pı mı za 150 se fer yap tı. Biz den alı nan 8 ki şi lik bir ka yıp tı, ken di le rin den ise 500'ü aş kın bir ka yıp tı. - Sa yın Baş kan, bu son sı nır öte si ha re kat si ze önem li bir ka yıp ver dir di mi? - Ha yır ha yır, hiç. Tam ter si ne, de di ğim gi bi, bü tün bu sal dı rı lar bi zim için de ne yim zen gin li ği dir ve güç len me ye yol açı yor. Ha be ri - niz yok sa, in ce le me miş se niz, bu si zin ga ze te ci le rin gaf le tin den ile ri ge li yor. Gi din do la şın Kürt böl ge le ri ni, Kürdistan'ı. Ne ka dar as ke ri bi rim var, aca ba or du muz si ze ger çe ği söy lü yor mu? Gi din gö rün, de ne tim kim de da ha faz la dır. Kim da ha ra hat ha re ket ede bi li yor. Dört te üç de de ğil, yüz de dok san! - Sa yın Baş kan, bir şey söy le ye bi lir mi yim? Biz bu böl ge yi çok ge zen in san la rız. Ya ni bi zim bu so ru la rı ba sit sor ma mı zın ne de ni, bun la rın kar şı lı ğı nı siz den al ma mız, siz den yaz ma mız. Yok sa biz ken di gö rüş le ri mi zi ya za mı yo ruz. - Ben ka mu o yu nun an la yış la yak laş ma sı için söy lü yo rum. Ger - çek ler ka mu o yun dan giz len di ği için söy lü yo rum. Ya ni iş te or du - muz sal dı rır, her şe yi hal le der de ni li yor. Ye di yıl dır sal dır dı, ön ce - si nin de ye di yı lı var dır; ama bit me di. Bu se ki zin ci yı lın ilk ye di ayı nın bi lan ço su 1000 'den faz la dır. Bu po li ti ka da ıs rar edi lir se (özel lik le se çim ler ve si le siy le hal ka su nu yo rum) ge le cek yıl için de as ke rin, po li sin, bil mem ne yet ki li si nin git me si iş ten bi le de - ğil dir. So rum lu su kim? - Sa yın cum hur baş ka nı ya da or du çıl gın lık ya pa bi lir mi aca - ba? Ya ni iş te son gün ler de bu Be kaa Vadisi'ne sal dı ra cak la rı, İsrail'de plan la dık la rı... - Plan la sın lar. Gel sin İs ra il. Bir leş sin ler gel sin ler. Biz ted bir al - mı şız. Se çi me 20 gün kal dı, biz bü tü nüy le ye ral tı na geç tik. As lın da be ni şim di bu ra da gö rür sün, ya rın ne re de ola ca ğım bel li de ğil. Va rı - nı yo ğu nu to par la sın gel sin. Kal dı ki vur du da bi zi, her gün vu ru - yor, beş ki şi on ki şi. Ama beş ki şi gi di yor sa, gün de on ki şi ka tı lı yor. Biz hal kız. Beş ki şi gi di yor, gün de el li ki şi ka tı lı yor. - Ne ka dar PKK'nin si lah lı mi li tan sa yı sı var? Ya ni tah mi nen ne ka dar si lah lı gü cü nüz var? - Sa yı sız! Yal nız Botan'da 5000'i aşı yor. He de fi miz bü tün böl ge - le ri en ya kın da bu nok ta ya ge tir mek. Bu nun önün de cid di bir en gel de yok. Ya ni dü ze nin res mi so rum lu dü zey le ri ken di ni al dat ma sın. Bu sa vaş ge li şi yor. Ge liş ti ği çok açık tır. Biz sa va şa ba yıl mı yo ruz, fa kat bi ze sı nır ta nı maz bir özel sa vaş da ya tı lı yor sa biz ken di mi zi sa vu nu ruz. Be nim baş tan be ri yap tı ğım bir nef si sa vun ma dır. Ya ni her tür lü in sa ni de ğe rin, ulu sal de ğer le rin ayak lar al tın da çiğ nen me - si ni in sa ni-de mok ra tik vic da nım ka bul et me di. Ben bu te mel de yo la çık tım. Tek tim yıl lar ca. Hâlâ dev le te bin bor cum var dır, 1970 'ler he sa bıy la. Tek bir fi şe ğim yok tu. Be nim le olan tek bir ki şi yok tu. Bu gün yal lah de sem mil yon la rı ölü mü ne aya ğa kal dı ra bi li rim. Ne re ye git sem kit le ler aya ğa kal kar. Ya ni şu nu de me ye ge ti ri yo rum. Bu iş - ler bu nok ta dan bu ra ya gel di. Çok bü yük bir hak sız lık ol ma say dı, bu müm kün ola maz dı. Bu nu an la ma yan, hal kı na bu ko nu da ger çe ği an lat ma yan biz de ği liz. Biz sa va şı bü yük bir or duy la baş lat ma dık, sa va şı mil yon lar la fi nan se et me dik. Hiç bir dev let bi ze tek bir fi şek ver me di. Ama Türkiye'ye, Türk or du su na NA TO da hil yar dı mı et - me yen kal ma dı. Şim di Sov yet blo ku da hil. İş te her gün ge li yor lar, da vet ler ya pı lı yor, hep si de di yor so nu na ka dar iliş ki ge liş ti re lim. Mü ba rek ol sun! Ge liş tir sin ler. Ba tı-do ğu hep si ar ka sın da. Evet, si lah la rı kim ne re den alı yor, na sıl fi nan se edi yor, hep si bel li. De mek is te di ğim, sa va şı ge liş ti ren kim? En ba sit in sa ni hak kı nı ile ri sü ren kim? Bun lar önem li, he le halk la rı al dat ma mak açı sın dan önem - li. Ya rın sa va şın so rum lu su kim dir, Türk hal kı na bu ka dar ka yıp ver - di ren kim dir, Kürt hal kı na bu ka dar ka yıp ver di ren kim dir so ru la rı nın kar şı lı ğı olan su ça ben ken di mi bu laş tır ma mak için, suç lu nun kim ol - du ğu nu da ha şim di den tek rar tek rar açık la mak için söy lü yo rum. Sa va şı ge liş tir mek ten çe kin mem. Ge liş ti re ce ğim ka dar ge liş tir - mi şim. Öl sem de gam ye mem. Ba na gö re be nim gö re vim 'lerde bi ter di. Ya ni Kürt ke li me si ni doğ ru or ta ya at mam da be nim için ye ter di. Bu gün bu nok ta ya ka dar ge ti re bil dim. Bu nok ta dan son ra öl sem de gam ye mem. Güney'de, Kuzey'de, Doğu'da ve Batı'da da bu nok ta ya ge ti re bil dim. Fa kat sa va şın tır man ma sın dan halk lar çok za rar gö rür, halk la rın ev lat la rı za rar gö rür. Türkiye'de

158 si ya se tin ba şı na otu ran lar, halk la iliş ki si ol ma yan lar, hal kın al da tıl - ma sı işiy le, hal kı her tür lü yok sul lu ğa mah kum et mek le, halk la rı böy le kir li sa vaş la ra alet et me işiy le uğ raş ma yı çok us ta özel sa vaş po li ti ka cı lı ğı sa nı yor lar. Bu te mel de söy le ye yim, Türkiye'nin iç ve dış po li ti ka la rı yön len - di ri li yor. Bu, en kö tü bir yön len dir me. Hal kın çı kar la rıy la ala ka sı yok. Bu ha yat pa hal lı lı ğı nın yüz de el li ne de ni Kürdistan'daki sa vaş - tır. Bu sa va şa ay da kaç tril yon git ti ği ni bi li yor mu su nuz? Bi raz bu he sa bı ne den yap mı yor su nuz? Bu nu özel lik le ba sı na söy lü yo rum. Ay lık he sa bı ya pın. Kaç tril yon tu tu yor? Yal nız he li kop ter le rin ben zin pa ra sı na ne ka dar gi di yor? O dağ la ra yi ye cek ta şı mak için her gün ben zin pa ra sı gi di yor? Bu nun las ti ği var, yıp ran ma pa yı var. Da ha da faz la sı nı söy le ye yim, ne ka dar fi şek har ca nı yor? Dö kü len kan dan bah set mi yo rum. Mad di an lam da mas raf tan bah se di yo ruz. Or du o ka dar yı ğı nak yap tı. Sa de ce ta şın ma sı nı dü şü nün. Sa nı rım gör dü nüz, ger çek bir sa vaş ya şa nı yor. Bu sa va şın ay lık bi lan ço su ne dir? Na sıl enf las yo na yan sı yor? Tek bir araş tır ma cı ma a le sef bu - na iliş kin bir ce vap ver me miş tir. Ha yat pa hal lı lı ğı, enf las yon hal kın ca nı nı bu ka dar ya kı yor sa, siz ne den bu nun ne de ni ne in mi yor su - nuz? Ne dir enf las yo nun kay na ğı? - Şim di sa yın Baş kan, bu ra da bir so ru da ha so ra bi lir mi yim? - Ger çek le ri açık la mak tan kor ku yor mu su nuz? - Ha yır, ben hiç bir şey den..., be nim için in san önem li dir! - PKK'nin ver di ği za rar lar ı her gün ba sın da iz le mek müm kün. Fa kat TC or du su nun enf las yo na kat kı sı nı araş tır mak mı çok teh li - ke li bir iş tir? İl gi gös ter mek... - Ha yır, teh li ke li ol du ğu nu söy le mi yo rum. İki ta raf da pro fes - yo nel bir or du ya sa hip. - Ha yır ha yır! Der me-çat ma söy le ye yim, çe lik ten bir or du yuz fi - lan de mi yo rum. - Ama bir sa vaş var efen dim! - Sa vaş var dır. De mek is te di ğim, sa va şın da ya nak la rı, mey ve le ri, sa va şın bi lan ço su, mad di açı dan, ma ne vi açı dan, hal kın acı la rı açı - sın dan doğ ru ko nul ma lı dır. İş te bu, za ra rın ne ol du ğu nu, kârın ne ol du ğu nu ger çek ten çok iyi gös te rir. Kör şid det po li ti ka sı nı ıs rar la uy gu la yan lar dan halk he sap sor sun - Pe ki si ya si çö züm ko nu su nu ele alır ken de biz bir adım at - tık de di niz. - Evet at tık, HEP ola yı! - Evet, HEP ola yı. HEP'e eğer öz gür bir se çi me ka tı la bil me ola na ğı ta nın say dı, bu şey le ri baş la tır mıy dı? - Biz ar ka sı nı ge tir me si ni bi li riz. Ga ze te le re yan sı yan de ğer len - dir me ler de şun la rı açık lık la söy le dim. - Özel lik le bu işi tır man dır mak için mi HEP'i se çi me sok ma dı aca ba? Ya ni si ya si çö züm is te mi yor mu? - Ha yır, tam ter si ne tır man ma, po li tik yön te mi nin tı kan ma sıy la bir lik te ge li şi yor. Si ya si ça lış ma, si ya si mü ca de le or ta mı bo ğun tu ya ge ti ril di mi te rör kar şı lık lı ola rak tır ma nı yor. Bu nu unut ma yın. Biz tak tik oyun lar la her hal de sa vaş tan çe ki le cek du rum da de ği liz. Bu bir tak tik me se le ya pıl dı. Ge le ce ğim o so ru la ra. Ta la ba ni ka na lıy la bi ze açık me saj lar yol la dı lar. Sa va şı bir yıl te hir ede mez ler mi so - ru su nu yö nelt ti ler. Hem de tek ta raf lı. İle ri de Talabani'yi gör dü ğüm - de de bu na ba zı kar şı lık lar ver me ye ça lı şa ca ğım. Ken di si di rekt ce - sa ret ede mi yor. Böy le Kürt bil mem ne le ri ni yol la ma sın lar, tek ke li - mey le ayıp tır. Ben baş ka ağır ke li me ler kul lan mak is te mi yo rum. Bu nun di li bel li dir. Kar şı da sa va şan bir düş man dır. Sa va şan la rı mı - zın bü yük inanç la rı var dır, bun lar her gün ha yat la rı nı çı rıl çıp lak or - ta ya ko yan in san lar dır. Bun la rın öz lem ve amaç la rı na say gı lı ol mak ge re kir. Bu bir ateş kes ola bi lir di. Gö rü yor su nuz Yugoslavya'da fe - de ral or du var, öte yan dan Hır vat mi lis le ri var ve ateş kes ya pı yor lar. Bü yük or du dur, is te se bir ka şık su da bo ğa bi lir di. - Ateş ke se siz de uyu lur mu, si zin ta ra fı nız dan... - Biz uya rız ta bii. On lar ateş ke se gel se ler di biz uyar dık. - Ma sa da ne gö rü şü le cek o za man? - Ateş kes ol ma dan si ya si şey ler faz la gö rü şül mez. - Pe ki ne ge ti ri le bi lir ya ni, si zin ta ra fı nız dan. - Biz 2000'e Doğru'ya söy le dik le ri miz de de şart- mart ile ri sür me

159 dik. Meh met çi ğe say gı lı ol mak ge re kir. As ker le ri miz esir ol du di - ye kı ya met ko par dı lar, vay onu ru mu za gi di yor fi lan de di ler. Şu nu söy le ye yim; siz ler on yıl dır bi zim bin ler ce ar ka da şı mı zı esir al dı nız ve her tür lü iş ken ce, im ha po li ti ka sı nı iz le di niz. Oni ki yıl dır yü rü - dü ler. Ger çek ten kar şı lık lı ola rak sa va şı yor duk ve bun lar da bu sa - va şın so nuç la rı ola rak esir di ler, de ğil mi? Bun la rı biz me se le yap - ma ya ca ğız. Ama bun la rı hiç kim se bil me sin, bun la ra her tür lü iş - ken ce müs ta hak tır de yip, bi zim esir al dık la rı mız için fark lı yak la - şım gös ter mek ol maz. Ar ka daş lar 7 Türk as ke ri ni al dı lar. Kal dı ki ken di le riy le or tak bir ya şam içi ne çek miş ler. Öy le zin dan la rı yok, iş ken ce si yok, her gün soh bet le ri var, ye dik le ri ye mek le ri ve ri yor - lar, tar tı şı yor lar ve sa de ce sa hip le ri nin gel me si ni is ti yor lar. Çün kü şu nu da öğ ren dik, dev le te ve rir sek siz iyi di ren me di niz de yip içe - ri ata cak lar, mah kum ede cek ler. Biz, şim di bu nu me se le yap tık. As - lın da as ker ler di ren me di de de ğil. Kürdistan'da bu lun ma la rı, ka ra - kol da ol ma la rı (ki sa vaş ala nı dır ora sı, her gün sa va şa çı kı yor lar, bi - ze kar şı sa va şı yor lar) suç tur. On la rı ya ka la mak ve her tür lü ce za yı ver mek sa vaş ya sa la rı ge re ği dir. Biz bu nu da yap ma dık. Ya ne yap - tık? Eli mi ze sağ ge çer geç mez en ufa cık bir fis ke vur ma dan, onur - la rı nı kır ma dan uy gun ka nal lar la si zi ai le le ri ni ze ulaş tır ma ya ça lı şa - ca ğız de dik. Ge çen gün Siirt'de ol muş, ga ze te ye de yan sı mış, as ker - ler sa vaş mak is te mi yor lar. Or du da bun lar mah ve di li yor. Bu na çok sa yı da ör nek var. Biz, Ana do lu halk ço cuk la rı nın bu bi çim de kö tü bir yar gı la ma ya ma ruz kal ma la rı nı da ka bul et me yiz. Ya rın bin ler - ce si hak lı ola rak sa vaş mak is te me ye cek ve za ten şim di den sa vaş - mak is te me yen ler çok. El bet te ki me kar şı sa va şı yor lar! Şim di bun - la rı tes lim et mek kö tü bir ör nek olur. Ve bir de bun lar esir. Bi zim ele ge çir di ği miz tut sak tır. Vay iş te PKK gi bi bir ör gü tü mü mu ha - tap ala ca ğız, esir di ye te laf fuz et sek dev le ti mi zin şa nı dü şer tav rı na gi ri yor lar. Dev le tin şa nı bin ler ce, on bin ler ce in sa nı zin dan la ra dol - du rup her tür lü iş ken ce yi ya par ken düş mü yor da, PKK'nin tut sak et ti ği ve as la onur la rıy la oy na ma dı ğı, iş ken ce et me di ği ba zı in san la - rı al mak için iliş ki kur mak mı bu dev le tin onu ru nu dü şü rü yor? Çok ga rip ger çek ten! Çok utanç ve ri ci bir du rum ve gü zel bir şey. Gel - sin, as ker le ri ne bir şey yap ma ya ca ğı na da ir söz ver sin, biz ve re lim. Res mi bir tem sil ci yi gön der sin. Bu ayıp bir şey mi dir? - Bir öne ri ge ti re bi lir mi yiz si ze, bu as ker ler ko nu sun da? Biz as lın da si zin hem Türk hal kı na iyi ni ye ti ni zi, hem Milliyet'e olan ya kın lı ğı nı zı çok iyi bi li yo ruz. 7 as ke ri bi ze ve rin. - As ker ler me se le si ni halk la rın çı kar la rı na en uy gun bir bi çim de so nuç lan dır ma ya ça lı şa ca ğız. - Sa yın Baş kan, ben bu nu tek rar iç ten lik le söy lü yo rum. Ya ni ger çek ten çok cid di bir şe kil de is ti yo ruz. Ya ni çok tan ta na lı bir şe - kil de Türkiye'ye gi de ce ğiz. Hem si zin tüm me saj la rı nız ile ti le cek... - Bu ko nu da şun la rı açık söy le ye yim; As ker ler me se le si ni en uy - gun bi çim de çö zü me gö tü re ce ğiz. Ama dev re ye ba zı ne idü ğü be lir - siz Kürt le ri so ka rak ve ya teh dit sa vu ra rak bu iş ola maz. Teh dit et - me se ler di, ge nel sal dı rı dü zen le me se ler di, ne idü ğü be lir siz Kürt le ri Ankara'ya, Diyarbakır'a ça ğır ma sa lar dı bu iş da ha ra hat yü rü ye bi lir - di. Şim di de bı ra kıl maz sa şöy le ya pa rız, şöy le bom ba la rız di ye teh dit le re de vam edi yor lar; o za man de vam et sin ler. Bu ko nu da bi - zim şöy le bir özel li ği miz var. Teh dit ten, şan taj dan nef ret ede riz. Şim di or ta da böy le bir du rum var. Di ğer ko nu lar da da böy ley di as - lın da. Kö kü nü ka zı rız de di. Bir ara Tür ki ye li tem sil ci ler si ya si yak la şım gös te re cek le ri ni söy le di ler. Ve dat Aydın'ın kat le dil me sin - den son ra Özal, Diyarbakır'a gel di ve kö kü nü ka zı ya ca ğız me sa jı - nı ver di. Ar dın dan zor-te rör tır man dı rıl dı, in san kat let me ler baş la dı. Kö kü ka zı ma bu mu dur? Bu yön tem le ki min kö kü ka zı lı yor? De - mek is te di ğim bu tür yön tem ler tır man dı rıl dı. Da ha ön ce eli mi ze çok sa yı da as ker geç miş ti; ken di le ri bi lir ler, ba zı la rı nı bı rak tık. On - lar ca as ker bı rak tık. Bu nu ba sı na hiç mal ze me bi le yap ma dık. - Pe ki Sa yın Baş kan, siz den an la dı ğım ka da rıy la ya kın da bı ra - ka cak sı nız. - Or ta da doğ ru ol ma yan yak la şım lar var. Yal nız res mi tem sil ci le - re de ğil... - En baş ta on lar si zi kor ku tu yor dur. İş te bun la rı bı ra ka cak sı nız ama po lis, as ker vu rur... - Yal nız o da de ğil, da ha baş ka şey ler var. Ya ni bi zi bas kı al tı na al mış lar da, biz de bas kı dan çe kin di ği miz için bı rak mı şız ha va sı ya - ra tıl mak is te ni yor. Bu du rum var or ta da. Bi ze hiç kim se bas kı al tın da

160 iş yap tı ra maz. Ame ri ka lı tu rist ler na sıl bı ra kıl dı. Al man tu rist ler iş te na sıl bı ra kıl dı. Biz bun la rı cid di me se le yap ma dık. O za man da Al - man tu rist ler me se le sin de Gens cher Talabani'ye ri ca-min net et ti, yi - ne ABD ri ca-min net et ti. Gi din bi ze ara cı lık edin de di ler. Bi zim uşak la rı din le ye cek ha li miz yok tur. Bu du ru ma esef et tik. Da ha son - ra biz ken di ya sa la rı mız çer çe ve sin de du ru mu hal let tik, ba sit bir me - se le ola rak gör dük, bı rak tık. Bu önem li. Şim di or ta da Türkiye'nin teh dit le ri var. Bekaa'yı bom ba la ya ca ğız di yor lar, iki ay için de sı nır öte si ne şu ka dar sal dır dı lar. Yi ne 2000'e Doğru'da çık tı, gü ya bir al - bay Muş'ta söy le miş: Siz gö re cek si niz, iki ay için de ya biz Apo'nun ana sı nı ne ya pa ca ğız, ya o bi zim ki ni. Şim di bu ne dir? Bu tip so run - lar var. Me se le 7 as ker fa lan de ğil dir. Çok da ha kar ma şık mü ca de le so run la rı var. Dev le tin elin de de bi zim ar ka daş la rı mız var. Bi li yor su - nuz ana ya sa bi le çiğ ne ni yor, as lın da 125'e gö re de adam bı ra kıl dı. Ama hiç bir ya sa ta nı ma dan PKK'li sa vaş tut sak la rı içe ri de. Pe ki ben si ze so ra yım: Siz bun la rı ba na tes lim ede cek mi si niz? Ken di ya sa la - rı na gö re ay kı rı bir du ru mu ifa de edi yor, gi din söy le yin: Ken di ya sa - la rı na say gı lı ol ma te me lin de bu in san la rı ver sin ler. Za ten oni ki yıl geç ti, hep si çü rü müş, in san lık tan çı ka rıl mış lar. - Sa nı yo rum bu on beş gü ne ka dar on la rı bı ra ka cak lar. Ko nu yu ele al mış lar. - Şu nu de mek is ti yo rum... - Şim di bi zim söy le mek is te di ği miz, si zin bu as ker le re iyi ni yet le yak laş tı ğı nı zı her kes bi li yor. Bu in san la rın ko num la rı na za rar ve - ril me di ği ni... - Bu, bi zim po li ti ka mı zı da yan sı tı yor. Bi zim Türkiye'nin or du bün ye sin de ki as ker le re, ya ni sa va şın zo ra ki da yat ma sı al tın da olan - la ra iliş kin tav rı mız bel li dir. Ke sin lik le dar bir fa na tizm bi çi min de yak laş ma ya ca ğı mı zı, bun la rı ya nı mız da ge rek ti ğin de tek bir gün tut sak et me ye ce ği mi zi de gös te ri yor. Kı sa bir açık la ma ya pa rız. Bir halk ço cu ğu dur, ger çek ten Kürt hal kı na da, ken di hal kı na da, ai le si - ne de ya rar lı ol mak is ti yor sa na sıl dav ran ma sı ge rek ti ği ne da ir tu - tum bel li dir. Za rar ve mek is ti yor sa da bel li dir. Be nim bu ko nu da şah si kuş kum var; şim di biz bun la rı nor mal ko şul lar da bı rak tı ğı mız za man, sı nır dan gi riş te bun la rı as ker ler ala cak tır. - Bu ço cuk la rı? - Ha yır ha yır. On la rı as ker le re tes lim et me mek la zım. - Bun la rı ki me tes lim ede cek si niz? Ge lin bu nu tes pit ede lim ve sa vu na lım bu nu, söz ve re lim. - Siz her han gi bir gü cü tem sil et mi yor su nuz. Ba sı nı tem sil edi - yor su nuz. - Ka mu o yu nu tem sil edi yo ruz. Ka mu o yu nu... - Ha yır ha yır, res mi an lam da di yo rum, res mi hu ku ki açı dan di yo - rum. Doğ ru, hal ka da tes lim ede riz. O bir yol dur. Fa kat bu adam lar - la iki söz söy le mek ge re kir. - Efen dim, ya ni şim di bi zim ara cı lı ğı mız la söy le ye bi lir si niz. - Ben ce şim di bu nu söy le mek ye ter li. Bir de çı kıp bom ba la mamom ba la ma yap ma sın lar. Be nim ol du ğum ye ri ya pa bi lir ler, ama özel lik le o as ker le rin bu lun du ğu ye ri bom ba la ma sın lar, öle bi lir ler çün kü. Biz o as ker le ri bı ra kı rız. Ge nel bir po li ti ka mız dır, biz as ker - le ri uzun sü re zin dan da tut ma du ru mun da de ği liz. Biz, özel sa va şı kont ra bi çi min de ge liş ti ren le ri ce za lan dı rı yo ruz. Bu nu tek rar söy le - ye yim: Kont ra dır, işi-gü cü bi zi vur mak olan özel eği til miş, özel amaç lı bi ri dir, böy le si ni kim olur sa ol sun üze ri mi ze gel di ğin de ce - za lan dı rı rız, çok kö tü bir ce za gö re bi lir. Pa ray la sa va şı bu bi çim de ka bul eden le ri uya rı yo rum. Müt hiş acı gö rür ler kar şı lı ğın da. Müm - kün se, kim se pa ray la ve mil li yet çi lik he sap la rıy la ken di ken di ni al - da tıp bi ze yö ne lik özel sa va şa ka tıl ma sın; kar şı lı ğı çok sert tir. Or du bün ye sin de ki as ker le re de şu nu söy le ye yim: El den gel di ğin ce vur - ma ma ya ve müm kün ol du ğu öl çü de on la rı sa va şın kap sa mı na ge - niş çe al ma ma ya özen gös te ri yo ruz. Sem bo lik ola rak da bu as ker le re uy gu la ya ca ğı mız po li ti ka, as lın da bir bü tün ola rak Türk or du su na yö ne lik po li ti ka mı zın bir par ça sı dır. Biz, as ker le rin bu sa va şa faz la ka tıl ma la rı na, ez di ril me le ri ne, öl dü rül me le ri ne ger çek ten yer ver - mek ve ya bu ko nu da çok ıs rar lı bir po li ti ka yı ge liş tir mek, uy gu la - mak is te mi yo ruz. Müm kün ol du ğu öl çü de az bir ka yıp la işin al tın - dan çık mak is ti yo ruz. Hâlâ özel ola rak as ker vur ma gi bi bir po li ti - ka mız yok. Or du nun su bay kad ro su bu ko nu da bi raz vic dan sız. As ker ler çok kö tü sa va şır Türkiye'de, çok kö tü da yak yi yor lar. Ne ka da rı in ti har et ti aca ba bi le bi li yor mu su nuz? Bu nu bi raz ka

161 mu o yu duy sun. Ben ce, siz de bu nu bi raz an la yış la kar şı la yın. Tür - ki ye ka mu o yu bu nu duy sun. Ken di ev lat la rı zo ra ki bir sa va şa sü - rü lü yor lar. Ken di ev lat la rı bas kı al tın da. Ken di ev lat la rı inan ma - dık la rı bir sa va şın çok kö tü pi yon la rı ola rak kul la nı lı yor lar. Ve sa - vaş la hiç il gi si ol ma yan lar, on lar adı na bam baş ka yer de ve bam - baş ka bi çim de ya şı yor lar. Bun la ra ya zık di yo rum. Ka mu o yu bi raz gör sün bu nu. Ka mu o yu iş te bir de bu se çim ler mü na se be tiy le bu ger çek le ri gör sün. Bu as ker le ri bu bi çim de sa va şa sür dü ren kim dir? Bu as ker le ri bu ka dar acı ya sür dü ren kim dir? Bir de biz den ölen ler var. Bi zim ki ler de can ve en do na nım sız in san lar. Bun la rın duy duk la rı acı la rı da ka - mu o yu gör sün. Bu po li ti ka dan so rum lu olan lar dan hiç ol maz sa se - çim ler va sı ta sıy la he sap sor sun. Acı is te mi yor sa, bu ge rek li dir. De - dim ya, bu se ne 1500 git tiy se ge le cek yıl 'den aşa ğı ol ma ya - cak. Acı lar bü yür. Bu nu ön le mek için, özel sa vaş kış kır tı cı lı ğı nı ya - pan lar dan he sap sor sun. Bu 7 as ke rin du ru mu nu da il le an la mak is - ti yor sa nız, bu çer çe ve de an la şıl ma lı. Acı la rı azal ta lım; azalt mak için, ıs rar la kör şid det po li ti ka sı nı uy gu la mak is te yen ler den halk bi - raz he sap sor sun. Ni çin bu sa vaş? Bu sa vaş la ne re ye var mak is ti yor su nuz? Kürt hal kı soy kı rım la bi ti ril mek is te ni li yor sa, bu müm kün se ve bu tak ti ği Türk hal kı onay lı yor sa, ken di si suç lu dur. Kürt le ri soy kı rım dan ge - çir mek le, mil li var lık la rı nı ta nı ma mak la, her tür lü in sa ni ge liş me le - ri nin önü ne geç mek le eğer doğ ru bir iş ya pıl dı ğı na Türk hal kı ina - nı yor sa ve des tek li yor sa ken di si bi lir; inan sın, des tek le sin! Biz de ken di mi zi soy kı rı ma uğ rat ma ya ca ğız, in sa ni ge liş me den alı koy ma - ya ca ğız ve öl sek de ken di mi zi sa vun ma ya de vam ede ce ğiz. Yok eğer Türk hal kı bu po li ti ka ya kar şıy sa, bun lar da bir halk, bir ulus, var sın si ya si, eko no mik, kül tü rel yön den ge liş sin ler di yor sa, bu is - te ni len ve iyi olan yak la şım dır. He men şu nu da söy le ye yim: Şöy le üni ter dev let, şöy le mer ke zi dev let si zin ol sun. Eli niz de sa pı ka lın ca ya ka dar kal sın. Be nim is - te di ğim hal ka öz gür lük. Ya ni si ya si ola rak ge li şim. Han gi coğ raf - ya sı nı rı di yor. Coğ raf ya sı nı rı da bu bi çim de kal sın. Fa kat Kürt - le rin ya şa dı ğı yer ler var; o ya şa dı ğı yer le rin ima rı, kül tü rü, bu in - san la rın si ya set yap ma la rı ge re kir. Ken di ka der le ri ni se çim le de ol sa ta yin et me le ri ge re kir. Bu nun için ya sa gü ven ce si, ana ya sa gü ven ce si ge re kir. Şim di bun lar son de re ce ma kul is tem ler dir. Bu is tem le re dü zen, bu par ti ler ne kar şı lık ver mek is ti yor? Türk hal - kı nın ken di si bu ka dar ce ha le ti ka bul et me me li. Bir gö rüş sa hi bi ola bil me li, bir ka rar sa hi bi ola bil me li. Şim di bi raz acı lar dan bah - se di yor su nuz. Bu acı lar, bu so ru la ra doğ ru kar şı lık lar ver me ye gö - tü re bil me li. Bu da ha iyi bir ge liş me ye yol açar. Gü cü müz var, or - du muz şöy le kuv vet li, si la hı mız tek no lo ji miz bu ka dar dır, şöy le eze riz, böy le kö kü nü ku ru tu ruz de me ye de vam et se ler de, biz yi - ne bu as ker le re bir şey yap ma ya ca ğı ız. Ama dü şün sün di yo ruz. Bu kö tü bir du rum. Çok gü cün ol muş! Biz bu gü cü na sıl el de et - tik le ri ni de bi li yo ruz. Amerika'ya şöy le yal tak lan, Avrupa'ya şöy le yal tak lan, ta rih te şöy le des pot ol, in san la rı şöy le aman sız ez, bey - lik yap, sul tan lık yap, pa şa lık yap! İğ renç! Bu gü cün ta rih ten gü - nü mü ze ka dar halk la rın za ra rı na na sıl tu tul du ğu nu bi li yo ruz. Ama bu na rağ men yi ne di yo ruz ki, bi raz in saf! Ma dem şim di hal ka ses le ni yor lar, hep si halk tan oy is ti yor lar sa, o za man bi raz halk la rın ta lep le ri ne ku lak ka bart sın lar. Bu yok or ta da. Bu nu sağ la mak ge re ki yor. Bu bir in sa ni gö rev dir. Bu yal nız be nim de ğil, in sa nım di yen her ke sin gö re vi dir. Ya rın sa va şın kıs ka cı na he - pi niz alı nır sı nız. Acı lar var or ta da, o acı lar si zin de acı la rı nız dır. Siz de bi rer vic dan sa hi bi si niz. Duy mak ge re kir. Ben ga ze te ci de de vic - dan ara rım. Mes lek ica bı dır, bi zi il gi len dir mez de mek, pek doğ ru bir in san lık an la yı şı de ğil dir. Mut la ka olay la rın hak lı-hak sız lık ba - bın da bir ta ra fın des tek çi si olun, bi zi şöy le al kış la yın de mi yo rum ama, şöy le bir yar gı nız ol ma lı: Bu ra da ada let yok, bu ra da hak sız lık faz la! Biz bu nu is ti yo ruz. Halk tan da bi raz bu nu is ti yo ruz. Bu çok ma kul bir gö rüş tür di yo rum. Söy le ye yim, bir kaç ay son ra gö re cek - si niz, bu gö rüş ler ge niş çe tar tı şı la cak ve ka bul de gö re cek tir; ama şim di den za rar gö ren ler var. Bun la rın za ra rı nı ön le mek is ti yo ruz, Kürt hal kı nın da za ra rı nı ön le mek is ti yo ruz, Türk hal kı nın da. Si ya - si ler bu ko nu da dü rüst ol sun lar. Se çim bir oyun ol mak tan, bir bas - kın se çim ol mak tan çık sın; te mel so run la rın açı ğa çı ka rıl dı ğı bir se - çim ol sun. So ru nun çö züm yol la rı açık tu tul sun. Si ya si le rin gö re vi

162 bu dur. Bi zi oya la mak, bi zi se çim le rin dı şı na ta şır mak, bi zi dev let için de, SHP için de erit mek (ona da ge le ce ğim) müm kün de ğil. Ba zı la rı bi zi tak tik ya pa rak eri te cek le ri ni sa nı yor lar sa, İnö nü de eğer böy le dü şü nü yor sa, he men be lir te yim, ya nı lı yor. - Bu HEP'le it ti fak bir işe ya ra ma ya cak mı aca ba? - Ge le ce ğim bu ko nu ya. Biz, şim di ye ka dar ki ko nuş ma da şu ra ya ce vap ver dik: Halk la ra ger çek le ri doğ ru ver mek ge re ki yor. Baş lan - gıç ta ki so ru, olum lu-olum suz te mel de PKK'nin ver dik le ri ne dir so - ru suy du, bu na böy le bir ce vap ve ri le bi lir. Ve de dik ki, se çim ler de bu mü na se bet le halk la rın ger çek le ri öğ ren me plat form la rı na dö nüş - tü rü le bi lir. Biz bu te mel de de eli miz den gel di ğin ce halk la rın ger - çek le ri öğ ren me si için ne la zım sa onu ya pı yo ruz. De mok ra si is te yen her ke sin or tak blo ku ne den oluş ma sın? Şim di ge le lim HEP-SHP it ti fa kı me se le si ne, sa nı rım bu nu so ra - cak sı nız. - HEP-SHP, MÇP-RP! - Evet, it ti fak lar me se le sin de gö rü şü nüz ne di ye cek si niz. - Se çim ler de PKK'nin tav rı ne ola cak? San dık la rı ya ka cak mı, va tan daş ra hat oy kul la na bi le cek mi? - An la yış ola rak, HEP'in se çim le re ka tıl ma sı nı uy gun gö rü yo - rum. Bu nu ön le yen hü kü met, biz zat Me sut Yılmaz'ın ken di si ol - du. HEP gir me sin di ye ta vır koy muş, ba sın yaz dı bu nu. Ta bii bu en gel le nin ce ge ri ye bir ta kım yol lar ka lı yor du. Şim di bü yük tar tış - ma la ra yol aç mış, özel lik le sol da. Özel lik le SP, HEP dev let için - de eri me ye alın dı, dev le te tes lim ol du di yor, böy le bol bol ya zı lar dök tü rü lü yor. Biz bü tün bun la rı de ğer len dir dik. Şu nu söy le ye yim, bi zim ha re ke ti mi zin ağır lık lı bö lü mü ya sal de ğil dir. PKK asıl iti - ba riy le il le gal sa va şı yor. Ağır lık lı yö nü de yi ne dev rim ci sa va şı, ge ril la yı, ser hil da nı ge liş tir mek le uğ ra şı yor. Fa kat bah set ti ğim an - la yış çer çe ve sin de, le gal mü ca de le ye ve ya de mok ra tik iş le yi şe bir kat kı ol sun di ye HEP'i des tek le riz de dik. He men şu nu da söy le ye - yim; HEP bir PKK de ğil dir, HEP, PKK'nin bir ya sal ör gü tü de de - ğil dir. HEP'i biz et ki le mek is te dik. Bu nu da ya sal te mel de yap ma - ya ça lış tık. Kit le miz var, müm kün se ken di ni HEP ka na lın da ya sa - la ra uy gun ola rak par la men to ya, par ti le re yan sı tır, HEP bu nun bir ara cı olur de dik. An la yış bu çer çe ve de. Ne ka dar ara cı ol du, ne ka dar PKK ta ba nı nın et ki si al tı na alın dı, bu nu şim di den söy le mek müm kün de ğil. Fa kat dü zen pa ni ğe ka pıl dı, hü kü met pa ni ğe ka pıl - dı, her şey elin den gi di yor man tı ğıy la yak laş tı ve bu ya sak la ma yı ge tir di. Baş ta HEP'i pa ray la des tek le me ka ra rı alan da ken di le riy - di ve bir den bi re te rör le sin di rip ya sa dı şı na iten ler de ken di le ri dir. Oyun için de olan lar ken di le ri dir. Ne den ön ce böy le yap tı nız da, son ra böy le ol du? Bu ne iş ti? - PKK tam et ki li ola cak mı efen dim? - Şim di de mek is te di ğim şu: Biz bu ko nu da da dü rüst tük. Si ya si yön te min iş le yiş ka zan ma sı nı kar şı ta raf en gel le di. Do la yı sıy la bi - zim açı mız dan ye ni bir tak tik ka çı nıl maz ol du. Şim di be nim, siz ler - le olan bu ra da ki ko nuş mam da, yi ne he men bu nu PKK se çim ler de di rekt şöy le ta raf tır bi çi min de an la mış ol ma ya sı nız. Şu aday la rı şöy le tam PKK'li ola rak ye tiş tir di, koy du de mek mü ba la ğa olur. - Öy le bir aday koy mu yor mu su nuz? - Bi zim böy le so ru nu muz yok. Bi zim et ki le di ği miz aday lar var. Yal nız SHP de de ğil, DYP'den, RP'den hep si biz den onay is ti yor. Bu ba sı na da yan sı mış tır. Şim di kit le ler bi zim ye şil ışık yak ma mız te me lin de oy kul la nı yor lar. Özel lik le be nim tav rı mı koy mam la bir - lik te mil yon luk oy ta ba nı her hal de et ki le ni yor. Bu da onay olu yor, izin olu yor. Ben o kit le yi gör me mi şim, kit ley le ko nuş muş da de ği - lim. Bu ne den le, so ru so ru yor su nuz ve ben de doğ ru ce vap lar, hal - kın çı kar la rı na uy gun ce vap lar ver me ye ça lı şı yo rum. Hal ka da bu te mel de çağ rı lar yap ma ya ça lı şı yo rum. Bir al ter na tif ola rak sol oy - la rın (ki Ra fet Ballı'ya da açık la mış tım) bir blok teş kil et me le ri ni uy gun bul dum. Sa yın Do ğu Perinçek'le de ko nuş ma da, özel lik le se - çim ler dö ne mi ne gi rer ken ge niş de mok ra tik it ti fak ge liş ti ril me si ni uy gun bul muş tuk. Bu, yıl lar ca ön ce si ne da ya nan bir gö rüş tür. Se - çim ler ge lin ce it ti fak ol ma lı, de dik. Bu Sos ya list Par ti ile olur, Sos - ya list Bir lik Par ti si de ka tı la bi lir, hat ta Re fah da ka tı la bi lir, de mok - ra tik bir çer çe ve de bir blok olu şa bi lir, biz de ken di ta ba nı mı zı bu te

163 mel de de mok ra si mü ca de le si ne ka ta rız de dik. Gö rüş dü ze yin de hâlâ bu nu ko ru yo rum. İle ri de de bu te mel de bir de mok ra tik it ti fak ge liş - ti ril me li dir. Kürt de Türk de, sol ör güt de, hat ta ken di ni de mok rat sa nan Re fah Par ti si de (Mil li yet çi Ça lış ma Par ti si ile it ti fak tan ötü rü şim di o da ğıl dı, Kürt İs lam Par ti si ku ru la cak de ni li yor, ku ru lur sa ve bas kı ya kar şı ise, de mok ra tik ol mak is ti yor sa o par ti de) kı sa ca hep - si nin yer ala bi le ce ği bir blok bi zim ter ci hi miz. Bu se çim do la yı sıy la bu ger çek leş me di di yor su nuz. Biz SP ile it ti fak ola bi lir de dik, onu da söy le ye yim. Fa kat HEP'in yö ne ti ci le ri, özel lik le bu %10 ba raj me se le si nin zor aşı la bi le ce ği ne da ir gö rüş be yan et ti ler. Do la yı sıy la par la men to ya yan sı ma ma du ru mu or ta ya çı kı yor du. Ge ri ye ba ğım - sız lar se çe ne ği ka lır, onun da yan sıt ma gü cü sı nır lı, sa yı sı sı nır lı. Bu sa de ce tek nik ola rak da de ğil, bir de SHP için den gel miş ol ma la rı du ru mu var ve en önem li si de Er dal İnönü'nün ben şim di ye ka dar de nen me miş tek li de rim, de nen me mi şi bir kez de ne yin de me si. Bu önem li bir söz, bu nu bi raz iş le me ih ti ya cı nı du yu yo rum. Şim di ken - di ni sö zü nün ada mı, hat ta hal kın onur sa vaş çı sı da ilan edi yor. Bi - rin ci si, bu na şans ta nı mak açı sın dan. İkin ci si, SHP ken di si ni ol duk - ça de mok rat his se di yor, için de çok de mok rat ol du ğu söy le ni yor. Bun la ra da şans ta nı ya lım. Şu nu he men be lir te yim. ANAP Kürt me se le sin de açı lım ya pı - yo ruz de di ğinde de, bi zim bir gö rüş var dı. Eğer ger çek ten ANAP li be ral le şi yor sa, bi zim de li be ral yön tem le re ağır lık ve re ce ği mi zi ge rek sa yın Birand'la, ge rek sa yın Gü ne ri Ci va oğ lu ile yap tı ğı mız gö rüş me ler de söy le dik. Eğer ANAP'tan bu yön lü bir ta viz bi ze ge - lir se, öz gür leş me ve de mok rat laş ma ko nu sun da ne di ye iş bir li ği yap ma ya lım de dik. Bu na da açık tık. Ya ni şim di ba zı la rı sa nı yor ki, biz il le fi lan par ti ile, adı na sol ke li me si ta kıl dı mı it ti fak ya pa rız. Ha yır, te mel, ba zı de mok ra tik kıs tas lar dır. Doğ ru Yol da o kıs tas la rı esas al sa, biz DYP ile de it ti fak ya pa rız. - Şu an da en güç lü ola sı lık SHP ola yı dır as lın da. - Bi li yor su nuz SHP ra por ya yın la dı, Kürt ra po ru. Ay rı ye ten, iş - ken ce ye, ko ru cu lar po li ti ka sı na, te rö re kar şı yım, Kürt le re kül tür öz - gür lü ğün den ya na yım di yor. Bun lar par ti mec li sin den ge çen gö rüş - ler dir di yor. HEP'le de bel li bir an la yış bir li ği ne git mek is te dik le ri - ni, bu nu böy le ka bul et tik le ri ni, hat ta bu so run la ra de mok ra tik çö - züm ge ti re cek le ri ni söy lü yor lar ve bun lar her gün ba sı na yan sı yor. Şim di bun lar dik ka te alın ma sı ge re ken ba zı gö rüş ler dir. Sos ya list Par ti da ha ra di kal bir çö züm öne ri si ge ti ri yor di ye lim. Say gıy la kar şı lı yo rum, ile ri de de ğer len di ri rim. İle ri de o an la yış la da it ti fak ya pa rız. HEP yap maz sa da PKK ya par. PKK, SHP ile it ti fak yap mış de ğil. PKK ta ba nı nın et ki le di ği bir HEP var ve onun yö ne ti - ci le ri nin yap tı ğı bir it ti fak var ve bu bir it ti fak tır. İnö nü di yor ki, biz eri te ce ğiz. Bu, onun gö rü şü. Eri tir se bra vo ken di si ne. Biz de di yo ruz ki, bu bir it ti fak tır, se çim it ti fa kı dır, bu nun la sı nır lı dır, böy - le ol ma sı ge re kir di yo ruz hal kı mı za. Ben yal nız Kürt hal kı na de ğil, özel lik le Türk hal kı na ses len mek is te ye ce ğim. - Se çim bi tin ce tek rar bir it ti fak ola cak mı? - İt ti fak da ha da ge liş ti ri le cek. Bu it ti fa kın içi ne SP, SBP, hat ta PİK vb. di ğer bir çok Kürt par ti si var, on la rı da al ma ya ça lı şa ca ğız. Baş ta ulus so ru nu, de mok ra si so ru nu ol mak üze re so run la ra ba rış - çıl, de mok ra tik, si ya si çö züm ge tir mek is te yen her ke sin blo ku ne - den oluş ma sın? Bu, SHP ile sı nır lı fa lan de ğil. SHP'de olur di - yor sa, ne di ye SHP'yi kat ma ya lım, SHP de yer al sın. Ece vit il gi gös te ri yor sa, Ece vit de gel sin. - Ecevit'in tav rı nı na sıl gö rü yor su nuz? - Ece vit şu an da MÇP'nin ve ya es ki MHP'nin tav rı nı oy nu yor, ben ne ya pa yım! Bi zi al mış kar şı sı na ve rip ve riş ti ri yor. Gü ya sağ oy la ra ko na cak mış, gü ya mil li yet çi rol oy na ya cak mış! Oy na sın. Oy na ya bi lir se, ba şa rı lı olur sa yap sın. Ya ni bi zi in kar edi yor muş. PKK ile SHP gü ya iliş ki kur muş di ye ken di ta bi riy le SHP'ye de bö - lü cü di yor. Bir de fa bö lü cü sö zü şo ve nist bir söz dür. Er dal İnönü'nün bö lü cü ol ma dı ğı nı, ken di dev le ti ni ba ba sın dan mi ras al dı ğı gi bi ko ru mak is te di ği ni her kes bi lir. İnönü'yü bi le suç la ma sı, onun şo ve nist his te ri si ni gös te ri yor. Onun MHP'yi bi le ge ri de bı ra - kan mil li yet çi bir po zis yon da ol du ğu nu gös te rir. Bu açı dan şan sı nın iyi gi de ce ği ni hiç san mı yo rum. Böy le po li ti ka ya so yun mak hay ra ala met de ğil dir. - Bir de ğer len dir me ya pa bi lir mi si niz efen dim. Şu an da si zin de ğer len dir me le ri ni ze gö re se çim den çı ka cak so nuç

164 - Ora ya gel me den ön ce, de min söy le di ğim SHP-HEP it ti fa kı üze - ri ne bi raz da ha gö rüş be lir te yim di ye dü şü nü yo rum. Özel lik le SHP'nin ba şın da İnönü'nün ol ma sı an lam ifa de eder. Bi li yor su nuz, İnö nü ta ri hi bir ku ru mun için den gel me bi ri si dir. İnö - nü ai le si bir dev let ku ru mu dur. Tür ki ye Cumhuriyeti'nin olu şu mun - da İnö nü ge le ne ği var dır. İnö nü ge le ne ği nin Kürt me se le sin de ki po - li ti ka sı var dır. Lo zan Anlaşması'nın so nuç lan ma sı aşa ma sın da he - yet ler İnönü'ye, siz Kürt le ri kat mı yor su nuz ve ya Kürt le rin hak la rı - nı in kar edi yor su nuz der ler. O za man İnö nü, ha yır biz eşit ko şul - lar da dev le te ka tı lı yo ruz di yor. Hat ta sa nı yo rum ör nek ka bi lin den Diyarbakır'dan iki mil let ve ki li ni alıp (Ke mal ve Fev zi bey ler mi) o za man yo la çı ka rır lar. İş te Kürt tem sil ci le ri dir der ler. İnö nü Kürt me se le si nin çö zü mün de sa va şır. Bu Şeyh Sa it is ya nın dan tu ta lım, Der sim is ya nı na ka dar dır ve da ha son ra sı da var dır. Ol duk ça so - rum lu luk al mış bir ki şi dir. Er dal İnö nü bu mek tep te ye tiş miş tir. Po - li ti ka yı bu te mel de özüm se miş tir. Di yor ki, ben de mok ra tik yön - tem le çö ze ce ğim. Bi zim açı mız dan bu, şu ne den le önem li dir. Bel ki de ba ba sı nın te rör po li ti ka sı nı aşar, ba ba sı nın Kürt ler de bu dev le te eşit ka tı lı yor lar id di a sı na ger çek lik ka zan dı ra bi lir. Or du nun te rör po li ti ka sı da var dır. İş te, Kürt le ri ta nı ma ger çe ği de var dır. Da ha son ra sı ol ma sa da en azın dan Lozan'da. - SHP ik ti da rı için va at ler... - Va at ler var. Ta ri hi te mel çok önem li. Ba ba sı nın mi ra sın dan her - hal de en çok ken di si so rum lu dur. Kürt le rin var lı ğı bir ger çek se, o za man bu ger çe ği şim di ken di si de ka bul et sin. Eğer dev le te eşit ko - şul lar da de mok ra tik ka tı lım var de ni li yor sa (ben bu eşit ka tı lım üze - ri ne bir ta kım de ğer len dir me ler ya pa ca ğım), bu nun böy le ol du ğu nu şim di is pat la sın. Biz iş te bu te mel de İnönü'ye bir fır sat ta nı na maz mı di yo ruz. Şim di di ye cek si niz ki, ba zı la rı bel ki bu yüz den ba na sal dı rır. Vay di ye cek, Kürt le ri böy le soy kı rım dan ge çi ren bir ba ba nın oğ - lu na açık çek su nu yor. Ha yır ha yır, me se le çek-mek me se le si de - ğil. Açık des tek fa lan de ğil dir. Özal, ben Kürt me se le sin de açı ğım, çö zü me git mek is ti yo rum de di ğin de, ben, böy le olur sa bu çok önem li bir ge liş me olur, el den ge le ni esir ge me ye ce ğiz de dim, de ğil mi? Bu çok açık. Uzun uzun an lat tım. Şim di İnö nü, ben de nen me - mi şim, de mok ra tik çö zü mü esas ala ca ğım di yor. Şim di ben, bu na bir kat kı da biz den ol ma lı der sem, sa yın sos ya list ar ka daş la rı mız bi - zi faz la eleş tir me sin ler. Bu bir po li tik ter cih me se le si dir ve ya po li tik bir tak tik me se le si dir. Ben kay be de bi li rim de. He men şu nu söy le ye - yim, bu ra dan ben İnönü'yü şöy le des tek li yo rum so nu cu çık mı yor. Kit le mi ze İnönü'yü kar şı lık sız des tek le yin fa lan de mi yo rum. Ama şu nu söy lü yo rum: Böy le si ne bir ger çe ği tem sil eden bir ta raf or ta ya çık mış. Özal ken di po li ti ka sın dan vaz geç ti, te rö rü esas al dı. HEP'in yö ne ti ci si nin ken di so rum lu lu ğu al tın da al çak ça kat le dil me - si ne en azın dan bir tep ki de bu lun ma dı, Diyarbakır'a git ti, kö kü nü ka zı ya ca ğım de di. Be nim Özal'la ya pa ca ğım bir şe yim kal dı mı? Ger çi di ye cek si niz, Barzani'yi- Talabani'yi Ankara'ya ça ğır dı, o ka - nal dan it ti fak öne ri yor. Gü ya PKK, Saddam'la it ti fak kur muş, ken - di si de Bar za ni-ta la ba ni ile it ti fak ku ra cak mış! Bu, bü yük bir sap - tır ma dır. Ne Saddam'ın bi zim le it ti fak ya pa cak ha li var dır, ne de böy le bir du rum var dır. Bir al dat ma ca söz ko nu su dur. Şim di bun la rı ne den Ankara'ya, Diyarbakır'a ça ğır dı? İlaç ve ri riz, gı da ve ri riz, PKK'yi ku zey den biz, gü ney den siz sı kış tı rır sı nız me saj la rı nı ve ri - yor lar. An ti pa ran tez bir şey da ha be lir te yim; 5-15 Ağus tos ara sın da - ki Şem din li sal dı rı sın da KDP'lilere de, Kür dis ta ni Cephe'ye de bir gö rev ver miş ler. Biz on gün için de, ya ni 5-15 Ağus tos ara sın da PKK'yi bi ti ri yo ruz, ye ri bo şa la cak, siz ge lip yer le şe cek si niz di yor - lar. Bu nu biz zat so rum lu la rın dan duy duk. Ye ri mi ze geç me ye ha zır - lan mış lar. Bu te mel de it ti fak yap mış lar. Şim di bu gün ler de bi raz ilaç gi di yor sa nı yo rum. Gı da kar şı lı ğın da PKK'yi ez me! El bet te bu ko - nu da biz ted bir ala ca ğız. Bu bir im ha po li ti ka sı dır. Ken di mi zi na sıl sa vun ma mız ge rek ti ği ni Talabani'ye de, Barzani'ye de, Özal'a da gös te re ce ğiz, eğer Çankaya'da ka lır sa ta bii. - Kı sa sa kı sas. Bun dan son ra Ta la ba ni-bar za ni ara sın da da... - Çankaya'da ka lır sa, Çankaya'nın tem sil ci li ği de gö rür. - Kal maz sa ne ola cak? Tek rar Ta la ba ni bu ka dar şey den... - Gel sin ler, dağ la ra yer leş mi şiz. - Ge çir me ye ce ğiz di yor. - Elin den ge le ni ar dı na koy ma sın

165 - Bi zim top rak la rı mız dan PKK ge çe mez di yor. - Ona de ği ne ce ğim. Biz ül ke miz de yiz, hal kı mı zın bağ rın da yız. Bu nun ku ze yi-gü ne yi, do ğu su-ba tı sı yok. Hal kı mız ne re de, biz ora - da. Biz hal kı mı zı se ve riz, in san la rı mı zı se ve riz, mü ca de le si ni de se - ve riz, açık ya pa rız-giz li ya pa rız, si lah lı ya pa rız-si lah sız ya pa rız. Her yer de düş man la rı mız da var dır. Bi zi gü ney de de vu rur lar, ku - zey de de, do ğu da da ba tı da da. Bu PKK'nin alı şık ol ma dı ğı bir du - rum de ğil. Biz yü rüt me si ni bi li riz. SHP ile HEP'in ge liş tir di ği it ti fak an la yı şı nın des tek len me si ni uy gun gö rü yo rum Şu nu söy le mek is ti yo rum; Özal'ın ken di si li be ral leş tir me ye di na - mit koy du. İkin ci si, DYP bu ko nu da tek bir ke li me söy le mi yor. De - mi rel ke li me iti ba riy le bi le Kürt le rin var lı ğı nı ka bul et mi yor. Ece vit za ten MHP'nin ro lü ne aday. Sol blo ka çağ rı mız de vam edi yor. De - mok ra tik blo ku ge liş tir me ye de vam ede ce ğiz. SHP'ninki hem pra - tik tir, hem de de mok ra tik ol du ğu nu id dia eden SHP gi bi bir gü cü ve özel lik le İnö nü gi bi de nen mek is te yen bir ön der li ği de ne mek ba zı de mok ra tik ge liş me ler açı sın dan ya rar lı ola bi lir. Ke sin ya rar lı olur de mi yo rum, ola bi lir. Bu bir şans tır. Kı sa bir sü re dir. Şu nun şu ra sın - da bir ay var. Bir ay için de bu şan sı de ne mek te ya rar ola bi lir. Ben ya nıl mış ola bi li rim, ama ba na gö re de nen me si ge re kir. Çün kü bir ta - kım de mok ra tik açı lım lar dan, iş ken ce siz dö nem den, so run la rın de - mok ra tik ha lin den ve hat ta hal kın emek de ğer le ri ne bağ lı lık tan bah - se di yor. De mi rel ger çek ten de nen miş tir ve faz la su na ca ğı bir şey yok tur. Ne ka dar de mok rat ola ca ğı na kuş ku lu yum. Özal'ın bü tün po li ti ka la rı na şim di den so yun muş. Ecevit'in du ru mu da ger çek ten tu tu cu luk tur, şo ve nist lik tir. - Er ba kan var. - Erbakan'ın MÇP ile kur du ğu it ti fak var. Bu it ti fak ken di si ni Kürdistan'da bi tir di. Kürdistan'daki den ge ler has sas. Onu İnö nü de çiğ ne me ye kal kış tı, için de adım ata ma dı. Er ba kan çiğ ne me ye ça lış - tı, adım ata maz. Di ğer le ri de adım ata maz. Den ge le ri dik kat le de - ğer len dir mek ge re kir. Bu zor la-te rör le ol mu yor. Özel tim ler bi le pan zer ler de, özel ko ru ma al tın da do la şa bi li yor lar. Bu si ya si ler na sıl do la şa cak? Bu hal kı in kar ede rek, PKK'yi kar şı ya ala rak adım bi le at ma la rı müm kün de ğil. Ger çek le ri bi raz gör mek ge re kir. İnö nü bur ju va de mok ra si si çer çe ve sin de de ol sa de nen me mi şim, de mok - ra tik ola ca ğım di yor ve bu ko nu da ba zı söz ler ver miş, ra por lar çı - kar mış, en son da HEP'le se çim it ti fa kı na gir miş. Bi ze gö re bu de - ğer len di ril me li dir ve da ha son ra da ge liş ti ril me li dir. Türk hal kı baş - ta ol mak üze re Kürt hal kı da böy le sı nır lı da ol sa bir de mok ra tik leş - me adı mı nı (ken di si nin de mi yo rum, SHP eşit tir de mok ra tik leş me de mi yo rum, bu bir adım dır, ke sin lik le bu nun al tı nı çi zi yo rum) de - ğer len di re bil me li dir. Özel lik le sol dan ve di ğer Kürt çev re le rin den ba zı eleş ti ri ler ge li yor. Bun la rın cid di ol ma dı ğı nı, de mok ra si ko nu - sun da pek faz la id di a la rı nın ol ma dı ğı nı, özel lik le ba zı la rı açı sın dan söy le ye bi li rim. Bu tak tik adı mı doğ ru de ğer len dir me ye ça lış sın lar. Oy la rın bö lük-pör çük ha le ge ti ril me si de mok ra si nin ge liş me si ne bu tak tik adım açı sın dan faz la kat kı sağ la maz di yo rum. Kürdistan'da Re fah Partisi'ne ve ri le cek oy lar MÇP- Türkeş'e gi der. Ecevit'e ve ri - le cek oy lar ger çek ten ikin ci bir Türkeş'e gi der. DYP'ye ve ri le cek oy lar, es ki den AP ne ise şim di de ona gi der. Ge ri ye ma kul bir tak tik ola rak, dü zen sı nır la rı da hi lin de dev le tin mu ha fa za kar bir ge le ne ği - nin tem sil ci si de ol sa HEP'in SHP ile yap tı ğı se çim it ti fa kı uy gun bir adım olu yor. Sa de ce bi zim kit le miz açı sın dan de ğil, özel lik le Tür ki ye kit le si açı sın dan önem li. Türk hal kı de mok ra tik se çe ne ğe şans ta nı ma lı. Her ne ka dar bu se çim bu şan sı tam ver mi yor sa da bu nun ar dı sı ra ge le cek ye ni bir se çim olur, ye ni ya sal dü zen le me ler olur; ona bir şans ver mek açı sın dan ge çi ci de ol sa, sı nır lı bir çer çe - ve de de ol sa SHP'ye oy ve ril me sin de sa kın ca gör mü yo rum. Çok açık söy lü yo rum, ya rın SHP ile en çok sa va şa cak olan yi - ne biz ola ca ğız. İnö nü bel ki ba ba sı nın çiz me le ri ni gi yer, tek rar Diyarbakır'ı mer kez alıp üze ri mi ze ge lir. Bu nu da bi le bi le söy lü - yo rum. Mu ha lif le rim hiç bu ko nu da tak tik ha ta yap tı ğı mı, oyu na gel di ği mi söy le me sin ler; ben ken di mi bu na da ha zır lı yo rum. İnö - nü, dev let ge le ne ği ni Özal'dan da ha iyi ta kip ede bi lir; ni te kim ba - ba sı nın söy le di ği gi bi çiz me si ni de gi yip ge le bi lir. Ama bu na rağ - men, ben yi ne de sı nır lı da ol sa bel ki de mok ra tik bir çö zü me gir

166 me ye fır sat ta nır di ye SHP ile HEP'in ge liş tir di ği it ti fak an la yı şı - nın des tek len me si ni uy gun gö rü yo rum ve bu ko nu da özel lik le çağ rı ya pı yo rum. Özel lik le Tür ki ye hal kı nın, sa va şın şid det len di - ril me si ni, tır man dı rıl ma sı nı is te mi yor lar sa, baş ta ha yat pa hal lı lı ğı ve enf las yon ol mak üze re sa va şın ağır bi lan ço su nun da ha ağır laş - ma sı na rı za gös ter me ye cek ler se, da ha faz la kan kay bı na, acı ya ve iş ken ce ye yol aç mak is te mi yor lar sa, Kürt halk ger çe ği ni ka bul et - mek, Kürt hal kı ile eşit ve öz gür te mel de bir di a lo ğun, bir or tak - la şa ya şa ma nın yo lu nu aç mak is ti yor lar sa bu se çi mi de ğer len dir - me le ri ni, bu se çi mi bu nun için bir ön adım yap ma la rı nı ve ar dı sı - ra sa de ce SHP ile ve SHP 'nin ge ti re ce ği sı nır lı ba zı ge liş me ler le ye tin me me le ri ni, de mok ra tik ge liş me yi da ha da hız lan dır mak için ve ken di de mok ra tik it ti fak la rı nı (bu Kürt- Türk de mok ra tik it ti fa kı, çok çe şit li güç le rin için de yer al dık la rı bir it ti fak, sos ya - list le rin, de mok rat la rın, Müs lü man la rın bu lun du ğu bir it ti fak ola - bi lir) hız la ger çek leş tir mek için bu se çi mi ken di aday la rı nı par la - men to ya sok ma da ve par la men to ya da bu te mel de iş ler lik ka zan - dır ma da de ğer len dir me le ri ni önem li gö rü yo rum. Bu çer çe ve de SHP-HEP it ti fa kı na bir ko a lis yon ve ya bir ön blok laş ma di ye bi li - rim. Çün kü, için de çok çe şit li gö rüş le rin ol du ğu bi li ni yor. Aday - la rın çok fark lı ni te lik li ol du ğu da bi li ni yor. Bu blo kun ge çi ci, sı - nır lı bir sü re için de ve bu aday la rın da par la men to da de mok ra si ye amaç lar da hi lin de hiz met et me le ri kay dıy la des tek len me si nin uy - gun ola ca ğı nı söy lü yo rum. Ay rı ca ba zı ba ğım sız lar var, ba zı ba - ğım sız la rı da des tek li yo ruz, onu da an ti-pa ran tez be lir te yim. Ba zı yer ler de da ha tu tar lı ba ğım sız aday lar var, on la rı da des tek le ye - ce ğiz. Bu bi zim sol de mok ra tik blok an la yı şı mı za uy gun dur. Ama SHP ile bu it ti fa kın da epey iş ya pa ca ğı na ina nı yo rum. Bu nun da des tek len me si nin iyi ola ca ğı ka na a tin de yim. Bu te mel de tak tik bir adım ola rak de mok ra si yo lu nun açıl ma sı na hiz met ka bi lin den bun la rı vur gu la ya bi li rim. SP, SBP ve bir çok sol par ti var. Bun la rın da ken di le ri ni bi raz da - ha ge liş kin de mok ra tik it ti fa ka ha zır tut ma la rı önem ta şı yor. PKK ken di si ni si ya si dü ze ye vur duk ça bu par ti ler le de bir blok ha re ke ti ge liş tir mek is ter. Şu an da HEP'i PKK ile öz deş leş tir me mek ge re kir. HEP, PKK'nin ya sal tem sil ci si de de ğil dir, fa kat des tek le mek is te di - ği bir si ya sal olu şum dur. Bu, ile ri de da ha ge niş bir de mok ra tik plat for mun öğe si de ola bi lir. Biz bu na da özen gös te re ce ğiz. Eğer SHP yö ne ti ci le ri ve ya kad ro la rı bun ca va at le ri ne (an laş ma yap mış lar dır, ra por ya yın la mış lar dır) iha net eder ler se, ters iş ler ya par lar sa, te rö re sa par lar sa, şu nu açık ça be lir te yim ki, bi zim ha - zır lık lar es ki ye gö re çok üs tün dür. Bun la rı da ih ti mal da hi lin de gö rü yo ruz, göz önün de bu lun du ru yo ruz. On lar te rö re baş vur duk - ça, özel sa vaş po li ti ka la rı nı ANAP'tan da ha faz la uy gu la dık ça, biz de dev rim ci te rö rü, dev rim ci sa va şı da ha da tır man dı ra ca ğız. Bun - dan hiç kuş ku du yul ma ma lı dır. On lar de mok ra tik adım at tık ça biz de ata rız. Bi zi bu ko nu da ne ço cuk san sın lar, ne de içi mi ze alır eri ti riz, bir zen gin lik çeş ni si ola rak içi mi ze ka ta rız gi bi ço cuk ça sav la ra ka pıl sın lar. Bun dan vaz ge çil me li dir. Biz, hem Türk hal kı için hem Kürt hal kı için de mok ra si is ti yo ruz. Tu tar lı bir de mok ra - tizm is ti yo ruz. Türkiye'nin me se le si hiç de öy le mer ke zi üni ter dev le tin ya şa tıl ma sı, hu dut la rın bü tün lü ğü nün ko run ma sı fa lan da de ğil dir. Bun la rı biz faz la me se le de yap mı yo ruz. Bi zim me se le yap tı ğı mız, halk la ra öz gür lük, hal ka de mok ra si, hal ka si ya si de - mok ra si, hal ka eko no mik de mok ra si; me se le miz bun lar dır. Ve dev le tin de mok ra tik leş me si ni sağ la ya cak olan da bun lar dır. Yok sa me se le, üni ter dev le ti mu ha fa za edip et me me de ğil dir. Me se le, dev le ti de mok ra tik leş tir mek tir. - Ba tı lı bir sis tem, Ba tı lı an la yış ta bir de mok ra si. - Evet. - Bu nun yer leş me si - El bet te bu ça ba lar ona da hiz met edi yor. - Ne is ti yor su nuz efen dim? Kür dis tan ku ra ca ğız biz - Ha yır, ne de mek, Kürt hal kı nın ya şa dı ğı coğ raf ya da el bet te onun yur du var dır. Mi sa ki Mil li bu na kar şı mıy dı? Ha yır. Mi sa - ki mil li baş ta na sıl ilan edil di? Biz öy le ap tal ol ma ya lım ve ya ger çek le ri sap tır ma ya lım. Mi sa ki Mil li ilan edil di ğin de, biz Türk le rin ve ya Kürt le rin yur du de ni li yor du. Bu çok açık. İnönü'nün, M. Kemal'in de meç le rin de bun lar var dır. Eğer bu dö - ne min İnö nü le ri, M. Ke mal le ri bir ger çek se, o za man Kürt le rin

167 yurt la rı nın ne re si ol du ğu nu da an la ma ya ça lış sın lar. Ama biz güç len dik, kur tu luş sa va şı nı ver dik, dev le ti ele ge çir dik, on dan son ra in kar edi yo ruz di yor lar. Biz de bu in kar po li ti ka sı na kar şı - yız. Baş lan gıç ta zor dö nem de ka bul ede cek sin, iş le ri düz lü ğe çı - kar dı ğın da in kar ede cek sin! Bu nun çı kış yo lu ol ma dı ğı nı söy lü - yo ruz. PKK'nin te mel id di a sı bu. Ya ni. TC'nin bu tip ken di baş - lan gıç ka bul le ri ne bi le ters düş me si nin ve bu nun ye ri ne in karkat li am po li ti ka sı nı sür dür me si nin red di yıl dır uy gu la nan bu po li ti ka yı red det ti ği miz gi bi, ge re kir se onu sa vaş la de ğiş ti re - ce ğiz di yo ruz. Yap tı ğı mız bu dur. İnö nü eğer bu ko nu da bü tün lük is ti yor sa, bu bü tün lü ğün ne me - nem bir bü tün lük ol du ğu nu gö re bil me li. Kürt le rin yur du me se le si ni doğ ru kav ra ma lı. Dev le te Kürt ler de eşit ko şul lar da ka tıl mış tır di - yor. Eşit ko şul lar da Kürt le rin ka tıl ma sı nın bir pra tik so nu cu her hal - de dil le ri nin ya sak lan ma sı, Kürt de ğer le ri nin im ha sı ol ma ya cak. Bu gün Kürdistan'daki nü fus ka dar bir nü fus Batı'dadır. Eşit ko şul - lar da ka tı lı mın bir pra tik so nu cu her hal de bu ka dar bü yük bir nü fus kay dı rıl ma sı ol ma ya cak tır. An ti pa ran tez be lir te yim, tek bir Bursa'lı, Eskişehir'li, İzmir'li ai le Hakkari'de yok tur, Mardin'de yok tur. Ama bir Mar din, bir Der sim ka dar nü fus ve hat ta da ha da faz la sı İzmir'dedir, Bursa'dadır, İstanbul'dadır. Bun lar ger çek. İnö nü bu ger çek le re ne di yor? Eğer Kürt ler dev le te eşit ko şul lar da ka tıl mış sa, yıl dır bir ya sa var, bir mü zik ka se ti ni söy le yip din le ye mi yor - lar; bu na ne de me li? Sen al tı ka nal da TV sey re di yor sun, o ka dar rad yo e vin var, bu ka dar ki tap, ba sın çı ka rı yor sun, tek bir Kürt çe ga - ze te var mı? Tek bir Kürt çe tür kü var mı, tek bir Kürt çe söz cük var mı? Dev le te eşit ka tı lım bu mu dur? Kürt le rin eko no mi si or ta da dır, si ya si du rum la rı or ta da dır. Hep si ca hil, in san lık tan çık mış lar. Eşit ka tı lım bu mu dur? Eğer baş lan gıç ta bu so run sap tı rıl dı di yor sa, ben de son ra dan bu sap tır ma yı dü zel te lim di yo rum. Eşit ka tı lı mın yo lu nu ar dı na ka dar aç sın, oyun yap ma sın, alır eri ti riz de mek bir tak tik oyun dur. Söy le ye yim, bi zim bu tak tik le re ge le cek ha li miz yok. He le be nim gi bi her şe yi iğ ne ucuy la ka zan mış bir ada mın yön len dir di ği bir Ha re ket ten man gır ka dar de ğer ko part mak müm - kün de ğil dir. Türkiye'de bir ek mek le oy sa tın alı na bi lir - Pe ki sa yın Baş kan, son ola rak ka pa tır ken se çim tah mi ni ya - par mı sı nız? - Ba kın Romanya'da ma den iş çi le ri de mok ra si is te di. Baş lan gıç ta mev cut yö ne ti ci le ri des tek le di ler. Ha yat pa hal lı lı ğı ge li şip üc ret ler don du ru lun ca, şim di ay nı yö ne ti mi zor la de vir mek is ti yor lar. Eğer Türkiye'de kit le ler böy le bir zo ra baş vur mak is te mi yor lar sa, ama yi - ne de iş le rin dü zel til me si ni is ti yor lar sa, bu se çi mi çok iyi de ğer len - dir me le ri ge re kir. Ya rın bel ki de kan göv de yi gö tü rür. Bu açı dan, bu se çim ler bi raz önem li dir. De mok ra tik çö zü me doğ ru kit le ler bi raz aya ğa kalk ma lı. As lın da oy yüz de le ri na sıl so ru su, bi raz da hal kın bu nu doğ ru kav ra yıp de ğer len dir me si ne bağ lı. Türk hal kı nın, Kürt hal kı nın bu se çim le ri ha ya ti bir se çim ola rak de ğer len di rip, de mok - ra si yo lu nun açıl ma sı nı is te me le ri ne bağ lı. - Siz he nüz tah mi ni ni zi söy le me di niz. - Bu yir mi gün de çok şey de ği şe bi lir. - Ya ni %10 de ği şe bi lir. - Me se la ben, şim di ye ka dar terr cih le ri mi açık koy ma dım. Ben - ce, be nim ter cih le ri mi or ta ya koy mam la bir lik te sa de ce Kürt hal kı için de de ğil, Tür ki ye hal kı nın için de de - Her hal de SHP'de kor kunç bir oy pat la ma sı na dö nü şür. - Abart ma ya yol aç mı yo rum ama, her hal de yüz de le ri zor la ya cak bir tır man ma ya yol aça bi lir. Ta bii eğer yö ne ti ci ler en gel teş kil et mez - se ler. Eğer ken di söy le dik le riy le tu tar lı dav ra nır la sa lar. Ben şart lı ko - nu şu yo rum, eğer mü ca de le eder ler se, eğer de mok ra si nin ger çek söz - cü le ri olur lar sa, mey dan lar da de mok ra tik çö zü me bağ lı lık la rı nı tu tar lı ola rak gös te rir ler se, ben ina nı yo rum ki, bi rin ci par ti du ru mu na ge le - bi lir. Şart la rım var. Bu çer çe ve de ha re ket di yo rum. Ama, oyun ya pa - ca ğız, biz Özal'dan da ha faz la eze riz der se, dar be yer SHP. - Pe ki ANAP'ın şan sı ne? - ANAP son dö nem ler de Kürdistan'da özel lik le te rö re baş vu ru - yor, ko ru cu la rı zor la tut ma ya ça lı şı yor ve bir de mu az zam pa ra dö - kü yor. O dok san bin ki şi lik kad ro yu kul lan ma ya ça lı şı yor. Di yor su

168 nuz iş çi le re de, me mu ra da, köy lü ye de ver di, pa ray la açık oy al - mak is ti yor. Türkiye'nin bir ger çe ği var. İn san lar ger çek ten bir ek - me ğe muh taç edil miş tir, bir ek mek le oy sa tın alı na bi lir. Çok üzü cü. Ağır ve acı bir ya ra dır bu. Özel sa vaş ben ce bu nok ta ya gel mek is ti - yor. Bu adam la rın elin de mil yar lar var, za ten Amerika'dan da al dı - lar, Suudi'den de al dı lar. Şim di bu pa ra la rı akı tı yor lar. Ben bun dan çe ki ni yo rum bi raz. Bu pa ray la ne ka dar iş ya pa bi lir ler. - Bir da ha zor la ya bi lir ler mi di yor su nuz? - Tür ki ye hal kı ve ya bü tün ola rak halk lar, hal kı mız di ye lim. as - lın da pa ra nın gü cü ne de ğil de, ger çek ten de mok ra tik ola na yö nel - me li. Bu par ti, ANAP, yar gı lan ma lık bir par ti dir. Ba na gö re bü yük suç la rı var. De ğil mey dan lar da halk tan oy is te mek, adım bi le at ma - ma la rı ge re kir di. Bü yük suç la rın sa hi bi dir ler. Na sıl he sap ve re cek - le ri ni sor mak ge re kir. İş te Ro man ya ör ne ği ni ver dim, iş te Sov yet ör ne ği ni ver dim, Yu gos lav ya ör ne ği var or ta da. Halk lar he sap so ru - yor. Bu adam hal ka kar şı on yıl lık sa vaş yü rü tü yor ve hâlâ oy is ti - yor, bas kıy la ve bi raz pa ray la is ti yor bu nu. Türk hal kı bas kıy la ne ka dar sin di ril miş, Kür dis tan hal kı - Ya ni şim di siz Diyarbakır'a doğ ru oy pat la ma sı mı? - Ve ya pa ra ya ne ka dar ka nık san mış lar, bir çor ba ya ken di le ri ni ne ka dar sa tar lar, me se le bu. Di ye cek si niz, bi zim ül ke miz de ken di ni çor ba ya sa tan lar çok. - Siz ol sa nız oy kul lan ma ya cak mı sı nız Sa yın Baş kan? - Hiç so run de ğil. Oy kul la nı yo rum. - SHP'ye mi ve rir di niz? - Ha yır ha yır, şu ra ya ge le lim. Eğer bir çor ba ya in san lar muh taç edil miş se, de mok ra tik bir vic dan la rı yok sa, ufak bir so pay la sin di - ril miş du rum da lar sa, ANAP ka za nır; var sın ka zan sın, bu hal ka ya - pa ca ğı müs ta hak tır di ye lim. Yok eğer bir çor ba lık de ği liz, bi zim de en az Ro man ya lı iş çi ka dar ve ya Yugoslavya'nın bil mem şu fe de ras - yo nu ka dar, Sovyetler'in şu hal kı ka dar bir ce sa re ti miz var di yor lar - sa, hat ta Gü ney Af ri ka hal kı ka dar, hat ta Bang la deş hal kı ka dar bir vic da nı mız var di yor lar sa, o za man hal kı mı zın bun lar dan he sap sor - ma sı ge re kir. Bun lar dü rüst dav ran ma dı lar. - Ya ni bü yük bir oy kay be de cek de ğil mi efen dim Re fah Par ti si - Bü yük bir su çun sa hi bi dir ler. 50 mil yar dış borç, on dan faz la iç borç, bu ka dar ha yat pa hal lı lı ğı, bu ka dar iş siz lik, en kö tü sü bu ka - dar onur suz bir ya şam! Ben Türkiye'de ya şa na ca ğı nı ka bul et mi yo - rum. Ben iyi ya şa dı ğı mı söy le mi yo rum ama, Türkiyeli'nin de iyi ya şa dı ğı na inan mı yo rum. Zen gin le ri de da hil. Çok düş müş, onur - dan yok sun bı ra kıl mış bir ya şam var. Eğer bu nun he sa bı nı sor ma ya - cak lar sa, bu hal ka ne ya pı lır sa ya pı lır. Yok bi raz bu na is yan var sa, son ver mek is ti yor lar sa, özel lik le de mok rat la rın gö rev le ri var dır; onu ru çiğ net me ye cek, şöy le onur lu bir ya şam va at edi yo ruz, de - mok ra tik ola ca ğız di yor lar. Bu nun tem sil ci le ri nin tu tar lı ol ma sı sağ la nır sa, halk bu in san lık dı şı mad di-ma ne vi tüm bas kı la ra, oyun la ra pay dos di yo ruz de me du ru mu na gel miş se ve yö ne ti ci ler de (bu par ti yö ne ti ci le ri ni kas te di yo rum) de mok ra si nin söz cü lü ğü nü doğ ru ya par lar sa, ANAP'ın düş me si ke sin dir. DYP'nin bi rin ci par ti du ru mun da sey ret me si zor dur. Ya pa ca ğı ye ni bir şe yin ola ca ğı nı san mı yo rum. Her ne ka dar De mi rel dev le ti te pe den tır na ğa ye ni le - ye ce ğim di yor sa da, DYP şim di den bir ANAP'laşmayı da yat mış. Fark lı bir se çe nek or ta ya çı kar ma sı ba na güç gö rü nü yor. Re fah Par - ti si ola yı Kürdistan'da sa nı rım bo şal mış tır. Bu ko nu da an ti-pa ran tez şu nu söy le ye yim, hiç bir Kürdistanlı'nın, ken di si nin soy kı rı mı dı şın - da amaç ta şı ma yan bir MÇP it ti fa kı nı des tek le ye ce ği ni tah min et - mi yo rum. Bel ki kont rge ril la cı lar des tek le ye bi lir, ko ru cu lar des tek - le ye bi lir ve ya çok fa na tik ba zı la rı des tek le ye bi lir, ama Refah'ın bu du rum dan son ra Kürdistan'da ve Türkiye'de de ge ri le me si nin sü re - ce ği ka nı sın da yım, ge ri le me sü re ci ne gi rer. Bel ki İç Anadolu'da fa - na tik çev re ler den bi raz oy ala bi lir. - DSP ba ra jı aşar mı? - Ya ni Refah'ın da du ru mu ko ru ma sı, % 10 ci va rın da sey ret me si ba na bi raz zor ge li yor. Ece vit ise, ANAP'ın oluş tur du ğu kit le yi çe - ker se, ya ni sin di ril miş, uyu tul muş, sö zü mo na is tik rar adı al tın da her tür lü po li ti ka yı ka nık sar ha le ge ti ril miş, ya ni mev cut dü ze nin norm - la rı na alış tı rıl mış in sa nı çe ker se, ANAP'la ko a lis yon dan bah se di yor, eğer bi raz bu na ce vap teş kil eder se ve en önem li si de böy le bir kit le yı ğı nı var sa, gü cü nü ko ru ya bi lir. Yok eğer de ğiş me ler hız lıy sa, de - mok ra si is te ği güç lüy se bu yı ğın lar Ecevit'e git mez, SHP'ye gi der

169 Ben tüm bun la rı bi raz şart lı ko nu şu yo rum. Ne de ni de şu: Ger çek ten ka mu o yu nun na sıl sey ret ti ği ni bil mi yo rum. Ka mu o yu nun gün lük ola rak na sıl sey ret ti ği ni bil mi yo rum. Ba na gö re önü müz de ki gün ler çok önem li dir. - DYP bi rin ci par ti gö rü nü yor şu an da. - De ği şe bi lir. - SHP ikin ci par ti, ANAP üçün cü par ti. - De ği şe bi lir bu den ge ler ba na gö re. Bu bi zim gö rüş me ben ce çok önem li. - Evet efen dim, ba ya ğı et ki ler. - Öy le tah min edi yo rum. So nu cu nu siz ler de, biz de gö rü rüz. Sa - nı yo rum se çim le re yö ne lik de ğer len dir me miz et ki li ola cak tır. Biz tav rı mı zı açık ko yar sak, bu ra kam lar da de ği şik lik bek le ne bi lir. - Ya ni de min de sor dum, şim di Diyarbakır'da oy kul lan mış ol - say dı nız şah si ola rak SHP'ye mi ve rir di niz? - Siz ga ze te ci ler so ru la rı çok ka ri ka tü ri ze edi yor su nuz. Ben ce ye - ter li dir ver di ğim ce vap lar, ay nı za man da kap sam lı dır. - Sa yın Baş kan, bi raz po li ti ka dı şı na çı ka lım is ter se niz. -Ter ci him ger çek ten de mok ra tik ge liş me de bu se çim le rin bir adım ha li ne ge ti ril me si dir. De mok ra si nin önü ne bas kı tak ti ği en gel ha li ne ge ti ril mek is ten di. Biz bu tak ti ği boz mak is ti yo ruz. Bu se çim de mok ra si ye gi den yol da bir adım ol sun ve ka mu o yu da bu nu böy le bi le rek ke sin lik le şan sı nı doğ ru de ğer len dir sin! Bu mut la ka ye ri ne ge ti ril me si ge re ken ka mu o yu gö re vi dir. Bu gö re vi ben de ya pa rım, siz de ya par sı nız. Bu nu çok açık vur gu lu yo rum. Or du da ki su bay da ya par, as ker de ya par. Acı çe ken her kes, de mok ra tik olan her kes, Türkiye'nin esen li ği ni is te yen her kes, Türkiye'de ger çek ten kar deş - li ği is te yen her kes, halk la rın tu tar lı bir lik po li ti ka sın dan ya na olan her kes ter ci hi ni doğ ru yap sın! Az mı gö rül dü iş ken ce, az mı gö rü lü - yor kor kunç in san tra de ji le ri, yok sul luk, iş siz lik; oy la rı mız la bu na mı yol aça lım? Bu doğ ru ola bi lir mi? Be nim bu ko nu da ki tav rım çok açık. As lın da sı nır lı bir im kan ve ril miş tir. Bu im ka nın doğ ru de ğer len di ril me si nin öne mi ni vur gu la dım. Tam çö züm ola cak tır de - mi yo rum. SHP şu ka dar de mok rat tır da de mi yo rum, ama eh ven-i şer dir. De ğer len di ril me si ge rek ti ği ka nı sın da yım. Bu ko nu da ne sağ ba na çok yük len sin, ne sol. Bir ta raf iş te şöy le sos ya liz me ay kı rı, di ğer ta raf şöy le bö lü cü lü ğe fır sat sun muş tur de yip ger çek ler le oy - na ma sın lar. Halk la rın sı nır lı da ol sa cü zi de mok ra tik leş me şan sı nı kö tü de ğer len dir me ye lim di yo rum. Bel ki ya nı lı rım, bel ki doğ ru çı - ka rım. Bu halk la rın ve re ce ği bir ka ra ra bağ lı dır. Ben halk la rın ay - dın lan ma sı, Tür ki ye hal kı da da hil, ay dın la nıp bi linç len me si için çok şey yap tı ğı ma ina nı yo rum. Eğer Bu olum lu bir so nu ca gi der se ve se çi me de yan sır sa, se çim den çok önem li bir so nu ca yol açar sa ne mut lu ba na. Çün kü gö re vi mi yap mı şım. İs ti yo rum ki, her kes gö - re vi ni yap sın, her kes gö re vi nin kar şı lı ğı nı tu tar lı bir de mok ra tik ge - liş me de gör sün! Be nim te men nim bu. PKK, İs la mın dev rim ci mi ra sı na sa hip çı kan bir yak la şı mı esas alı yor - Sa yın Baş kan, özel lik le son ay lar da ki de meç le ri niz de din ol - gu su nu, ge çen yıl ki açık la ma la rı nız da da PKK'nin Müs lü man lı - ğın en iyi ha re ke ti ol du ğu nu açık la dı nız. - Ya ni bu bir tak tik mi dir? Ha yır ha yır! Bu din me se le si de, de - mok ra si me se le si gi bi bil mem so kak ne si ne dön de ril di, çok kul la - nıl dı, ami ya ne ta bir le - Ve ya bir den siz bu işi - De mok ra si ye biz el at tık. İş te şim di ye ka dar de mok ra si çö züm - le me si ya pı yo ruz. Şim di siz ay nı şe kil de din için ne di yor su nuz di - ye so ru yor su nuz. Din me se le si de bu 12 Ey lül dö ne min de çok kul - la nıl dı. Bi li yor su nuz, bu nun için fon lar oluş tu rul du. Ney di o, Su u - di ler le ya pı lan? - Al Ba ra ka. - Al Ba ra ka, evet. Onun gi bi bir çok ge niş mad di im kan lar la, imam la ra dev le tin ver me si ge re ken ma aş ye ri ne ma aş ver di ler. Ya ni di ne el atıl dı. Hat ta biz şu nu çok iyi bi li yo ruz: Kürt le rin du ru mu ge ri, di ne bağ lı lar, bir de PKK'nin ide o lo ji si ge li şi yor, za ten ke ma - lizm Kürt ler ara sın da ye te rin ce tu tul mu yor, din bo yut la rı güç lü, o din bo yut la rı nı ör güt le ye lim ka ra rı na var dı lar. 12 Eylül'ün Mil li Gü ven lik Konseyi'nin bu na ka rar ver di ği ni ga ze te ler yaz dı. Sırf

170 PKK'nin ge li şi mi ni ön le mek açı sın dan di ne ol duk ça ağır lık ve ril - me li dir, di ye dü şün dü ler ve ve ril di. Baş ta Nak şi ben di ta ri ka tı ol mak üze re bü tün Sün ni ke sim le re ve son ra Ale vi se yit le ri ne de el at tı lar. Hep siy le giz li top lan tı lar yap tı lar. Çok sa yı da ta ri kat ku rul du. Yüz - bin ler ce Kürt ço cuk la rı - Ale vi le re da ha ya kın ol du ğu nuz fa lan da söy le ni yor. - Ona de ği ne ce ğim. O ta ri kat la ra, pan si yon la ra, yurt la ra alın dı lar. Şim di bu Müs lü man lı ğın özün de ki ada let, zul me kar şı ol ma, iyi lik, gü zel lik id dal le ri ne uy gun ola rak ya pıl ma dı. Ta ma men opor tü nist amaç la ya pıl dı. Ya ni bir Müs lü man opor tü niz mi bi çi min de kul lan - mak is te di. Ha ni ta rih te meş hur dur. İmam Ali İs la mı şöy le bü yük bir sa da kat la, mi li tan lık la tem sil eder, Mu a vi ye şöy le sah te kar lık la. Mu a vi ye, Kuran'ı mız ra ğın ucu na ta kar, Ali ta raf tar la rı nı yen mek için sah te kar lık ya par. İş te şim di de böy le bir oyun var. Ger çek Müs lü man lık ye ri ne, onun la oy na ma! Biz bu nu çok ya kın dan gör - dük. Çok kö tü kul la nıl dı. Din le ala ka sı ol ma dı ğı hal de, Müs lü man sah te ka rı ol du ğu hal de en ge niş bir Müs lü man cı dal ga sı baş la dı. He li kop ter ler le mil yon lar ca bil di ri atıl dı. Apo na sıl ka fir dir, na sıl Er me ni, Rum dos tu dur, ka fir le ri na sıl ko ru yor; bu ko nu da yay gın bil di ri ler da ğı tıl dı. - Pe ki bu ra da şe ye gi re bi lir mi yiz? Di ni inan cı nız var mı? - Şim di me se le di ni inan cım olup ol ma ma sı de ğil dir. - Ya ni de ğil mut la ka da. - Şim di şu nu söy le ye yim. Bu ev ren me se le si tam an la şı la ma dı; ev re nin ku ru lu şu dur, ya sa la rı dır. Her ke sin di ni ya da fel se fi inan cı var dır. Bu ko nu da da öz gür ol mak ge re ki yor. Öz gür lük ten ya na yım. Her kes di ni inanç la rı nı, fel se fi inanç la rı nı di le di ği gi bi ge liş tir sin, zor ba lı ğa baş vur ma dan ya şa sın. Bu ko nu da ben bu nu söy le mek le ye ti ne ce ğim. - Ate ist mi si niz sa yın Baş kan? - So run bu de ğil dir. - Ha yır so run ola rak de ğil de, ben si ze ki şi sel ola rak so ru yo - rum. - Ben so ru la rın bu tarz da so ru lu şu nu da sa kın ca lı bu lu yo rum. İn - san lı ğın so run la rı ağır. İl gi li de ğer len dir me ler de çok kap sam lı koy - muş tum bu so ru nu. Din bir dö ne min en önem li in san ih ti ya cı dır. Ek mek ka dar önem li bir ih ti yaç tır. Din siz ol mak ve ya din ara cı na baş vur ma dan in san la rın ge liş me si müm kün de ğil ve ya in san ol gu su söz ko nu su ol ma ya cak. Ya ni in san lık ge li şi yor, in san top lu mu ge li - şi yor, din onun ka çı nıl maz bir par ça sı dır. Do la yı sıy la ate ist olup ol - ma mak la ve ya in san ger çe ği ne ger çek çi ba kıp bak ma mak la ilin ti li - dir. Şim di her kes ate ist ol du ğu nu söy le ye bi lir, ama bu bir baş ka din sel sap lan tı gi bi bir şey olur. Me se le, do ğa ve top lum olay la rı kar şı sın da bir ka rar sa hi bi ol mak tır. Ma ne vi bir ka na at sa hi bi ol - mak tır ve bu da ge rek li dir. Bu din bi çi min de olur, fel se fe bi çi min de olur. Ka ba bir in ka rı teh li ke li bu lu yo rum. Biz ka ba ma ter ya liz mi bu an lam da teh li ke li bul duk. Ni te kim re el sos ya liz min bu ha le gel me - sin de ka ba ma ter ya liz min ro lü bü yük tür. Di ne çok ka ba sal dı rıl dı, şim di ki li se güç le ni yor. Ma ne vi bir çok de ğe re sal dı rıl dı, şim di ge ri - ci ta ri he sı ğı nı lı yor. De mek ki ka ba sal dı rı hal tar zı ola maz. Ama el - bet te hiç bir şey de ğiş mez, her tür lü di ni duy gu yü cel til me li dir tav rın da da de ği liz. İn sa nın so run la rı nı böy le dog ma la ra sı ğı na rak hal let mek müm kün mü? Ama yi ne de in san so yu nun ma ne vi de ğer - le ri önem li dir. Bel ki de in san lık sür dük çe sü re cek tir. Ona say gı lı ol - mak, en azın dan bir dü şün ce öz gür lü ğü çer çe ve sin de say gı lı ol mak be nim sos ya lizm an la yı şı mın bir ger çe ği dir. Bu so ru nu zu kı sa ca böy le ce vap lan dı ra yım. Kürdistan'daki din fur ya sı na ge lin ce, de di ğim gi bi ti pik bir Müs - lü man opor tü niz miy le kar şı kar şı ya yız. Müs lü man lık ta Ara bın Ace - me üs tün lü ğü ol ma dı ğı nı Hz. Mu ham med söy ler, ama Kür dün ca nı - na din adı na okun du. Hâlâ Kür dün in san ol du ğu nu Müs lü man Re fah Par ti si bi le ka bul et mi yor. Las tik li ce vap ver mek ten öte ye yap tı ğı bir şey yok. Aşı rı mil li yet çi li ği Türk-İs lam sen te zi adı al tın - da ya şa mak tan ge ri dur mu yor. Ya ni bir sap tır may la kar şı kar şı ya yız ve bun da 12 Eylül'ün eli var dır. Biz bu nu gör dük, de ğer len dir dik, bu nun ye ri ne di nin özü ne dir de dik. Ge nel de din ta ri hi ni, özel de de İs lam ta ri hi ni de ğer len dir dik. Biz di ni, Or ta do ğu halk la rı nın ya şa - mın da çok ağır lık lı bir ye ri ol du ğu için, hem ta ri hi ola rak ve hem de gün ce li çok ya kın dan et ki le di ği için, de ğer len dir me ye al dık. Bu ko - nu da biz, baş tan be ri da ha ger çek çi yak la şı yor duk

171 Türkiye'de sol adı na, sos ya lizm adı na ya pıl dı ğı gi bi çok ka ba bir din in kar cı lı ğı nın faz la po li tik bir de ğe ri nin ol ma ya ca ğı nı, teş hir ol - mak tan öte ye gö tür me ye ce ği ni, ay nı za man da dev le tin bu din po li ti - ka sın da böy le sı nır sız açı lım sağ la ma sı kar şı sın da bir şey ler yap ma - ma nın da doğ ru ol ma ya ca ğı nı bi le rek, bu nun ye ri ne di nin muh te va sı ne dir, ge li şi mi ne dir bi çi min de bir ce vap ge liş tir me ye ça lış tık. İs la - mın özün de ya tan dev ri mi in ce le dik. İs lam çe şit li kö le lik ka lın tı la rı na kar şı ve en önem li si de Arap la rı bi raz da ha ge liş tir mek ve di ğer ge ri halk la rın dü ze yi ni bi raz da ha ge liş tir mek için ken di dö nem le ri ne gö re ile ri iş ler yap mış tır. Da ha son ra ki sü reç te ge ri le me var. Da ha son ra ki sü reç te bu ge ri le me ye na sıl yol aç tı, Osmanlılar'da bu ge ri le me na sıl ol du, cum hu ri ye tin yak la şı mı ne ol du, bun la rı ele al dık. Bi lim sel ce - vap lar ver me ye ça lış tık. 12 Ey lül özel lik le di ni na sıl ele al dı, na sıl kul lan dı, pa ra yı da or ta ya dö ke rek özel lik le ta ri kat lar yo luy la na sıl so nuç al mak is te di, bu ba sı na da yan sı dı. Bu 12 Ey lül re ji mi nin önem li bir sac aya ğıy dı. PKK'nin gös ter mek is te di ği yak la şım, zul me kar şı ol ma yı, ade ta İs la mın dev rim ci mi ra sı ney se ona sa hip çık ma yı esas alan bir yak la şım dır. İmam Ali ge le ne ği, Mu a vi ye ge le ne ği ne kar şı İs lam dev ri mi ne da ha sa dık tır; maz lu mun ya nın da, zul mün kar - şı sın da dır, eşit li ğe ya kın dır. Olu şan Ale vi-şia kö ken li ha re ket le rin bi - raz bu ge le ne ği tem sil et me ye ça lış tık la rı nı, bu ge le nek ten esin len dik - le ri ni, Sün ni li ğin mu ha fa za kar lı (sağ cı lık ol du ğu nu) ve ya özel lik le sul tan la rın elin de ger çek ten halk la rın aley hin de kul la nıl dı ğı nı, bir İs - lam sap tır ma sı ol du ğu nu, sul tan lık mez he bi ol du ğu nu, özel lik le gü - nü mü ze doğ ru gel di ği miz de nak şi ci li ğin de böy le bir rol oy na dı ğı nı, ne re dey se bir dev let mez he bi du ru mu na ge ti ril di ği ni bi li yo ruz. Özal'ın da nak şi ol du ğu ve hat ta Bar za ni le rin de nak şi ol du ğu ve bun - la rın it ti fa kı nın bir de bu te mel de an lam lı ol du ğu fa lan söy le ni yor. Ka mu ran İnan da böy le ge çi ni yor. Bun la rın di ne pek inan dık la rı nı san mı yo rum, ama hal kı al dat mak açı sın dan böy le ge çi ni yor lar. Bi zim Ale vi li ğe ya kın lı ğı mız da böy le or ta ya çık tı. As lın da ya kın lık tan zi - ya de, biz ta ri hi ge liş me içe ri sin de doğ ru İs lam ne dir, halk la ra da ha çok ya kın olan ne dir, bey le re-sul tan la ra kar şı olan ne dir so ru la rı na ce vap ara dık ve onun ya nın da yız de dik. - Di ğer mez hep ler, ya ni si zin için ola bi lir mi? -Ta bii ola bi lir. Kal dı ki biz de din an la yı şı ge nel doğ ru lar te me lin - de ele alı nı yor. - Ale vi li ğe ya kın lık var... - Ale vi ler bel ki bu yak la şım dan da ha ce sa ret alır, il gi gös te rir ler. Fa - kat söy le ye yim, Mar din bu gün Sün ni li ğin en ge liş kin ol du ğu yer dir, Ciz re 600 yıl dır Sün ni li ğin mer ke zi dir. Bu gün Ciz re en çok PKK'ye bağ lı. Çok de ğer li mel le ler var dır, bir gün gi der din ler si niz. PKK'nin bu yo ru mu na en güç lü ka tı lan lar ken di le ri dir. Din de bir rö ne sans tır bi zim yap tı ğı mız. Cizre'de bu nun za fer ka zan ma sı de mek, Kürdistan'da za fer ka zan ma sı de mek tir. Cizre'deki mel le le rin soy lu yak la şı mı Kürdistan'da di nin na sıl bir rol oy na ya ca ğı nı şim di çok iyi gös te ri yor. Gi din tar tı şın, so nu na ka dar de mok ra tik, so nu na ka dar la ik, so nu na ka dar (doğ ru te - mel de ta bii) sos ya liz me açık, zul me ve İs lam adı na, şeyh lik-sul tan lık adı na ya pı lan la ra çok kar şı dır lar. Dev le tin bu ko nu da ki sa tın al ma po li ti - ka sı na kar şı dır lar. İş te din ger çe ği, iş te di nin hal ka bağ lı ay dın lar ta ra fın - dan, mel le ler ta ra fın dan ele alı nış ger çe ği! PKK bu na yol aç tı. Bun lar es ki den bi raz yurt se ver ler di. PKK'de yurt se ver li ği gör dü ler ve PKK'ye en can dan ka tı lan ke sim olu yor lar. Kürdistan'daki bir ke sim dir bun lar. Tu tar lı dır lar, di ne say gı lı dır lar ve bir çok sol-sos ya list ay dın dan da ha bü - yük bir öz ve riy le ça ba har ca dık la rı nı bi li yo ruz. En çok on lar dan des tek gö rü yo ruz. Bun la rın bu du ru mu nu say gıy la kar şı lı yo rum. Din böy le ele alın sa halk la rın çı kar la rı na en uy gun ve ger çek ten te - miz ah lak lı, son de re ce de mok ra tik, ka rın ca yı bi le ez mek is te me yen bu in san la rın ve re ce ği çok şey var dır. Di nin Türkiye'de de bu te mel de ele alın dı ğı nı dü şü ne lim. Bu mu az zam bir de mok ra tik ka za nım olur du. İş te bi zim or ta ya çı kar mak is te di ği miz din ger çe ği bu dur. İş te di ne bu te - mel de yak la şıl ma lı dır di yo ruz. Böy le yak la şı lır sa mil yon lar de mok ra - siy le ka za nı lır. Ama ters yak la şı lır, iş te şöy le Allah'ı in kar edi yo rum, şöy le ate is tim de ni lir se, o za man bu, Sün ni sul tan la rın-emir le rin Ale - vi ler din siz dir de me si gi bi bir şey olur ve bu na hak lı lık ka zan dı rır ki, yan lış tır. Na sıl ki Ali ta raf tar la rı ger çek Müs lü man la ra gü nü müz de de di ne bu bi çim de yak la şan lar ger çek Müs lü man lar dır. Di nin dog ma la rı - na sı ğı na rak şöy le nak şi ci yim, böy le ta ri kat ta nım, şu mez hep te nim di - yen le rin Müs lü man lık la ala ka sı yok tur. Ben bu ne den le Ev ren- Özal'ın din le ala ka sı yok tur, din le ri gös ter me lik tir de dim. Müs lü man lar bu gös

172 ter me lik din dar la ra al dan ma ma lı dır lar. Ev ren kalk tı Kuran'ı oku du yüz - bin le rin kar şı sın da, Müs lü man lı ğın aş kın dan mı oku du? Ha yır! Onun ama cı, 12 Ey lül re ji mi nin, Müs lü man lık opor tü niz mi ne sı ğı na rak sür - dü rül me siy di. Ya ni Müs lü man lı ğı sap tı ra rak sür dür mey di. Ama Cizre'deki mel le dü rüst tür, kırk yıl dır na ma zın da ni ya zın da dır. - Özal'ı na sıl gö rü yor su nuz efen dim, adam ta ri kat üye si ar tık? - Cizre'deki mel le dü rüst tür, de mok rat tır di yo rum. Kim se ye zor - ba lık yap mı yor. Di ni kö tü tarz da kul lan mı yor. Bir de pa ra için, ma - aş için yap mı yor. Bun lar önem li ger çek ler dir. PKK'nin as lın da bu ko nu da de mok ra si yi uy gu la mak is te di ği açık tır. PKK'nin sağ dan ve sol dan ge len uy gun ol ma yan yak la şım lar la mü ca de le et me si açık tır. Hal ka hiz met le ri önem li dir, de mok ra si ye hiz met te me lin de dir ve ol - duk ça da ba şa rı lı so nuç al mış tır. Hal kın çı ka rı na, de mok ra si nin çı - ka rı na so nuç alın mış sa, ben ce o doğ ru dur. Sov yet ler dev re den çı kın ca çe liş ki ler ar ta cak - Şu na ge le lim mi efen dim, ya ni Sov yet ler Birliği'ndeki çe şit li ge liş me le re. Ça tış ma lar var, ba şa rı sız bir dar be ol du, ha yat pa hal - lı lı ğı na kar şı çı kı lı yor ve da ha bir çok şey. Bu nu na sıl de ğer len di - ri yor su nuz? - Romanya'ya da bak mak ge re ki yor. Çün kü ma den iş çi le ri... - Biz iz le ye me dik efen dim, rad yo da din le ye me dik. - Bu gün söy le di. Yüz bin ler baş ba ka nı is ti fa et tir miş ler. Ro man ya hal kı İliesku'yu in dir mek is ti yor lar, or du alarm da. - Ben ce pa ha lı lık, iş siz lik fa lan... - Evet pa hal lı lık, iş siz lik. Yugoslavya'daki du rum lar var za ten. Şim di me se le Sovyetler'deki dar be yi dü şün mek de ğil. Bu dar be nin cid di bir dar be ol ma dı ğı, ba şa rı sız lı ğı ön ce den plan lan mış bir dar be ol du ğu ka nı sın da yım. Ba na gö re bi raz şi ke li bir dar be ve ya ken di iç - le rin de ki bir da laş ma. Fa kat bu, ko lay du rul ma ya ca ğı nı, Gorbaçov'un he sap la rı nın ko lay ko lay tut ma ya ca ğı nı gös te ri yor. Bu gün Romanya'da, Yugoslavya'da gö rü yo ruz. Sovyetler'deki sos ya liz min tı ka lı ol du ğu nu biz baş tan be ri söy lü yo ruz. Bu tı ka lı re ji min iki tür lü aşı la bi le ce ği ni söy le dik; ya ra di kal dev rim le re, ger çek sos ya liz me yö - nel mek le, ya da sa ğa yö nel mek le. Şim di sa ğa sav rul ma da ha güç ka - za nı yor, fa kat za man za man ra di kal leş me yö nün de de ge liş me ler olu - yor. Bel ki bel li bir dö nem da ha sa ğa sav rul ma ge li şir. Ba zı la rın da, Romanya'da ol du ğu gi bi so la sav rul ma ge li şe bi lir. İş ler du rul muş de - ğil, bu an lam da söy lü yo rum. Bir tı kan ma aşıl ma ya ça lı şı lı yor. Ki mi si bu nu ka pi ta liz me yö ne le rek aş mak is te ye cek, ki mi si ye ni sos ya lizm an la yış la rı na yö ne le rek aş mak is te ye cek tir. Ya şa nan bu du ru mu iz li - yo ruz. Dar be yi de bu çer çe ve de de ğer len dir mek ge re kir. Ken di ba şı - na cid di bir dü zen le ni şi, plan la nı şı, yü rü tü lü şü yok tur. Bel ki de şi ke li - dir. Sov yet ler gi bi bir dev le ti bü yük bir ni zam da hi lin de yü rüt, son ra da her bi ri si bir ki lit nok ta nın ba şın da ol du ğu hal de, ki mi si iç ki li, ki - mi si uy ku da ol du ğu ge rek çe siy le ba şa rı sız olun du ğu nu id dia et! Bu, ba na pek tu tar lı gel mi yor. Ve ya çü rü me bu ra ya ka dar ge liş miş ola bi - lir. Fa kat Sovyetler'de iş ler gi de rek da ha ka rı şa cak. Bir yan dan mil li - yet çi lik, bir yan dan iş çi sı nı fı nın ken di ka za nıl mış mev zi le ri ni ko ru - ma sı baş kal dı rı ya, kar ga şa ya, ka o sa yol aça cak. Do la yı sıy la ben, Amerika'nın iş le ri ko lay laş ma dı, da ha da zor laş tı, de dim. Son otuzkırk yıl da Amerika'yı bi raz da Sov yet sis te mi güç len dir di. ABD, Sovyetler'e yö ne lik po li ti kay la dün ya ulus la rı üze rin de güç ka zan dı. Şim di onun ko zu elin den alı nı yor. ABD, dün ya yı şim di ki me kar şı yön len di re cek, han gi teh li ke yi ba ha ne edip ar ka sın da tu ta cak? Şim di Saddam'la bü tün dün ya yı kor kut mak is ti yor ama, Saddam'ın her han gi bir gü cü fa lan yok. ABD, Bir leş miş Milletler'i ar ka sı na ala rak şöy le sal dı rı rız di ye iki de bir teh dit edi yor. Bu teh dit de kalk tı ğın da ABD, hü küm ran lı ğı nı han gi ge rek çey le sür dü re cek? Bir de üçün cü dün ya ül ke le ri nin du ru mu var. Es ki den bun lar, re - el sos ya liz min ye ter siz de ol sa des te ğiy le az çok ge li şi yor lar dı. O da kalk tı or ta dan. Şim di Afrika'da tam bir ka o sun içi ne gi ri le cek ve aç lık kı rıp ge çi re cek. İş te Zaire'de olup bi ten, ta lan var. Or du da, halk da gir di ta la na, ya rın bu yay gın la şa cak. İş te Sovyetler'deki halk lar kar ga şa için de dir ler. Yugoslavya'da du rum kar ga şa için de. Asya'da da ha hız lı ge li şe cek bu du rum lar. Ne ola cak bü tün bun lar? - Ne re ye gi de cek? - Şu nu gös te ri yor, ya ni iş ler ko lay ko lay süt li man ke sil me ye cek. İş le rin Bush, Re a gan, Gor ba çov zir ve le riy le ve on la rın şöy le son

173 suz ba rış sağ la dık, dev ri me, şid de te yer yok de ğer len dir me le ri ne gö re ge liş me ye ce ği ni gös te ri yor. Açık ki kar ga şa da ha faz la ge li şe - cek. Amerika'nın iş le ri zor la şa cak. ABD, bun dan son ra Avrupa'yı han gi ba ha ney le ko ru du ğu nu söy le ye bi lir? Avrupa'yı ar ka sı na çek - me si için ba ha ne si yok. Do ğu teh li ke si kalk tı. Sov yet halk la rı nı da ar ka sı na çe ke mez. Tam ter si ne her gün bi ri siy le baş lı ba şı na uğ ra şa - cak tır. Hep si ne pa ra ye tiş ti re cek. Kal dı ki Ame ri ka pa ra ver mez, halk la rı so yar alır. Do la yı sıy la on lar da kar şı sı na çı ka cak. Es ki den bir di, şim di yir mi ta ne ol du. Yugoslavya'nın han gi cum hu ru ye ti ne yar dım ye ti şe cek? Ortadoğu'nun, Asya'nın, Afrika'nın, La tin Amerika'nın han gi ül ke si ne kre diy le, des tek le güç ye ti re bi le cek? - Güç ye tir mek is te mi yor her hal de. -O, da ha da çı kar la rı nı da ya ta cak. O za man Av ru pa di ki le cek, Af ri ka di ki le cek, As ya di ki le cek, Or ta do ğu di ki le cek, Al man ya di - ki le cek, La tin Ame ri ka di ki le cek. - Bu ye ni bir blok ol mu yor mu? Ya ni, ABD'nin kar şı sı na çı ka - cak bir blok. - Ha yır, kar şı çık mak tan zi ya de, ABD'nin kont rol ye te nek le ri aza la cak. Bu zen gin ler ku lü büy le bel ki dün ya yı yö net mek is te ye - cek tir. - Da ha güç len me di mi sa yın Baş kan? İş te bir Irak ör ne ği, ya ni ge lir vu rur. - Bun da çı kar lar be lir le yi ci dir. Zen gin ler ku lü büy le dün ya yı bi - raz yö ne te lim, pay la şa lım di yor. Al man ya ye ni den pay is ti yor, Ja - pon ya ye ni den pay is ti yor, İn gil te re, Fran sa, hep si ye ni den pay is ti - yor. Bir yı ğın kü çük baş ka ül ke ler de var. Tür ki ye pay is ter, Bre zil - ya is ter, is te yen is te ye ne çı ka cak tır. Rus ya is te ye cek, Çin is te ye cek. Ben ce şim di ki kar ga şa nın ne den le ri çok da ha faz la. Sov yet ler Bir li - ği, Amerika'nın iş le ri ni bi raz ko lay laş tı rı yor du, dev re den çı kın ca iş - ler da ha da ka rı şı yor. Do la yı sıy la çe liş me ler ar ta cak. Es ki tür, bel ki Vi et nam tü rü uzun va de li sa vaş lar ol maz, fa kat Ro man ya tü rü, Yu - gos lav ya tü rü ge li şe bi lir ve ni te kim ge li şi yor. İş te Sov yet tür le ri ge - li şi yor. Bun lar her gün ge li şe cek. Ya ni çok sığ ve ba sit ge rek çe li de ol sa, ha yat pa hal lı lı ğı, çev re, azın lık ve sı nıf so run la rı et ra fın da baş - kal dı rı lar ge li şe cek. Ame ri kan ba rı şı bir ütop yay dı. Ya ni dün ya ça pın da ki bir Pan Ame ri ka ol ma ya cak tır. Es ki den da ha per va sız ca çı kar la rı nı yü rüt mek is te ye cek ve da ha faz la baş kal dı rı lar or ta ya çı ka cak. Ye ni güç ler dü - zen le me si gi de rek ge li şe bi lir. Bel ki bi raz za man alır ama, ge li şir. Or - ta do ğu bu ko nu da önem li böl ge dir. ABD'nin bu gün Ortadoğu'ya bi - rin cil de re ce de yer ver me si ne den siz de ğil dir. Bu nun ne de ni sa de ce pet rol de de ğil dir. Ortadoğu'nun top lum sal ve ta ri hi ger çe ği, Arap-İs - ra il çe liş ki si, İran çe liş ki si, Irak çe liş ki si, Tür ki ye me se le si ile Or ta - do ğu çok has sas bir yer. Pet rol de bu na ek len di ğin de Ortadoğu'nun önü müz de ki dö nem de ha ya ti bir rol oy na ya ca ğı söy le ne bi lir. Do la yı - sıy la, şu an da ak tü el olan Or ta do ğu Ba rış Kon fe ran sı ba na gö re faz la bir ge liş me kay de de mez. Arap-İs ra il çe liş me si de ği şik bi çim ler de de - vam eder. Arap top lum la rın da ki çal kan tı de vam eder. İran ne re ye gi - de cek bu İs lam ide o lo ji siy le, onu na sıl bı ra ka cak, bı ra kır sa İran'da da du rum bir ka o sa dö nü şür. Tür ki ye ye ni dev rim le re ge be dir. Or ta yer - de bir de Kür dis tan du ru yor. Evet, Kür dis tan bi ze gö re Ortadoğu'nun ki lit böl ge le rin den bi ri si. Za ten son Kör fez so ru nun da bu or ta ya çık tı. Hâlâ şu an da bir boş luk var Kürdistan'da. İş te ABD bu boş lu ğu dol - dur mak is te di ve Çe kiç Güç gel di, gir di. Kürt hal kı dev ri me ve öz gür lü ğe yü rü ye cek - Pe ki si zin ABD'ye iliş kin dü şün ce le ri niz? - Biz bu ko nu da boş lu ğu dol dur ma ya ça lı şı yo ruz. Kürdistan'da gü ney de de ku zey de de PKK ge li şi yor ve Kür dis tan ki lit ro lü nü oy - na ma sü re ci ne gir miş tir. Kür dis tan Or ta do ğu so run la rı nın ta ri hi ve top lum sal mer ke zin de dir ve şim di çö züm mer ke zin de de yer al ma - ya doğ ru gi di şi var dır. PKK'nin bu ko nu da ön der lik şan sı var. İş te ko pa rı lan son fır tı na lar bu nun la bağ lan tı lı. ABD, Tür ki ye ve Kürt iş bir lik çi le ri nin hep si de PKK'ye kar şı. As lın da PKK'nin bu ka dar gü cü kar şı sı na al ma sı na da ge rek yok tu, ama teh li ke yi se zi yor lar. Kür dis tan 30 mil yo nu aş kın bir hal kı ba rın dı rı yor, dağ ül ke si dir, yi ğit in san lar di ya rı dır. Dev ri me kal kar lar sa, on lar için çok bü yük bir teh li ke teş kil ede cek. İran'ı et ki ler, Irak'ı et ki ler, Türkiye'yi et ki - ler. Do la yı sıy la mev cut den ge yi et ki ler. İş te onun için ön lem al mak

174 is ti yor lar. Kürt iş bir lik çi le ri ni Ankara'ya, Washington'a bu ne den le ça ğı rı yor, on la ra yar dım, des tek fa lan ve ri yor lar. Ama tut mu yor. Kürt hal kı nı öy le ko lay tat min et mek müm kün de ğil ba na gö re. Kürt hal kı kök lü bir öz gür lük ha re ke ti ne, dev ri me gi ri şim den tat - min edi le mez. Do la yı sıy la Bar za ni-ta la ba ni yön tem le ri tam bir re - za let. Bir çor ba kar şı lı ğın da hal kı nın öz gür lük umut la rı nın üze rin de oy na yan la rı halk lar af fet mez. As lın da Kür dis tan da va sıy la da hiç ala ka la rı yok tur. Bi raz pa ra ka zan mak is ti yor lar, bir şey ler ko par - ma ya ça lı şı yor lar. Bir mil yon ora dan, bir mil yon şu ra dan bel ki bi raz pa ra top lar lar, ama bu, der ya da dam la gi bi dir. Kürt hal kı dev ri me, öz gür lü ğe yü rü ye cek tir. ABD ve Tür ki ye de bu nu bil di ği için, bun - la rı faz la cid di ye al mı yor lar. PKK ne ya pa bi lir di ye cek si niz. PKK, halk la rın dev rim ve öz gür - lük ta le bi ne, öz gü cü ne da ya lı ola rak tu tar lı sa hip çı kı yor. Dün ya da ki ge liş me le ri bu te mel de doğ ru de ğer len di ri yor. Özel lik le re el sos ya - list ül ke le rin al tüst oluş la rı nı biz ken di miz için bir olum suz luk ola - rak gör mü yo ruz. Tam ter si ne Tür ki ye Cumhuriyeti'ni de ya şa tan buy du. M. Ke mal re ji mi, Sta lin ta ra fın dan 1940'a ka dar des tek len di. Lenin'in de M. Ke mal ile iliş ki le ri var dı. Ya ni TC'nin gü ven ce si 1940'a ka dar Sov yet sis te miy di 'dan son ra bu se fer Sov yet sis - te mi ne kar şı NATO'ya alın ma sü re ci baş la dı. Bu se fer de Sovyetler'e mu ha lif ol du ğu için des tek al dı, NATO'ya gir di. Kırk yıl da ora dan bes len di. Şim di bu or ta dan kal kı yor. Ya ni ar tık ne Sovyetler'e kar şı ben iyi stra te jik ko num da bu lu nu yo rum di ye Amerika'dan faz la des tek ala bi lir, ne de es ki den ol du ğu gi bi ben Ba tı em per ya liz mi ne kar şı yım de yip de Le nin ler den, Sta lin ler den des tek ala bi lir. O dö - nem geç ti. Şim di ki dö nem tek leş miş Türkiye'dir. Sü reç bu ko nu da ben ce hız lı ge li şi yor. Saddam'la bir-iki yıl ida re et ti ler. Bush'un ça - lış ma ar ka da şı yım, gün lük te le fon lar la bir bi ri mi zi ida re edi yo ruz adı al tın da bir-iki yıl kur ta rıl dı, pe ki ya ge le cek yıl? Di ye cek si niz ki za ten Çan ka ya sal lan tı da. Evet ye ri ne ye ni si de gel se Türkiye'yi bi - raz de ği şik bir it ti fak için de gör mek du ru mun da. As ya Türk le ri me se le si var. An ti-pa ran tez bu nu bi raz aça yım. Tu ran cı lık umut la rı can la nı yor de me ye yim de, çok il ginç bir du rum var. Şu nu he men söy le ye yim: Biz, ge nel de Türk kö ken li halk la rın bir li ği ne kar şı de ği liz. Hat ta o halk la rın sos ya list bir li ğe doğ ru git - me le ri bi zim sos ya list le rin de is te ği dir. Fa şist de ğil, bu te mel de bir - li ğe git me le ri halk la rın çı kar la rı na ol mak kay dıy la ar zu muz dur. Ama ben ce fa şist, tu ran cı he ves ler de uya nı yor. Boş he ves ler de ol - sa bu var ve en önem li si de Rus ya ile iliş ki ve ya çe liş ki ge li şe bi lir. Öy le an la şı lı yor ki, son ge len cum hu ri yet baş kan la rı na yak la şım da da gö rül dü ğü gi bi on la ra il gi var dır. Böy le Doğu'ya yö nel me ge li şe - bi lir Türkiye'de. Batı'dan ko pup, Sov yet ler Bir li ği da hi lin de ki halk - la ra ya kın laş ma sü re ci ge li şe bi lir. AET'den ve Amerika'dan de ğil, bu se fer Doğu'dan bir bir lik an la yı şı ge li şe bi lir. Bu na il le kö tü dür de mi yo rum, doğ ru te mel de, sos ya list bir an la yış la ve ya de mok ra tik bir an la yış la ele alı nır sa olum lu yön le ri de var dır. Ama fa şist, tu ran - cı bir an la yış la ele alı nır sa sa kın ca la rı da var dır. Bu, Sov yet Rusya'yla ça tış ma ya gö tü re bi lir. Ama de mok ra tik bir tarz da ol sa ol duk ça olum lu ya da yol aça bi lir. Bun la ra dik kat ede ce ğiz. Za ten bi zim Or ta do ğu için dü şün dü ğü müz bir se çe nek Or ta do ğu fe de ras yo nu dur. Ya ni ne ABD, ne AET; Türk kö ken li halk la rın da için de yer ala ca ğı Or ta do ğu fe de ras yo nu halk la rın da ha çok çı ka rı - na dır. Bu ko nu da ge liş me ler da ha da hız ka za nır di ye dü şü nü yo rum. Su so ru nu böl ge de sa va şa da ba rı şa da yol aça bi lir - Önü müz de ki gün ler de İ stanbul'da su kon fe ran sı top la na cak. Ortadoğu'yu il gi len di ren bir su kon fe ran sı. Bu ra da Ortadoğu'daki Arap ül ke le ri, or tak suy la ih ti yaç la rı nı gi de re cek kom şu ül ke ler na sıl et ki le ne cek ve ya sizin tu tu mu nuz ne dir? - Şu çok açık: Ortadoğu'daki su me se le si, pet rol me se le si ni da ha şim di den ikin ci pla na dü şü re ce ğe ben zi yor. Pet ro lün öm rü bi le me - din otuz yıl dır; su yun öne mi da ha şim di den or ta ya çık mış tır ve öm - rü son suz dur. Su kay nak la rı Ortadoğu'da ger çek ten çok kıt. Nü fus ar tı yor ve öy le bir gün ge le cek ki, bir va ril su ra hat lık la bir va ril pet rol den da ha çok ara nır ola cak tır. Do la yı sıy la Fı rat ve di ğer su lar üze rin de kav ga şid det le ne bi lir yı lı na doğ ru yö nel di ği miz de her hal de su kö ken li ça tış ma sü reç le ri baş la ya bi lir. Eğer dar-mil li

175 yet çi yak la şı lır sa sa va şa yol açar. Or ta do ğu halk la rı nın eşit li ği, öz - gür lü ğü, or tak ira de le ri te me lin de yak la şı lır sa, su ba rı şa yol açar. Bi zim bu ko nu da ki ter ci hi miz şüp he siz su yun halk la rın bir li ğin de, eşit ve öz gür iliş ki le rin de bir araç ola rak kul la nıl ma sı dır. Su la rın önem li bir kay na ğı Kürdistan'dadır. Tür ki ye bi raz GAP'a bağ lan dı, GAP da su ya bağ lan dı. Üç ta ne önem li ül ke, Kürdistan'daki su la ra ba ğım lı. Hat ta bu na, Arap ya rı ma da sı na ka dar et ki le me yi ve İsrail'i de da hil ede lim. Bun la rın hep si nin ka de ri ni ya kın dan il gi len di ren bir alan üze rin de bu lu nu yo ruz. Fı rat, Dic le, Zap, Ha bur; bun la rın hep si baş lı ba şı na çok bü yük ser vet du ru mun - da ola cak tır. Bun lar en önem li kay nak la rı mız dır. Kür dis tan, do ğal ola rak ik lim iti ba riy le en id di a lı ül ke. - Pe ki Türkiye'nin su la rı kul la nım du ru mu ne ola cak tır sa yın Baş kan? - Tür ki ye şim di den kul la nı yor za ten. Bi zim üze ri miz de bi le bir pa zar lık ara cı ola rak ge liş tir mek is ti yor. Ama Tür ki ye şim di den su - yu bir sa vaş ge rek çe si ha li ne ge tir miş se, ya rın ken di si ne kar şı da ra - hat lık la bir ge rek çe ha li ne ge ti ri le bi lir. Da ha şim di den bir ça tış ma söz ko nu su dur de mek is ti yo rum. Irak'ın, Suriye'nin is te di ği su yu ver mez se, biz bu ça tış ma yı kul la na bi li riz. Ni te kim bel ki Suriye'de böy le ce ka lı şı mı zın, ya rın Irak'ta kök lü ka lı şı mı zın al tın da bu da rol oy na ya bi lir. GAP'ın ge liş me si söz ko nu su dur. Bu nun bir çok sos yal, eko no mik so nuç la rı ola cak tır. Ya ni su ya da ya lı ola rak söy lü yo rum. Kürdistan'daki ulu sal kur tu luş sü re ci de, Tür ki ye de, Arap lar da bu - na sa hip ol mak is te ye cek ler dir. Hat ta ulus la ra ra sı alan da da il gi le - nen ler çok çı ka cak tır. İki tür kul la nı lı şı var dır de mek is ti yo rum. Dar-mil li yet çi yak la şım ça tış ma ya gö tü rür, bu sö mür ge ci lik yak la - şı mı dır. İkin ci si, de mok ra tik yak la şım dır. Biz bu su yu Ortadoğu'da ba rı şın, de mok ra si nin te me li ha li ne ge ti re ce ğiz. Bi zim le kar deş çe, de mok rat ça, eşit ve öz gür ce iliş ki için de ol mak is te yen le re is te nil di - ği ka dar su var dır, den ge li da ğı tı la cak tır. Ama bi ze im ha yı uy gu lar - lar sa, biz de bu su yu ze hir le mek ten tu ta lım bir çok bi çim de kar şıt si lah ola rak kul la nı rız. Ya ni ile ri de su yun po li tik bir araç ha li ne ge - ti ril me si ola sı dır ve bu ko nu da en doğ ru su da halk la rın çı kar la rı na den ge li da ğı tıl ma sı dır. Bu nu da ha şim di den özen le prog ram laş tır mak önem li dir. Yi ne su - ya da ya lı di ğer ge liş me le ri, me se la GAP'ı Or ta do ğu halk la rı için kul - lan mak çok önem li dir ve o kul la nı la bi lir. Di ğer pro je le ri bu te mel de kul lan mak önem li dir. As lın da müm kün se pet rol de bu te mel de kul la - nı la bi lir. Su is ti yor sa nız, siz de pet ro lü halk la rın çı kar la rı na uy gun kul la na cak sı nız de ni lir. Bu an cak bir Or ta do ğu fe de ras yo nu çer çe - ve sin de dü şü nü le bi lir ki (su me se le si, pet rol me se le si, eğer halk la rın de mok ra tik ta lep le ri yük se le cek se an cak bir halk lar fe de ras yo nun da ve ya bir li ğin de da ha ra hat çö züm le ne bi lir), PKK bu ko nu da ol duk ça açık ve halk la rın çı kar la rı na da ya lı bir çö zü mü esas alı yor, bu na dik - kat edi yor. Eğer Tür ki ye su so ru nu nu po li tik bir si lah ola rak PKK'ye kar şı kul la na ca ğı nı sa nı yor sa, bu nun la hiç bir ye re va ra maz. Bu ka - dar Ara bı kar şı sı na al ma sı, sa de ce ge ri ci re jim ler le iliş ki li ol ma sı da bu nu gös te ri yor; on lar la bu so run lar hal le di le mez. Su so ru nu na ge nel ola rak bu ce vap lar ve ri le bi lir. Fa kat şu an da çok cid di ak tü el bir so run ol du ğu nu da san mı yo rum. Gi de rek ken di - ni da ya tan bir so run ha li ne ge le bi lir. Ortadoğu'nun kay nak la rı nı Or - ta do ğu halk la rı nın çı kar la rı na kul lan mak çok önem li. Pet rol kay na - ğı da bu na da hil dir. As lın da Kör fez Savaşı'nın bir ne de ni de buy du. ABD ya rın su me se le si ni de o ko nu ma ge tir mek is te ye cek. Su üze - rin de da ha şim di den etüt le ri, pro je le ri var. Bel ki de su yu, halk la rı bir bi ri ne kar şı kul lan mak için kul lan mak is te ye cek tir. Bu na da faz la fır sat ta nı ma mak için, su lar üze rin de halk la rın ege men li ği ni esas alan bir re jim ge liş tir mek ge re kir. Bir su ku ra lı pro je si ni ge liş tir mek ge re ki yor. Bu te mel de so rum lu çev re le rin so ru na doğ ru yak laş ma la - rı önem ta şı yor. Bi ze ge len ler, dev rim ci inanç lar la ve soy lu amaç lar la ge lir - Sa yın Baş kan, son so ru ma bir ön ce ki so ru ma ge li yo rum. Mil - let ve ki li ço cuk la rı..., ora da çok çe liş ki var. - Ha yır ha yır! Bu ba sit bir so run dur. An ti pa ran tez şu nu be lir te - yim; sa nı yo rum yüz ler ce genç ka tı lı yor bi ze, her hal de bu ço cuk lar da ka tıl mış lar dır

176 - Ama ço cuk lar üze ri ne çok ağır it ham var, bi li yor su nuz siz de. - Bi le mi yo rum. - Loj man ci na ye ti. - Loj man ci na ye ti! Hiç bir bil gim yok bu ko nu da. Eğer ço cuk lar ya nı ma gel sey di öğ re ne bi lir dim. - Pe ki o ço cuk la rı bu la maz mı yız? - Ger çek ten bir na mus uğ ru na mı yap mış lar bir ci na ye ti, bi le mi - yo rum. - Ha yır, na mus prob le mi yok. - Türk- Kürt ço cuk çe te le ri, ki di ğe ri ne po lis iş bir lik çi si di yor lar, bun lar da gü ya Kürt çü lük ya pı yor lar; bu çe liş ki nin bir so nu cu mu - dur, ger çek ten bi le mi yo rum. - Pe ki bu ço cuk lar la gö rüş me im ka nı ola maz mı, ya ni ba sı na çık sın lar, ger çek ten... - Sa nı rım ile ri de ola bi lir. Olur sa biz bu ko nu da ger çek le ri açık la - rız. Bu ko nu da hiç kuş ku nuz ol ma sın. - Biz bu nu ne den bek le me ye uza tı yo ruz sa yın Baş kan? - Şu an da ula şa cak du rum da de ği liz, so ru so ra cak du rum da de ği - liz de on dan. İle ri de bu nun im kan la rı do ğa bi lir. - So ru so ra cak du rum da de ği liz! - Evet, ile ri de bu nun im kan la rı do ğar sa... - Ya ni bu ço cuk lar aca ba si zin dı şı nız da mı bir yer de ler? - Ço cuk lar ül ke de dir ler. - Hâlâ, şu an da? - Ha re ke tin saf la rın da dır lar. Duy du ğum ka da rıy la söy lü yo rum. - Ya ni bun la ra her han gi bir bi çim de ulaş mak müm kün ol mu - yor mu? - Zor! Ama bu ci na yet ama cıy la ya nı mı za gel dik le ri ni san mı yo - rum. - Ha yır, ci na ye ti on lar mı iş le miş ler, onu de mek is ti yo rum. - Ha yır, böy le de ğil. Öy le sa nı yo rum ki, ge nel de yurt se ver lik dal - ga sı var, bi ze epey ta raf tar var. Ya ni zen gin le rin de bir çok ço cu ğu ka tı lı yor bi ze. - En azın dan çık sın lar, ya biz yap tık, ta mam... - Ha yır ha yır... - Ve ya çık sın lar de sin ler ki ben suç su zum. - Bu bi zim için o ka dar önem li de ğil. Ya ni sa vaş ger çek le ri miz kar şı sın da sol da sı fır ka lır. - Ama si zin bir ka ti li sap ta dı ğı nız... - Ha yır ha yır, ne mü na se bet! - Eğer bir kız yü zün den bu ci na yet iş len miş se. - Ha yır ha yır, hiç ala ka sı yok. Ya ni eğer böy le ele alı yor sa nız, bi - ze gö re çok su ni, çok ba sit ele alı nı yor. - Ama sa yın Baş kan, ya böy le bir şey se, ya ni bu si zin par ti için za rar lı... - Ha yır ha yır, biz bu te mel de adam al ma yız. Ya ni sırf bir na mus me se le sin de ci na yet iş le yip ge len bi ri ni ya nı mı za al ma yız. - Hiç sor du nuz mu ken di si ne? - So ruş tur duk, so ruş tur duk. Bi zim öl çü le ri miz tu tar lı dev rim ci öl çü ler dir. Bi ze ge len bi ri dev rim ci inanç lar la, ke sin lik le soy lu amaç lar la gel miş ola cak tır. Biz, sı ra dan bir ci na ye te ka rış mış, bu yüz den ka çıp ge len le ri tut ma yız. - Pe ki po lis iş bir lik çi le ri de nil miş. - Bi le mi yo rum. Po lis iş bir lik çi si ise ve de Kürt çü lük ten do la yı ken di le ri ni ih bar edi yor sa, bu ço cuk la ra sa hip çı ka rız. - Bu ilk de fa si zin ko nuş ma nız da söy len di, ya ni po lis iş bir lik çi - si... - Ha yır ga ze te ler ya zı yor. Be ni yan lış an la ma yın, ke sin lik le ga ze - te ler den ve si zin ağ zı nız dan du yu yo rum. - Ben baş tan be ri onu iz li yo rum. Ya ni nor mal ci na yet mi de ğil mi? Türk- Kürt ay rı mı yü zün den ol du ğu, na mus me se le sin den ol - du ğu söy len di. Ama po lis iş bir lik çi si ol du ğu nu ilk de fa du yu yo - rum. - Ga ze te ler ya zı yor. - Ya ni öy le bir şey ol sa... - İs pi yon cu ol du ğu, po li se bil gi gö tür dü ğü söy le ni yor. Kürt çü - dür ler di ye ih bar edi yor muş. Ga ze te ler yaz dı. Doğ ru da ol sa, ya lan da ol sa ben ga ze te ler den oku du ğu mu söy lü yo rum. Ke sin lik le baş ka bir bil gim yok. Kal dı ki önem li de gör mü yo rum. Böy le yüz ler ce ki - şi bi ze ka tı lı yor, ayık lı yo ruz. Ba kı yor sun bi ri soy suz çı kı yor, ka til

177 çı kı yor, bi ri si yi ğit çı kı yor. Sü reç içe ri sin de bun lar net le şir. PKK her za man doğ ru yu yap tı ğı id di a sın da dır. Sı ra dan hır sı za, ka ti le yer ver mez. Kal dı ki bu ki şi ler de biz de faz la kal maz. Ama tu tar lı amaç la rı var sa, dev ri me inanç la rı var sa, böy le le ri kim olur sa ol sun saf la rı mız da yer bu la bi lir ler. Türk de da hil. Bir sü rü Türk kı zı ya nı - mı za gel miş, Güney'de on lar ca sı var. Ya ni, şim di bun lar Türk tür, ni çin gel miş ler dir di ye so ruş tu ra cak mı yız? Pra ti ğe ba ka ca ğız ve ol duk ça de ğer ve re ce ğiz. - O za man ken di ni bel li edi yor. - Bel li edi yor za ten. Bir çok Türk ar ka daş var, Türk di ye suç lu mu gö re ce ğiz? - Ya ni her ke si kont rol et me niz müm kün de ğil. Bu olay çok özel bir olay... - Ya ni o ka dar da özel de ğil, yüz ler ce böy le olay var. - Ka mu o yu, Türk hal kı için ger çek ten çok önem li. - Bi raz da ba sın po pü li ze et ti. - Mil let ve ki li loj ma nın da bir mil let ve ki li oğ lu nun öl dü rül me si... - Yok yok, bir ba sın sap tır ma sı dır ve ya mil let ve ki li ço cu ğu ol du - ğu için öne çı ka rıl dı. Öy le yüz ler ce ço cuk gi di yor. Lüt fen on la ra da bi raz sa hip çı ka lım. - Ha yır, on la ra da sa hip çı kı yo ruz. Biz hep si ne de sa hip çı kı yo - ruz. - Ha yır, bu ka dar de ğil ama. - Ba kın, ya ni bir mil let ve ki li ço cu ğu ol ma sa, ba sın bu ci na ye ti bir sa at te çö zer. Çün kü şim di kim se gi dip so ra mı yor. - Ama il le PKK et ki sin den bah se di yor sa nız... - Ya ni be nim şah sen ka na a tim öy le sa yın Baş kan. - Bi le mi yo rum, bu ço cuk lar ge lir se so run. Eğer ken di le ri ne ha ka - ret edil miş se, is pi yon lan mış lar sa ve bu ço cuk lar bu te mel de yap - mış sa, biz bu ço cuk la ra sa hip çı ka rız. Yok sırf ba sit bir na mus an la - yı şın dan, sırf na mu su kur tar mak için yap mış lar sa... - Bi ze özel ola rak araş tı ra cak mı sı nız? - El bet te an la ma ya ça lı şa ca ğım, ta bii an la ma ya ça lı şa ca ğım. Ga - yet do ğal bir şey dir. - Pe ki bi ze özel bir açık la ma ya pa cak mı sı nız? - Ha yır, şim di bu nu ya pa cak du rum da de ği liz. - Şim di de ğil efen dim, da ha son ra. - Eğer tam so nu ca ula şır sak ola bi lir. - Ger çek ten hem PKK'nin böy le bir şey den kur tul ma sı açı sın - dan... - Ha yır ha yır, PKK de mi ye lim. PKK böy le ba sit şey ler dü şün - mez, PKK bü yük iş ler le uğ ra şı yor. - Ha yır, şu var dır. - Eğer po li si ye oyu na PKK'yi alet et mek uy gun sa, böy le bir pro - pa gan da ge liş ti ril mek is te ni yor sa ben ona esef ede rim. PKK'yi böy - le ba sit pro pa gan da la ra alet et me mek ge re ki yor. - Türkiye'de öy le bir ka nı var ki, ci na yet iş le yen, ka til olan gi di - yor PKK'ye. - O bir özel sa vaş yön te mi dir. Mil let ve ki li ço cu ğu nu vur du lar, git ti ler PKK'nin ya nı na! Bel ki pro vo kas yon dur, ama bu nu ne den öne çı kar mı yor lar? Pro vo kas yon ola bi lir. - Me se la 15 gün son ra siz ulaş sa nız, bun lar ba sı nın kar şı sı na çık sa lar, ta mam kar de şim biz bun la rı öl dür dük, bu adam po lis muh bi riy di ve ya yok kar de şim bi zim bu ci na yet le iliş ki miz yok, di - ye bir ke re ol sun bir açık la ma yap sa lar. - La zım de ğil. Bi ze ula şan yurt se ver öz lem li genç ler alı nır. Eğer bun lar da gel miş ler se yurt se ver ol duk la rı için alın mış lar dır. Bun dan baş ka bir bil gi yok. - Ama özel bir araş tır ma ya pa cak sı nız bi zim için! - Ba ka lım, kal dı ki bu ka dar önem li de gör mü yo rum. Bi zim kıs - tas la rı mız böy le dir. - Evet! As ker ler var dı özel bir ko nu. - Ona de ğin dik, ka pa ta lım. Hal ka kar şı ağır suç iş le yen ler gi de rek da ha faz la tec ri te alı na cak lar - Çe kiç Güç, bi li yor su nuz Kür dis tan ba ğım sız... - Sa nı rım Ta la ba ni- Barzani'nin Ankara'ya ge li şi ne iliş kin kı sa ca de ğin dim. Sa nı rım hem Çe kiç Güç, hem Ta la ba ni-bar za ni zi ya ret

178 le ri ne iliş kin gö rüş so ru yor su nuz. Çe kiç Güç'ün teş kil et ti ği gü ven - ce, Kürt le re gü ven ce de ğil dir, em per ya liz min çö zü mün de rol oy na - yan la rın bir gü ven ce si dir. Em per ya liz min ko ru ma sı al tı na alın mak is te nen le rin bir gü ven ce si dir. Kürt hal kı nın gü ven ce si fi lan de ğil, tam ter si ne Kürt hal kı nın dev rim yap ma hak kı na kar şı yö nel til miş bir teh dit tir. Bu ko nu da Özal'ın çok açık de me ci var dır. PKK'ye kar şı it ti fak di yor. Ta la ba ni- Barzani'yle bu it ti fa kı yap mak için bun la rı Ankara'ya ça ğır dı. Tür ki ye ta ri hin de ilk de fa Kürt tem sil ci - le ri ola rak bun lar la otur du. Siz ler PKK'ye yö ne lik so ru la rı çok ça sor du nuz ve te mel de de bu amaç la gel di ği ni gör dü nüz. Bun la rın bu te mel de ba zı da yat ma la rı var. PKK sa vaş tan vaz geç me li, PKK dev - ri min den vaz geç me li ve in san hak la rı na da ya lı bir si ya si çö züm öne re rek... - Si ze bir me saj gön der di. - Evet me saj gön de ri yor lar, mek tup gön de ri yor lar. - Mek tup ta ne di yor lar? - Bun la rı söy lü yor lar kı sa ca. - Dev rim den vaz geç - Dev rim le rin za ma nı geç miş tir, halk sa vaş la rı nın za ma nı geç - miş tir, in san hak la rı nın za ma nı dır! Şu nu açık ça be lir ti yor lar: Ame - ri ka bir çö züm da yat mış, Özal onun part ne ri dir, on la rın ete ği ne ya - pış mış du rum da yız! Gü ya PKK'yi de bu na çe ke cek ler. Bu nu esef le kar şı la dı ğı mı ve böy le al çak la ra prim ver me ye ce ği mi be lirt mek is - te rim. Halk la rın dev rim yap ma hak kı sü rek li dir. Halk la rın ken di le - ri ne sa vaş tan baş ka se çe nek da ya tıl ma dı ğın da, ken di sa vaş la rı nı da - yat ma la rı da kut sal bir hak tır. Bu hak kı di le dik le ri gi bi kul la nıp kul - lan ma ma hal ka ve onun tem sil ci le ri ne ait bir iş tir. Bu nun ABD'yle, Özal'la, onun ya naş ma la rıy la iliş ki si yok tur. Hal ka hep say gı lı ol - mak ge rek ti ği ni söy le ye lim. Ne mut lu bi ze ki, bu hak kı kul la nı yo - ruz. An cak bu nu söy le ye bi li rim. - Pe ki, Çe kiç Güç'ün yol la dı ğı as ker ler var dı. Ora ya hiç bir sal - dı rı ol ma dı. Ya ni böy le bir an laş ma fa lan mı var dı? - Ha yır, biz şu an da bel li tak tik ler da hi lin de sa va şan bir ge ril la gü cü yüz. Ge ril la nın şu an ki tak tik amaç la rı her hal de Çe kiç Güç mer ke zi ne sal dır ma ya el ve re cek dü zey de de ğil dir. Kal dı ki, Çe kiç Güç'ün şu an da üze ri mi ze çok açık gel me si söz ko nu su de ğil dir. Çe - kiç Güç şu nu ya pı yor: Kür dis ta ni Cephe'ye gü ven ce teş kil edi yor, Kür dis ta ni Cep he bi ze sal dı rır sa, biz de sal dı rı rız. Çe kiç Güç on la rı bi ze kar şı ko ru ma ya kal kı şır sa, biz Çe kiç Güç'e de sal dı rı rız. Bel ki ya rın ola bi lir, ile ri de ola bi lir. Ama şim di lik böy le bir du rum söz ko - nu su de ğil dir. Kar şı lık lı teh dit ler var dır. Teh dit ler fi i li ya ta dö kü lün - ce ge re ken ya pı lır. - ABD'den si ze teh dit ge li yor mu? - ABD'nin teh di ti za ten çok açık. 12 Ey lül re ji mi ni bu ka dar des - tek le, Özal'ı des tek le, Barzani'yi des tek le; bu za ten baş lı ba şı na bir teh dit tir. Çe kiç Güç'le bun la rı bur nu nun di bi ne ka dar ko ru ma ya ça - lış, bu ka dar yar dım yap, do lar ver; bun lar bi ze kar şı dır ve teh dit tir. Bun lar Saddam'a kar şı fi lan da de ğil dir. Dün Saddam'la öpü şen-to - ka la şan ken di le ri dir, biz de ği liz. Bi zim böy le bir fo toğ ra fı mı zı gör - dü nüz mü? Bi zim bir ar ka da şı mı zın fo toğ ra fı nı gör dü nüz mü? Ama on la rın ki ni gö rü yor su nuz. De mek ki on la rın so run la rı Saddam'la de ğil dir, Kürt hal kı nın dev rim yap ma sıy la dır. Ve biz de Kürt hal kı - nın dev rim yap ma hak kı nı so nu na ka dar kul la na ca ğız; Kuzey'de kul la na ca ğız Güney'de kul la na ca ğız, Doğu'da Batı'da, hu du dun or - ta sın da, her iki ta ra fın da kul la na ca ğız. Bu nu açık ça be lir te yim. Hal - kı mız ne re dey se biz ora da yız; giz li ya pa rız, açık ya pa rız, şid det li ya pa rız, yu mu şak ya pa rız. Bu bi zim tak tik le ri mi zin bi le ce ği iş tir. Biz hal kı mı zın dev rim hak kı nı kul la na ca ğız. Bu nun ri cay la, teh dit - le, pa ray la bas tı rıl ma sı as la söz ko nu su ol ma ya cak tır. Bar za ni- Talabani'lere de faz la gü ven me sin ler. Bun la rın halk la faz la bağ lan tı - sı yok tur. Pa ray la-pul la Özal da çok iş yap mak is te di. On la ra da bi - raz pa ra, si lah ve re cek ler, üze ri mi ze sal dırt mak is te ye cek ler. Biz uzun sü re dir Türk dev le ti ol gu su gi bi bir ol gu ya kar şı ayak ta kal - ma sı nı bi len bir ha re ket ola rak, on la ra kar şı da ra hat lık la ve hem de Gü ney hal kı nın ezi ci des te ği ni ala rak bü yük bir çı kış ya pa ca ğız. Şim di den bu sü re ce gi ril miş tir. Gü ney Kürdistan'ı mo da ta bir le bir Gü ney Vi et nam du ru mu na dö nüş tü re rek ce vap ve ri le cek tir. Her şey özel sa va şın, her şey Amerika'nın ve iş bir lik çi le ri nin ala ca ğı tav ra bağ lı dır. Bi ze ulu sal kur tu luş cep he si ol duk la rı nı söy lü yor lar sa, bu - yur sun gel sin ler di yo ruz. Kür dis ta ni Cep he di yor lar, bu yur sun lar

179 Kür dis ta ni Cephe'yi ge niş le te lim. De mok ra tız, li be ra liz di yor lar, bu yur sun lar de mok ra tik tar tış ma ya, de mok ra tik it ti fak la rı ge liş tir - me ye. Kürt hal kı nın öz gür ira de si ola bi le cek bir Kürt kong re si ni top la ma ya, Kürt si lah lı kuv vet le ri ni or tak la şa oluş tur ma ya bu yur - sun lar. Bun lar Kürt hal kı nın ta lep le ri dir. Bun lar bu na ge lir ler se ne ala: Gel mez ler se, şu nun bu nun ma şa lı ğı na de vam eder ler se, Kürt hal kı da her ge çen gün da ha faz la bir le şe cek ve da ha faz la kar şı ko - ya cak tır. Şim di den bu sü re ce gi ril miş tir. PKK bu ko nu da ol duk ça ile ri mev zi ler ka zan mış tır, her ge çen gün de da ha faz la ka za nı yor. Bu ko nu da umut lu yuz. - Sa yın Baş kan, son bir so ru muz da ha. Tu rist ka çır ma olay la - rı - Bu ko nu ya da bi raz açık lık ge tir miş tim. Bi zim, özel tu rist ka - çır ma di ye bir so ru nu muz yok. Yol lar da ba zen de ne tim ler ya pı lı yor, bu de ne tim le re ba zı tu rist ler ta kıl mış tır. Kuş ku ve ri ci dav ra nış la rı so ruş tu ru lu yor. Kı sa za man ara lık la rıy la tu tu lu yor lar ve do la yı sıy la bu bir in sa nı re hin al ma po li ti ka sı de ğil dir. Bu na te nez zül et me dik. Et sey dik, Al man tu rist le rin kar şı lı ğın da çok şey ala bi lir dik. ABD'nin tu rist le ri mi dir, adam la rı mı dır, on la rın kar şı lı ğın da çok şey ala bi lir dik. Öz gür ira de miz le tut tuk, öz gür ira de miz le bı rak tık. Bi zim, ül ke de böy le bir çok ki şi yi tut ma, suç la rı ora nın da he sap sor - ma ve ya iyi ler se ge çiş iz ni ver me, de ğil ler se ge çe mez si niz bi çi min - de bir ta vır koy ma gi bi bir po li ti ka mız gi de rek ge li şe bi lir. Bu, yal - nız dı şa rı dan ge len ler için de ğil dir, di ğer yer ler den ge len ler için de böy le dir. Ağır va tan suç la rı iş le yen ler, hal ka kar şı ağır suç iş le yen - ler gi de rek da ha faz la tec ri te alı na cak lar, gi de rek da ha faz la uy gu la - ma ya alı na cak lar. Özel lik le yer li iş bir lik çi ler Kürdistan'da malmülk edin me hak kı nı da kay be de cek ler. Her şey on la rın, hal kın de - mok ra si çı kar la rı na bağ lı olup ol ma ma la rı na ge lip da ya na cak tır. Halk la il gi si kal ma mış, bir hal kın öz gür lü ğü ile il gi si kal ma mış ki - şi le ri biz ne ya pa ca ğız? Her şe yi pa ra ya-pu la sa tan la rın, hat ta al dı ğı si lah lar la kel le kar şı lı ğın da ma aş alan la rın, el bet te ki ya ka la na cak - la rı, tu tuk la na cak la rı açık tır. Bü tün iyi ni yet li çağ rı la rı mı za rağ men bu işe de vam eder ler se da ha da sert yö ne le ce ği miz açık tır. Ame ri - kan as ker le ri nin ne işi var, tu rist le rin sa vaş ala nın da ge zip do laş ma - la rı nın ne ge re ği var! Tu rist git sin gü zel yer ler de, Ege kı yı la rın da, Mar ma ra kı yı la rın da do laş sın. Ağ rı Dağı'nın te pe sin de, Nemrut'un te pe sin de ne işi var? Teh li ke li do laş ma lar dır. Sa vaş dö ne mi dir, bi - raz er te le sin ler. Her hal de bun lar doğ ru yak la şım lar dır. Bi zim, in san la rı re hin tu ta rak po li ti ka yap ma gi bi bir der di miz yok. Türk as ker le ri ne yö ne lik de bu ge çer li dir. As ker le ri re hi ne tu - ta rak po li ti ka yap ma ya ca ğız. Bu nu da açık ça söy le ye yim. Biz, in - san la rın ha ya tı na bağ lı po li ti ka yap mı yo ruz. Böy le bir tut sak lık po - li ti ka mız yok tur. Ne tu rist için, ne as ker için. Kal dı ki aman sız re hi - ne po li ti ka sı nı Al man lar uy gu la dı, Almanya'daki da va do la yı sıy la. Tür ki ye uy gu la dı, on yıl idam yü kü al tın da tut tu lar. Bu, in san la rı re - hi ne al mak tır ve inanç la rın dan vaz ge çirt me ye ça lış mak tır. Bu nu ya - pan biz de ği liz. Biz, bu na da kar şı yız. İş te, ör nek ler le ka nıt lan mış - tır. Baş ka yer ler de ya ban cı la rı beş yıl tu tar lar, biz tu rist le ri tut ma - dık. As ker le ri hiç bı rak maz lar, biz ufak bir so ruş tur ma dan ve ken di - le ri ne gel dik ten son ra bı ra kı yo ruz. Bun lar bi zim ne ka dar adil ol du - ğu mu zu gös te ri yor. Biz kim se nin ül ke si ne ne si lah lı ne si lah sız zor - la ve izin siz gir me dik. Sa vaş ala nı mız da yız. Her tür lü in sa nı ge re - kir se so ruş tur ma hak kı mız var dır. En adil bi çim de yap ma ya ça lı şı - yo ruz. - Çok te şek kür. - Bu ve si ley le 3. kap sam lı rö por taj ol du. Baş ta de be lirt ti ğim gi - bi, ba sı nın ka mu o yu na yö ne lik gö rev le ri var dır. Siz bi ze bu te mel de gel di niz. Ge li şi ni zi bu te mel de an lı yo ruz. Ka mu o yu na yö ne lik bi - zim de gö rev le ri miz var dır. Ba sın ara cı lı ğıy la sı ra dan de mok ra tik bir gö rev ye ri ne ge ti ri le cek se, ben ce yan sı tıl ma lı dır. Bu çer çe ve de ge li şi niz an lam lı dır ve sa nı yo rum biz de ge re ken kar şı lı ğı ver dik. Ben de bu te mel de ge li şi ni ze te şek kür le ri mi be lir tir ken, ka mu o yu na yö ne lik ola rak da ger çek le ri açık la mak la say gı lı dav ran dı ğı mı zı söy le ye bi li rim. İna nı yo rum ki, halk la rı mız ön le rin de ki de mok ra tik se çe ne ğin üze ri ne gi der ken ta rih le rin de ilk de fa tu tar lı bi çim de gi de cek, halk - la rı mız ara sın da bir çok acı ya, üzün tü ye ve mad di-ma ne vi açı dan ka yıp la ra yol açan du rum la ra faz la mü sa a de et me mek ko nu sun da bir tav ra yö ne le cek ler dir. Bu ko nu da eli miz den ge le ni so nu na ka dar

180 ya pa ca ğı mı zı tek rar tek rar vur gu lu yo rum. Bi zim, halk la rın ara sı na kin, ni fak, düş man lık sok mak de ğil, tam ter si ne eşit ve öz gür te mel - ler de bir kar deş li ği ge liş tir me gi bi bir gö re vi miz var dır. Baş tan gü - nü mü ze ka dar böy le yak la şı yo ruz. İn san lık onu ru bu nu em re der. Bu nun ge rek le ri ni ye ri ne ge tir me ye ça lı şı yo rum. Ben de bu te mel de bü tün ka mu o yu na, dost la ra, de mok rat la ra se lam ve sev gi le ri mi su - nu yo rum. - Te şek kür ler ede riz. Çok Hak LI ve İn Sa ni Hak Lar İÇİn mü Ca de Le ve ri yo rûz (*) 27 ey lül 1991 (*): ye ni asır ga ze te si mu ha bir le ri nin, PKK Ge nel Baş ka nı ab - dul lah Öca lan yol daş la 11 Ocak 1992 ta ri hin de yap tık la rı bu rö - por ta jı, bant çö züm le me le ri üze rin de re dak si yon ya pa rak ya yın lı yo - ruz. Weşanên Serxwebûn

181 Ye ni Asır: Ar tık Kürt so ru nu tar tı şı lı yor. TC hü kü me ti so ru nu ka - bul edi yor. Bu ge liş me den son ra par ti tav rın da da bir de ği şik lik ola cak mı? ab dul lah Öca lan: Gel di ği niz ga ze te ler adı na gö rüş me ye baş lar - ken, ön ce şu nu be lir te yim: Ge rek res mi çev re le rin ve ge rek se ka - mu o yu nun doğ ru bi linç len di ril me si ne ve bu te mel de halk la rı mı zın çı ka rı na en uy gun po li ti ka la rın or ta ya çı ka rıl ma sı na kat kı da bu lun - mak ama cıy la ge li şi ni ze de ğer ver dik. Yal nız, bi zim ama cı mız buy - ken, ba zı ga ze te ci le rin ver dik le ri söz le re uy gun dav ran ma ma la rı, bu ama cın mev cut be lir ti len or ta ma da kat kı da bu lun ma yı içer me si çok açık ol ma sı na rağ men bu nu ka dük leş tir me le ri, bi zi bi raz da ha çe - kim ser kı lı yor. Ama, yi ne de siz le rin di lek le ri ni zi kır ma dık. Çok önem li bir kış ge çi ri li yor, bir çok ge liş me ye ge be bir kış. Son bir kez da ha da ol sa, ka mu o yu na ve an la mak is te yen bü tün çev re le re bir kez da ha ger çek ler den bah set me yi ya rar lı gö rü yo ruz. Her ke sin, zıt da ol sa ger çek le rin or ta ya ko nul ma sın dan kork ma - ma sı ge rek ti ği inan cın da yım. Ger çek ten Türk- Kürt iliş ki ve çe liş ki - le rin de ye ni ve ta ri hi bir dö nem ya şa nı yor. Bu, eğer dik kat edil mez - se ve her şey olup bit tik ten son ra akıl lar ba şa ge lir se çok bü yük ya - ra lar olu şa ca ğı gi bi, akıl la rın ön ce den ba şa gel me siy le çok şe yin kur ta rı la ca ğı ve dü zen le ne ce ği bir dö nem olu yor. Bi zim te men ni - miz, iş iş ten geç tik ten son ra de ğil, da ha işin ba şın day ken ak lın, in - san lı ğın, Kürt ler le Türk le rin ta rih te de en çok ya rar gör dük le ri bir iliş ki dü ze ni ni göz önü ne ge ti re rek ak lı se li min yo lu nu seç me le ri, çok id dia edil di ği gi bi kar deş lik yol la rı nı seç me le ri dir. Bu da, or ta - mı da ha çok kan lan dır ma ma yı esas alan bir yol dur di yo rum. Bu en - di şe ler le ko nu ya gi ri yo rum. Çok iyi bi li yo rum ki or tam bi raz muğ lak, ta raf lar bir bir le ri ni an - la ma ya faz la ça lış mı yor lar. Özel lik le biz, ne ka dar güç süz de ol sak, hak lı bir da va ol du ğu na iç ten lik le inan dı ğı mız bir ko nu yu uy gar si - ya si bir yön tem le çöz me inan cı mı zı be lirt me mi ze rağ men, ye ni hü - kü met de da hil kar şı ta ra fın hâlâ ön cü gü cü, ya ni par ti mi zi tas fi ye et me yi plan la ma sı ve ar dı ar ka sı ke sil me yen te rör uy gu la ma la rı nı sür dür me si, ya pay bir şe kil de hal ka şef kat de yip ken di ni kan dır - ma sı olum suz bir yak la şım dır. Ta ma men ger çek ler den ha ber siz ve - ya öy le gö rün mek ten kay nak la nan, son de re ce çe liş ki li bir yak la - şım dır. Do la yı sıy la ve işin esa sı buy ken, bi rin ci so ru ola rak or tam Kürt me se le si nin tar tı şıl ma sı na el ve riş li ha le gel di, iş te bu bir ge liş - me dir, bun la ra na sıl kat kı da bu lun mak is ter si niz de me niz bi raz yü - zey sel ka lı yor. Her ne ka dar or tam tar tış ma ya açık ha le gel miş se de, bu, bü yük mü ca de le le rin so nu cun da ol muş tur; ken di li ğin den ve ya dev le ti tem sil eden güç le rin ira de le ri ile ol ma mış tır. Kal dı ki me se le çok ters tar tı şı lı yor. Son par la men to da ki tar tış - ma la rı gör dük. Te rör ke li me sin den baş ka hiç bir ke li me yi ağız la rı na al ma dı lar. Eğer var sa te rö rün ken di le ri ne gö re kay na ğı ne dir? Han gi me se le yi te rör le hal let mek is ti yor lar? Bu nun adı nı bi le koy ma dı lar. Or tak gö rüş adı al tın da, bir ki şi nin me se le yi çok za yıf bir bi çim de or ta ya koy ma is te ği ni bi le kür sü den in dir mek le kar şı la ma la rın da da gör dük ki, bu nu as la is te mi yor lar, iki ke li mey le bi le ol sa me se le ye do kun mak is te mi yor lar. Bu nun ya nın da, ül ke mi zin bir lik-bü tün lü - ğün de tek vü cu duz an la mı na ge len bir yak la şım la ger çe ği ört bas et me ye ça lı şı yor lar. Bi zim kar deş lik ve öz gür lük te me lin de bir çok ol gu nun tar tı şı lıp ka rar laş tı rı la bi le ce ği ne da ir bü tün öne ri le ri mi zi, dü şün ce le ri mi zi sun ma is te ği mi zi da hi, par la men to kür sü sün de bi le te rör le en gel le me le ri, mev cut par la men to nun cid di ol ma dı ğı nı çok açık ça or ta ya ko yu yor. Ya ni ni ye tin me se le yi kav ra mak de ğil, ört - bas et mek ol du ğu nu gör dük. Za ten or du gö rü şü de bel li dir. Or ta yer de bir hü kü met var mı, yok mu? Özel lik le de ne tim al tı - na ala ma dı ğı gü ven lik kuv vet le ri var dır, çe şit li odak lar var dır, on - la rı de tek li yor mu? Yok sa on la rın te rö rü nü ve ci na yet le ri ni dur - dur mak mı is ti yor? Bun lar bel li de ğil. Bu ne den le, me se le nin tar - tı şıl ma sı nı faz la sağ lık lı bul mu yo ruz. Or ta da bir tar tış ma ve bun da bir ge liş me kay det mek ten zi ya de, bir muğ lak lık, son de re ce iyi ni - yet li ol ma yan ve bas tır ma yı he def le yen bir ge liş me var. Ka mu o yu as lın da da ha sağ lık lı yak laş mak ve me se le yi an la mak is ti yor. Hat

182 ta dev le tin si vil ke sim le ri gö rüş me yön te mi ne ağır lık ve ri yor lar. Mev cut be lir ti ler bu nu gös te ri yor. Kürt ol sun Türk ol sun ezi ci bir ço ğun luk, me se le nin açık ça or ta ya ko nul ma sın dan ve gö rüş me yo lu ile üze ri ne gi dil me sin den ya na ta vır koy muş tur. Bu na da say - gı gös te ril mi yor. Hat ta ye ni hü kü met kan dö kül me sin di ye iş ba şı - na gel di. Hü kü met, bu yön lü söz ver me si ne rağ men, bu na sa dık kal mı yor ve sin si bir tarz da me se le yi te rör le hal le de ce ği ni gös ter - mek is ti yor. Ya ni es ki po li ti ka. Do la yı sıy la me se le nin ger çek çi bir bi çim de or ta ya ko nu lup tar tı şıl dı ğı nı ve or ta mın öz gür ol du ğu nu söy le mek, bi ze zor gel mek te dir. Ge liş ti ri len mev cut şid det or ta mın da hü kü me tin da ya na bil me gü cü az dır - Az ön ce ki ko nuş ma ve soh bet te, Özal'ın bir oyu nu var, bu nu De mi rel gör mü yor de miş ti niz. Bir de, Özal'ın tek rar par la ya bi le - ce ği ni söy le miş ti niz. Bu nu bi raz açar mı sı nız? Tam ko nu ya bağ lı bir nok ta her hal de. - Ba na gö re, De mi rel ve yar dım cı sı İnö nü, ya na sıl hü kü met ol - duk la rı nı bil me yen bir sub jek tif yak la şım için de dir ler, ya da bi le bi le var lık ge rek çe le ri ne, ne den le ri ne ters dü şü yor lar. Demirel'in hü kü met ol ma sı ve hat ta si ya si hak la rı ka zan ma sı, PKK ham le siy - le ya kın dan bağ lan tı lı dır. Özal'ın var lık ne de ni de, bi zim le mü ca - de le et me si ne çok ya kın dan bağ lan tı lı dır. Ya sak lı ol du ğu dö nem de Demirel'in, yüz de el li ba ra jı nı an cak kıl pa yı aş ma sı du ru mu var - dır. Oy yüz de le ri göz önü ne ge ti ril di ğin de, da ha o dö nem de çok sı nır lı bir yüz dey le aşı yor. Ve bi zim et ki mi zin ol du ğu il ler de bu yüz de yet miş le re va rır ken, Tür ki ye or ta la ma sı ve hat ta ba tı da ol - duk ça dü şük tü. Bir bu söy le ne bi lir. İkin ci si ise, Özal'ın şid det po - li ti ka sı bi zim ta ra fı mız dan ba şa rı sız lı ğa uğ ra tıl dı. ANAP hü kü me - ti nin bu so run ne de niy le ba şa rı sız ol du ğu or ta ya çık mış tır. Bu, kit - le ler ta ra fın dan ANAP'ın ik ti dar dan atıl ma sı bi çi min de bir so nu ca yol aç tı. Bu çok açık. Eğer Kür dis tan il le rin de ço ğun luk la da sı fı - ra kar şı HEP le hi ne so nuç lar alın ma say dı, ANAP ön de ola cak tı. Da ha da so mut ifa de eder sek; çok güç lü olan aşi ret, ağa lık, şeyh - lik ku ru mu et ki si ni sür dür müş ol say dı (ki et ki li ol ma dı ğı mız yer - ler de bu çok so mut tur), ta ma men ANAP sı fı ra kar şı so nuç lar ala - cak tı ve böy le ce De mi rel le rin de ke sin lik le hü kü met di ye bir du - rum la rı söz ko nu su ol ma ya cak tı. Bu nu mev cut ra kam lar dan da çı - kar mak zor de ğil. De mek ki, ANAP ik ti da rı nın aşıl ma sı bi zim po - li tik et ki miz le ol duk ça bağ lan tı lı dır ve do la yı sıy la De mi rel-inö nü hü kü me ti de bu nun ürü nü dür. Kit le le rin is te ği de şu yön lü bir du - rum dan ya na dır: Kan dö kül me sin, so run lar ılım lı hal le dil sin! Bu te mel de oy ver di ler, oy la rın he de fi bu dur. Ama şim di ba kı yo ruz ki, bu ter si ne çev ril mek is te ni yor. Yüz de kırk se kiz lik oy ta ba nı, sin si bir bi çim de, hal ka şef kat, PKK'ye rah - met bi çi min de, özel sa vaş ay gı tı nın de mok ra tik bir ci lay la yut tu - rul ma sı bi çi min de kul la nıl mak is te ni yor. Dı şa kar şı, o Lo zan Ant - laş ma sı dö ne mi ni ha tır la tır ca sı na, biz Kürt le rin de hü kü me ti yiz bi çi min de bir dı şiş le ri ba ka nı su nu lu yor. İçe ri de de de di ğim gi bi, de mok ra si ge liş ti ri yo ruz, iş te Kürtçe'ye de öz gür lük ver dik şek - lin de bir po li ti ka yü rü tü lü yor. Dik kat edi lir se, son de re ce içe rik siz bir yak la şım. Ama bu mas ke al tın da, şim di den kar da kış ta uçak lar la bom ba la ma lar sür dü rü lü yor. Özel tim ve di ğer sal dı rı güç le ri ko - man do ta bur la rı ha li ne ge ti ri le rek, da ha ha ra ket li bir or duy la sa va şı ge liş ti ri yor lar. Bu ANAP yak la şı mı dır, ucu be bir yak la şım dır, do la - yı sıy la çe liş ki li dir. Ya ni ANAP'ın ola ğa nüs tü hal po li ti ka sıy la il gi li ola rak, ona kar şı yız, ko ru cu luk sis te mi ni kal dı ra ca ğız de di ler, fa - kat gör dü ğü müz gi bi da ha da güç len di ri yor lar. Bu ne an la ma ge lir? Özal'ın tak tik le ri nin yü rü tü cü sü du ru mu na gel me le ri an la mı na ge lir. Ay rı ca hü kü me tin ilk bir, bir bu çuk ay lık dö ne min de, Özal ve ken di si ne bağ lı em ni yet güç le ri, bi linç li bir pro vo kas yon zin ci ri ni de baş lat tı lar. Kıs men de ol sa amaç la rı na ulaş tı lar; kit le le rin baş lan - gıç ta ki o bek len ti si önem li oran da bo şa çık tı. Ben ce bu, tam bir oyun ve ya tak tik ola rak ge liş ti ril di. Özal'ın ken di si, fe de ras yo nu tar tı şa lım bi le di ye bi li yor du. Ama bir çır pı da bu nu bir ta ra fa bı ra - kıp, üze ri ne üze ri ne gi din po li ti ka sı nı ge liş tir di. Hem de san ki Kürt ol mak suç muş gi bi sert bir yak la şım la. Ama as lın da ken di par - ti si için de de ği şik ha re ket le ri söz ko nu su dur. Me se le hü kü me tin önü ne en gel çı kar mak tır ve bu ko nu da ba zı dev let içi odak la rı ha re

183 ke te ge çi re rek, özel lik le o ci na yet le ri ger çek leş tir me le ri du ru mu var dır. Epey yap tı lar, hem de çok an lam sız bir bi çim de. Bu, so nuç ta kar şı tep ki do ğur du, o baş lan gıç ta ki umut hız la eri di. Ve bu me se le, şu an da bi rin ci me se le ola rak hü kü me tin gün de min de yer iş gal edi - yor. Si ya si bir çö züm yo lu da pek ola sı gö rün mü yor. Bi zim de çok bü yük ha zır lık la rı mız var. Hal kın ken di si bü yük bir yü rü yüş ha lin de. 1992'de hü kü met bu yak la şım la rıy la de vam eder se, bu an lam da Özal'ın ve ya ken di si ne bağ lı güç le rin du ru mu aca ba ne ola cak tır? Bi ze gö re, 12 Ey lül dö ne min de on lar iyi ör - güt len dik le ri için, yi ne ya De mi rel en ge li ni ko lay aşa bi le cek ler, ya da onu ra hat lık la sı nır la ya bi le cek ler dir. Ni te kim Çankaya'dan in di ri rim id di a sı nı bir ta ra fa bı rak tı. Bu nun gi bi da ha bir çok id di - a sı var dı Demirel'in, ama hep si ni bir ta ra fa bı rak tı. Ne re dey se şim di Özal'la uz la şı yor. Özal, bi raz da ha sı kış tı ra cak onu, uz laş tı - rıp eh li bir baş ba kan, Çankaya'ya say gı de ğer bir baş ba kan du ru - mu na ge ti re bi le cek. Özal şu ko nu da çok bi linç li: Ya şa mak is ti yor san PKK me se le si - ni doğ ru de ğer len dir yak la şı mı için de dir. Ba zen çok olum lu imaj - lar ve rir. Me se la bir ara be nim le bi le me se le le ri tar tı şa bi le ce ği ni yan sı tı yor du. Bu ima jı ve ri yor du. Da ha son ra bir den bi re cel lat ke - sil di. O dö ne min baş ba ka nı Yıl dı rım Ak bu lut, be nim için, mut la ka onu ce za lan dı ra ca ğız di yor du. Ve bu hâlâ po li ti ka sür dü rü lü yor. Şim di Demirel'i ve İnönü'yü tah rik edi yor ve ya dev let güç le ri eliy le bu nu yap tı rı yor. So nuç ta ge liş ti ri le cek olan bu şid det or ta mın da hü - kü me tin da ya na bil me gü cü bi ze gö re az dır. Bu me se le na sıl ki Demirel'i bu du ru ma ge tir miş se, yi ne öy le de Demirel'i gö tü re cek - tir. Da ha şim di den SHP'yi zor lu bir sü re ce gir dir miş tir. Çö züm süz - lük bü tün par ti ler için var, ama hal kın umut la rı nı bun lar doğ ru de - ğer len di re me di ler di yo rum. Özal'ın en son tak tik le rin den bah se der ken bun la rı be lirt mek müm kün dür. Da ha ön ce de bu na ben zer bir çok tak tik le ri var dı. Bel - li ki ıs rar lı ola cak; bu me se le yi kul la na rak hü kü me ti sı kış tır ma yı, ken di ni ka bul et tir me yi ve bu ara da da ANAP'a pu an ka zan dır ma yı ıs rar la sür dü re cek tir. - Şim di Özal, 20 Ekim se çim le rin den ön ce, " Kürt me se le si ni çö ze ce ğim, çöz me for mü lü ben de di yor du. Ney di bu for mül? Ger çek ten öy le bir for mül var mıy dı? - Ba na gö re, bir me saj ver mek is te di, özel lik le se çim ler de bir tak tik yap mak is te di. Ya ni DYP-SHP, De mi rel-inö nü bu me se le de sta tü ko cu dur, ye ni gö rüş le ri ola maz, ol sa ol sa bu ben de var dır, fe - de ras yo na ka dar tar tış ma ya açı ğım de mek le, Kürt oy la rı nı al mak için bir me saj ver mek is te di. Hat ta bi zim bu blo ku des tek le me miz için bi le. An la mı ben ce bu dur. Her hal de hâlâ bu gö rü şü nü iş te bak, ben söy le me dim mi di ye yü rüt mek is ti yor. De mi rel ve İnönü'ye kar şı son iki tak ti ğin den bah set tim. On la rı ba şa rı sız kı la rak, bu me se le yi an cak ben çö ze bi li rim, öm rü mün bun dan son ra ki kıs mı nı da bu me se le yi çöz mek le ge çi re ce ğim, iş te bun lar çö ze me di, ben ise gö rü şü mü ko ru yo rum id di a sı nı sür dür mek is te ye bi lir. Böy le uzun va de li bir he sap yap mış ola bi lir. Ya ni hem se çim için, hem de uzun va de için ola bi lir. Fa kat ta ma men bir tak tik ola rak öne sür dü - ğü ka nı sın da yım. Bu ko nu da ger çek ten çö züm is te di ği ni söy le mek zor. - Şim di, ger çi bu nun ce va bı nı şu ana ka dar al dım ama, yi ne de sor mak is ti yo rum. Türk hü kü me tin den bu gü ne ka dar o baz da bir tek lif gel di mi? - Ha yır. - Şim di kı sa sa kı sas di yen ba zı grup lar or ta ya çı kı yor. Es ki MHP'liler de bir yan dan Türk mil li yet çi li ği di ye söy len me ye baş - la dı lar. Ba zı giz li güç ler şim di MÇP'yi si ze kar şı kul lan ma ya kal - kar sa ne ya par sı nız? - Bu nun da bir dev let içi odak so ru nu ol du ğu ka nı sın da yım. Biz, MHP'yi dev let ten ay rı gör mü yo ruz. MHP, özel lik le NA TO bün ye sin de de çok açık ça or ta ya çı kan o Gla dio ti pi bir ör güt len - me nin Türkiye'deki si vil ko lu dur, Özel Harp Dairesi'nin bir si vil ko lu dur. Al bay Tür keş bir özel sa vaş al ba yı dır ve onun ör güt len - dir di ği Ül kü Ocak la rı da bir mi lis güç tür. Ya ni bir si vil sa vun ma teş ki la tı dır, ger çek ten bu iş le ri gö ren bir güç tür. Biz, bu te mel de onu, dev let le bağ lan tı lı ola rak gö rü yo ruz. Evet, ba zı ka ran lık güç - ler or ta ya çık tı. Me se la, son gün ler de bu nun bil di ri si ba sı na da yan sı dı. Ke ma list As ker Po lis-kap ör gü tü di ye bir güç. İş te

184 di şe diş, ca na can ve yi ne bir ta ne Türk vu ru lur sa, hiç bir ide o - lo jik-si ya si ay rım gö zet me den biz de Kürt le ri vu ru ruz ve ya ce - za ev le rin de ki otuz ta ne PKK'liyi öl dü rü rüz di ye teh dit ler sa vur - muş lar. Türkiye'de böy le şo ven fa şist ler var dır ve bun lar biz zat dev le tin için de dir ler. Fa kat şu nu açık ça be lir te yim ki, biz kork mu - yo ruz; bi la kis Kürt le rin böy le bir ge liş me kar şı sın da hız la yek vü - cut ola cak la rı na ve çok ko lay ör güt le ne cek le ri ne ina nı yo ruz. Şim - di den bu baş la mış tır. Ör ne ğin met ro pol ler de, İstanbul'da, İzmir'de ve Adana'da bu tip teh dit ler Kürt kit le si ni mu az zam öl çü de bir ara ya ge ti ri yor. Kürt ke si min de mil li duy gu la rın yo ğun laş ma sı na ve gi de rek ör güt lü bir ze mi ne yol açı yor. Bu an lam da çe kin mi yo - ruz. Fa kat Türk hal kı nı bel ki ze hir le ye bi lir, Türk ler de aşı rı bir mil li yet çi li ğe yol aça bi lir. Kayseri'de, İç Anadolu'da gö rül dü ğü gi bi. Ama ina nı yo ruz ki, Türk emek çi le ri nin böy le si ne bir şo ven mil li yet çi lik le faz la iliş ki si ol ma ya cak, bu sin si po li ti ka yı faz la des tek le me ye cek tir. Ba zı ge ri kal mış yö re le ri et ki le ye bi lir. MHP'nin bu yön lü es ki bir kit le te me li var, onu da ha da aya ğa kal - dır mak is te ye bi lir ler. Ama so nuç ta bu, Türkiye'deki Kürt le rin hız lı bir bi linç len me si ne ve par ti et ra fın da bir ara ya gel me si ne yol açar. Bu ko nu da ted bir li yiz. Eğer bir ta kım kat li am la ra baş vu rur lar sa, Kürt halk yı ğın la rı tam bir di na mit gi bi dir ler, Kürt ler bu ko nu da da ha iyi kav ga ede bi le cek du rum da dır lar, nef si mü da fa on la rı şid - det li bir di ren me ye gö tü re bi lir. Kı sa ca sı bu si lah ge ri te pe cek tir, ba zı can lar ya kıl sa da. - Bir de hiç Ame ri kan hü kü me ti ne bağ lı bir yet ki li den her han - gi bir tek lif, bir öne ri, gö rüş me is te ği gel di mi si ze? - Ha yır. - Pe ki üni ver si te li Türk ler le iliş ki le ri ni zi bu ra da öğ ren dim. Pek çok üni ver si te me zu nu ar ka daş, üni ver si te den terk et miş ar ka - daş, Türk ol sun Kürt ol sun, si ze ka tıl mış. İliş ki le ri niz ne dü zey de? Na sıl iliş ki ku ru yor su nuz üni ver si te li ler le? Çün kü üni ver si te ler de önem li po tan si yel var. Si ze de eği tim ci kad ro lar la zım. - Bi zim ge nel bir sem pa ti çev re miz var; köy de, kent te, iş çi ler ve öğ ren ci ler ara sın da. Ya ni özel ola rak bir üni ver si te çev re si di ye bir çev re söz ko nu su de ğil. Ge nel kit le sel des te ğin bir par ça sı dır üni - ver si te de ki çev re. Hız la ar tı yor üni ver si te de ki ta raf tar kit le miz. Hat - ta Türk öğ ren ci çev re le ri ni de çe ki yor, ka tı lan lar da var. Ya ni ol duk - ça ar tan sa yı da kız-er kek ka tı lı yor. Biz den et ki le ni yor lar, hat ta gi de - rek Tür ki ye için bir ör güt len me ye doğ ru da git me ye ça lı şı yor lar. Biz de des tek le me ye ça lı şı yo ruz on la rı. PKK'den al mış ol duk la rı eği tim le, Tür ki ye hal kı nın so run la rı et ra fın da ye ni bir si ya si fa a li yet baş lat ma ça ba la rı söz ko nu su. - Bu fa a li ye tin bir is mi var mı? He nüz be lir len di mi? - Öz iti ba riy le ge liş miş tir. Ta raf tar kit le si ol duk ça ar tı yor, kad ro - sal fa a li ye ti de sü rü yor. Te mel gö rüş le ri içe ren prog ra mı ve ku ru - cu lar ku ru lu ha zır lan mak ta dır. Ya kın bir dö nem de ka mu o yu ye ni bir ge liş me ile kar şı kar şı ya ge le bi lir, tar tı şa bi lir. Sa nı rım bu da önem li bir si ya si ge liş me ye yol aça cak tır. Bi zim, Kürdistan'ın di - ğer par ça la rın da, Gü ney Kürdistan'da baş lat tı ğı mız bir gi ri şim var - dı. Gü ney Kür dis tan hal kı na dev rim ci dü şün ce ve ör güt len me yi gö tür me adı mı mız bi raz ge liş me gös ter di. Tür ki ye top lu mu da ha fark lı bir top lum ol du ğu için, Türkiye'de da ha fark lı bir bi çim de ve ta ri hi-top lum sal ko şul la rı na denk ge len ve özel lik le Tür ki ye so lu - nun bü yük çık ma zı na da çö züm yo lu olan bir olu şu mu önem li gö - rü yo ruz. Sa nı yo rum bu, baş ta üni ver si te çev re le ri ol mak üze re ay - dın çev re le rin önem le il gi si ni ve des te ği ni çe ke cek tir. Ve sol bi çi - min de ki çık maz da bir öl çü de aşı la cak tır. Eğer bu ar ka daş lar açı - sın dan sa kın ca sı yok sa kü çük bir gö rüş me de ya pa bi li riz. Fa kat ye - ni bir ge liş me dir. - Ba ya ğı da önem li bir ge liş me. - Bi zim öy le bir özel li ği miz var ki, amaç la rı mı zı çok açık söy lü - yo ruz. Aley hi mi ze mi yol açı yor, le hi mi ze mi bi le mem, ama bi ze gö re, ger çek ler ne ka dar açık iş le nir ve açık po li ti ka ya pı lır sa o ka - dar iyi dir. - On lar la gö rüş me yi çok is te rim. - Ol du. Yal nız üni ver si te çev re sin de ki akım ge li şe rek de vam ede - cek tir. Üni ver si te ler le iliş ki mi zin özel bir an la mı yok tur. Ge nel de ki et ki nin bir par ça sı ola rak gör mek ge re kir. Yok sa özel ola rak üni ver - si te le re el at ma, ora ya ağır lık ver me di ye bir an la yı şı mız da yok tur. Bel ki bu Tür ki ye so lu için ge çer li ola bi lir. Ama bi zim hal kı mız top

185 ye kün bir kit le te me li dir. Bu gün bi le duy du nuz, Ciz re top ye kün aya ğa kal kı yor ve bu aya ğa kal kış ta ye di den yet mi şe ka dın-er kek hep si var. Gör dü nüz, ses le rin den bi le bel li olu yor bu. Do la yı sıy la sa de ce genç li ği ha re ke te ge çi re rek bir ha re ket ya rat ma, Türkiye'deki grup la rın yap tı ğı bir şey dir. Bi zim ki bu alan da sı nır lı - dır. Ama yi ne de üni ver si te genç li ği, Türk- Kürt ay rı mı yap ma dan par ti et ra fın da ol duk ça yo ğun la şı yor. - Şim di ba tı da kent ler de ya şa yan mil yon lar ca Kürt var. Az ön ce siz say dı nız, ne re dey se ka ba bir he sap la bir den bi re on mil yo nu bu lu ver di. Ki gö zar dı edi len le ri de sa yar sak da ha faz la. Bu in san - lar la ba tı nın yer li le ri ara sın da is ter is te mez bir ay rım ol du. Ya ni in san la rın ka fa sın da so ru işa re ti be lir me ye baş la dı. Ama cı nı zın Türk- Kürt ay rı mı ol ma dı ğı nı her fır sat ta söy lü yor su nuz, hat ta fır - sat ya ra ta rak söy lü yor su nuz. Bu du rum kar şı sın da ne ya pa cak sı - nız? Ya ni is ter is te mez bir ay rım ge le cek. - Doğ ru dur. En az Kürdistan'daki nü fus ka dar, hat ta on dan da ha faz la ve di ri bir Kürt nü fu su Tür ki ye met ro pol le ri ne yı ğıl mış du rum - da dır. Bu nun önem li iki ne de ni var dır. Bir, geç miş te ki is yan lar ne de - niy le ge liş ti ri len mec bu ri is kan so nu cu ta şı rıl mış es ki bir ke sim var dır. İkin ci si ise, ki bu nun la bağ lan tı lı dır, eko no mik ya şam ko şul la rıy la bir - lik te ar tan bas kı lar ne de niy le ve özel lik le de 12 Ey lül dö ne min de yo - ğun laş tı rı lan bas kı ve eko no mik zor luk lar ne de niy le mu az zam bir nü - fus kay ma sı söz ko nu su ol du. Di ye bi li rim ki, ta rih te ya şa nan en bü yük göç ler den bi ri si de, bu ge - çen yıl lar da nü fu sun ba tı ya ka yı şı dır. Sa nı rım bü tün o bü yük kent le rin çev re sin de ki ikin ci bir şe hir leş me yi ve ya ge ce kon du laş ma yı sağ la dı - lar. İstanbul'da üç mil yon dan faz la bir nü fus tan bah set mek te dir ler. İzmir'de mil yo na ya kın. Yi ne Adana'da ya rım mil yon dan faz la, Çukurova'nın tü mün de mil yon dan faz la. İç Anadolu'da, Ankara'da mil yon dan faz la. Trak ya da da hil he men he men her alan da çok yo ğun bir Kürt nü fus ha re ke ti var. Do ğum ora nı çok yük sek. Hep si de emek - çi, yok sul. Bu po li ti ka yı dev let, yüz yıl lar dan be ri her ne ka dar Kürt le ri asi mi le et me ve kont rol al tın da tut ma ama cıy la yap tıy sa da, ba na gö re şim di son de re ce ters bir du rum la kar şı kar şı ya dır. Hat ta ek ti ği to hum - la rı çok kö tü bi çe cek. Bu da şu dur: Bu nü fus hiç tat min ol ma mış, ha ni de ni lir ya zin cir le rin den baş ka kay be de cek le ri bir şey yok, iş te öy le bir nü fus, kor ku suz, ade ta yı kı cı bir tah rip mal ze me si du ru mun da dır. Kürt il le riy le de bağ lan tı la rı nı ko par ma mış tır. Yol lar var, bir gün de gi - dip ge lir ler. İş te cum hu ri yet dö ne mi nin en bü yük po li tik ba şa rı sız lık la - rın dan bi ri de bu yön lü dür di yo rum. Son ge liş me ler gös ter di ki, bu kit le şim di hız la ör güt le ni yor. Özel lik le me se le nin si ya si dü zey de tar tı şıl ma sıy la bir lik te mu az zam bir ka yış var. Par ti nin po li ti ka sı et ra fın da en sü rat li yo ğun la şan bir ke sim de Tür ki ye Kürt le ri dir. Bi zim de en çok güç ka zan dı ğı mız ve bu gün sa va şa en çok ko şan ke sim bu ra lar dan gel mek te dir. Ar tan bir tem poy la bu de vam et mek te dir. Önü müz de ki dö nem de bu kit le nin da ha ak tif bir si ya si rol oy na - ya ca ğı ka nı sın da yız. Özel lik le Tür ki ye po li ti ka sın da ki lit rol ler oy - na ya bi le cek ler. Yi ne dev rim ci şid det le bağ lan tı la rı ola bi lir, iyi bir tah rip mal ze me si gö re vi ni gö re bi lir. Kürdistan'da ge li şe cek kat li am - la ra kar şı bu kit le de aya ğa kal kar. Bir de, kat li am teh li ke si nin için - de ol du ğu için, özel lik le bu MHP ti pi ör güt le rin kat li am teh li ke si ni ya şa dık la rı için, ken di le ri de ge liş ti re bi lir ler. Bu son Bakırköy'de ol du ğu gi bi. Ger çek ten hay li has sas bir ko nu. Ya ni tep ki ge liş ti re bi - lir ler, Türk- Kürt ça tış ma sı bu ra da da ha da alev le ne bi lir. Bu, her hal - de den ge le ri en çok al tüst ede cek bir olu şum dur. Ve için den çı kıl - ma sı da son de re ce zor dur. Çün kü eko no mik, sos yal, si ya sal yön den tam bir iç içe geç miş lik söz ko nu su. Ça tı şır lar sa çok kö tü olur. Ay rı - ca on mil yo na ya kın bir in san kit le si nin ne öy le ko lay kat li am lar la yok edil me si, ne de zo ra ki bas kı po li ti ka la rıy la sü rül me le ri müm - kün dür. Bu nun önem li bir prob lem kay na ğı ola ca ğı ka nı sın da yız. Çok es ki po li ti ka la rın ters tep me si du ru mu ya şa nı yor. Bi zim mü ca - de le miz bu kit le yi ka za na cak; şim di den epey güç al dı ğı gi bi, önü - müz de ki dö nem de sa nı yo rum hem Türkiye'deki par ti leş me ha re ket - le ri için de, hem de Kürdistan'a sü rek li sa vaş çı gön der me açı sın dan bu mu az zam kit le yi ha re ke te ge çi re bi le cek tir. - Si zin ba tı dan, ya ni Tür ki ye Kürt le rin den Kürdistan'a dön me - le ri ni is te di ği niz yo lun da ba zı bil gi ler var. Bun lar doğ ru mu? - Özel lik ler sa va şa bi lir nü fus ön ce lik le ol mak üze re, gel me le ri ne yö ne lik çağ rı la rı mız var. Ora da ka lan la ra da, Türkiye'deki de mok ra

186 si güç le ri nin için de yer ala rak de mok ra tik sa va şım ver me le ri ni öne - ri yo ruz. Uzun va de de o nü fus tek rar ge ri dö ne bi lir. Fa kat Türkiye'de de önem li bir ke si mi ka la cak. Bi zim ter ci hi miz, ka lan la - rın de mok ra tik ör güt ler için de ve Türk hal kı ile bir lik te mü ca de le ye ön cü lük et me le ri dir. Kürt ler bin yıl lık ta ri hin sey ri ni de ğiş ti ri yor lar - Pe ki, çok ba sit ola rak TC hü kü me tin den, TC'den is tek le ri ni zi şöy le bir sı ra lar mı sı nız? Ya ni her kes, PKK de yin ce iş te top rak al - mak is te di ği ni zi dü şü nü yor. İş te Ece vit bi le bir ka rış top ra ğı mı zı ver me yiz di yor, o bi le öy le dü şü nü yor. - Son gün ler de sık sık o ve di ğer par ti li der le ri, ve re cek bir ka rış top ra ğı mız yok di ye rek ger çe ği sap tır mak la uğ ra şı yor lar. Bir de fa, bi ze şim di den, ya rın alın üç te bi ri si zin dir, par ça la yın de se ler, biz di ye ce ğiz ki on la ra, bu ger çek çi bir yak la şım de ğil dir. He men ay rıl - sak bir fab ri ka yı bi le iş le te me yiz. Ya ni eko no mik ola rak bir de fa müm kün de ğil dir. Bi raz ön ce söy le dik, Kürt le rin ya rı sı ba tı da, böy - le bir ay rı lık ade ta için den kan akan bir da ma rı or ta sın dan par ça la - mak gi bi bir şey dir. Ya ni bün ye ye uy mu yor. Ben ce, he men par ça lı - yor lar söz le ri ni, ken di şo ven po li ti ka la rı nı ört bas et mek için söy lü - yor lar. Bu an lam da da ger çek bir bö lü cü lük ya pı yor lar, bö lü cü lü ğün ger çek kay na ğı ol duk la rı nı or ta ya ko yu yor lar. Ger çek te ol ma yan ve ken di uy dur duk la rı bir du ru mu Türk hal kı na lan se et mek is ti yor lar. Bu te mel de hal kı ar ka la rı na al mak is ti yor lar. Bu şe kil de bö lü cü lük ge liş ti ri li yor. Hal bu ki PKK'nin yak la şım la rın da du rum fark lı. Ni te kim dün ya - da ki son çö zül me ler ve ye ni den bir leş me ler de göz önü ne ge ti ril di - ğin de gö rü lü yor ki, ba ğım sız laş mak he men ay rıl mak de ğil dir. İş te Sovyetler'deki çö zül me ye ri ni Ba ğım sız Dev let ler Topluluğu'na bı - rak tı. Av ru pa dev let le ri da ha çok ba ğım sız ulus lar ol duk la rı hal de or tak bir top lu luk ha li ne ge li yor lar. Hat ta Or ta As ya Tür ki cum hu ri - yet le ri var, bun la rın or tak bir top lu lu ğu dü şü nü lü yor. Arap lar, ay nı ulus ol du ğu hal de bir çok dev le te bö lün müş ler. Pe ki Türkiye'deki du rum ne? As lın da or ta da fark lı ulu sal top lu luk lar var; üni ter dev let adı al tın da bun la rı tek bir po ta da erit me yi ıs rar la sür dü re cek sin ve baş ka se çe nek de yok di ye cek sin! İş te bö lü cü lük bu dur di yo rum. Dün ya da ki top lu luk la rın bir lik an la yı şı na da ters tir. Üni ter dev let - ten vaz ge çe me yiz, üni ter dev let ten baş ka bir şey dü şü ne me yiz de - mek, ulu sal top lu luk la rı ka bul ede me yiz de mek tir ve bu da bir ger - çe ğin açık ça in ka rı dır. O za man ulu sal top lu luk da ken di ni sü rek li sa vun mak zo run da ka la cak tır. Bu da, üni ter dev le te kar şı tam bir ay rı lık çı ha re ket an la mı na ge le cek tir. De mek is te di ğim, Türkiye'de bir ka rış top rak ver me yiz yak la şı mın da ıs rar lı olan la rın as lın da bir lik di ye bir dert le ri yok. Üni ter dev let le kas tet tik le ri de erit me dir. Bu nun bü tün lük le de ala ka sı yok tur. Teh li ke li gö rü yo ruz bu nu. Özel lik le Ecevit'in yak la şı mı, son de re ce şo ven ve Kürt ler içi miz - de ser best çe eri ye bi lir ler şek lin de dir. Bu yak la şı mı, tank la ve top la eri ti le cek le ri ne ser best çe eri sin ler gi bi bir özü var dır. Son de re ce şo ven bir yak la şım dır. Tür küm di yen her kes öz gür lü ğü ne sa hip tir bi çi min de bir yak la şım dır. Bu da halk la rın ger çe ği ne say gı sız lık tır. Bi zim yak la şı mı mız böy le de ğil dir. Türk ve Kürt halk la rı, ge rek ta ri hi za ru ret ler den ve ge rek se top lum sal ve eko no mik ne den ler den do la yı iliş ki le ri nin ye ni den dü zen len me si ge re ken iki halk tır di yo - ruz. Türk- Kürt iliş ki le ri nin ye ni den dü zen len me si ne ih ti yaç var; eko no mik, si ya sal ve her dü zey de, hat ta as ke ri dü zey de de. Be nim gö rü şü me gö re, eğer bu dü zen le me ya pıl maz sa Türk ler çok şey kay be de cek tir. Türk le rin, Kürt ler le iliş ki le ri, baş ka her han gi bir halk la iliş ki le ri ne ben zer. Ne Bal kan halk la rıy la, ne Arap halk la rıy - la, ne Kaf kas halk la rıy la ve ne de Av ru pa halk la rıy la olan iliş ki le re. Ba na gö re, ta rih te Türk le ri Türk ya pan te mel güç Kürt ler dir. Anadolu'ya yer leş me le rin de, ki bu Al pas lan dö ne mi ne, Sel çuk lu lar dö ne mi ne denk ge lir, yi ne Osmanlılar'ın yük sel me ve Ortadoğu'ya ya yıl ma dö nem le rin de Kürt le re da ya nır lar. Yavuz'un hem Çaldıran'ı ve hem de Rıdaniye'yi ka zan ma sın da Kürt aşi ret le ri ve bey le ri be lir - gin bir rol oy na mış lar dır. Alpaslan'ın Malazgirt'te Ro men Diyojen'i, ya ni Bizans'ı yen me sin de yi ne Kürt aşi ret le ri be lir gin rol oy na mış lar - dır. Son ola rak M. Kemal'in, Türk ulu su nun yok ol ma teh li ke siy le kar şı kar şı ya gel di ği bir dö nem de Kürt le re ve Kürdistan'a sı ğı na rak,

187 on la rın des te ği ni ala rak kur tu luş ha re ke ti dü zen le me si ve Türk le ri bü - yük bir teh li ke den kur tar ma sı söz ko nu su dur. Ör nek ver di ği miz bu olay lar, ay nı za man da Ana do lu Türk lü ğü nün te mel ta ri hi dö nüm nok - ta la rı dır. Ve hep sin de Kürt le re muh taç ol ma ve ya on la ra da yan ma esas tır. Kürt le rin it ti fa kı nı ve ya des te ği ni sağ la ya ma sa lar, ba şa rı ya ke sin gi de me me gi bi bir du rum la rı söz ko nu su dur. Ben bun la rı da ha ön ce de açık ça be lirt tim. Bu an lam da Kürt ler, Türk le rin ta ri hin de çok be lir gin bir rol oy nar lar. Ta bii zor dö nem - ler de bu an la şı lır ve im dat is te ni lir; di ğer dö nem ler de ise ter si ya pı - lır, bas tı rı lır ve eri ti lir. Ba na gö re, eğer bu gün kü du ru mu, ya ni Kürt - le rin ko nu mu nu doğ ru de ğer len di re mez ler se, ken di le ri için ta ri hi ve gün cel ola rak çok bü yük bir ha ta yap mış olur lar. Eğer Kürt le ri es ki - si gi bi ida re ede cek le ri ni sa nı yor lar sa, bü yük bir ha ta ya pı yor lar. Kürt le rin ken di ta rih le rin de ki ro lü nü doğ ru an la mak is te mez ler se, bu da çok bü yük bir ya nıl gı olur. Biz şim di Kürt le rin bu ko nu mu nu de ğiş tir mek is ti yo ruz. Ya ni Kürt le rin, aleyh le ri ne olan bir sta tü için de Türk le rin ege men li ğin de kal ma la rı nı ka bul et mi yo ruz. PKK as lın da bu sta tü yü de ğiş tir mek is - te yen bir ha re ket tir. De ğiş tir mek is ter ken de ulu sal bir düş man lık yap mı yor, mev cut dev let po li ti ka sı nın yan lış lı ğı nı di le ge ti ri yor. Ya - ni top lum lar ara sın da ki tüm iliş ki le re kar şı de ğil; dev le tin in kar po li - ti ka sı na, şid det po li ti ka sı na ve ger çek ten Kürt le ri tas fi ye po li ti ka sı na kar şı çı kı yor. Biz bu na, sö mür ge ci li ğe kar şı çık ma di yo ruz. Eğer bu po li ti ka da ıs rar edi lir se, bu Kürt le ri top ye kün kay bet mek olur ki, bu da Türk ler için ta rih te ki en bü yük teh li ke an la mı na ge lir. Dü şü ne lim bir; çok kök lü bir bi çim de Kürt le rin des te ği çe ki lir se, Türk le rin öz sa vun ma la rı bi le son de re ce güç le şir. Bu ko nu üze rin - de hiç dü şü nül mü yor. Gi de rek ken di için de yo ğun la şan ve Türk le re kar şı ka tı bir ta vır alan Kürt ler, bin yıl lık ta ri hin sey ri ni de ğiş ti rir ler. Ve Türk ler le hi ne ge liş miş ta ri hi ter si ne çe vi re bi lir ler. Gü nü müz de - ki hız lı ge liş me ler de bu nun pek im kan sız ol ma dı ğı nı gös te ri yor. Kürt le ri sü rek li tank la, top la, kı lıç gü cüy le ez mek ola sı de ğil. Bu - gün kü den ge bel ki aleyh le ri ne ola bi lir, ama ergeç, he le gü nü mü zün hız lı ve çal kan tı lı ge liş me le ri or ta mın da Ortadoğu'daki sta tü ko al - tüst ol du ğun da Kürt ler to par la na bi lir ler. Za ten şim di den bu sü re ce gir miş ler dir. Bu açı dan, Kürt po li ti ka sı, Türkiye'de en teh li ke li po li - ti ka lar dan bi ri si dir. Eğer ta mir edil mez se, dü zel til mez se, her hal de en bü yük za ra rı Türk le rin ken di le ri gö re cek tir. PKK as lın da bu na dik kat çe ki yor ve bu nun ye ri ne, faz la gü ce bel bağ la ma dan, as ke ri üs tün lü ğe bel bağ la ma dan ger çek le ri gö re lim ve bu iliş ki le ri ye ni - den dü zen le ye lim, di yor. Dü zen le me ye ge lin ce, ha ni mo da de yim le na sıl ser best pi ya sa - dan, ser best dü şün ce den, ser best iş let me ci lik ten ya na yız di yor lar - sa, bu nun bir uzan tı sı ola rak Kürt le rin de ser best ira de le ri ni, ken di - le ri ni ser best ör güt le me le ri ni ve ken di top rak la rı üze rin de ka der le ri - ni ta yin et me le ri ni ka bul et sin ler. Böy le ce gö nül lü bir li ğe gi den yo - lu aç sın lar, çok güç lü olan bir leş me ne den le ri ne rı za gös ter sin ler. Ola sı bir lik, ben ce bu ser best ira de ye da ya lı ola rak ge li şir ve Kürt - ler de bun dan ya na dır. He men ve ger çek çi ol ma yan bir ay rı lık çı lık ye ri ne, Kürt le rin öz gür ve ser best ira de ye da ya lı bir bir li ği ter cih ede cek le ri söy le ne bi lir. Ama bu, ger çek ten eşit ve öz gür bir bir lik ola rak dü şü nü le bi lir. Ha ni çok ça söy le dik le ri kar deş lik laf la rı na eğer ger çek ten içe rik ka zan dır mak is ti yor lar sa, kar deş ler ara sın da ki bir bir lik ola bi lir. Fa kat sa mi mi ol ma dık la rı ka nı sın da yım. Ama sa - mi mi ol mak ve bu na iş ler lik ka zan dır mak ge re ki yor di yo rum. Pe ki o za man ne olur? İş te or du dan tu ta lım or tak fe de ral hü kü - met le re, mec lis le re ka dar uy gun bi le şim ler bu lu na bi lir. Ya ni Kürt le - rin bir ma hal li hü kü me ti nin, mec li si nin ol ma sı, bir li ğe en gel ola rak gö rül me me li dir. Ni te kim bu ge rek li dir. Ya ni top lum ken di ni ör güt - le ye mez se na sıl ka de ri ni be lir le ye cek, ka de ri ni be lir le ye mez se na sıl bir le şe cek? Do la yı sıy la, bun la rı hep ay rı lık çı lık ola rak de ğer len dir - mek ger çek ten kör lük tür; çok kı sır ve dar gö rüş lü bir yak la şım dır. Eğer bu na rı za gös te ri lir se, ben ce so nuç ta fe de ra tif mec lis ler, hü kü - met ler, hat ta fe de ral hü kü met ler bi le oluş tu ru la bi lir. Me se la şu an - da ki mec li se ba ka lım, bir Kürt ko nuş tu di ye kür sü den in di ril di. Bel - li ki bu mec lis, fe de ra tif ni te lik te ve ya Kürt le rin ve Türk le rin or tak ira de le ri nin di le ge ti ril di ği bir mec lis de ğil dir. Biz bu ya pı nın de ğiş - me si ni is te ye ce ğiz. Fe de ral bir mec lis ol ma lı di ye bi li riz ve bu, ay nı şe kil de hü kü me te de yan sı ya bi lir. Bu nun ya nın da bir yı ğın eko no - mik or tak lı ğa da gi di le bi lir. Ger çek çi bir bir leş me an cak böy le olur

188 Sa nı yo rum şart lar da gi de rek bu nu zor lu yor. Po li ti ka cı la ra dü şen gö rev, çok son ra dan ger çek le şe cek ola na, kan lı bi çim le re baş vur - ma dan ve faz la kan akıt ma dan yo lu açık tut mak tır. Fa kat bu nu an la mak is te me dik le ri gö rü lü yor. Bi rin ci si; ta ri hi ger - çek lik an la şıl mak is ten mi yor, ikin ci si; bir lik me se le si ters ko nu lu - yor. Bir ka rış top rak di yen kim dir? Kal dı ki biz top rak is te sek, bir ka rış de ğil, hak kı mız olan ve mil li sı nır de di ği miz, ya ni Kürt nü fu - su nun yo ğun laş tı ğı ala nı is te ye ce ğiz. Biz, Türk le rin ulu sal top rak la - rı nın el bet te bir ka rı şı nı bi le is te me yiz. An la yı şı mız da bu na yer yok tur. İş gal et mek ve baş ka ulus la rın top ra ğın dan yer kap mak, ide - o lo ji mi ze ve po li ti ka mı za ters dü şü yor. Ama Kürt nü fu su nun yo - ğun laş tı ğı alan la ra iliş kin id di a mız (ki bu ra sı Kürt le rin va ta nı dır), bir ka rış top rak al mak de ğil, ta ma mı nı al mak tır. Ay rı ca bu top rak la - rın bir ka rı şı nı da ver me yiz. Fa kat bi ze gö re me se le böy le or ta ya ko nul maz. Me se le halk la rın ken di va tan la rın da ser best ira de le riy le ör güt len me le ri, üre tim de ve si ya set te öz gür lük le ri ni ya şa ma la rı ve her iki ta ra fın da çı kar la rı na uy gun ola rak ka der le ri ni ta yin et me le - ri dir. Bu na, her iki ta raf ta ya şa yan azın lık la rı da da hil et mek ge re ki - yor. Di ğer bir de yiş le, Türk ve Kürt halk la rı nın, azın lık la rın hak la rı - nın da gö ze til di ği bir de mok ra tik bir li ğe eşit ve öz gür te mel de git - me le ri dir. PKK'nin en te mel is te mi bu dur. İş te bu tar tı şıl sın di yo ruz. Par la men to bu nu tar tış ma lıy dı. Ama bu kı sır bir te rör tar tış ma sın dan öte ye gi de me di. Bu, Tür ki ye hal kı - nın da hiç hoş kar şı la ma dı ğı bir tar tış ma dır. Bu nu çok iyi bi li yo - rum. Te le viz yon la ra halk tan bir çok in san çı kı yor ve me se le nin ger - çek hal yo lu nu is ti yor. Res mi güç ler ise ıs rar la bu na gel mi yor. Ben - ce bir ta kım odak lar dan da di rek tif alı yor lar. PKK te rö rü nü yok ede lim ede bi ya tı nı sür dü rüp gi di yor lar. Bu nun so nu cun da olan da ger çek ten Türkiye'nin bir lik-bü tün lü ğü ne olur ve ya bu, Türk ulu su - nun sağ lık lı iler le me me si ne, ta rih bo yun ca da yan dı ğı bir gü cü kök - lü yi tir me si ne ve uzun va de de de ger çek bir ulu sal teh li key le kar şı kar şı ya kal ma sı na yol açar. Me se le nin böy le gö rül me si ge rek ti ği açık. Mev cut ucuz po li ti ka cı lık, Tür ki ye hal kı na da, Kür dis tan hal - kı na da çok şey çek tir di. Ve hâlâ da çek tir me ça ba sı için de olan bu po li ti ka, da ha çok ayart ma pe şin de dir. Türkiye'nin me se le le ri böy le çö züm le ne mez. Ba sit oy kay gı la rı, ben ne ka dar kes kin gö rü nür - sem or ta da yü zen oy la rı o ka dar top la rım yak la şı mı var dır. Öy le an la şı lı yor ki, cid di bir so ru nu çöz me dert le ri yok tur. Si zin is tem le ri niz ne dir di ye sor du ğu nuz da, ya lın ola rak ve ri - le cek ce va bı mız iş te bu dur. Tek rar vur gu lu yo rum; bir li ğe doğ ru gi der ken, ger çek ten halk la rın bü tün hak la rı nı esas al mak ge re ki - yor. Na mus lu ve onur lu ya şa na bi lir bir bir li ğin si ya si dü zey de tar - tış ma im ka nı nın açıl ma sın dan ya na yız. Eğer de mok ra si ye bağ lı - lar sa bir re fe ran dum yön te mi de var dır, hiç de si la ha baş vur ma yı ge rek tir mez, bu yön te me de bağ lı ka lı na rak so run la rın çö zü mü ne yö nel me li yiz. Ve bu nu Tür ki ye hal kı na da gö tür me li yiz. İna nı yo - rum ki, özel lik le gü nü müz de Tür ki ye hal kı nın da gel di ği nok ta bu ra sı dır, bu te mel de so run la rın cid di çö zü mü nü is ti yor. Po li ti ka - cı lar bu na en gel teş kil et me sin ler. Bu nun sağ lık lı yo lu nu açık ha le ge tir sin ler. Ken di le ri ni se çer ken hal kın bek len ti si de buy du; bu bek len ti ye ters düş me sin ler. Bu ko nu da çok kı sa ola rak be lir te cek - le rim bun lar dır. Hal ka ye ni bir se çim de biz yap tı ra ca ğız - Ulu sal mec lis top la ma aşa ma sı na ge lin di ği söy le ni yor. Bu ne za man ger çek le şe cek ve so nu cun da ne ler ola cak? - Mec li sin, Kürt hal kı nın şim di ye ka dar ya şa mın da ta nık ol ma dı - ğı bir si ya sal ve ulu sal ku ru ma de rin den ka vuş ma ih ti ya cı na ce vap teş kil et me si açı sın dan (özel lik le ağa, şeyh ve aşi ret re is le ri nin sü - rek li iş bir lik çi lik ya pıp, Kürt hal kı nın top lan ma, kong re oluş tur ma, mec lis oluş tur ma gö rev le ri ni ye ri ne ge tir me dik le ri, hat ta en gel le - dik le ri için), biz böy le bir ku rum laş ma yı ar tık vaz ge çil mez ve er te - le ne mez ola rak gö rü yo ruz. İkin ci bir ne de ni de, son Tür ki ye Bü yük Mil let Mec li si tar tış ma la rın da gö rül dü ki, Kürt le rin bü tün iyi ni yet - le ri ne rağ men (Mus ta fa Ke mal dö ne min de de ni li yor du ki bu mec lis Türk ler ve Kürt le rin or tak mec li si dir) ve bu nu ıs rar la or ta ya koy ma gi ri şim le ri mi ze rağ men, ba zı dost la rın bu yön lü ça ba la rı na, bu ra da Kürt yok tur, Kürt lük adı na ko nu şu la maz bi çi min de bir ta bu yu ıs - rar la da ya tı yor lar. Ya ni ade ta bu mec lis ten gi din di yor lar. Ve ri len

189 me saj bu dur ve bu çok açık tır. Ya kan dan tu tar in di ri riz de di ler ve bu nu de ne di ler. Ba sit bir ulu sal işa re ti ya ka la rı na tak tık la rı için kı - ya met ko par dı lar. Hal bu ki çok do ğal dı; bir hal kın ulu sal giy si le ri ni giy mek, renk le riy le mec li se gel mek de mok ra si nin ve ciz bir ge re ği - dir. Halk la rın kar deş li ği ni is te mek, ger çek çi ol ma yan bir ana ya sa - nın bir hal kın in ka rı nı içe ren bir ye mi ni ne kar şı ta vır ve tep ki gös - ter mek de mok ra tik bir yak la şım dır. Bun la ra da ta ham mül gös te ril - me di ve ya ka-pa ça gi de cek si niz de nil di. Ta bii ki bu tu tum sür dü - rü lür se (ki bu ta li bir ne den dir), Kürt le rin ken di ulu sal mec lis le ri ne yö nel me le ri meş ru ve vaz ge çil mez bir gö rev ola rak gö rül me li dir. Bel li ki şu an da Kürt hal kı ha re ket ha lin de dir, ulu sal ku rum laş ma te me lin de ken di ira de si ni ya sal laş tır ma yo lun da dır. Ken di ka de ri hak kın da ko nu şa cak, tar tı şa cak, ka rar ve re cek bir ku rum laş ma ha re - ke ti için de dir. Bu nun adı, ol sa ol sa Ulu sal Mec lis olur di yo rum. As lın da, otuz mil yo nu aş kın bir ulu sun tek bir ulu sal ku rum laş ma sı - nın ol ma ma sı ha zin dir. De di ğim gi bi, bu ko nu da ağa, şeyh ve aşi ret re - is le ri ger çek ten çok kö tü bir ro lün sa hi bi dir ler, ta rih bo yun ca bir mec lis oluş tu ra ma dı lar. Par ti miz, bu bü yük ta ri hi nok san lı ğın de rin bi lin ciy le ha re ket ede rek, ar tık bu hal ka bir ulu sal ira de sağ la ma gö re vi ni er te le - me ye cek tir. Bu du rum özel lik le ser hil dan lar da ol duk ça ge liş miş tir, ar - tık halk aya ğa kal kı yor. Bu nun adı ar tık bir mec li se doğ ru yol al mak tır. İna nı yo rum ki, bu se ne bu ko nu da ile ri adım lar atı lır. Bü tün Kürt hal kı ken di tem sil ci le ri ni se çe bi lir. Sa nı yo rum uy gun yön tem ler le bir se çim po li ti ka sı nı biz hal ka da ya ta ca ğız, ya ni ye ni bir se çim de biz yap tı ra ca - ğız. Si ze bu ha be ri de ve re yim. Ya sal olur gay ri ya sal olur, o pek önem - li de ğil dir, onun yön te mi bu lu nur. Hat ta ya nı na bir şey da ha ek le mek, bir re fe ran dum mad de si ni de ya nı na koy mak is ti yo ruz. Şu te mel de bir re fe ran dum mad de si: Ba ğım sız ve öz gür ira de yi esas al mak üze re, Tür - ki ye ile eşit ve öz gür bir bir lik ten ya na mı sı nız, de ğil mi si niz? Böy le bir re fe ran dum mad de siy le hal ka git me yi dü şü nü yo ruz. - Se çim le bir lik te mi? - Se çim le bir lik te ve ya ay rı. Ba ğım sız lık ve öz gür lü ğü içe ren, eşit ve öz gür bir bir lik ten ya na mı sı nız, de ğil mi si niz? Bu so ru ile bir re fe ran du ma git mek is ti yo ruz. Önü müz de ki ay lar da bu nu da ha da tar tı şa rak ha ya ta ge çir me ye ça lı şa ca ğız. Mec lis, özel lik le hal kı - mı zı en iyi tem sil ede cek ki şi ler den olu şan, ya ni he men ba ğım sız lık ilan et me de ğil de re fe ran dum mad de sin de di le ge ti ril di ği gi bi Kürt hal kı nı tem sil eden, ama Tür ki ye hal kıy la da bir leş me yi eşit ve öz - gür ko şul la ra bağ lı ola rak ele alan, ya ni bir leş me ye açık bir mec lis ola cak tır. Sa nı rım bu, ge liş me kay de de cek tir. - Ya ni o va kit, Tür ki ye Bü yük Mil let Meclisi'ne gön der di ği niz mil let ve kil le ri ni de oto ma tik men red det miş ola cak sı nız. - On la rın du rum la rı bi raz kar ma şık. Za ten ba zı la rı nı da ha şim di - den ih raç edi yor lar. Ba zı la rı tam bir so ru işa re tiy le kar şı kar şı ya lar. Ye ri miz bu ra da yok, ne re de ola cak di ye dü şü nü yor lar. Öy le an la şı - lı yor ki, on lar dan ba zı la rı da bu mec li se ka ya bi lir. Fa kat bi zim için o ka dar da önem li de ğil dir. Gel se ler de olur, gel me se ler de olur. Biz, hal kın için den ye te rin ce aday çı kar ta ca ğı mı za emi niz. Hat ta bu na Gü ney Kürdistan'dan da ka tı lım lar ola bi lir. Yurt dı şın da ki Kürt ler den, hat ta Türkiye'deki Kürt ler den de ka tı lım lar ola cak tır. Unut ma ya lım ki, M. Ke mal mec li si oluş tur du ğun da, ağa-eş raf tan oluş tur du, o za man Türkiye'nin nü fu su top lam ola rak oni ki, onüç mil yon du. Çok da ör güt len me miş ti, ya ni ço ğu yö re ha ber siz di. Ama bu na rağ men Tür ki ye Bü yük Mil let Mec li si top lan dı. Şim di otuz mil yo nu aş kın bir Kür dis tan bü tü nü çal ka la nı yor, ne den bir mec lis - le ri ol ma sın? Bi ze gö re son de re ce ola ğan bir du rum dur. Yi ne si ya si gö rüş me le re ve dip lo ma tik iliş ki le re açık bir or gan ola cak ve iş le rin da ha sağ lık lı ele alın ma sı na yol aça bi le cek tir. Ağa ve şeyh ler Tür ki ye Bü yük Mil let Meclisi'ne gi dip hep ge ri - ci li ği des tek le ye cek le ri ne ve Kürt hal kı ile Türk hal kı nın ve de mok - ra si nin aley hi ne bir fonk si yon ic ra ede cek le ri ne, Kürt hal kı nın or tak ira de li tem sil ci le ri, Tür ki ye hal kıy la bir leş me yi eşit ve öz gür bir te - mel de ile ri sür sün ler. Yi ne Türkiye'deki du ru ma bu te mel de de mok - ra tik bir iş ler lik ka zan dır sın lar. Bu da ha iyi dir. Bu açı dan, bu mec lis ola yı nı kuş kuy la kar şı la ma mak ge re kir. Ye ni bir bö lü cü lük adı mı - dır de me mek ge re kir. De min söy le dim, an la yış de re ce sin de ba ğım - sız lık ve öz gür lük, eşit ve öz gür te mel de bir lik için esas tır. Ve bu - nun, halk la rın ger çek bir leş me yo lu nun bir par ça sı ola rak ha ya ta ge çi ril mek is ten di ği an la şıl ma lı dır. Yan lış so nuç çı ka rıl ma ma lı. - Siz, bu se çim de or ta ya çı kan ve kil le ri ni zin Tür ki ye Bü yük

190 Mil let Meclisi'ne ka bul edil me ye ce ği ni her hal de şu an da bi li yor - su nuz. Pe ki o za man ora da na sıl tem sil edi le cek si niz? - O za man fe de ral bir mec li se ih ti yaç ha sıl olur. Za ten fe de ral bir mec li sin, ya ni de mok ra tik bir mec li sin olu şum ih ti ya cı ken di si ni da yat mak ta dır. Ben ce bu mec li sin iş lev siz kal ma sı da bu ne den le - dir. Ya ni de mok ra tik ola mı yor. Ko ca man bir Kürt hal kı nın in ka rı nı esas alan bir mec lis na sıl de mok ra tik ol sun? 1920 'lerin ba şın da bi - raz de mok ra tik ti de ni le bi lir. O za man Kürt ler var dı, mil li giy si le riy - le ge li yor lar dı (hep si nin fo toğ raf la rı var dır), Kürt çe ko nu şu yor lar dı. Ya ni şim di ki mec lis, 1920 'lerden bi le da ha ge ri ko num da dır. Bu çok açık. Do la yı sıy la bu nu aş ma la rı ge re ki yor. Ben ce aşıl ma sı bi raz fe - de ral ni te lik te ki bir mec lis le müm kün dür. Türk hal kı nın da ken di si için bir mil li mec li si ola bi lir. Fa kat Kürt ler le ku ra ca ğı mec lis, iki hal kın da son de re ce öz gür se çil miş tem sil ci le ri nin bir le şe ce ği bir fe de ral mec lis ola bi lir. Bu nun ulus la ra ra sı alan da ki ör nek le ri var dır. Me se la Av ru pa Topluluğu'na üye ül ke le rin or tak par la men to su gi bi, yi ne Sov yet ve Yu gos lav ya ör nek le ri gi bi. Ni te kim or tak dev let ol - du mu, or tak mec lis de olur. Bun lar göz önü ne ge ti ril di ğin de ya dır - ga ma mak la zım. Fe de ral bir mec li se gi den yo lu açık tut mak la zım. Biz ken di pa yı mı za bu nu böy le ön gö re ce ğiz. - Söz de siz Suriye'den res men is ten miş si niz. Bu ko nu da ha ber - ler çı kı yor, doğ ru mu? Ya ni böy le bir şey var mı? - İş te bu, piş miş aşa su kat mak tü rün den ve ya ne ka dar cid di olun du ğu nu gös te ren di ğer bir yak la şım dır. Bir de fa, be nim tes lim alın mak is te ni şim ne dir? Ya ni hem bir si ya si gö rüş me di yo ruz, Türk hü kü me tin den ne ler is te ne bi lir ve ya on lar ne ler ve re bi lir de ni li yor, hem de tes lim al mak is te ni yor; son de re ce çe liş ki li de ğil mi? - Ger çi res mi ağız lar dan açık lan ma dı, ama ga ze te den ha ber gel di. - Yok, içiş le ri ba ka nı söy le di, içiş le ri ba ka nı is ti yo ruz di ye söy le miş ti. Şim di be ni tes lim al mak is te yen, be nim le sa vaş aç mış de mek tir. Be nim le sa vaş açan da, as la hiç bir si ya si ko nu da cid di ola maz; me se le ye si ya si yak la şı yo ruz, de mok ra tik yak la şı yo ruz di - ye mez. Bu de mek tir ki, sen be ni im ha et mek is ti yor sun. İş te böy le - ce bu nu is pat et miş olu yor lar. Be nim Suriye'de olup ol ma mam ve ya Suriye'nin bu ko nu da ni ye ti nin olup ol ma ma sı hiç önem li de ğil, bu - ra da önem li olan hü kü me tin tu tar sız lı ğı dır. Ya ni söy le di ği o çö züm yol la rın da ki sa mi mi yet siz li ği dir. Bu tes lim al ma yı bir ta ra fa bı ra - kıp, da ha ger çek çi yak la şım yol la rı nı de ne me li dir. Yi ne iki de bir - Bekaa'yı bom ba la rız di yor lar. Ben ce bu da faz la çö zü me hiz met et mi yor. Ter si ne kuş ku la rı da ha da de rin leş ti ri yor. Kal dı ki, bi zim Suriye'deki var lı ğı mız de ği şik tir. Sa nıl dı ğı gi bi, Su ri ye bi ze pa ra, si lah ver mi yor. Bi ze, gi din Türkiye'de ey lem ya pın de mi yor. Bi la kis, top rak la rı mız da Türkiye'ye kar şı as la bir şey yap ma ya cak sı nız di yor. Ve bu nu da ıs rar la da ya tı yor. Biz, Suriye'deki Kürt ler yo luy la eğer bi raz güç ka zan mış sak (ki, bi ze çok bağ lı bir kit le dir), on la ra da ya na rak des tek alı yor sak ve yi ne Irak'ın son ABD ile gi riş ti ği çar pış ma dan do la yı yo lu açık ha le ge tir miş sek, Su ri ye bu na ne ya pa bi lir? Kürt hal kı ezi ci bir bi çim - de des tek li yor ve bu des tek ger çek ten hal kı mı zın öz gür ira de si ile bir des tek tir. Bu nu Suriye'ye bağ la ma nın pek bir an la mı yok. Su - ri ye kar şı koy sa da bu des tek sü rer, ya nın da yer al sa da. Ya ni Türkiye'de me se le ler yan lış or ta ya ko nu lu yor. Su ri ye bi ze özel ola rak ne di ye düş man lık yap sın? Bun dan bir men fa a ti de yok, ama Türkiye'ye kar şı ıs rar la gi din bir ey lem ko yun di ye bir der - di de yok. Ger çek bu dur ve bu nu böy le or ta ya koy mak ge re kir. Ama de di ğim gi bi, Türkiye'nin bu yak la şım la rı olum suz dur ve bu du rum ki şi le ri da ha da şid det li bir ken di ni sa vaş tır ma ya gö tü rür. Biz den çok Türkiye'deki re ji min HEP'e ih ti ya cı var - HEP ku rul du ku ru la lı si zin le bağ lan tı sı ol du ğu söy le ni yor. Baş ta da söy le dim, HEP Ge nel Başkanı'nın se çil me sin de hiç bir et ki niz ol du mu? - HEP me se le si ne de çar pık yak la şı lı yor. HEP, PKK'nin söz cü - sü dür ve ya ko lu dur de ni li yor. Bir de fa, be nim ta nı dı ğım HEP'çiler yir mi dört sa at bi zim ya şa mı mı za da ya na maz lar. Ya ni sos yal ya pı iti ba riy le ağır lık lı ola rak or ta sı nı fı tem sil edi yor lar. De mok ra tik mü ca de le ye yat kın in san lar dır, ken di le ri ni faz la il le ga li te ye ve he le

191 he le si lah lı mü ca de le di ye bir du ru ma kap tı ra maz lar. Ya ni ne bu na güç le ri var, ne de ni yet le ri var dır. Da yan dı ğı ya pı, bu an lam da bir or ta sı nıf ya pı sı dır ve te rör den çe ki nen bir ya pı dır. Hem bi zim dev - rim ci şid de ti miz den, hem de dev le tin şid de tin den çe ki nen bir ya pı - dır. Fa kat ulu sal me se le ye açık ol ma gi bi bir du rum la rı da var. Biz bu so ru nu bi raz tar tı şı lır kıl mı şız ve bir de kit le des te ği ne yol aç mı - şız. HEP bun dan ya rar lan mak is ti yor ve böy le ce, cı lız, za yıf bir de - mok ra tik mu ha le fet ol mak is ti yor. İşin sos yal yö nü bu dur. Ya ni da - yan dı ğı sos yal ori jin bu. Bir de ba rış çıl po li ti ka yap mak is ti yor, de - mok ra tik po li ti ka yap mak is ti yor. Özel lik le ulu sal so run da bir de - mok ra tik boş luk var ve bu nu dol dur mak is ti yor. İş te o da ne dir? Ben si ya sal ger çek ler den ya na yım, de mok ra tik çö züm den ya na yım, şid det ten ya na de ği lim di yor. Ol gu bu, nes nel ger çek lik bu. Bi zim des tek le yip des tek le me me miz ben ce o ka dar önem li de ğil. Hay di ben des tek le dim de sem ne ola cak? Ya ni bu, HEP'i he men suç lu du ru ma mı ge ti rir? Ha yır. Önem li olan HEP'in prog ra mı dır, ör güt le niş tar zı dır, ey lem tar zı dır. Bun lar ya sa lar kar şı sın da suç teş - kil et mi yor sa, de mok ra tik bir ku ru luş ola rak gi der. Ben ce git me li dir de. Çün kü bi raz si ya se ti ılım lı laş tı rı yor, si ya si gö rüş me ala nı na bir ce vap teş kil edi yor ve sa nı rım re jim de bu na muh taç. Za ten he men ka pat ma ma la rı da bu nu gös te ri yor. Ba na gö re, as lın da ih ti yaç la rı da var, biz den çok Türkiye'deki re ji min bu na ih ti ya cı var. Ama bu nun ya nın da, böy le ol duk ça yer siz ya kış tır ma lar da or ta ya çı kı yor. HEP'in, PKK'nin söz cü sü ol du ğu id di a la rı tu tar sız dır ve bi zim yak - la şı mı mı zı tam ifa de et mi yor. Des tek le me du ru mu muz var; ba ka rız, eğer olum lu iş lev gö rü yor sa bu des te ğe de vam ede riz, yok eğer opor tü nist se ve de mok ra si ye pek hiz met et mi yor sa (özel lik le ba zı ki şi ler çı kar cıy sa, ör gü tü çı kar cıy sa) o za man des te ği mi zi çe ke riz. Olay bun dan iba ret tir. Ze hir le me ola yın da ka fam ger çek ten ka rı şık - Ge nel kur may Baş ka nı ve ya nın da ki ko mu tan la rın kah ve le ri - ne, çor ba la rı na ze hir ko nul du ğu, bir ki şi nin öl dü ğü, iki erin fi rar et ti ği, hâlâ fi ra ri ol du ğu söy le ni yor. Bu olay la bir il gi niz var mı? - Böy le bir ola yı ben de duy dum. Bu ha ber hâlâ be nim ka fam da bir so ru işa re ti dir. Bi li yo ruz ki, tam o dö nem de Ge nel kur may Baş - ka nı, De mi rel ve İnö nü ile bir lik te Kürdistan'a se fer yap tı. Şim di söz de bi zim sem pa ti za nı mız olan iki as ker de bu nu yap mış ve bu ara da Av ru pa ör gü tü de biz yap tık di ye bir bil di ri ya yın la mış! Bu ko nu da ka fam ger çek ten ka rı şık. Ya ni ben, ke sin lik le böy le bir emir ver me dim, bu nu be lir te yim. Öy le ör güt le di ğim bir olay da de ğil. Bu ko nu da PKK'nin, ger çek ten böy le çok özel bir pla nı ol du ğu söy le - ne mez. Ama böy le bir ola yın ol du ğu da söy le ni yor. Aca ba ger çek - ten ol muş mu, onu da bil mi yo rum. Aca ba böy le bir ha ber ya yı la rak, or du özel lik le bi zim mü ca de le mi ze kar şı kış kır tıl mak mı is ten miş - tir? Bak iş te ne ka dar gad dar lar de yip, böy le ce bas kı la ra bir ge - rek çe mi ha zır la mak is ti yor lar? Bu ko nu da bi raz en di şe li yim. Ben, bu tip yön tem ler le so nuç al mak is te mem. Be nim şim di ye ka dar hiç ak lım dan geç me yen bir yön tem dir. Fa kat şu da bir ola sı lık ola rak dü şü nü le bi lir. Bu tip şey ler ya pa cak bir çok çev re var. İş te Ba kır köy ola yı! Adam ani den par lı yor ve ya pı yor. Çün kü son ge liş - me ler den et ki len miş, ya kın la rı kat le dil miş. Bu nok ta da gö zü ka ra - dır lar ve ya pı yor lar. As ker ler de böy le ola bi lir, ama ke sin bil mi yo - rum. Ger çek ten aca ba bir pro vo kas yon mu, yok sa yurt se ver ba zı Kürt as ker le rin yap tı ğı bir şey mi dir? İki Kürt as ke ri ger çek ten ze - hi ri ne re den bul du? O ka dar bü yük ko mu tan la ra na sıl de ne tim siz ze hir su na cak ka dar ile ri bir ko num day dı lar? Na sıl gü ve nil di bun la - ra? Hak lı ola rak bu so ru lar be ni dü şün dü rü yor. Ama de di ğim gi bi, ki şi ola rak böy le özel plan lar üze rin de de ği lim. Bir ara Üruğ'a da, bi zim adı mı za bir komp lo ya pıl mak is te ni yor du. Duy du ğum da kar şı koy dum. Be nim böy le özel bir tak ti ğim ola maz de dim. Bi zim adı - mı za kim se böy le ey lem ler ya pa maz. Hat ta Dev- Sol'un ce za lan dır - dı ğı ba zı ge ne ral ler var dı, Ad nan Er söz ve İs ma il Se len gi bi. Bu ko - nu da da ben, emek li ge ne ral ler dir, bu yaş ta bun la rın bu tip yön - tem ler le öl dü rül me le ri nin bir dev rim ci ada let ol du ğu tu tu mu na ısın - mı yo rum de dim. - En gel le di niz mi? - En gel le me de ğil de, bun dan ra hat lık duy ma dım. Ta bii Dev-Sol, bu na aley him de bir bil di ri ya yın la ya rak ce vap ver di. Ba na gö re, bu

192 tip ey lem ler, cid di dev rim ci ey lem ler de ğil dir. Ki şi ola rak bu nu söy - lü yo rum. Ama yap mış lar, ken di so rum lu luk la rın da olan bir iş tir. Kı - sa ca, bu ze hir le me ola yı na iliş kin söy le ye cek le rim bu ka dar dır. - Bi raz ön ce, taa Edirne'den Kars'a ka dar di na mit gi bi Kürt - ler var, zin cir le rin den baş ka kay be de cek le ri hiç bir şey le ri yok di - ye bir ger çe ği or ta ya koy du nuz. Ben ce, bel ki de iki as ker Doğu'da, Güneydoğu'da olan la rı içi ne sin di re me ye rek bir yer den ze hi ri bu - lup bu işi yap mış ola bi lir di yor su nuz. Bu da şöy le bir so ru işa re ti do ğu ru yor: Bir an ge lir de de ne tim eli niz den çı ka bi lir mi? Ya ni her ye re ya yıl mış... - Ben bu nu da ha ön ce de söy le dim. Ger çek ten de Edirne'den Hakkari'ye ka dar par la ma kad de le ri çok ve şu an da be nim adı mın et ra fın da her kes bir şey ler yap mak is ti yor. So kak ta yü rü yen her kes, Bijî Se rok APO de yip yü rü yor. Ben hep si ne za ten ula şa mam. Ya - ni ar tık bir ce sa ret ka zan ma slo ga nı ha li ne gel miş; kim bir şey ya pı - yor sa, Bijî Se rok APO di yor. Şim di bu bir ol gu ar tık ve ba na de - ne tim im ka nı sağ lı yor. De dim ya, biz me se le yi bi raz da bu yö nüy le bi zi de çok aş ma dan, kont rol al tın day ken çöz mek is ti yo ruz. Her kes ken di ba şı na (Kürt ler de bu bi raz da böy le dir) tah rip et me ye ka rar ve rir se, Türkiye'nin bir tek fab ri ka sı bi le sağ lam kal maz. - Si zin için de pek fay da sı ol maz. - Çı ğı rın dan çı kar. Kürt ler, şim di ba na da ya na rak bir çı kış yap - mak is ti yor lar. Bu, hem iyi dir, hem de kö tü dür. İyi dir, çün kü kont - rol al tın da tut ma im ka nı var. Kö tü dür, çün kü bi ze bir şey olur sa ve - ya bi zi aşar lar sa, ger çek ten kont rol süz kal mış olur lar ki her şe yi ya - pa bi lir ler. Bu nu da bi raz de ğer len dir me nin ge rek li li ği ni as lın da çok ön ce den vur gu la mış tım. De dim ki, be nim var lı ğım, bir an lam da sağ lık lı bir çö züm ne de ni ola bi lir. Tas fi ye yi, tes lim al ma yı bı rak sın - lar, mev cut po zis yo nu doğ ru de ğer len dir sin ler. Fa kat an la ya ma dı lar. Yi ne de şu an da Kürt le ri kont rol ede bi le cek du rum da ki tek po zis - yon be nim po zis yo num dur. Be ni ol duk ça din ler ler sa nı yo rum. Bu nu kay bet me mek çok önem li. Ben, bu bağ lı lı ğı kö tü kul lan ma ma ya ça - lı şa ca ğım, de mok ra tik tarz da kul la na ca ğım. De min de si ze söy le dim, ara mız da Türk ler var, as la bir ırk çı lık ve ya Türk düş man lı ğı ge liş me ye cek tir. Ge nel ve so yut bir Türk düş man lı ğı yok, ya nı mız da ki hiç bir Türk bu nu his set mez. Ya nı - mız da yüz ler ce si var, PKK bi ze düş man dır de mez ler, Türk le re düş man ol du ğu için bi ze de düş man dır de mez ler. Ha yır, böy le bir düş man lık yok tur, bi zim Türk ulu su nu he def al ma gi bi bir du ru mu - muz yok tur. Hat ta söy le ye yim, son ka ra kol bas kın la rın da, her ka ra - kol da kır kı aş kın ya ra lı gör dük, öl dür me dik. Ya ra lı la rı ke sin lik le öl dür me dik. Bu nu TC ge nel kur ma yı da bi li yor. Yüz ler ce si ya ra lı ola rak ele geç ti, is te sey dik hep si ni öl dü rür dük. Fa kat po li ti ka mız - da, as ker bi le ol sa lar özel ola rak Türk le ri öl dür me gi bi bir du rum yok tur. Eğer öy le yap sak gün de bin si vil öl dü re bi li riz. Ama bu ka - bul edil me me si ge re ken bir yön tem dir. Fa kat kont rol dı şı na çı ka rı - lır sa, kat li am lar Lübnan'daki gi bi, Filistin'deki gi bi, Gü ney Afrika'daki gi bi, Türkiye'de de çok teh li ke li ola bi lir. As lın da he nüz iş bu ra ya gel me miş ken ted bir al mak ge re ki yor ve ben bu ko nu da da dik kat li yim. Bir kat li am çıl gın lı ğı na yol aç ma mak, si vil sa va şa yol aç ma mak, müm kün ol du ğu öl çü de en as ga ri bir ka yıp la iş le ri si ya si bir mec ra ya dök mek; gü cü mü bu nun için kul la nı yo rum, ama kar şı ta raf an la mı yor. Ger çek ten teh li ke li bir du rum. Kürt le rin kont ro lü ger çek ten çok cid di bir me se le dir. Şu aşa ma da kont ro lü yır tı yor lar. Fa kat bi ze bi raz bağ lı dır lar, bu bağ lı lı ğı ko ru ma ya ça lı - şa ca ğım. Şim di lik bu nu söy le ye bi li rim. - Bü tün bu iyi ni yet gös te ri le ri ne rağ men, bir de or ta ya pa ra lı as ker lik du ru mu çı kı yor. - Türk or du sun da ki mi? - Evet. Son ka rar açık la ma la rı var. - Ben ce, bi ze yö ne lik sa vaş ta kla sik or du ba şa rı lı ola ma dı ğı nı or - ta ya koy muş tur. Han tal dır ve çok mas raf lı dır. Bir de ulus la ra ra sı ge - liş me ler var dır. Or du lar kü çül tü lü yor, Sov yet ler or ta dan kal dı rıl dık - tan son ra NA TO pers pek ti fi ne gö re or du lar kü çül tü lü yor. Bu nun bir yan sı ma sı dır ve bi zim le çok ya kın dan ilin ti li dir. Ar tık nor mal de or - du sa va şa mı yor. Çok pa ra ve re rek, teş vik ted bir le ri ni da ha çok uy - gu la ya rak, her tür lü ih ti yaç la rı nı gö re rek ve bir de sa vaş ma ka bi li - ye ti olan bir lik ih ti ya cı nı göz önü ne ge ti re rek pa ra lı or du me se le si ni or ta ya çı kar mış lar dır. Fa kat yan lış bir dü zen le me dir. Da ha ön ce par la men to için be lirt ti ği miz dü zen le me, as lın da or du

193 için de dü şü nül me liy di. Böy le Kürt le re yö ne lik da ha se ri vu ru cu ta - bur lar de ğil, Kürt le rin sa vun ma ih ti yaç la rı nı da göz önü ne ge ti ren, Kürt as ker le ri ni de, en azın dan şim di ken di le ri ni ze hir le ye cek du ru - ma ka dar ge tir miş ol duk la rı as ker le ri de dik ka te alan, de mok ra tik bir or du prog ra mıy la yo la çık sa lar dı da ha iyi olur du. Bu nun ye ri ne, da ha çok tek nik, çok vu ru cu luk, çok ha re ket li lik de mek le, as lın da sa kın ca lı bir yo lu ter cih et miş olu yor lar. Hal bu ki sa vun ma ya da ya - nan, için de de mok ra tik leş me ye izin ve ren, es ki Prus ya ti pi or du laş - ma ye ri ne gü nü mü zün bir çok uy gar de mok ra tik ül ke sin de ki or du dü ze ni ne ge çil sey di (ki Sov yet ler bi le ar tık bu tip or du laş ma yı kal - dı ra ma ya ca ğı nı or ta ya koy muş tur, bu gün he men he men bü tün cum - hu ri yet le rin mu ha fız gü cü olu şu yor), bu na ben zer bir dü zen le me Türk or du su için de de ya pıl say dı, ben ce da ha son ra ağır la şa cak olan so run la rın çö zü mü ne kat kı da bu lu na bi lir di. Biz is ter dik ki, bu te mel de bir dü zen le me ge liş ti ril sin. Ya ni bir yer de ulu sal so ru nun or du bün ye sin de de de mok ra tik çö zü mü ne doğ ru gi den bir dü zen le - me ol sun. Ma a le sef bu nun şim di ki gi bi ele alın ma sı, ile ri de so run la - rı da ha da ağır laş tı ra cak ve di ğer ku rum lar da ol du ğu gi bi, or du ku - ru mun da da da ha çok mas ra fa, da ha çok zor lan ma la ra ve hat ta ça - tış ma la ra yol aça bi le cek tir. - Çok ça ile ri sür dü ğü nüz Or ta do ğu halk la rı nın bir li ğin den ne kas te di yor su nuz? - Da ha çok son ulus la ra ra sı ge liş me le rin ve özel lik le Sovyetler'in da ğıl ma sıy la bir lik te do ğan du ru mun Ortadoğu'ya ola - sı et ki le ri ni vur gu la mak is ti yo rum. Ba na gö re Slav lar, Ger men ler, Ang lo Sak son lar, Ba tı uy gar lı ğı de ğer le ri te me lin de da ha da ya kın - la şa cak lar. Bu nun ya nın da, ağır lık lı ola rak mev cut dün ya dü ze nin - den za rar gö ren ve ol duk ça da yok sul olan, esas iti ba riy le de Or ta - do ğu ori jin li Tür ki halk lar, İran halk la rı, Arap halk la rı ara sın da bir bir lik ge li şe bi lir. Tür ki ye halk la rı ger çek ten önem li bir top lu luk. Bir Türk bir lik pro je si as lın da çok teh li ke li de ğil dir, tu ran cı lık da de ğil dir ve öy le teh li ke li de gör mü yo rum. As lın da Slav lar dan kop - muş ve Or ta do ğu ta ri hi ne bağ lan mış bir Türk halk bir li ği pro je si uy gun dur. Şo ven ol ma yan, ya ni ya yıl ma cı emel le ri ol ma yan bir Türk bir li ği pro je si, Tür ki halk la rı nın çı kar la rı na ol du ğu ka dar, Or - ta do ğu halk la rı nın da çı ka rı na dır. Özel lik le mev cut bu Slav kö ken li cum hu ri yet ler den kur tul ma la rı ya dır gan ma ma lı dır. On lar ka pi ta liz - mi esas alı yor lar ve ka pi ta liz min ar ka sın dan da em per ya lizm ve sö mür ge ci lik ge le bi lir. Ör ne ğin bir Yelt sin, ra hat lık la bir Rus şo ve - ni, hat ta bir Rus ya yıl ma cı sı da ola bi lir. Bu na kar şı Tür ki halk la rı - nın, hat ta bun la ra Er me ni le ri ve Gür cü le ri de da hil et mek ge re ki - yor, Kaf kas halk la rı nı da da hil et mek ge re ki yor, bü tün bu halk la rın ay rıl ma la rı ve ken di bir lik le ri ni kur ma la rı müm kün dür. Önü müz - de ki dö nem de bu ge li şe bi lir. Yi ne İran'daki Fars lar, Be lu ci ler ve hat ta Kürt ler de di ğer bir ku şa ğı oluş tu rur. Türk ler den son ra ikin ci bir ku şak tır bu. Üçün cü ku şak ise Arap halk la rı dır. Bun lar da Bas - ra Körfezi'nden baş lar, At las Okyanusu'na ka dar bir ku şa ğı teş kil eder ler. Bu üç ku şa ğın bir leş me si, sa nı yo rum Av ru pa uy gar lı ğı kö - ken li halk la rın ve ya ulus la rın, ya ni Slav kö ken li ve Ang lo Sak son kö ken li top lum la rın bir leş me si ne kar şı (ço ğu da ka pi ta list ve em - per ya list tir) cid di bir bir lik gi ri şi mi ola bi lir. Bun la rın di ğer bir or tak özel li ği de, or tak bir di ni bir lik le ri (İs la - mi yet bir ya şam bi çi mi dir), es ki bir ta ri hi ve kül tü rel, eko no mik ve sos yal ya şam bir lik te lik le ri için de ol muş lar dır. Bir bir le ri ne faz la ya - ban cı de ğil dir ler. Do la yı sıy la ben, Türkiye'nin Av ru pai top lu muz ve ya Avrupa'nın ay rıl maz bir par ça sı yız yak la şı mı nı faz la ger çek çi gör mü yo rum. Na sıl ki Or ta As ya cum hu ri yet le ri nin Slav la rın bir par ça sı yız de me le ri ger çek de ğil se, Ana do lu Türk lü ğü nün de biz Avrupa'nın par ça sı yız de me le ri ger çek çi de ğil dir. On la rın ye ri Or - ta do ğu halk la rıy la bir lik ol ma po zis yo nu dur. Din bu nu bi raz da ha ko lay laş tı rı yor. Ay nı za man da coğ raf ya sı bun la rı bir bi ri ne yak laş tı - rı yor. Ye ral tı ve ye rüs tü zen gin lik kay nak la rı iyi kont rol edi lir se, bu halk la rı çok zen gin leş ti re bi lir. Dün ya da ki bü yük grup laş ma la rı göz önü ne ge tir di ği miz de, sa nı yo rum böy le bir halk lar grup laş ma sı çok bü yük bir ge liş me ola bi lir. Bu nu is te me yen bir avuç Ba tı iş bir lik çi si ola bi lir ki, ben ce bun lar da her hal de aşı la cak tır. Son İs la mi ha re ket le rin ge liş me sin den de çı kar ma mız ge re ken so nuç bu dur. As lın da İs la mi ge liş me, bir an lam da be nim dü şün dü - ğüm bu bir lik an la yı şı nın bir ön ha ber ci si dir. Söy le ye yim ya ni, İs - lam cı la rın dü şün dü ğü gi bi bir bir lik de ğil, ta ma miy le de mok ra tik,

194 eşit li ği ve öz gür lü ğü esas alan, ama İs la mi ye ti de dış la ma yan, İs la - mi ye ti bağ naz ca, halk la rın ve de mok ra si nin aley hi ne de ğil de on la rı güç len di ren bir te mel de ele alan bir bir lik dü şün ce sin de yiz. Ve ina - nı yo rum ki, önü müz de ki dö nem de bü yük bir ha re ket len me ola rak bu bir lik rol oy na ya bi lir. Da ha şim di den bu nun be lir ti le ri var dır. Gü nü müz de ki mev cut İs lam Kon fe ran sı bu nu ifa de et mek ten uzak tır. Şu nu da söy le ye yim, bu tip kon fe rans lar, son İs lam or tak pa za rı gi bi şey ler ba na faz la tu tar lı gel mi yor. Hat ta ba na gö re bun - lar Ba tı oyu nu dur. Or ta do ğu halk la rı nın ta ri hi ge le ne ği ne ve te mel çı kar la rı na ce vap ve ren bir bir lik fik ri, bir Or ta do ğu halk la rı fe de ras yo nu fik ri, git tik - çe ken di ni du yu ra cak bir fi kir dir. Ni te kim Av ru pa bir li ği fik ri ol - duk ça ge li şim gös te ri yor, Slav bir li ği fik ri ge li şim gös te ri yor, hat ta İn gi liz Mil let ler Top lu lu ğu ge li şim gös te ri yor. O za man Or ta do ğu halk la rı bir li ği de ge li şim gös te re cek tir. Bu ko nu da halk lar ara sın - da ki iliş ki ler çok ve rim li bir bi çim de dü zen le ne bi lir. Arap la rın pet - ro lü var dır, Kürt le rin su kay nak la rı var dır, Türk le rin yi ne bir çok kay nak la rı var dır, Fars la rın bir çok kay nak la rı var dır, ya ni ye ral tı ve ye rüs tü zen gin lik le ri mu az zam dır. Ve ta ri hi zen gin lik le ri de bu na ek ler sek, ger çek ten halk lar için ih ti şam lı bir dö ne min böy le baş la - ya bi le ce ği ni söy le ye bi li riz. Ulus la ra ra sı plan da ve özel lik le Or ta do - ğu için ye ni dün ya dü ze nin de yer arar ken, ana hat la rıy la bi zim dü - şün ce le ri mi zi böy le di le ge tir mek müm kün dür. Bu, ABD'nin ve ya Batı'nın çı kar la rı na gö re bir ye ni dü zen de ğil, Or ta do ğu halk la rı nın çı kar la rı na gö re bir ye ni dü zen, ama ger çek ten de mok ra tik ve öz gür bir lik te li ği, fe de ras yon laş ma yı esas alan bir ye ni dü zen dir. Bi zim Tür ki ye ile dü şün dü ğü müz fe de ras yon laş ma da bu nun bir köp rü sü ola bi lir. Özel lik le Türk ler le, Ana do lu Türk lü - ğüy le ge liş ti ri le cek bir fe de ras yon, zin cir le me bir Or ta do ğu fe de ras - yo nu na gö tü re bi lir. Bu açı dan, bi zim du ru mu mu zu bir ay rı lık çı lık ola rak gör me ye ri ne, Türk bir li ği ne gi den yol da da cid di bir bir lik gi ri şi mi ola rak de ğer len dir mek ge re kir. Ay nı şe kil de di ğer halk lar la da bir li ğe gi den yol da çok cid di bir gi ri şim ola rak gör mek ge re ki - yor. PKK'nin Or ta do ğu so mu tu için dü şün dü ğü bu dur. - Bir gi ri şi mi niz var mı? - Da ha çok dü şün ce de ele alı nır ken, pra tik te de bi zim ge liş tir di - ği miz iliş ki ler bu na hiz met edi yor. Or ta do ğu sa ha sın da ki iliş ki le ri - miz as lın da bu fik re da ya nı yor. Do ğal ola rak bu fik ri ha ya ta ge çir - me ye kat kı da bu lu na ca ğız. Türkiye'ye da yat tı ğı mız bir lik an la yı şı da, bu dü şün ce nin gü nı şı ğı na çık ma sı na ve ha yat bul ma sı na yol aça cak tır. - Kürt hal kı için? - Bu ko nu da dar mil li yet çi dü şün me yiz. Ken di ne ka pa lı halk la rın ge le ce ği ola maz. Hal bu ki bin yıl ön ce bu bir lik var dı. Eme vi ler dö - ne min de, Ab ba si ler dö ne min de, hat ta Sel çuk lu lar dö ne min de bu bir lik yok muy du? Var dı, de ğil mi? Pe ki par ça la yan kim dir? İş te Arap lar da yir mi yi aş kın dev let, yi ne Türk ler de ona ya kın dev let her hal de ken di öz ira de le riy le oluş ma dı lar. Ve bu dev let ler den ço ğu an ti-de mok ra tik tir ve halk la rın rı za sıy la oluş ma mış tır. Ama geç miş - te de bu halk lar var dı ve ol duk ça or tak bir uy gar lı ğı ya şı yor lar dı. Bu bir ta ri hi ger çek tir. Eğer ger çek ten ta ri hi mi ra sa, zen gin lik le re sa hip çı kıl mak ve sa da kat le bağ lı ka lın mak is te ni yor sa, bu na kar şı - lık ver mek zo run lu dur. Or ta ya çı kan, çık mış olan ya pay bö lün me le - ri meş ru ka bul et me me li yiz, bu ya pay düş man lık la rı ka bul et me me - li yiz. Ben ce bu çok ola ğan ve ola ğan ol du ğu ka dar da doğ ru bir yak la şım dır. Eğer bu gü ne ka dar biz böy le bir fik re ulaş ma mış sak, ben ce bu, ka fa la rı mız Ba tı ta ra fın dan ko şul lan dı rıl dı ğı için dir. On la rın böl-yö - net po li ti ka sı, ken di çı kar la rı nı aş ma yan bir gö rüş uf ku, mev cut bu dar lı ğı ya ra tı yor. Bu te mel de ta ri hi mi ra sı mız in kar edil di, kar deş lik ve be ra ber lik duy gu la rı yok edil di, dar ulu sal ben cil lik ade ta ken di ge mi si ni kur ta ran kap tan dır an la yı şı na her ke si gö tür dü. Böy le ce is tik rar lı ve ih ti şam lı bir dö ne min, bir ma zi nin ha tır la na maz du ru ma gel me si ne yol aç tı. Bu ola ğan ol ma yan, doğ ru ol ma yan dır. Bu ne - den le biz, bu nun aşıl ma sı nı, ta ri hi ger çek le re dö nüş me si ni, ta ri hi mi ras la ra bağ lan ma sı nı, bu te mel de halk la rın bir li ğe git me le ri ni gös te ri yo ruz. O be ğen me di ği niz im pa ra tor luk lar as lın da ci han im - pa ra tor luk la rıy dı ve o dö nem ler de uy gar lık dün ya ça pın da tem sil edi li yor du. Hâlâ o dö nem ler ih ti şam lı, gör kem li ola rak ha tır la nı yor. Her halk bu ka dar bö lü nür se, ör ne ğin bir Arap lar 25'e bö lü nür se, o

195 za man 1,5 mil yon luk İsrail'e kar şı bi le da ya na maz lar. Kürt ler bu ka - dar bö lü nür se ne ya pa cak lar? Hat ta bir de ken di ara la rın da kan lı-bı - çak lı olur lar sa! Her hal de bu, Or ta do ğu halk la rı na bir hiz met, on la - rın ge li şip güç len me si ne bir hiz met ol ma ya cak tır. Bu, çok ye rin de ve çok doğ ru bir ulu sal ya şam de ğil dir. Ba na gö re bu ya pay dır, üst - ten bir da yat ma dır. Bu nun aşıl ma sı ka dar do ğal, ye rin de ve hak lı baş ka bir ta vır dan bah se di le mez. Bü tün halk la rın çı kar la rı na olan ger çek bir bir lik is te ni yor sa, hep si nin güç ka zan ma sı is te ni yor sa, dün ya ger çek li ği için de bu na yer var dır. Ge niş top lu luk lar doğ muş - tur ve bun lar dan bir ta ne si de bu te mel de do ğa bi lir. Hem de ta ri hi, kül tü rü, coğ raf ya sı bu na ol duk ça hiz met et mek te ve yi ne ye ral tı ve ye rüs tü zen gin lik le ri bu na çok fır sat ta nı mak ta dır. Bu gün bir lik ten yok sun olan bu halk la rın ge le ce ği ni biz, böy le bir bir lik an la yı şı içe ri sin de gö rü yo ruz. İm ha ve tes li mi yet da yat ma sı na kar şı şid det le di re ne ce ğiz - Be nim so ru la rım bu ka dar. Si zin ge nel ola rak ver mek is te di - ği niz bir me saj var sa... - Baş lar ken de vur gu la dı ğım gi bi, ger çek ten çok çe tin bir dö ne me gi ri yo ruz. Yü rüt tü ğü müz ha zır lık lar, sa va şı çok da ha üst bo yut lar da ve yıl lar ca sür dü re bi le cek ka dar ağır lık ta dır. Ba zı de mok ra tik adım - la rı ola bi lir mi di ye, sa va şı da ha da alev len dir me me ko nu sun da ger - çek ten hü kü me te bi raz tö le rans lı dav ran dık. Son yap tık la rı o ge zi de de bu nu gös ter dik. Hal ka biz, Demirel'i iyi kar şı la yın de dik. Fa kat on lar bu nu çok yan lış an la dı lar, bi zi çok se vi yor lar, PKK'den ka çı - yor lar de di ler. Bu, ger çek dı şı bir yak la şım dır. Bi zim yak la şı mı mız bir iyi ni yet me sa jıy dı. Fa kat on lar, Talabani'yi ve Barzani'yi Ankara'ya da vet et ti ler. Barzani'nin tem sil ci si da ha dün içiş le ri ba ka - nı ve İnö nü ile gö rüş tü, her hal de De mi rel de ka bul eder. Ama bu nun ya nın da ezi ci bir hal kı tem sil eden le ri ka bul et mi yor lar. Bu bir çe liş - ki dir. Bu ne bi çim Kürt po li ti ka sı dır? Bel li ki es ki po li ti ka da ıs rar edi li yor ve de di ğim gi bi, da ha vu ru cu bir lik ler, sö zü mo na hal ka şef kat, PKK'ye rah met po li ti ka la rı ıs rar la sür dü rül mek is te ni liyor. Şim di ba sı na da yan sı mış, halk, ev lat la rı nın şe hit düş me si ne çok ağ lı yor, bü yük acı la ra yol açı lı yor de ni li yor. İş sa de ce bu yön - le de sı nır lı de ğil. Mev cut büt çe açık la rı nın ve do la yı sıy la enf las yo - nun en bü yük ne de ni bu or du har ca ma la rı dır, yü rü tü len sa vaş mas - raf la rı dır. Ya ni hem mad di yön den ve hem de ma ne vi yön den bir - çok acı la ra yol açıl mak ta dır. Bu po li ti ka ıs rar la sür dü rü lür se, teh dit et mek için söy le mi yo rum ve ya kö tü bir tab lo çiz mek is te mi yo rum ama, ger çek ten 1992'de ge liş me ler çok da ha sı cak ola bi lir ve çok bü yük bo yut la ra tır ma na bi lir. As lın da ne so nuç ge ti re ce ği ni şim di - den biz de kes tir mi yo ruz. Ama şim di ye ka dar ki ge liş me le rin çok üs tün de ve bek len me dik bir tarz da ola bi lir. Aca ba bu nu ön le mek müm kün mü dür? Dü şü nü yo rum bu nu, bi ze bağ lı olan bir yan var mı di ye. Onu ru mu zu çiğ net me ye cek ve öz gür ira de miz le bir çö zü me doğ ru gi de bi le cek bir fır sat var mı di ye çok dü şü nü yo rum. Ama ba kı yo rum ki, ma a le sef yok. En ufa cık bir açık lık yok, tes lim ol mak tan baş ka. En son içiş le ri ba ka nı, Suriye'den tes lim al ma yı de ni yor. Ben de tes lim ol ma ya ca ğım, kim - den ge lir se gel sin tes li mi ye ti düş man ca bir ta vır ola rak gö re ce ğim - den, ta bii ki tüm gü cüm le di ren me ye sa rı la ca ğım. Hü kü me tin ken - di si bu na yol açı yor. Biz gö rüş me or ta mı nı açı yo ruz, ken di si is te se bu or ta ma bir yu mu şak lık ge ti re bi lir di. Ama yok, böy le bir yak la - şım dan eser yok. O za man ben de ne ya pa ca ğım? El bet te bu kı şı ve bun dan son ra ki ay la rı mu az zam di ren me ha zır lık la rıy la ge çi re ce - ğim. Za ten ül ke boy dan bo ya si lah lı güç ler le dol du rul muş tur ve kent ler de ha zır la nı yor. Bu po li ti ka nın po li ti ka ol ma dı ğı nı gös ter - mek için, en uy gun bir dö nem de yük le ne ce ğiz. Ama ger çek ten bu - nun so rum lu su biz de ği liz. Çok muğ lak, çok gü nü bir lik çi ve şah si is tik bal ne de niy le po li ti ka yı böy le kö tü kul la nan po li ti ka cı lar bun - dan so rum lu ola cak tır. Dev let için de ba zı güç odak la rı var dır; bun la ra ki mi kont rge ril la di yor, ki mi Özel Harp Da i re si di yor, ki mi meş ru di yor, ki mi gay ri - meş ru di yor; iş te bu güç ler so rum lu ola cak tır. Türk hal kı eğer acı la - rı nın ve sı kın tı la rı nın mu ha ke me si ni is ti yor sa bu güç le re yö nel me li ve her şey den ön ce, seç ti ği bu po li ti ka cı la ra, ne den gö rüş me den ka çı yor su nuz, kar şı ta ra fı ne den din le mek bi le is te mi yor su nuz

196 de me li. Türk hal kı eğer bu nu de mez se, ken di si ni bü yük acı lar ve hat ta yı kım lar için de bu la bi lir ve bun dan da üzül me me si ge re kir; çün kü gö re vi ni ye ri ne ge tir me miş tir. Biz bir ulu suz ve çok hak lı, in sa ni bir ta kım hak lar için mü ca de le ve ri yo ruz. Bu nun da, hal kı mı zın ve hat ta Türk ulu su nun çı ka rı na ol du ğu nu söy lü yo ruz. Türk le rin çok sa yı da ye ni cum hu ri ye ti de doğ muş tur, Türk bir li ği nin yo lu da açıl mış tır. Biz bu na da kar şı çık - mı yo ruz, ter si ne des tek li yo ruz. Ya ni da ha ne di ye lim? Bin yıl dır da Ana do lu Türk lü ğü bi ze da ya na rak bu ka dar güç ka zan dı. O hal de, il la hi yok ola cak sı nız, tes li mi yet ten baş ka si ze bir yol yok de ni - lir se, biz şid det le di re ne ce ğiz. Ger çek ten iğ ne ucu ka dar çö züm yo - lu bı rak ma yan, bu si vil ve as ke ri ke sim olu yor. Ba ha ra doğ ru ben, son ol mak üze re bir kez da ha çağ rı ya pa ca - ğım, Türk hal kı na da, Türk or du su na da, Türk res mi tem sil ci le ri ne de. Eğer hal kın sağ du yu su na, de mok ra si nin ve si ya se tin ağır lı ğı na ina nı yor lar sa (biz za yıf da ola bi li riz, ma dem ki kar deş lik id di a sın - da lar, o za man za yıf lı ğı bir ba ha ne ola rak kul lan ma sın lar), ge lip çö züm yol la rı na da git sin ler. Bu nun la Türk lük kay bet me ye cek, va tan bö lü nüp par ça lan ma ya cak tır; sa de ce halk la rın öz gür ira de si - ne da ya lı ge liş me ler söz ko nu su ola cak tır. Gel sin ler tar tış sın lar, bu nun böy le ol du ğu an la şı la cak tır. İş te bun la rı bir kez da ha be lir - te ce ğim; ka bul gö rür se, gö rür, gör mez se biz ken di ka de ri mi zi ta - yin et mek için, tek se çe nek ola rak bi ze da ya tı lan bu sa va şı tır man - dır mak tan çe kin me ye ce ğiz. Bu an lam da da, so rum lu luk biz de de - ğil, kar şı ta raf ta ola cak tır. Bu nu bir kez da ha be lir tir ken, ger çek ten Tür ki ye hal kı na kar şı bir düş man lık ge liş tir mek ak lı mı zın ucun dan bi le geç mi yor. Türk ulu su na kar şı de ği liz. Biz, dev let için de ıs rar la ken di şah si men fa at - le ri ni her tür lü ulu sal çı kar üze rin de tu tan as ke ri-si vil bü rok ra tik, bağ naz, tu tu cu ke si me kar şı sa va şım yü rü te ce ğiz. Bun la rın ar ka sın - da ger çek ten ser ma ye güç le ri var dır ve bun lar nü fu sun yüz de bi ri ni bi le bul maz lar. Bun la rın bi ze da yat tık la rı bir an ön ce ezil me li ler bi çi min de ki po li ti ka la rı na kar şı du ru yo ruz. Bu açı dan, Türk ulu suy - la özel bir kar şıt lı ğı mız yok tur. Hat ta mü ca de le miz, Tür ki ye hal kı - nın de mok ra si si ne bü yük yol ve so luk al dır mış tır. Bun dan son ra da - ha çok böy le ola cak tır. Eğer ba rış çıl yol la ol maz sa, sa vaş yo luy la da halk la rı mı zın öz gür lü ğü ne gi den yol da ba şa rı lı ola ca ğı mı za ina - nı yo ruz. Bu te mel de, gel me ni ze yük sek bir de ğer ver di ği mi zi tek rar be lir - te yim. İna nı yo rum ki, en azın dan bun la rı ka mu o yu na yan sıt ma an - la mın da siz ler de gö rev le ri ni ze bağ lı ka la cak sı nız. Tek rar söy le ye - yim; ka mu o yu nu ay dın lat ma da ko lay lık ol sun di ye, zor da ol sa, çok risk li de ol sa, ba sın la bu gö rüş me le ri yap tık. En son iş te si zin le olu - yor. Bu ko nu da ba sın, res mi dir, dev let ten emir alı yor de me ye ce - ğim, ama po li tik yön te min rol oy na ya bil me si açı sın dan da ha iyi gö - rev gö re bi lir di. Bu nu bek ler ken, PKK pro pa gan da sı ya pın de mi yo - rum. Fa kat ka mu o yu nun bek len ti le ri ne uy gun dav ran mak he pi mi zin gö re vi dir. Ben, bu nu bir gö rev ola rak ka bul edi yo r ve ge rek le ri ni de ye ri ne ge ti ri yo rum. Siz ler de ye ri ne ge tir me li si niz. Eğer böy le yak - la şı lır sa, gö rüş me ler bun dan son ra da ola bi lir. Ama ter si olur sa, biz de faz la il gi gös ter me ye ce ğiz. Bu da ya dır gan ma ma lı dır. Bu te mel - de ge li şi ni ze tek rar te şek kür edi yo rum. 11 ocak

197

Gök ler. Uçak lar la gi di lir an cak ora la ra. İn san gök ler de do la şa bil se. Bir ak şa müs tü, ar ka daş la rıyla. Bel ki ora la ra uçak lar

Gök ler. Uçak lar la gi di lir an cak ora la ra. İn san gök ler de do la şa bil se. Bir ak şa müs tü, ar ka daş la rıyla. Bel ki ora la ra uçak lar Gök ler. Uçak lar la gi di lir an cak ora la ra. İn san gök ler de do la şa bil se. Bir ak şa müs tü, ar ka daş la rıyla. Bel ki ora la ra uçak lar la da gi di le mez. Çün kü uçak lar çok ya kın dan geçi

Detaylı

mer can or ma nı için de do laş mak tay dı. Ka ya la rın ara sın da ki ya rık lar da on la rın yu va la rıy dı. Ha nos de lik ler den bi ri ne bil gi

mer can or ma nı için de do laş mak tay dı. Ka ya la rın ara sın da ki ya rık lar da on la rın yu va la rıy dı. Ha nos de lik ler den bi ri ne bil gi mer can or ma nı için de do laş mak tay dı. Ka ya la rın ara sın da ki ya rık lar da on la rın yu va la rıy dı. Ha nos de lik ler den bi ri ne bil gi al mak için ka fası nı sok tu. Ama içer de ki za rif

Detaylı

-gi de ra yak- se ve bi lir sin... Öl mek öz gür lü ğü de ya şa mak öz gür lü ğü de önem li dir. Be yoğ lu nda ge zer sin... Şöy le di yor du ken di

-gi de ra yak- se ve bi lir sin... Öl mek öz gür lü ğü de ya şa mak öz gür lü ğü de önem li dir. Be yoğ lu nda ge zer sin... Şöy le di yor du ken di -gi de ra yak- se ve bi lir sin... Öl mek öz gür lü ğü de ya şa mak öz gür lü ğü de önem li dir. Be yoğ lu nda ge zer sin... Şöy le di yor du ken di ne: Sen gü neş li so kak lar da do laşı yor sun, is

Detaylı

ya kın ol ma yı is ter dim. Gü neş le ısı nan top rak üze rinde ki çat lak la rı da ha net gö rür düm o za man. Bel ki de ka rın ca la rı hat ta yağ

ya kın ol ma yı is ter dim. Gü neş le ısı nan top rak üze rinde ki çat lak la rı da ha net gö rür düm o za man. Bel ki de ka rın ca la rı hat ta yağ SAKARKÖY Uzun boy lu bir can lı ol ma yı ben is te me dim. Ben, doğ du ğum da da böy ley dim. Za man la da ha da uzadım üs te lik. Bü yü düm. Ben bü yü dük çe di ğer can lılar kı sal dı lar, kü çül dü

Detaylı

STAJ ARA DÖNEM DEĞERLENDİRMESİ AYRINTILI SINAV KONULARI

STAJ ARA DÖNEM DEĞERLENDİRMESİ AYRINTILI SINAV KONULARI 22 STAJ ARA DÖNEM DEĞERLENDİRMESİ AYRINTILI SINAV KONULARI 406 A GRUBU STAJ ARA DÖNEM DEĞERLENDİRMESİ AYRINTILI SINAV KONULARI 22 A GRU BU STAJ ARA DÖ NEM DE ER LEN D R ME S AY RIN TI LI SI NAV KO NU LA

Detaylı

Abdullah Öcalan. Weşanên Serxwebûn 85

Abdullah Öcalan. Weşanên Serxwebûn 85 Abdullah Öcalan Ta rih gü nü müz de giz li ve biz ta ri hin baş lan gı cın da giz li yiz Abdullah Öcalan Ta rih gü nü müz de giz li ve biz ta ri hin baş lan gı cın da giz li yiz Weşanên Serxwebûn 85 Abdul

Detaylı

Abdullah Öcalan. SEÇME YAZILAR Cilt VI

Abdullah Öcalan. SEÇME YAZILAR Cilt VI Abdullah Öcalan SEÇME YAZILAR Cilt VI ABDULLAH ÖCALAN SEÇME YAZILAR CİLT 6 WEŞANÊN SERXWEBÛN 74 Abdul lah ÖCA LAN SEÇME YAZILAR / CİLT 6 Weşanên Serxwebûn: 74 Birin ci baskı: Temmuz 1995 Hera us ge ber:

Detaylı

Gü ven ce He sa b Mü dü rü

Gü ven ce He sa b Mü dü rü Güvence Hesabı nın dünü, bugünü, yarını A. Ka di r KÜ ÇÜK Gü ven ce He sa b Mü dü rü on za man lar da bi lin me ye, ta nın ma ya S baş la yan Gü ven ce He sa bı as lın da ye - ni bir ku ru luş de ğil.

Detaylı

VE R M L ÇA LIŞ MA NIN L KE LE R

VE R M L ÇA LIŞ MA NIN L KE LE R Ve rim li ça lış ma nın il ke le ri ni açık la ya bi lir mi si niz? VE R M L ÇA LIŞ MA NIN L KE LE R Bil di ği niz gi bi, Ba şa rı lı Ol mak için dü zen li, prog ram lı, is tek li, is tik râr lı bir şe

Detaylı

ABDULLAH ÖCALAN. PKK 5. Kongresi'ne sunulan POLİTİK RAPOR

ABDULLAH ÖCALAN. PKK 5. Kongresi'ne sunulan POLİTİK RAPOR ABDULLAH ÖCALAN PKK 5. Kongresi'ne sunulan POLİTİK RAPOR ABDULLAH ÖCALAN PKK 5. Kongresi'ne sunulan POLİTİK RAPOR WEŞANÊN SERWXEBÛN 73 Abdul lah ÖCA LAN PKK 5. Kongresi'ne sunulan POLİTİK RAPOR Weşanên

Detaylı

Afetler ve İlişkilerimiz

Afetler ve İlişkilerimiz Afetler ve İlişkilerimiz DEPREM KAYIPLARIMIZ VE YAS Sayfa 2 DEPREM, KAYIPLAR VE EŞLER ARASI İLİŞKİLER Sayfa 10 DEPREM, KAYIPLAR VE DOSTLUKLAR Sayfa 14 DEPREM KAYIPLARIMIZ VE YAS Aşa ğı da ki bil gi ve

Detaylı

DİRİLİŞ TAMAMLANDI SIRA KURTULUŞTA

DİRİLİŞ TAMAMLANDI SIRA KURTULUŞTA ABDULLAH ÖCALAN DİRİLİŞ TAMAMLANDI SIRA KURTULUŞTA Seçme Röportajlar (Cilt II) Ertuğrul Kürkçü ve Ragıp Duran'ın kapatılan Özgür Gündem gazetesi adına PKK Genel Başkanı Abdullah Öcalan'la yaptıklarıröportaj

Detaylı

36. AVRUPA BRİÇ ŞAMPİYONASI WIESBADEN / ALMANYA

36. AVRUPA BRİÇ ŞAMPİYONASI WIESBADEN / ALMANYA 36. AVRUPA BRİÇ ŞAMPİYONASI WIESBADEN / ALMANYA 1983 MİL Lİ TA IM SEÇ ME LE Rİ Al man ya, Wi es ba den 1983 Av ru pa Şam pi yo na sı için mil li ta kım seç me le ri, yi ne ba zı yö ne ti ci le rin is te

Detaylı

TÜRK STANDARDLARI ENSTİTÜSÜ

TÜRK STANDARDLARI ENSTİTÜSÜ TÜRK STANDARDLARI ENSTİTÜSÜ BELGELENDİRME MERKEZİ BAŞKANLIĞI YENİ DÜNYANIN YENİ YÖNETİM SİSTEMLERİ TSE İZMİR BELGELENDİRME MÜDÜRLÜĞÜ 1 TÜRK STANDARDLARI ENSTİTÜSÜ 13.03.2014 TSE İZMİR BELGELENDİRME MÜDÜRLÜĞÜ

Detaylı

PKK (Partiya Karkerên Kurdistan) Program ve Tüzüğü. Weşanên Serxwebûn 71. Yayınevinin notu PROGRAM VE TÜZÜK

PKK (Partiya Karkerên Kurdistan) Program ve Tüzüğü. Weşanên Serxwebûn 71. Yayınevinin notu PROGRAM VE TÜZÜK PKK (Partiya Karkerên Kurdistan) Program ve Tüzüğü Weşanên Serxwebûn 71 PKK (Partiya Karkerên Kurdistan) PROGRAM VE TÜZÜK Weşanên Serxwebûn 71 Birinci Baskı: Nisan 1995 Herausgeber: Agri Verlag Vogelsanger

Detaylı

10. SINIF KONU ANLATIMLI. 2. ÜNİTE: ELEKTRİK VE MANYETİZMA 4. Konu MANYETİZMA ETKİNLİK ve TEST ÇÖZÜMLERİ

10. SINIF KONU ANLATIMLI. 2. ÜNİTE: ELEKTRİK VE MANYETİZMA 4. Konu MANYETİZMA ETKİNLİK ve TEST ÇÖZÜMLERİ 10. IIF KOU ALATIMLI 2. ÜİTE: ELEKTRİK VE MAYETİZMA 4. Konu MAYETİZMA ETKİLİK ve TET ÇÖZÜMLERİ 2 Ünite 2 Elektrik ve Manyetizma 2. Ünite 4. Konu (Manyetizma) A nın Çözümleri 3. 1. Man ye tik kuv vet ler,

Detaylı

SÖMÜRGECİ CUMHURİYET KİRLİ VE SUÇLUDUR

SÖMÜRGECİ CUMHURİYET KİRLİ VE SUÇLUDUR ABDULLAH ÖCALAN ABDULLAH ÖCALAN Sömürgeci Cumhuriyet Kirli ve Suçludur SÖMÜRGECİ CUMHURİYET KİRLİ VE SUÇLUDUR WeŞanên Serxwebûn 78 Abdul lah ÖCA LAN Sömürgeci Cumhuriyet Kirli ve Suçludur Weşanên Serxwebûn:

Detaylı

ABDULLAH ÖCALAN. PKK'de gelişme sorunları. ve görevlerimiz. ve görevlerimiz. WeŞanen SerxWebûn 67

ABDULLAH ÖCALAN. PKK'de gelişme sorunları. ve görevlerimiz. ve görevlerimiz. WeŞanen SerxWebûn 67 ABDULLAH ÖCALAN abdûllah ÖCaLan PKK'de gelişme sorunları ve görevlerimiz PKK'de gelişme sorunları ve görevlerimiz WeŞanen SerxWebûn 67 1 3 abdul lah ÖCa Lan PKK'de Gelişme Sorunları ve Görevlerimiz Weşanên

Detaylı

Weşanên Serxwebûn 107. Kutsallık ve lanetin simgesi URFA

Weşanên Serxwebûn 107. Kutsallık ve lanetin simgesi URFA 107 Weşanên Serxwebûn 107 Abdullah ÖCALAN SAVUNMALARIM Kutsallık ve lanetin simgesi URFA Dic le-fı rat hav za sın da ta rih KUTSALLIK VE LANETİN SİMGESİ URFA Dicle-Fırat havzasında tarih KUTSALLIK VE LANETİN

Detaylı

Eynu Bat Çin: Sar Uygurca ve Salarca Kuzeydoğu Güney Sibirya Şorca Sayan Türkçesi Bat Moğolistan Duha...

Eynu Bat Çin: Sar Uygurca ve Salarca Kuzeydoğu Güney Sibirya Şorca Sayan Türkçesi Bat Moğolistan Duha... İÇİNDEKİLER Türkçe Çeviri Hakk nda.............................................................. 7 kinci Bask Hakk nda................................................................ 8 Sahada Dil Dokümantasyonu....................................................

Detaylı

Görsel İşitsel Politikasıyla Avrupa Birliği:

Görsel İşitsel Politikasıyla Avrupa Birliği: Görsel İşitsel Politikasıyla Avrupa Birliği: Televizyon Yayıncılığından Yöndeşen Medyaya Doç. Dr. Ayşen Akkor Gül ii Ya yın No : 2930 letişim Di zi si : 103 1. Bas k - Ağustos 2013 İstanbul ISBN 978-605

Detaylı

İslam da İhya ve Reform, çev: Fehrullah Terkan, Ankara Okulu Yayınları, Ankara 2006.

İslam da İhya ve Reform, çev: Fehrullah Terkan, Ankara Okulu Yayınları, Ankara 2006. Faz lur Rah man: 21 Ey lül 1919 da Pa kis tan n Ha za ra şeh rin de doğ du. İlk öğ re ni mi ni Pa kis tan da Ders-i Niza mî ola rak bi li nen ge le nek sel med re se eği ti mi şek lin de biz zat ken di

Detaylı

Din İstismarı Üzerine

Din İstismarı Üzerine ARAŞTIRMA VE İNCELEME Din İstismarı Üzerine Prof.Dr. Hüseyin CERTEL a a Felsefe ve Din Bilimleri Bölümü, Din Psikolojisi AD, Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, Isparta Ge liş Ta ri hi/re

Detaylı

Türkçe Dil Bilgisi B R N C BÖ LÜM SES B L G S. a b c ç d e f g h i j k l m n o ö p r s t u ü v y z TÖMER. Gazi Üniversitesi 17

Türkçe Dil Bilgisi B R N C BÖ LÜM SES B L G S. a b c ç d e f g h i j k l m n o ö p r s t u ü v y z TÖMER. Gazi Üniversitesi 17 B R N C BÖ LÜM SES B L G S a b c ç d e f g h i j k l m n o ö p r s t u ü v y z TÖMER Gazi Üniversitesi 17 1-ALFABE Tür ki ye Türk çe sinin alfabesinde 29 harf var d r. A a (a) ayakkab B b (be) bebek C

Detaylı

Perihan Mağden Biz kimden kaçıyorduk Anne?

Perihan Mağden Biz kimden kaçıyorduk Anne? ... 1 2... ... 3 Perihan Mağden Biz kimden kaçıyorduk Anne? 4... Can Yayınları: 1632 Türk Edebiyatı: 472 Perihan Mağden, 2007 Can Sanat Yayınları Ltd. Þti., 2007 1. basım: Haziran 2007 Kapak Tasarımı:

Detaylı

ULUSLARARASI USKUDARSEMPOZYUMU

ULUSLARARASI USKUDARSEMPOZYUMU ULUSLARARASI.... USKUDARSEMPOZYUMU V 1-5 Kasım 2007 BİLDİRİLER CİLT I EDİTÖR DR. COŞKUN YILMAZ USKUDAR SEMPOZYUMU V KURULU Prof. Dr. Mehmet Prof. Eriinsal Prof. Dr. Mustafa Uzun Prof. Dr. Zekeriya Prof.

Detaylı

DE NÝZ leri Anmak, YA DEV RÝM YA Ö LÜM Þiarýný Haykýrmaktýr!

DE NÝZ leri Anmak, YA DEV RÝM YA Ö LÜM Þiarýný Haykýrmaktýr! DE NÝZ leri Anmak, YA DEV RÝM YA Ö LÜM Þiarýný Haykýrmaktýr! 6 Ma yýs 1972, üç ko mü nist ön de rin, dev ri me bað lý lý ðýn, halk la rýn kur tu luþ mü ca de le si ne i nan cýn, mark sizm-le ni nizm bay

Detaylı

Günlük GüneşlIk. Şarkılar. Ali Çolak

Günlük GüneşlIk. Şarkılar. Ali Çolak Günlük GüneşlIk Şarkılar Ali Çolak Alý Ço lak; 1965 yýlýnda Na zil li de doð du. Ga zi Üni ver si te si Teknik Eði tim Fakülte si nde baþ ladýðý yüksek öðre ni mi ni, Do kuz Eylül Üni ver si te si Bu ca

Detaylı

inancım inancım inancım ÜNİTE

inancım inancım inancım ÜNİTE inancım inancım inancım 5. ÜNİTE Meleklere İman 1. Me lek le rin Özel lik le ri 2. Me lek le rin Gö rev le ri 3. Me lek ler den Baş ka Gö rün me yen Var lık lar ÜNİTE 5 M E L E K L E R E İ M A N ÜNİTE

Detaylı

Medeniyet: Kayıp Cennetin Peşinde

Medeniyet: Kayıp Cennetin Peşinde Medeniyet: Kayıp Cennetin Peşinde Doç.Dr. Bilal SAMBUR a a Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Öğretim Üyesi, ISPARTA Ya zış ma Ad re si/cor res pon den ce: Doç.Dr. Bilal SAMBUR Süleyman Demirel

Detaylı

Yayına Hazırlayanlar NAZAN AKSOY - BÜLENT AKSOY Türk Edebiyatına Eleştirel Bir Bakış

Yayına Hazırlayanlar NAZAN AKSOY - BÜLENT AKSOY Türk Edebiyatına Eleştirel Bir Bakış Yayına Hazırlayanlar NAZAN AKSOY - BÜLENT AKSOY Türk Edebiyatına Eleştirel Bir Bakış İletişim Yayınları 405 Edebiyat Eleştirisi 29 ISBN-13: 978-975-470-601-7 1997 İletişim Yayıncılık A. Ş. 1-3. BASKI 1997-2012,

Detaylı

Hemşirelerin İş Yaşamı Kalitesi ve Etkileyen Faktörlere İlişkin Görüşleri

Hemşirelerin İş Yaşamı Kalitesi ve Etkileyen Faktörlere İlişkin Görüşleri - ORĐJĐNAL ARAŞTIRMA Hemşirelerin İş Yaşamı Kalitesi ve Etkileyen Faktörlere İlişkin Görüşleri Dr. Esra UĞUR, a Dr. Süheyla ABAAN b a Hemşirelik Hizmetleri Eğitim Koordinatörü, Yeditepe Üniversitesi Hastanesi,

Detaylı

Meh med Uzun. (Kürt Ede bi yat An to lo ji si), An to lo ji, iki cilt, 1995; Bî ra Qe de rê (Ka der Ku yu su), Ro man, 1995; Nar Çi çek le ri,

Meh med Uzun. (Kürt Ede bi yat An to lo ji si), An to lo ji, iki cilt, 1995; Bî ra Qe de rê (Ka der Ku yu su), Ro man, 1995; Nar Çi çek le ri, Meh med Uzun MO DERN Kürt ede bi ya tı nın en önem li isim le rin den olan Meh med Uzun, 1953 Si ve rek do ğum lu. 1977 yı lın dan bu ya na Av ru pa da, İs veç te ya şı yor. Kürt çe, Türk çe ve İs veç

Detaylı

YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİRLERİN BANKALAR KANUNU NUN 46 NCI MADDESİNE GÖRE YAPACAKLARI TASDİKE İLİŞKİN USUL VE ESASLAR HAKKINDA YÖNETMELİK

YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİRLERİN BANKALAR KANUNU NUN 46 NCI MADDESİNE GÖRE YAPACAKLARI TASDİKE İLİŞKİN USUL VE ESASLAR HAKKINDA YÖNETMELİK YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİRLERİN BANKALAR KANUNU NUN 46 NCI MADDESİNE GÖRE YAPACAKLARI TASDİKE İLİŞKİN USUL VE ESASLAR HAKKINDA YÖNETMELİK 13 298 YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİRLERİN BANKALAR KANUNU NUN 46 NCI MADDESİNE

Detaylı

SERBEST MUHASEBECİLER, SERBEST MUHASEBECİ MALİ MÜŞAVİRLER VE YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİRLERİN MESLEKİ FAALİYETLERİNDE UYACAKLARI ETİK İLKELER HAKKINDA

SERBEST MUHASEBECİLER, SERBEST MUHASEBECİ MALİ MÜŞAVİRLER VE YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİRLERİN MESLEKİ FAALİYETLERİNDE UYACAKLARI ETİK İLKELER HAKKINDA SERBEST MUHASEBECİLER, SERBEST MUHASEBECİ MALİ MÜŞAVİRLER VE YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİRLERİN MESLEKİ FAALİYETLERİNDE UYACAKLARI ETİK İLKELER HAKKINDA YÖNETMELİK 23 424 SERBEST MUHASEBECİLER, SERBEST MUHASEBECİ

Detaylı

www.ottobock.com.tr info@ottobock.com.tr

www.ottobock.com.tr info@ottobock.com.tr Bu broşürü size ulaştıran: www.ottobock.com.tr info@ottobock.com.tr Yaşamaya yeniden başlamak İndeks Önsöz...4 İlk Uygulama...5 Gögüs Protezinin Seçimi...6 Slikon Protezler...8 Bakım...9 Lenfödem...10

Detaylı

TÜRKİYE MİLLİ KÜLTÜR VAKFI

TÜRKİYE MİLLİ KÜLTÜR VAKFI VAKIF INSAN TÜRKİYE MİLLİ KÜLTÜR VAKFI (Kırkıncı Yıl Hatıra Kitabı) Editör TMKV adına Prof. Dr. Salih Tuğ İstanbul 2011 8 Bir top lu lu un (ger çek) efen di si ve ön de ri, o top lu ma hiz met eden dir

Detaylı

ÖNSÖZ Doğan HASOL. UZMAN GÖRÜŞÜ Prof. Dr. Metin TAŞ. Yap -Endüstri Merkezi Araşt rma Bölümü - Önsöz

ÖNSÖZ Doğan HASOL. UZMAN GÖRÜŞÜ Prof. Dr. Metin TAŞ. Yap -Endüstri Merkezi Araşt rma Bölümü - Önsöz Yayımlayan YAPI-ENDÜSTRİ MERKEZİ The Building Information Centre, Istanbul Hazırlayan YEM ARAŞTIRMA BÖLÜMÜ (YEMAR) Yapı Bilgi Merkezi Bölüm Yöneticisi BİRGÜL YAVUZ YEM Araştırma Sorumlusu ANIL KAYGUSUZ

Detaylı

DENEME 8 SAYISAL BÖLÜM ÇÖZÜMLERİ

DENEME 8 SAYISAL BÖLÜM ÇÖZÜMLERİ DENEME 8 SAYISAL BÖLÜM ÇÖZÜMLERİ. 99 98 9 ( ).( ).( ) ( ).( ).( ) = = = 00 00 ( ).. + bulunur. 5. a b+ = 0 ise b a b + = 0 ve b 0 ol ma lı b dir. a. + 0 ol ma lı a 0 a. A). = ise ( ) = B). = ise ( ) =

Detaylı

DENEME 3 SAYISAL BÖLÜM ÇÖZÜMLERİ

DENEME 3 SAYISAL BÖLÜM ÇÖZÜMLERİ DENEME SAYISAL BÖLÜM ÇÖZÜMLERİ 1. a. b = 24 a. c = 0 a. d = 42 ortak çarpan a olduğu için a nın en büyük olması gerekir. 24, 0 ve 42 sayılarını bölen en büyük sayma sayısı 6 olduğundan a = 6 dır. 6. b

Detaylı

le bir gü rül tü ç k yor du ki, bir sü re son ra ye rin al t n dan yük - se len u ul tu yu bi le du ya maz ol dum. Der hal böy le bir du - rum da ke

le bir gü rül tü ç k yor du ki, bir sü re son ra ye rin al t n dan yük - se len u ul tu yu bi le du ya maz ol dum. Der hal böy le bir du - rum da ke KAR KUYUSU v B R D Ak l ba fl n da bir in sa n n bu gü ne ka dar ar t k çok tan ö ren - mifl ol ma s ge re kir di. Yüz ler ce ke re te le viz yon da an lat m fl lar, ga ze te ler de yaz m fl lar, lis

Detaylı

ÜL KE MİZ DE EN GEL Lİ LER GER ÇE Ğİ VE İS LÂM

ÜL KE MİZ DE EN GEL Lİ LER GER ÇE Ğİ VE İS LÂM ÜL KE MİZ DE EN GEL Lİ LER GER ÇE Ğİ VE İS LÂM (Sorunlar ve Çözüm Önerileri) 20-21 Ara lık 2003 An ka ra Di ya net İş le ri Baş kan lı ğı Ya yın la rı /630 İl mi Eser ler / 19 Redaksiyon Doç. Dr. İs ma

Detaylı

30 MALİ BORÇLAR *** En çok bir yıl içinde ödenmesi gereken ve ödenmeleri dönen varlıklarla gerçekleştirilecek

30 MALİ BORÇLAR *** En çok bir yıl içinde ödenmesi gereken ve ödenmeleri dönen varlıklarla gerçekleştirilecek 30 MALİ BORÇLAR *** 3.. KISA VADELİ YABANCI KAYNAKLAR En çok bir yıl içinde ödenmesi gereken ve ödenmeleri dönen varlıklarla gerçekleştirilecek olan borçlardır. 30 Mali Borçlar 14 32 Ticari Borçlar 33

Detaylı

Yoğun Bakımda Ekip Çalışması

Yoğun Bakımda Ekip Çalışması DERLEME Yoğun Bakımda Ekip Çalışması a a Hemşirelik Bölümü, Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi, İstanbul Ge liş Ta ri hi/re ce i ved: 25.12.2011 Ka bul Ta ri hi/ac cep ted: 08.08.2012 Bu makale

Detaylı

Sı nıf Pu su la sı Gü cü mü ze Da ya na rak Dev ri mi Ör güt le mek Si ya sal Is la mın Ge li şi mi ve Gün cel Du ru mu

Sı nıf Pu su la sı Gü cü mü ze Da ya na rak Dev ri mi Ör güt le mek Si ya sal Is la mın Ge li şi mi ve Gün cel Du ru mu SUNU Sı nıf Pu su la sı nın eli niz de ki 7. sa yı sıy la mer ha ba. Gü cü mü ze Da ya na rak Dev ri mi Ör güt le mek ya zı mız da, ko mü nist le rin ne den ken di le ri ne gü ven dik le ri nin ide olo

Detaylı

www.islamic-invitation.com F Tashih Polen Yayınları Sayfa Düzeni Polen Yayınları Kapak Tasarımı Ramazan Erkut Baskı Kilim Matbaacılık 1. Baskı Ekim 2006 15. Baskı Mart 2010 KARINCA & POLEN YAYINLARI Adres

Detaylı

4. - 5. sınıflar için. Öğrenci El Kitabı

4. - 5. sınıflar için. Öğrenci El Kitabı 4. - 5. sınıflar için Öğrenci El Kitabı Milli Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı nın 28.08.2006 tarih ve B.08.0.TTK.0.01.03.03.611/9036 sayılı yazısı ile Denizler Yaşamalı Programı nın*

Detaylı

BU KALEM UN(UFAK)* SEL YAYINCILIK. Enis Batur un yayınevimizdeki kitapları:

BU KALEM UN(UFAK)* SEL YAYINCILIK. Enis Batur un yayınevimizdeki kitapları: BU KALEM UN(UFAK)* Enis Batur un yayınevimizdeki kitapları: 60 mm Dizüstü Meşkler ve İçcep Meşkleri Elma / Örgü Teknikleri Üzerine Bir Roman Denemesi Bu Kalem - Bukalemun Bu Kalem - Melûn Bu Kalem - Un(Ufak)

Detaylı

GÜN GÜN DRUCKER PETER F. DRUCKER JOSEPH A. MACIARIELLO ÜNLÜ DÜŞÜNÜRÜN YAPITLARINDAN SEÇ LM Ş 366 F K R VE MOT VASYON. Çeviren Murat Çetinbakış

GÜN GÜN DRUCKER PETER F. DRUCKER JOSEPH A. MACIARIELLO ÜNLÜ DÜŞÜNÜRÜN YAPITLARINDAN SEÇ LM Ş 366 F K R VE MOT VASYON. Çeviren Murat Çetinbakış GÜN GÜN DRUCKER ÜNLÜ DÜŞÜNÜRÜN YAPITLARINDAN SEÇ LM Ş 366 F K R VE MOT VASYON PETER F. DRUCKER JOSEPH A. MACIARIELLO Çeviren Murat Çetinbakış ISBN 978-605-4538-74-4 2009 Peter F. Drucker Orijinal adı ve

Detaylı

VEKTÖRLER BÖLÜM 1 MODEL SORU - 1 DEKİ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ MODEL SORU - 2 DEKİ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ

VEKTÖRLER BÖLÜM 1 MODEL SORU - 1 DEKİ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ MODEL SORU - 2 DEKİ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ BÖÜ 1 VETÖE ODE SOU - 1 DEİ SOUAI ÇÖZÜEİ ODE SOU - DEİ SOUAI ÇÖZÜEİ 1. Bir vektörün tersi doğrultu ve büyüklüğü aynı yalnızca yönü ters olan vektördür:. = olacağından, I. eşitlik yanlıştır. II. eşitlik

Detaylı

ÖDEV ve ÖLÇME AKILLI. Barış TEPECİK

ÖDEV ve ÖLÇME AKILLI. Barış TEPECİK AKILLI ÖDEV ve ÖLÇME. sınıf Barış TEPECİK AFG Matbaa Yayıncılık Kağıt İnş. Ltd. Şti. Buca OSB, BEGOS 2. Bölge 3/20 Sk. No: 17 Buca-İZMİR Tel: 0.232.442 01 01-442 03 03 Faks: 442 06 60 Bu kitabın tüm hakları

Detaylı

Değerli Müşterimiz, Bu sayfalarda yer alan ilgili semboller ile belirtilen uyar lar ve aç klamalar, dikkatle okuman z tavsiye ediyoruz:

Değerli Müşterimiz, Bu sayfalarda yer alan ilgili semboller ile belirtilen uyar lar ve aç klamalar, dikkatle okuman z tavsiye ediyoruz: 001-023 TÜRKÇE N HAL:001-023 TÜRKÇE N HAL 08.08.2008 13:30 Sayfa 1 Değerli Müşterimiz, Fiat Stilo yu seçtiğiniz için teşekkür ederiz. Bu kitab, yeni otomobilinizin tüm özelliklerini tan man za ve onu mümkün

Detaylı

De ğer li Müş te ri miz, Al fa Ro meo yu seç ti ği niz için te şek kür ede riz.

De ğer li Müş te ri miz, Al fa Ro meo yu seç ti ği niz için te şek kür ede riz. 01-10 NÜHAL: 01-10 NÜHAL 03.09.2008 12:46 Sayfa 1 De ğer li Müş te ri miz, Al fa Ro meo yu seç ti ği niz için te şek kür ede riz. Alfa 166nız, Al fa Ro meo ya öz gü; gü ven lik, kon for ve sü rüş mem nu

Detaylı

1997 de Siyasal Gelişmeler ve 1998 Sınıf Hareketinin Yönü

1997 de Siyasal Gelişmeler ve 1998 Sınıf Hareketinin Yönü 1998 Sınıf Hareketinin Yönü 1997 de Siyasal Gelişmeler ve 1998 Sınıf Hareketinin Yönü 1998 yı lı na adı mı mı zı at tı ğı mız bu günler de, hem 1997 yı lı nın, hem de bi raz da ha ge ri ye gi de rek iş

Detaylı

1. sınıflar için. Öğretmen El Kitabı

1. sınıflar için. Öğretmen El Kitabı 1. sınıflar için Öğretmen El Kitabı HAZIRLAYANLAR Prof. Dr. Selahiddin Ö ÜLMÜfi (Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi) Yrd. Doç. Dr. Cem BABADO AN (Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi)

Detaylı

Yaşasın 1 Mayıs! İŞÇİYİZ HAKLIYIZ KAZANACAĞIZ! Devri mci İşçi Hareketi Eğitim Dizisi 1 Mayıs

Yaşasın 1 Mayıs! İŞÇİYİZ HAKLIYIZ KAZANACAĞIZ! Devri mci İşçi Hareketi Eğitim Dizisi 1 Mayıs Yaşasın 1 Mayıs! İŞÇİYİZ HAKLIYIZ KAZANACAĞIZ! Devri mci İşçi Hareketi Eğitim Dizisi 1 Mayıs Devrimci İşçi Hareketi Yayınları Sahibi ve Yazı İşleri Müdürü: Gürdoğan İşçi Özel sayı: 4 Fiyatı: 50 Krş Devrimci

Detaylı

İçindekiler. Zindanlar, Sınıf Mücadelesi ve Devrimci Tavır. Kadroların Eğitimi ve Hazırlanması. İSŞP nin Geliştirilmesi Perspektifleri

İçindekiler. Zindanlar, Sınıf Mücadelesi ve Devrimci Tavır. Kadroların Eğitimi ve Hazırlanması. İSŞP nin Geliştirilmesi Perspektifleri İçindekiler Zindanlar, Sınıf Mücadelesi ve Devrimci Tavır Kadroların Eğitimi ve Hazırlanması İSŞP nin Geliştirilmesi Perspektifleri Brüksel den Dublin e Cezayir Savaşında Yaşananlar ve Cumhuriyette Bozulmanın

Detaylı

Merhaba Genç Yoldaþlar;

Merhaba Genç Yoldaþlar; Merhaba Genç Yoldaþlar; Yeni bir sayýmýzla yine sizlerleyiz. Dünya halklarýnýn devrime yürüdüðü bir dönemdeyiz. Mýsýr ve Tunus devrimlerinin etkileri hala devam ediyor. Emperyalist güçler Libya ya düzenledikleri

Detaylı

KARINCA & POLEN YAYINLARI

KARINCA & POLEN YAYINLARI F Tashih Polen Yayınları Sayfa Düzeni Polen Yayınları Kapak Tasarımı Ramazan Erkut Baskı Kilim Matbaacılık 1. Baskı Ekim 2006 15. Baskı Mart 2010 KARINCA & POLEN YAYINLARI Adres ve Telefon Soğanağa Camii

Detaylı

SERBEST MUHASEBECİLİK, SERBEST MUHASEBECİ MALİ MÜŞAVİRLİK VE YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİRLİK MESLEKLERİNE İLİŞKİN HAKSIZ REKABET VE REKLAM YASAĞI YÖNETMELİĞİ

SERBEST MUHASEBECİLİK, SERBEST MUHASEBECİ MALİ MÜŞAVİRLİK VE YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİRLİK MESLEKLERİNE İLİŞKİN HAKSIZ REKABET VE REKLAM YASAĞI YÖNETMELİĞİ SERBEST MUHASEBECİLİK, 24 SERBEST MUHASEBECİ MALİ MÜŞAVİRLİK VE YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİRLİK MESLEKLERİNE İLİŞKİN HAKSIZ REKABET VE REKLAM YASAĞI YÖNETMELİĞİ 478 SERBEST MUHASEBECİLİK, SERBEST MUHASEBECİ MALİ

Detaylı

DEVRİMİN DİLİ VE EYLEMİ

DEVRİMİN DİLİ VE EYLEMİ Abdullah Öcalan Devrimin Dili ve Eylemi ABDULLAH ÖCALAN DEVRİMİN DİLİ VE EYLEMİ WEŞANEN SERxWEBUN 82 Abdul lah ÖCA LAN Devrimin Dili ve Eylemi Weşanên Serxwebûn: 82 İ C İ N D E k İ L E R Önsöz 7 İlk söz

Detaylı

E. AHMET TONAK 1951, İstanbul doğumlu. 1972 de İTÜ den makine mühendisi olarak mezun oldu. 1972-1973 döneminde Yeni Ortam gazetesinde ve Asyalı

E. AHMET TONAK 1951, İstanbul doğumlu. 1972 de İTÜ den makine mühendisi olarak mezun oldu. 1972-1973 döneminde Yeni Ortam gazetesinde ve Asyalı 420 E. AHMET TONAK 1951, İstanbul doğumlu. 1972 de İTÜ den makine mühendisi olarak mezun oldu. 1972-1973 döneminde Yeni Ortam gazetesinde ve Asyalı dergisinde çalıştı. 1973 te İsveç e, ardından ABD ye

Detaylı

Alkollü Sürücünün Kasko Hasarı Ödenir mi?

Alkollü Sürücünün Kasko Hasarı Ödenir mi? ten OCAK-MART 2013 SAYI: 31 Alkollü Sürücünün Kasko Hasarı Ödenir mi? Gerek kasko sigortasında gerekse de motorlu araçların mali sorumluluk sigortasında, alkollü araç kullanma nedeni ile oluşan kazalar,

Detaylı

SUNU. Sınıf Pusulası /1

SUNU. Sınıf Pusulası /1 SUNU Merhaba; Bir Yüz yı lın Ar dın dan baş lık lı ya zı, 20. yüz yı lı iki dün ya gö rü şü açı sın dan ele alı yor. Bir ta raftan 21. yüz yı la gi rer ken ka pi ta list dün ya ve em per ya liz min ge

Detaylı

İbn Sînâ nın Kutsal Akıl Öğretisi

İbn Sînâ nın Kutsal Akıl Öğretisi İbn Sînâ nın Kutsal Akıl Öğretisi Mustafa YILDIZ a a Melikgazi Mustafa Eminoğlu Anadolu Lisesi, Kayseri Ya zış ma Ad re si/cor res pon den ce: Mustafa YILDIZ Melikgazi Mustafa Eminoğlu Anadolu Lisesi,

Detaylı

Paradigmatik Bir Açıklama Kategorisi Olarak Medeniyet ve Medeniyet-Din İlişkisinin Sosyolojik Analizi

Paradigmatik Bir Açıklama Kategorisi Olarak Medeniyet ve Medeniyet-Din İlişkisinin Sosyolojik Analizi Paradigmatik Bir Açıklama Kategorisi Olarak Medeniyet ve Medeniyet-Din İlişkisinin Sosyolojik Analizi Doç.Dr. Celaleddin ÇELİK a a Din Sosyolojisi AD, Erciyes Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, Kayseri Ya

Detaylı

Gelişmekte Olan Ülkelerde Gelirin Yeniden Dağılımı Açısından Kamusal Harcama Politikalarının Analizi II

Gelişmekte Olan Ülkelerde Gelirin Yeniden Dağılımı Açısından Kamusal Harcama Politikalarının Analizi II Gelişmekte Olan Ülkelerde Gelirin Yeniden Dağılımı Açısından Kamusal Harcama Politikalarının Analizi II CUMHUR İNAN BİLEN Hesap Uzmanı VII. Tür ki ye'de Sos yal Har ca ma la rın Ge li şi mi, Ge lir Da

Detaylı

HAZİRAN DİRENİŞİ TAHAYYÜLLERİ

HAZİRAN DİRENİŞİ TAHAYYÜLLERİ HAZİRAN DİRENİŞİ TAHAYYÜLLERİ gh An dre Bre ton de mifl ti: Ta hay yül, ger çek lefl me e i li mi olan d r. Ha zi ran di re ni fli s ra s n da s k s k Yük sel Ars lan n Ka pi tal den 1 esin le nen ar tu

Detaylı

SA TIŞ NOK TA SI. www.ot to bock.com.tr

SA TIŞ NOK TA SI. www.ot to bock.com.tr www.ot to bock.com.tr SA TIŞ NOK TA SI Te ker lek li San dal ye Kİ ME, Nİ ÇİN, NA SIL? www.ot to bock.com.tr Te ker lek li San dal ye; Ki me, ni çin, na sıl? İn deks Te ker lek li San dal ye de Otur mak.......................................

Detaylı

İçindekiler. TKP nin Tarihi Mirası Sayfa Devrimci Çıkışı ve Leninist Parti Anlayışı Sayfa 13

İçindekiler. TKP nin Tarihi Mirası Sayfa Devrimci Çıkışı ve Leninist Parti Anlayışı Sayfa 13 İçindekiler TKP nin Tarihi Mirası Sayfa 5 1971 Devrimci Çıkışı ve Leninist Parti Anlayışı Sayfa 13 Birlik Devriminin Dersleri, Partinin Kuruluşu ve Gelişimi Sayfa 33 Komünist Partinin Bolşevikleştirilmesi

Detaylı

Tüketici Kültürlerinin Yükselişi ve Düşüşü

Tüketici Kültürlerinin Yükselişi ve Düşüşü Tüketici Kültürlerinin Yükselişi ve Düşüşü Erik As sa do uri an * 2009 ta rih li Ap tal lık Ça ğı (The Age of Stu pid) ad lı bel ge sel de, muh te me len dün ya da ka lan son in san olan kur gu sal bir

Detaylı

ASYA NIN BAHTININ MÝFTAHI, MEÞVERET VE ÞÛRÂDIR. 24 ARALIK 2010 CUMA/ 75 Kr CEHALET, FAKÝRLÝK AYRIMCILIK ESERLERÝMÝ ONDAN ALDIÐIM ÝLHAMLA YAZDIM

ASYA NIN BAHTININ MÝFTAHI, MEÞVERET VE ÞÛRÂDIR. 24 ARALIK 2010 CUMA/ 75 Kr CEHALET, FAKÝRLÝK AYRIMCILIK ESERLERÝMÝ ONDAN ALDIÐIM ÝLHAMLA YAZDIM SiyahMaviKýrmýzýSarý SARAYBURNU NDA TÖREN DÜZENLENECEK Buðday sarý altýn oldu/ 13 TE MAVÝ MARMARA UÐURLANDIÐI GÝBÝ KARÞILANACAK Belçika da 85 bin aile iflâs etti/ 7 DE Ambulansta kaçak sigara / 3 TE Trafiðe

Detaylı

Müslümanlıktan Hıristiyanlığa Geçişin Sebepleri Üzerine Sosyo-Psikolojik Bir İnceleme

Müslümanlıktan Hıristiyanlığa Geçişin Sebepleri Üzerine Sosyo-Psikolojik Bir İnceleme Müslümanlıktan Hıristiyanlığa Geçişin Sebepleri Üzerine Sosyo-Psikolojik Bir İnceleme Doç.Dr. Asım YAPICI a a Çu ku ro va Üni ver si te si İla hi yat Fa kül te si, Din Psi ko lo ji si ABD, ADANA Ya zış

Detaylı

Kapitalizmin Genel Krizi Koşullarında Burjuva Devlet

Kapitalizmin Genel Krizi Koşullarında Burjuva Devlet Kapitalizmin Genel Krizi Koşullarında Burjuva Devlet 80 li yıl lar bo yun ca em per ya list metro pol ler de ar ka ar ka ya gla dio skan dal la rı pat la mış tı. Özel lik le Ba tı Av ru pa nın emper ya

Detaylı

Beyaz Diş. Jack London

Beyaz Diş. Jack London Jack London Beyaz Diş Jack London: Maceraperest-yazar. Bir müddet John Barleycorn kimliğiyle de yaşadı. İntihal ettiği iddia ediliyor: Şüyuu vukuundan beter. İntihar ettiği kabul ediliyor: Şüyuu vukuundan

Detaylı

FRANZ KAFKA DAVA. Ahmet Cemal ROMAN. Almanca aslından çeviren

FRANZ KAFKA DAVA. Ahmet Cemal ROMAN. Almanca aslından çeviren FRANZ KAFKA DAVA FRANZ KAFKA DAVA ROMAN Almanca aslından çeviren Ahmet Cemal Türkiye de artık Can Sanat Yayınları Yapım ve Dağıtım Tic. ve San. A.Ş. tarafından yayımlanacak olan Minikitap dizisi (özgün

Detaylı

için de ki ler Röportaj Darüşşafaka Eğitim Kurumları Genel Müdürü Nilgün Akalın: STK'lar devlet okullarında çalışmalı.

için de ki ler Röportaj Darüşşafaka Eğitim Kurumları Genel Müdürü Nilgün Akalın: STK'lar devlet okullarında çalışmalı. KILITTASI DERGI:Layout 1 12/11/09 2:13 AM Page 1 için de ki ler Sorumuz var Kültürel miras nedir, genç kuşaklara nasıl aktarılır? 48 6 50 Röportaj Darüşşafaka Eğitim Kurumları Genel Müdürü Nilgün Akalın:

Detaylı

PUSULASI. Başkanlık Konseyi. Türkiye Ekonomisi, Ekonomik Paket ve Tahkim. Başkanlık Konseyi Nereye? Tasfiyeciliğe Karşı Mücadele

PUSULASI. Başkanlık Konseyi. Türkiye Ekonomisi, Ekonomik Paket ve Tahkim. Başkanlık Konseyi Nereye? Tasfiyeciliğe Karşı Mücadele S I N I F PUSULASI İki Aylık Teorik Dergi Ağustos-Eylül 1999 Fiyatı: 500.000 TL (kdv dahil) Türkiye Ekonomisi, Ekonomik Paket ve Tahkim Başkanlık Konseyi Nereye? Tasfiyeciliğe Karşı Mücadele Türk fiovenizminin

Detaylı

YETİŞKİNLİK DÖNEMİ DİN EĞİTİMİ

YETİŞKİNLİK DÖNEMİ DİN EĞİTİMİ YETİŞKİNLİK DÖNEMİ DİN EĞİTİMİ Eserin Her Türlü Basım Hakkı Anlaşmalı Olarak Ensar Neşriyat a Aittir. ISBN : 975-6324 -06-6 Kitabın Adı Yetişkinlik Dönemi Din Eğitimi Yazarı Yrd. Doç. Dr. Mustafa Köylü

Detaylı

Be di üz za man ýn dos tu o lan Ja pon baþ ku man da nýna dair

Be di üz za man ýn dos tu o lan Ja pon baþ ku man da nýna dair SiyahMaviKýrmýzýSarý 2 Nev-i be þe re mo del ne dir? Âl-i LÂHÝKA lahika@yeniasya.com.tr Onlar (takvâ sahipleri) çirkin bir günah iþledikleri veya herhangi bir günaha girerek kendilerine zulmettikleri zaman

Detaylı

Kardeþliðimizi unutmayalým

Kardeþliðimizi unutmayalým GER ÇEK TEN HA BER VE RiR YARIN GAZETENİZLE BİRLİKTE... YIL: 43 SA YI: 15.146 AS YA NIN BAH TI NIN MÝF TA HI, MEÞ VE RET VE ÞÛ RÂ DIR / 75 Kr www.ye ni as ya.com.tr Kardeþliðimizi unutmayalým MEHMET GÖRMEZ

Detaylı

TÜRKİYE SERBEST MUHASEBECİ MALİ MÜŞAVİRLER VE YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİRLER ODALARI BİRLİĞİ YÖNETMELİĞİ

TÜRKİYE SERBEST MUHASEBECİ MALİ MÜŞAVİRLER VE YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİRLER ODALARI BİRLİĞİ YÖNETMELİĞİ TÜRKİYE SERBEST MUHASEBECİ MALİ MÜŞAVİRLER VE YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİRLER ODALARI BİRLİĞİ YÖNETMELİĞİ 8 222 TÜRKİYE SERBEST MUHASEBECİ MALİ MÜŞAVİRLER VE YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİRLER ODALARI BİRLİĞİ YÖNETMELİĞİ

Detaylı

DOKUZ EYLÜL ÜN VERS TES GÜZEL SANATLAR FAKÜLTES. G R fi SINAVLARI KILAVUZU 2008-2009 ZM R

DOKUZ EYLÜL ÜN VERS TES GÜZEL SANATLAR FAKÜLTES. G R fi SINAVLARI KILAVUZU 2008-2009 ZM R DOKUZ EYLÜL ÜN VERS TES GÜZEL SANATLAR FAKÜLTES G R fi SINAVLARI KILAVUZU 2008-2009 ZM R DOKUZ EYLÜL ÜN VERS TES GÜZEL SANATLAR FAKÜLTES G R fi SINAVLARI KILAVUZU 2008-2009 ZM R SUNUŞ Do kuz Ey lül Üni

Detaylı

DEVLET KRİZİ. l999 a gi rer ken iç si ya sal du ru mun ana çiz gi le ri:

DEVLET KRİZİ. l999 a gi rer ken iç si ya sal du ru mun ana çiz gi le ri: l999 a gi rer ken iç si ya sal du ru mun ana çiz gi le ri: DEVLET KRİZİ l998 yı lı, Cum hu ri ye tin 75. yı lı nın şa ta fat lı kut la ma la rı na ta nık lık et ti. Fa kat 29 Eki m e, 75 ya şın da ki bur

Detaylı

4. - 5. sınıflar için. Öğretmen El Kitabı

4. - 5. sınıflar için. Öğretmen El Kitabı 4. - 5. sınıflar için Öğretmen El Kitabı HAZIRLAYANLAR Prof. Dr. Selahiddin Ö ÜLMÜfi (Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi) Doç. Dr. Ahmet ALTINDAĞ (Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi) Yrd. Doç.

Detaylı

B NB R GECE MASALLARI

B NB R GECE MASALLARI B NB R GECE MASALLARI Âlim Şerif Onaran 1921 de Manisa n n Kula ilçesinde do du. zmir de Erkek Ö retmen Okulu nun orta bölümünde ö renciyken bir müzik ö retmeninin özendirmesiyle müzi e yöneldi. Şark sözlerini

Detaylı

PKK 5. KoNgRE KaRaRLaRI

PKK 5. KoNgRE KaRaRLaRI PKK 5. KoNgRE KaRaRLaRI Weşanên Serxwebûn 1 3 Weşanên Serxwebûn: 72 PKK 5. Kongre Kararları İÇİNDEKİLER Birinci baskı: Mayıs 1995 İkinci baskı: Temmuz 1995 Parti üzerine karar Ulusal ordulaşma üzerine

Detaylı

Mi mar lar Oda sı z mir u be si 40. Ola an Ge nel Ku ru lu ve Se çim ler Ger çek le ti

Mi mar lar Oda sı z mir u be si 40. Ola an Ge nel Ku ru lu ve Se çim ler Ger çek le ti Ge nel Ku rul Mi mar lar Oda sı z mir u be si 40. Ola an Ge nel Ku ru lu ve Se çim ler Ger çek le ti 40. Ola an Ge nel Ku ru lu 30 Ocak 2010 Cu mar te si gü nü ger çek lefl ti. fiu be miz 39. Dö - nem

Detaylı

Hemşirelikte Güçlendirme

Hemşirelikte Güçlendirme DERLEME Hemşirelikte Güçlendirme Sevim ULUPINAR a a Hemşirelik Bölümü, Hemşirelik Öğretimi AD, Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi, İstanbul Ge liş Ta ri hi/re ce i ved: 30.05.2012 Ka bul Ta

Detaylı

Ahmed Güner Sayar. A. Süheyl Ünver (Hayatı-Şahsiyeti ve Eserleri) 1898-1986

Ahmed Güner Sayar. A. Süheyl Ünver (Hayatı-Şahsiyeti ve Eserleri) 1898-1986 Ahmed Güner Sayar A. Süheyl Ünver (Hayatı-Şahsiyeti ve Eserleri) 1898-1986 Aziz hocam Süheyl Ünver in değerli eşi Müzehher Ünver e saygı ile, sevgi ile... A. SÜHEYL ÜNVER / 7 A. SÜHEYL ÜNVER / 9 çındekıler

Detaylı

Türkiye nin kurtuluþu Kemalizmden demokrasiye geçiþte

Türkiye nin kurtuluþu Kemalizmden demokrasiye geçiþte SiyahMaviKýrmýzýSarý NÝN BOYUN GÖRÜÞÜLCK TRFÝK GÜVNLÝÐÝ BZI KUSUR TNIMLRI DÐÝÞTÝ RÇ MUYND TSLKLR HZIRLNDI ÝSTÝKLÂL MRÞI ÝÇÝN MSD Ha be ri say fa 3 te YNÝ DÖNM Ha be ri say fa 6 da LOGO Ha be ri 16 da YGR

Detaylı

YGER ÇEK TEN HA BER VE RiR

YGER ÇEK TEN HA BER VE RiR BAÐIÞIKLIK SÝSTEMÝNÝ TAHRÝP EDÝYOR GRÝP ÝÇÝN ANTÝBÝYOTÝK KULLANMAYIN u HA BE RÝ SAYFA 11 DE Rusya, alkolü yasaklamayý tartýþýyor u HA BE RÝ SAYFA 12 DE Evliya Çelebi Vatikan da anýlacak u HA BE RÝ SAYFA

Detaylı

Azad Ziya Eren Kitapları Şi ir: Diğer:

Azad Ziya Eren Kitapları Şi ir: Diğer: SAKIZKÖY GÜNCELER Azad Ziya Eren 27 Ekim 1976 da Diyarbakır da doğdu. Bijar ve Mari Jiyan adında iki çocuğu var. Kültür sanat politikaları üzerine makaleleri Avrupa Birliği Yayınları nda yayımlandı. Uluslararası

Detaylı

28 ÞUBAT TA YENÝ GÖZALTILAR

28 ÞUBAT TA YENÝ GÖZALTILAR GER ÇEK TEN HA BER VE RiR BUGÜN GAZETENÝZLE BÝRLÝKTE ÜCRETSÝZ... YIL: 43 SA YI: 15.147 AS YA NIN BAH TI NIN MÝF TA HI, MEÞ VE RET VE ÞÛ RÂ DIR / 75 Kr www.ye ni as ya.com.tr 28 ÞUBAT TA YENÝ GÖZALTILAR

Detaylı

Nü ket Esen Ya yım lan mış ki tap la rı: Ne zi he Sey han

Nü ket Esen Ya yım lan mış ki tap la rı: Ne zi he Sey han MAHKEMELERDE Nüket Esen 1949 da İs tan bul da doğ du. Ar na vut köy Ame rikan Kız Ko le ji ni bi tir di. Bo ğa zi çi Üni ver si te si İn gi liz Ede bi ya tı Bö lü mü nde oku du. Ay nı üni ver si te nin

Detaylı

MELEK ve İNSAN. Ahmet Tomor

MELEK ve İNSAN. Ahmet Tomor Adapazarı, 2013 MELEK ve İNSAN k Ahmet Tomor Copyright Ahmet Tomor ISBN 978-605-88313-3-9 Baskı, Cilt Erkam Matbaası Tel: (0212) 671 07 00 İsteme Adresi Tel: +90 264 274 16 31 Okumayi Tesvik Dernegi info@okumayitesvik.com

Detaylı

CEMİL KAVUKÇU UZAK NOKTALARA DOĞRU

CEMİL KAVUKÇU UZAK NOKTALARA DOĞRU 1 2 CEMİL KAVUKÇU UZAK NOKTALARA DOĞRU 3 1995, Can Sanat Yayınları A.Ş. Tüm hakları saklıdır. Tanıtım için yapılacak kısa alıntılar dışında yayıncının yazılı izni olmaksızın hiçbir yolla çoğaltılamaz.

Detaylı

MODEL SORU - 1 DEKİ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ

MODEL SORU - 1 DEKİ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ 1. BÖÜM A DAGAARI MDE SRU - 1 DEİ SRUARIN ÇÖZÜMERİ 5. T 1. uvvet vektörünün dengeden uzaklaşan ucu ile hız vektörünün ları çakışık olmalıdır. Buna göre şeklinde CEVA C 2. Dal ga la rın gen li ği den ge

Detaylı