Yaklaşım Dergisinin 232 Sayısında Yayınlanmıştır.

Transkript

1 1 Yaklaşım Dergisinin 232 Sayısında Yayınlanmıştır. Zihni KARTAL * I. GENEL BİLGİ SOSYAL GÜVENLİK SİSTEMİNDE PİŞMANLIK VE CEZA İNDİRİMİ 26/01/2012 tarihli, sayılı Resmî Gazete de yayımlanan 6270 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığı Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun un 11 inci maddesi ile 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu nun Kurumca Verilecek İdari Para Cezaları başlıklı 102 nci maddesinin ikinci fıkrası değiştirilmiştir. Değişiklik sonrasında, 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 102 nci maddesinin ikinci fıkrası; "Mahkeme kararına, kurumun denetim ve kontrol ile görevlendirilmiş memurlarınca yapılan tespitler veya diğer kamu idarelerinin denetim elemanlarınca kendi mevzuatları gereğince yapacakları soruşturma, denetim ve incelemelere ya da kamu idarelerinden alınan belgelere istinaden düzenlenenler hariç olmak üzere, bildirgenin veya belgenin yasal süresi geçtikten sonra ilgililerce kendiliğinden 30 gün içinde verilmesi ve söz konusu cezaların ilgililerce, yapılacak tebligat tarihini takip eden günden itibaren 15 gün içinde ödenmesi halinde, bu maddenin birinci fıkrasının (a), (b), (g), (h) ve (j) bentlerinde öngörülen cezalar dörtte bir oranına karşılık gelen tutar üzerinden uygulanır" şeklini almıştır. İzleyen bölümlerde bu değişikliğin detayları ve etkileri irdelenecektir. II. HANGİ DURUMLARDA CEZA İNDİRİMİNDEN YARARLANILAMAZ? Yukarıda yer verilen düzenlemeye göre; Mahkeme kararına Sosyal Güvenlik Kurumunun denetim ve kontrol ile görevlendirilmiş memurlarınca yapılan tespitlere * E. Baş Hesap Uzmanı

2 2 Diğer kamu idarelerinin denetim elemanlarınca kendi mevzuatları gereğince yapacakları soruşturma, denetim ve incelemelere ya da kamu idarelerinden alınan belgelere istinaden düzenlenen belgeler ile ilgili olarak kesilen cezalar söz konusu indirim kapsamı dışında kalmaktadır. Diğer bir ifadeyle, ceza indiriminden yararlanabilmek için, kamu makamları işlenen fiili tespit etmeden önce işverenin kendi kendine nedamet etmesi gerekir. III. HANGİ YÜKÜMLÜLÜKLERE AYKIRI HAREKET CEZA İNDİRİMİ KAPSAMINA GİRMEKTEDİR? Pişmanlık indirimi aşağıda sayılan bildirim ve bildirgeleri kapsamaktadır; a) Kanunun 4-a (SSK) maddesi kapsamında hizmet akdine istinaden çalışan sigortalılara ait 4-a Sigortalı İşe Giriş Bildirgesi, b) Kanunun 61 maddesinde belirtilen Genel Sağlık Sigortası Giriş Belgesi c) Kanunun 11 inci maddesinde belirtilen İşyeri Bildirgesi d) Kanunun 4-b (Bağ-Kur) maddesi kapsamında sigortalı sayılanlar için; kendileri ve /ve ya ilgili kamu kurumu, kamu kurumu niteliğinde meslek kuruluşu tarafından düzenlenip Kuruma verilmesi gereken 4-b Sigortalı İşe Giriş Bildirgesi e) Kanunun 9 uncu maddesinin birinci fıkrası (b) bendinde, 4/b (Bağ-Kur) kapsamında sigortalılığı sona erenlerin kendileri ve /ve ya ilgili kamu kurumu, kamu kurumu niteliğinde meslek kuruluşu tarafından Kuruma yapılması gereken İşten Çıkış Bildirimi f) Kanunun 9 uncu maddesinin birinci fıkrası (a) bendinde, 4/a (SSK) kapsamında sigortalılığı sona erenlerin işverenleri tarafından yapılması gereken işten çıkış bildirimi

3 3 g) Mülga 506 sayılı Yasanın geçici 20. Maddesi kapsamında yer alan sandıklara, sandık iştirakçiliğinin başlama veya sona ermesine ilişkin Kuruma yapılması gereken bildirim, h) Kanunun 47 inci maddesinde belirtilen vazife malullüğüne (4/c Emekli Sandığı) sebep olan olayın Kuruma bildirimi, ı) Kanunun 90 ıncı maddesinde sayılan (Kamu idareleri ile döner sermayeli kuruluşlar ve 5411 sayılı Bankacılık Kanunu kapsamındaki kuruluşlar, kanunla kurulan kurum ve kuruluşlar) kuruluşlar tarafından Kuruma bildirilmesi gereken; ihale konusu işler ve ihaleyi alan firmaya ilişkin bilgiye ait bildirimler, i) Kanunun 8 inci maddesinin yedinci fıkrasında belirtilen Kamu idareleri ile bankalar, tarafından yapılan kontrolde sigortasız olduğunu tespit edilen kişilerin Kuruma bildirme işlemi, j) Kanunun 11 inci maddesi üçüncü fıkrasında belirtilen, Ticaret Sicil memurluklarının, şirket kuruluşu aşamasında, kurulan şirketin çalıştıracağı sigortalı sayısını ve bunların işe başlama tarihini bildiren işverenlere ilişkin, Kuruma yapmak zorunda oldukları bildirim, k) Kanunun 11 inci maddesinin altıncı fıkrasında, istihdama yönelik olarak ruhsat vermeye yetkili Valilikler, belediyeler ve ruhsat vermeye yetkili diger kamu ve özel hukuk tüzel kişilerince, yapı ruhsatı veya ruhsat niteliği taşıyan işlemlerine ilişkin bilgi ve belgeler ile varsa bunların verilmesine esas olan istihdama ilişkin bilgilerin bildirimi Yukarıda sayılan bildirim yükümlülüğünün yasal süresinde yerine getirilmemesi durumunda; SGK Denetim ve Kontrol memurlarınca veya Diğer kamu idarelerinin denetim veya tespiti yapılanlar hariç olmak üzere, bu bildirimleri 30 gün içerisinde ilgililerce kuruma kendiliğinden verilmesi ve kurumca tahakkuku eden İdari Para Cezalarının tebliğ tarihini takip eden 15 gün içerisinde ödenmesi durumunda İdari Para Cezası indirimli olarak ödenecektir. Bu konunun uygulamasına yönelik olarak Sosyal Güvenlik Kurumu günü teşkilatına bir tamim göndererek örneklerle uygulamaya yön vermiştir. Söz konusu tamimde yer alan hususlar da dikkate alınarak pişmanlık ve ceza indiriminin uygulanmasına yönelik açıklamalar izleyen bölümlerde yer bulacaktır.

4 4 IV. İDARİ PARA CEZALARI NE KADAR İNDİRİMLİ ÖDENECEKTİR? Kapsama giren idari para cezalarinin teblig tarihinden itibaren onbeş gün içinde Kuruma itiraz edilmeden ve yargi yoluna başvurulmadan ödenecek olmasi halinde, 5510 sayili Kanunun 102 nci maddesinin beşinci fikrasinda yer alan Idarî para cezalarinin, Kuruma itiraz edilmeden veya yargi yoluna basvurulmadan önce teblig tarihinden itibaren onbes gün içinde pesin ödenmesi halinde, bunun dörtte üçü tahsil edilir. hükmü de dikkate alinarak, teblig edilen ceza tutarinin yalnizca 1/4 ünün 3/4 ü tahsil edilecektir. Diger taraftan, 5083 sayili Kanunun 2 nci maddesinin son fikrası uyarınca, idarî para cezalarının hesaplanmasında ve ödenmesinde bir Türk Lirasi nin (1.00 TL) altinda kalan tutarların dikkate alınmayacagi öngörüldügünden, her bir fiil bazında yapılan hesaplama sonucunda uygulanacak idari para cezalarının, varsa Kuruş kısmı atılacaktır. Örnek 1; Sigortasızlar Ltd. Şti. nin 10/3/2012 tarihinde işe girmiş olan bir sigortalıya ilişkin sigortalı işe giriş bildirgesini 23/3/2012 tarihinde kendiliğinden vermiş olduğu varsayıldığında, sözkonusu belgenin yasal süresi geçirildikten sonra ve 30 günlük süre içinde verilmiş olmasi nedeniyle, her ne kadar aylık asgari ücret 886,50 TL olsa da 5083 sayılı Kanunun 2 nci maddesi uyarınca idari para cezası 886,00 TL olarak tebliğ edilecektir. Bu durumda, 886,00 tutarındaki idari para cezasının tebliğ edildiği tarihten itibaren 15 gün içinde ödenecek olmasi halinde, Örnek 2; 886,00 * 1 / 4 = 221,50 221,50 * 3 / 4 = 166,13 TL si tahsil edilecektir. 1 nolu örnekteki işveren tarafından, tebliğ edilen idari para cezasının tebliğ tarihinden itibaren 15 günlük süre geçirildikten sonra ödeneceği varsayıldığında, idari para cezasından herhangi bir indirim yapılmayarak, 886,00 TL tutarındaki ceza tutarının tamamı gecikme cezası ve gecikme zammı ile birlikte tahsil edilecektir.

5 5 102 nci maddenin ikinci fikrası kapsamına giren fiillere ilişkin bildirge veya belgelerin yasal verilme süresinin sona erdiği tarihten itibaren otuz günlük süre geçirildikten sonra verilmiş olması halinde ise, belge veya bildirgenin kendiliğinden verilmiş olması ve tebliğ edilen idari para cezasının Kuruma itiraz edilmeden ve yargi yoluna başvurulmadan 15 günlük süre içinde ödenecek olması kaydıyla, 102 nci maddenin ikinci fıkrasına istinaden herhangi bir indirim yapılmacak, yalnızca 102 nci maddenin beşinci fıkrasında yer alan 1/4 oranındaki indirim uygulanabilecektir. Örnek 3; Bilanço esasına göre defter tutmakla yükümlü olan Beşkardeşler Gıda Sanayi Limited şirketinin 4/2/2012 tarihinde sigortalı çalıştırmaya başladığı halde işyeri bildirgesini Kuruma 10/3/2012 tarihinde kendiliğinden vermiş oldugu ve anılan işveren aleyhine uygulanan 886,50 * 3 = 2.659,50 = 2.659,00 TL tutarındaki idari para cezasının 15 günlük süre içinde ödenecegi varsayıldıgında, bahse konu bildirgenin yasal verilme süresinin sona erdigi tarihten itibaren 30 günlük süre geçirildikten sonra verilmiş olması nedeniyle 2.659,00 * 3 / 4 = 1.994,25 TL si tahsil edilecektir. Örnek 4; 3 nolu örnekteki işveren tarafından, tebliğ edilen idari para cezasının 15 günlük süre geçirildikten sonra ödeneceği varsayıldıgında, idari para cezasından herhangi bir indirim yapılmayarak, 2.659,00 TL tutarındaki ceza tutarının tamamı gecikme cezası ve gecikme zammı ile birlikte tahsil edilecektir. İndirim kapsamına giren idari para cezalarının, 15 günlük süre içinde gerekli indirim yapılarak tahsil edilmesinin ardından işverenlerce idari para cezasına itiraz edilmesi ve itirazın Kurumca reddedilmesi halinde, 102 nci maddenin beşinci fıkrasına istinaden yapılan peşin ödeme indirimi kadar tutar, gecikme cezası ve gecikme zammı ile birlikte işverenlerden tahsil edilecektir. Örnek 5; 1 nolu örnekteki işveren tarafından 166,13 TL tutarındaki idari para cezası yasal süresi içinde ödendikten sonra, cezanın usulsüz uygulanmış oldugu hususunda Kuruma itirazda bulunuldugu ve itirazın da Kurumca reddedildigi varsayıldıgında, 102 inci maddenin beşinci fikrasına istinaden yapılan indirim dolayısıyla eksik tahsil edilen, 221,50 166,13 = 55,37 TL tutarındaki idari para cezası, tahsil tarihine kadar hesaplanacak olan gecikme cezası ve gecikme zammı ile birlikte işverenden tahsil edilecektir.

6 6 Örnek 6; 20/10/2011 tarihinde işe alınan (B) sigortalısına ilişkin sigortalı işe giriş bildirgesinin Kuruma 25/10/2011 tarihinde verildigi ve sözkonusu fiil dolayısıyla uygulanan 837,00 TL tutarındaki idari para cezasının 20/2/2012 tarihinde ilgiliye teblig edildigi varsayıldıgında, sözkonusu cezanın teblig tarihinden itibaren onbeş günlük süre içinde ödenecek olması halinde yalnızca, 837,00 * 1 / 4 = 209,25 209,25 * 3 / 4 = 156,94 TL si tahsil edilecektir. Örnek 7; 6 nolu örnekteki işveren tarafından 20/2/2012 tarihinde teblig edilen idari para cezasının 15 günlük süre geçirildikten sonra ödenecek olduğu varsayıldıgında, bu durumda herhangi bir indirim yapılmaksızın 837,00 TL tutarındaki idari para cezası, gecikme cezası ve gecikme zammı ile birlikte tahsil edilecektir. V. CEZA İNDİRİMİNDEN YARARLANMAK İÇİN GEREKEN KOŞULLAR NELERDİR? Dörtte üç oranındaki pişmanlık indiriminden yararlanılabilmesi için; i. Bildirgenin veya belgenin yasal süresi geçtikten sonra ilgililerce kendiliğinden 30 gün içinde verilmesi, ii. Dörtte bir oranında tahakkuk ettirilen idari para cezasının SGK tarafından yapılacak tebligat tarihini takip eden günden itibaren 15 gün içinde ödenmesi, şartlarının birlikte yerine getirilmesi gerekmektedir. Yukarıda belirtilen sürelerin geçirilmesi halinde pişmanlık indiriminden yararlanılması mümkün olmayacaktır. VI. PİŞMANLIK İNDİRİMİNE PEŞİN ÖDEME İNDİRİMİ UYGULANABİLİR Mİ? Pişmanlık indirimine ek olarak peşin ödeme indirimi uygulanması mümkündür. Zira, pişmanlık indirimi işlenen fiilin sonuçlarından duyulan pişmanlık nedeniyle cezanın, normalden daha düşük tutarda kesilmesini öngörürken, peşin ödeme indirimi tahsilatın iskonto ile özendirilerek hızlandırılması amacına hizmet eden düzenlemedir. Bu nedenle, pişmanlık indiriminden yararlananlar, dörtte bir tutar üzerinden tahakkuk ettirilen idari para cezalarını, 5510 sayılı Kanun un 102 nci

7 7 maddesinin beşinci fıkrası uyarınca, Sosyal Güvenlik Kurumu na itiraz etmeden veya yargı yoluna başvurmadan tebliğ tarihinden itibaren 15 gün içinde peşin ödemeleri halinde, ayrıca %25 oranında peşin ödeme indiriminden de yararlanabilirler. VII. AYLIK PRİM VE HİZMET BİLDİRİMİNDE PİŞMANLIK İNDİRİMİ UYGULANIR MI? Sosyal Güvenlik Kurumu idari para cezalarındaki pişmanlık indiriminin kapsamının genişletilmesi ve indirim tutarlarının artırılması olumlu bir düzenleme olmakla birlikte aylık prim ve hizmet belgelerine bağlı idari para cezaları uygulamanın dışında bırakılmıştır. Oysa,, işverenlerin en fazla maruz kaldıkları ceza türü aylık prim ve hizmet belgelerine bağlı olarak ortaya çıkmaktadır. Bunun önemli bir eksiklik olduğunu vurgulamak gerekiir. VIII. BU KANUN ÖNCESİ DÖNEME İLİŞKİN İŞLEMLER CEZA İNDİRİMİNDEN YARARLANABİLİR Mİ? Kanun öncesi için de indirimden yararlanılabilecektir. Ayrıca, 6270 sayılı Kanun la 5510 sayılı Kanun un 102 nci maddenin ikinci fıkrasında yapılan düzenlenme 26/01/2012 tarihinde yürürlüğe girmiş olmakla birlikte, lehe olan ceza hükümlerinin geçmişe de uygulanması yönündeki ceza hukuku genel prensibi gereği, yasal verme süresi 30 günü geçmemiş olan 26/01/2012 tarihinden önceki bildirge, belge ve bilgi verme yükümlülüklerine bağlı idari para cezaları için de pişmanlık indiriminin uygulanması gerekmektedir 5510 sayili Kanunun 102 inci maddesinin ikinci fikrasında yapılan degişiklik her ne kadar 26/1/2012 tarihi itibariyle yürürlüge girmiş olsa da, sonradan yürürlüge giren kanunun işverenlerin lehine durum meydana getirmesi nedeniyle, kapsama giren ve yasal verilme süresi 26/1/2012 tarihinden önceki sürelerde sona ermiş olan belge veya bildirgelerden dolayı uygulanan idari para cezaları için, yasal verilme süresi geçirildikten sonra otuz günlük süre içinde verilmiş olma ve teblig tarihinden itibaren on beş günlük süre içinde ödenme koşullarının saglanmış olmasi kaydıyla sözkonusu indirimden yararlanılabilecektir. Bununla birlikte, 5510 sayılı Kanunun 102 nci maddesinin yürürlüge girdigi 26/1/2012 tarihinden önceki sürelere ilişkin bilgi ve belgelerin 30 günlük süre içinde verilmiş olmakla teblig edilen idari para cezalarının 15 günlük süre içinde ödenmemiş olması halinde, sözkonusu fıkrada öngörülen indirimden yararlanılması mümkün değildir.

8 8 IX. SONUÇ Sosyal Güvenlik Kurumu İdari Para Cezalarının yoğunluğu ve cezaların yüksek olması, bu yasa ile oldukça yumuşatılarak indirim tutarlarının artırılması ve kapsamı da genişletilmiş olması işverenler için bir avantajdır. Buna karşın, işverenlerin oldukça sık karşılaştıkları aylık prim ve hizmet belgelerine bağlı olarak salınan idari para cezasının kapsam dışında tutulması yasanın önemli bir eksikliğidir. Bu nedenle, aylık prim ve hizmet bildirgesi konusunda işlenen fiillerin daha sonra mükelleflerce kendiliğinden beyanda bulunulması halinde de, uygulanacak cezaların indirime tabi tutulması yönünde bir yasal düzenleme yapılması yararlı olacaktır. Focus Denetim Sağlıklı çözümlere ODAK lanır.