Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 5, Sayı: 41, Mart 2017, s

Transkript

1 Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 5, Sayı: 41, Mart 2017, s Yayın Geliş Tarihi / Article Arrival Date Yayınlanma Tarihi / The Publication Date Yrd. Doç. Dr. Hatice TAMBAĞ Mustafa Kemal Üniversitesi, Hatay Sağlık Yüksekokulu Psikiyatri Hemşireliği Anablim Dalı htambag@hotmail.com, htambag@mku.edu.tr ÖĞRENCİLERİN PROBLEM ÇÖZME VE İLETİŞİM BECERİLERİNE KENDİNİ TANIMA VE İLETİŞİM YÖNETİMİ DERSİ NİN ETKİSİ 1 Öz Araştırma lisans hemşirelik programında yer alan Kendini Tanıma ve İletişim Yönetimi (KTİY) dersinin öğrencilerin problem çözme ve iletişim becerilerine etkisini belirlemek amacıyla yapıldı. Tek gruplu ön test-son test tasarım olarak yapılmış yarı-deneysel tipte olan araştırma, Doğu Akdeniz Bölgesi ndeki bir ilimizde bulunan devlet üniversitesine bağlı sağlık yüksekokulunda yılında birinci sınıfta eğitim gören ve araştırmaya katılmayı kabul eden 90 öğrenci ile yapıldı. Veriler, kişisel bilgi formu, İletişim Becerilerini Değerlendirme Ölçeği (İBDÖ) ve Problem Çözme Envanterinin (PÇE) ders öncesi ve sonrasında uygulanması ile toplandı. Verilerin değerlendirmesinde frekans, yüzde, t Test ve Pearson korelasyon analizi kullanıldı. Kendini Tanıma ve İletişim Yönetimi dersinden sonra, iletişim becerilerini değerlendirme ölçeği ve problem çözme envanterinin puanları artmış ve istatistiksel olarak anlamlı fark bulunmuştur (p<0.01). Çalışmada Kendini Tanıma ve İletişim Yönetimi dersinin, öğrencilerin problem çözme ve iletişim becerilerini olumlu yönde etkilediği ve farkındalık kazandırdığı belirlenmiştir. Anahtar kelimeler: Öğrenci, iletişim becerileri, problem çözme 1 Bu çalışma 8-10 Haziran 2015, II. International Eurasian Educational Research Congress 2. Uluslararası Avrasya Eğitim Araştırmaları Kongresinde poster bildiri olarak sunulmuştur.

2 EFFECTS OF SELF KNOWLEDGE AND COMMUNICATION MANAGEMENT COURSE ON THE STUDENTS PROBLEM SOLVING AND COMMUNICATION SKILLS Abstract The research was made to determine the effects of Self Knowledge and Communication Management course in the undergraduate nursing program on the students problem solving and communication skills. This was a semi-experimental study including pre test-post test design with a single group. The study was conducted with 90 students who agreed to participate in the research and who were in class one in academic years at the health school of a state university in the Eastern Mediterranean Region. The data was collected by administrating the personal information form, the scale of Problem Solving Inventory and Communication Skills Evaluation before and after the course. Numbers, percentage, t Test and Pearson correlation analysis were used to evaluate the data. After Self Knowledge and Communication Management course, the average scores of problem solving inventory and communication skills evaluation scale increased statistically significantly (p<0.01). In research it was found Self Knowledge and Communication Management course affected students problem solving and communication skills positively and provided them awareness. 153 Keywords: Students, communication skills, problem solving GİRİŞ Problem çözme ortaya çıkan yeni durumlarla başa çıkmamıza yardım eden bilişsel bir beceridir (Mcallister, 2003). Problem çözme, bireyin herhangi bir bilgiyi bilişsel süreçlerden geçirerek kullanabilmesini sağlayan çok yönlü bir eylemdir (Jones, 2008; Uzunoğlu & Demir, 2014). Bilgi bireyin günlük yaşamı ile ilgili olabileceği gibi mesleki yaşamı ile ilgili de olabilmektedir (Başar, Akın & Durna, 2015; Güner, 2000). Hemşireler hem günlük problemlerle başa çıkmak hem de her an stresli, karmaşık ve hızlı değişimlerin yaşandığı hastane gibi ortamlarda olan bireylerin problemlerine çözüm bulmak durumundadırlar. Hemşirelerin problem çözme becerilerini geliştirmeleri hasta bakım kalitesinin yükseltilmesi bakımından önemlidir (Akın, Güngör, Mendi, Şahin, Bizat & Durna, 2007; Güner, 2000; Mcallister, 2003). Problem çözme becerisini etkin olarak kullanamayan bir hemşirenin hasta ya da sağlıklı bireye verdiği bakımın kalitesi de olumsuz olarak etkilenebilmektedir. Gelişmiş problem çözme yeteneği hemşirelik bakımının kalitesini etkilemekte ve hemşirelik bakımı sonuçlarında da önemli bir rol oynamaktadır (Choi, Lindquist, & Song, 2014; Uys, Van Rhyn, Gwele, McInerney & Tanga, 2004; Taylor, 2000). Yapılan birçok çalışmada, hemşirelik öğrencilerinin problem çözme becerilerin orta düzeyde olduğu bildirilmektedir (Akın vd., 2007; Başar vd., 2015; Durmaz, Kaçar, Can, Koca & Yeşilova, 2007; Eşer, Khorshıd, Özkütük & Orgun, 2009; Olgun, Öntürk, Karabacak, Aslan & Serbest, 2010; Özyazıcıoğlu, Aydınoğlu & Aytekin, 2009; Yılmaz, Karaca & Yılmaz, 2009). Hemşirelik öğrencilerinden eğitimleri süresince problemleri belirleyebilme, problemin çözümüne yönelik kritik düşünme, olaylar ve kavramlar arasında bağlantı kurma, hızlı karar alma gibi

3 becerilerini kazanmaları beklenmektedir (Güner, 2000). Öğrencilerin etkili problem çözebilmeleri içinde, iletişim becerileri kullanabilmeleri önem taşımaktadır (Eşer vd., 2009). Farklı bir alanda yapılan çalışmada da başarıda iletişim becerilerinin önemli olduğu bildirilmiştir (Bayrak & Nacar, 2015). İletişim becerileri bireylerin sağlıklı ilişkiler kurma, kendini ve diğer bireyleri tanıma, kendi duygu ve düşüncelerinin farkında olma, başkalarının duygularını tanıyabilme, kendini gerçekleştirebilme, etkili dinleme gibi kavramlardan oluşmaktadır ( Başar vd., 2015). Özcan (2006) iletişimi insanın duygu ve düşüncelerini gereksinimlerini anlatma ve başkalarını anlama yolu olarak tanımlamaktadır. İletişim, hemşirenin hastayı tanıma ve gereksinimlerini anlamada kullanabileceği en önemli becerilerden biridir. Çünkü hastanın duygu, düşünce ve gereksinimleri anlamadan nitelikli bir bakım verilmesi mümkün olmamaktadır (Özcan, 2006). Etkili iletişim becerilerini kullanan hemşirelerden bakım alan hastalarının, duygusal olarak kendilerini iyi hissettikleri bildirilmektedir (Tutuk, Al & Doğan, 2002; Wilkinson, Linsell & Blanchard, 2008) Öğrenci hemşirelerin iletişim becerilerine yönelik Tutuk ve ark. nın (2002) yaptığı çalışmada; üst sınıflardaki öğrencilerin iletişim becerilerinin ve empatik eğilimlerinin de geliştiği; ancak yaş, mezun oldukları lise ve sosyal etkinliklere katılmaları ile herhangi bir işte çalışmış ya da çalışıyor olmalarının iletişim ve empatik eğilim puanlarını etkilemediği, genel olarak ve hasta ile iletişimlerinde zorluk yaşadığını ifade eden öğrencilerin iletişim ve empati becerilerinin düşük olduğu saptanmıştır (Tutuk vd., 2002). Hemşirelik eğitiminin amacı; gereksinim duyduğu bilgiye ulaşabilen ve bu bilgiyi bakım verdiği bireylerin yararına kullanabilen, kişilerarası ilişkilerde başarılı, problem çözen ve kritik düşünebilen meslek üyeleri yetiştirmektir. Bu nedenle hemşirelik öğrencilerinin problem çözme ve iletişim becerilerinin gelişmiş olması beklenmektedir. Bu becerileri geliştirmek için ise, mesleki eğitim aldıkları üniversite dönemi önemli bir fırsat olarak düşünülmektedir. 154 Bu araştırma, öğrencilerin lisans programının birinci sınıf, bahar döneminde aldığı Kendini Tanıma ve İletişim Yönetimi (KTİY) dersinin hemşirelik öğrencilerinin problem çözme ve iletişim becerilerine etkisini değerlendirmek amacı ile planlanmıştır. Araştırma sonuçlarının problem çözme ve iletişim becerilerini geliştirmeye yönelik eğitim programlarının planlanmasında, var olan eğitimin geliştirilmesinde rehberlik etmesi ayrıca, öğrencilerin farkındalık kazanmalarına yardımcı olması ve kendilerini değerlendirebilmelerine katkı sağlayacağı düşünülmektedir. Araştırma Soruları 1. Hemşirelik bölümü öğrencilerin problem çözme becerileri hangi düzeydedir? 2. Hemşirelik bölümü öğrencilerin iletişim becerileri hangi düzeydedir? 3. Hemşirelik bölümü öğrencilerinin problem çözme becerilerine kendini tanıma ve iletişim yönetimi dersinin etkisi var mıdır? 4. Hemşirelik bölümü öğrencilerinin iletişim becerilerine kendini tanıma ve iletişim yönetimi dersinin etkisi var mıdır? 5. Hemşirelik bölümü öğrencilerin problem çözme ve iletişim becerileri arasında bir ilişki var mıdır?

4 YÖNTEM Araştırmanın Türü: Tek gruplu ön test-son test tasarım olarak yapılmış yarı-deneysel model kullanılmıştır. Araştırmanın Evreni ve Örneklemi: Araştırma, Türkiye de Doğu Akdeniz Bölgesi ndeki bir devlet üniversitesine bağlı sağlık yüksekokulunda gerçekleştirildi Bu okulda sadece hemşirelik bölümü öğrencileri eğitim görmektedir. Araştırmanın evrenini sağlık yüksekokulunda eğitim öğretim yılında birinci sınıfta öğrenim gören ve Kendini Tanıma ve İletişim Yönetimi Dersini alan 93 öğrenci oluşturdu. Araştırmaya katılmayı kabul eden tüm öğrenciler araştırma kapsamına alındı. Ancak, derse devam etmeyen 3 öğrenci dışında 90 araştırmaya katılmayı kabul etti ve bu öğrencinin verileri değerlendirmeye alındı. Veri Toplama Araçları: Araştırmada veri toplamak amacıyla öğrencilerin sosyodemografik özelliklerini içeren kişisel bilgi formu, iletişim becerilerini değerlendirme ölçeği ve problem çözme envanteri kullanıldı. Kişisel Bilgi Formu olarak Araştırmacılar tarafından literatür doğrultusunda hazırlanan 8 sorudan oluşan anket formu kullanıldı (Akın vd., 2007; Başar vd., 2015; Durmaz vd., 2007; Eşer vd., 2009; Karabulutlu, Yılmaz & Yurttaş, 2011; Olgun vd., 2010; Özyazıcıoğlu vd., 2009; Yılmaz vd., 2009). Öğrencilerin yaş, cinsiyet, kardeşe sahip olmaları, aile tipleri, anne-baba eğitim düzeyleri, ekonomik durumları, en uzun yaşadıkları yer ve kitap okuma durumlarını içeren sorulardan oluşmaktadır. Problem Çözme Envanteri (PÇE): Bu envanter Heppner & Peterson tarafından 1982 yılında geliştirilmiştir. Ölçeğin orijinalinin güvenilirlik çalışmasında Cronbach alfa güvenilirlik katsayısı 0,90 bulunmuştur (Heppner & Peterson, 1982). Ölçek Şahin, Şahin & Heppener (1993) tarafından Türkçeye uyarlanmıştır. Problem çözme süreci aşamalarını belirleyen, bireylerin kendi problem çözme davranışları ve yaklaşımları hakkında ne düşündüklerini değerlendirmektedir. Problem Çözme Envanteri 35 maddeden oluşmakta ve 6 lı likert tiptedir. 1 ile 6 arasında değişen puanlarla puanlanmaktadır. Ölçek puanlanırken 9, 22. ve 29. maddeler puanlama dışı tutulur Ölçek puanları arasında değişmektedir. Ölçekten alınan toplam puanların yüksek olması, bireyin problem çözme becerileri konusunda kendini yetersiz olarak algıladığını göstermektedir (Şahin vd., 1993). Ölçek, problem çözme yeteneğine güven, yaklaşma-kaçınma ve kişisel kontrol olmak üzere 3 alt boyuttan oluşmaktadır. Ölçeğin Türkçeye uyarlandığı ve toplam 244 üniversite öğrencisi üzerinde yapılan çalışmada Cronbach alfa güvenilirlik katsayısı 0,88 olarak bulunmuştur (Şahin vd., 1993). Bu çalışmada ise, alfa güvenilirlik katsayısı 0,90 olarak bulundu ve PÇE nin toplam puanı kullanıldı. 155 İletişim Becerilerini Değerlendirme Ölçeği (İBDÖ): Bireylerin iletişim becerilerini nasıl değerlendirdiklerini belirlemek amacıyla Korkut (1996)[ tarafından geliştirilmiştir. 25 maddeden oluşmakta ve 5 li likert tiptedir. 0 ile 4 arasında değişen puanlarla puanlanmaktadır (Korkut, 1996). Ölçekten elde edilebilecek en yüksek puan 100, en düşük puan ise 0 dır. Puanın fazla oluşu bireylerin iletişim becerilerini olumlu yönde değerlendirdiklerini yansıtmaktadır. Ölçeğin geçerlilik ve güvenilirlik çalışmaları Korkut (1996) tarafından yapılmış ve alfa iç tutarlılık katsayısı 0.80 olarak bulunmuştur (Korkut, 1996). Bu çalışmada ise, alfa güvenilirlik katsayısı 0.85 bulundu. Verilerin Toplanması: Veriler, 08 Şubat- 10 Mayıs 2013 tarihleri arasında sağlık yüksekokulunda çalışmanın yapıldığı ders döneminde derse devam eden ve çalışmaya katılmayı kabul eden öğrencilerden toplandı (n=90). Veriler araştırmacı tarafından öğrencilerin KTİY dersi baş-

5 lamadan önce (08 Şubat 2013) ve ders dönemi sonunda (10 Mayıs 2013) toplandı. Çalışma hakkında gerekli açıklamalar yapıldıktan sonra, veri toplama formları öğrencilere dağıtıldı ve formlar öğrenciler tarafından sınıf ortamında, dakikalık sürelerde cevaplandı. Lisans programının birinci sınıf, bahar döneminde öğrenciler Kendini Tanıma ve İletişim Yönetimi dersi almaktadırlar. Dersi 14 hafta boyunca, haftada 3 saat teorik şeklinde almışlardır. Ders; anlatım, sınıf içi etkinlikler, rol play, tartışma ve ev ödevleri ile işlenmiştir. Dersin içeriğinde ise, iletişim ve iletişimi etkileyen ögeler, kendini tanıma, aktif dinleme, benlik kavramı, duyguları tanıma, duygularını ben dili ile ifade etme, atılganlık-hayır deme, uygun istekte bulunma, empati ve problem çözme konuları yer almıştır. Araştırmanın Etik Yönü: Araştırmanın yapılabilmesi için kurumdan izin, öğrencilerden de yazılı onamları alındı. Mustafa Kemal Üniversitesi Tıp Fakültesi Klinik Araştırmalar Etik Kurulu ndan etik kurul onayı alındı. Çalışmaya katılan öğrencilere araştırma hakkında bilgi verildi, araştırma sonunda elde edilen bilgilerin araştırma raporu dışında her hangi bir yerde kullanılmayacağı; istedikleri zaman çalışmadan ayrılabilecekleri, araştırma raporunda kişisel bilgilerin yer almayacağı konularında açıklama yapıldıktan sonra araştırmaya katılıp katılmama kararı kendilerine bırakıldı. Verilerin Değerlendirilmesi: Araştırmadan elde edilen veriler bilgisayar ortamındaki SPSS 19.0 programında değerlendirildi. Ölçek ve alt ölçeklerin normal dağılımlarına Kolmogrov- Smirnov testi ile bakıldı ve normal dağılım gösterdiği belirlendi. Verilerin değerlendirilmesinde parametrik testler kullanıldı. Araştırmadan elde edilen verilerin istatistiksel değerlendirmesinde frekans, yüzde, Independent Sample t Test ve Pearson korelasyon analizi kullanıldı. 156 BULGULAR Tablo 1. Öğrencilerin Sosyodemografik Özellikleri Bireysel Özellikler n(90) % Cinsiyet Kadın Erkek Yaş ( =19.78±2.46) ve üstü En Uzun Süre Yaşadığı Yer Köy İlçe İl Aile Tipi Çekirdek Geniş Ekonomik Durum Gelir giderden az Gelir gidere denk Gelir giderden yüksek Anne Eğitimi Okur-yazar değil İlkokul Ortaokul 7 7.8

6 Lise Üniversite Baba Eğitimi Okur-yazar değil İlkokul Ortaokul Lise Üniversite Kardeşe Sahip Olma Evet Hayır Kitap Okuma Evet Hayır Hangi tür kitap okuduğu (n 80) Roman Kişisel gelişim Tarih Felsefe Şiir Araştırmaya katılan öğrencilerin çoğunluğu kız (%72.2) ve %58.9 u (19.78±2.46) yaşındadır. Çoğunluğu (%41.1) en uzun süre ilde yaşamış ve %86.7 si çekirdek aileye sahiptir ve %95.6 sının kardeşi bulunmaktadır. Öğrencilerin büyük bölümünün ekonomik durumlarının gelirlerinin giderlerine denk (%72.2), anne eğitim düzeyleri (%61.1) ve baba eğitim düzeylerinin (%35.6) ilkokul olduğu belirlendi. Öğrencilerin %88.9 u kitap okuduğunu ve %83.3 u roman türünde kitap okuduğunu belirtmiştir (Tablo 1). 157 Tablo 2. Öğrencilerin Kendini Tanıma ve İletişim Dersi Öncesi ve Sonrası Ölçek Puanlarının Karşılaştırılması Ölçekler Öntest ± SS Min-Max Son test ± SS Min-Max t* p İBDÖ 75.78± ± PÇE 83.53± ± *Independent Sample t Test, KTİY dersini almadan önce öğrencilerin PÇE puan ortalamaları 83.53±18.53, dersi aldıktan sonra 72.93±17.81 olarak belirlendi. İBDÖ puan ortalamaları dersi almadan önce 75.78±8.44 olup, dersi aldıktan sonra ise 81.77±8.13 olarak bulundu. Her iki ölçekte de dersin öncesine göre sonrasında istatistiksel olarak anlamlı fark bulundu (p<0.01, Tablo 2). Demografik özellikler incelendiğinde, ders öncesine göre sonrasında her iki ölçek puan ortalamasında artış olmuş ancak istatistiksel olarak anlamlı bulunmamıştır (p>0.05).

7 Tablo 3. Öğrencilerin Kendini Tanıma ve İletişim Dersi Öncesi ve Sonrası İBDÖ ile PÇE Arasındaki İlişki KTİY Dersi Öncesi KTİY Dersi Sonrası İBDÖ PÇE İBDÖ PÇE İBDÖ r = 1 r = 0.58 PÇE r = 0.58 p = *r= Pearson korelasyon, p<0.01 p = r = 1 r = 0.62 r = 1 r = 0.62 p = p = KTİY dersini almadan önce ve aldıktan sonra İBDÖ ile PÇE arasındaki ilişkiye pearson korelasyon analizi ile bakılmıştır. Dersin öncesinde (r = 0.58) ve sonrasında (r = 0.62) İBDÖ ile PÇE arasında orta düzeyde pozitif ilişki olduğu saptanmıştır (Tablo 3). TARTIŞMA r = 1 Çalışmada öğrenciler, PÇE toplam puanından 192 üzerinden kendini tanıma ve iletişim yönetimi dersini almadan önce 83.53±18.53, dersi aldıktan sonra ise 72.93±17.81 puan almışlardır. PÇE puan ortalamaları dersin öncesine göre sonrasında istatistiksel olarak anlamlı fark saptandı (p<0.01, Tablo 2). Çalışmada öğrencilerin problem çözme becerileri orta düzeyde olarak belirlendi. Konuyla ilgili yapılan diğer çalışmalarda da öğrencilerin problem çözme becerilerinin orta düzeyde olduğu bildirilmiştir (Akın vd., 2007; Altun, 2003; Başar vd., 2015; Eşer vd., 2009; Karabulutlu vd., 2011; Koç, Koyuncu & Sağlam, 2015; Olgun vd., 2010; Yang, 2010; Yılmaz vd., 2009). Cholowski & Chan (2004) çalışmalarında hemşirelik öğrencilerinin eğitimleri süresince aldıkları bilgilerin problem çözmelerinde etkisi olduğunu bildirmişlerdir. Kelleci, Gölbaşı, Doğan & Tuğut (2011) dört yıl boyunca aynı öğrenci grubunu izledikleri çalışmada öğrencilerin yıllara göre özellikle eğitimlerinin ilk iki yılında PÇE puan ortalamasının gelişim gösterdiğini belirlenmişlerdir. Olgun vd nin (2010) yaptıkları çalışmada da öğrencilerin PÇE orta düzeyde bulunmuş ve öğrenciler birinci yılın sonunda PÇE puan ortalamasında anlamlı şekilde gelişme göstermişlerdir. Araştırma sonucu yapılan çalışmalarla benzerlik göstermektedir. Problem çözme yeteneği hemşirelik bakımının kalitesini artırmada önemli becerilerden biridir. Hemşirelikte büyük önemi olan problem çözme becerilerinin geliştirilmesi öğrencilere, üniversite eğitimleri sırasında kazandırılabilir. Bu nedenle hemşirelik eğitim müfredatlarında problem çözme becerileri kazandırmaya yönelik eğitim ve uygulamaların yer alması önemlidir. 158 Çalışmada öğrenciler, İBDÖ toplam puanı kendini tanıma ve iletişim yönetimi dersini almadan öncesine göre sonrasında istatistiksel yönden anlamlı fark saptandı (p<0.01, Tablo 2). Arifoğlu & Razı nın (2011) yaptıkları çalışmada da KTİY dersi sonrasında İBDÖ puan ortalamaları ± 7.63 olarak belirlenmiştir. Tutuk vd nin (2002) yaptıkları çalışmada öğrencilerin eğitim yılı arttıkça İBDÖ puan ortalamalarının arttığını belirlemişlerdir. Kutlu, Balcı &Yılmaz ın (2007) yapmış oldukları çalışmada, iletişim dersi alan öğrenciler ile almayan öğrenciler arasında anlamlı fark olduğu tespit edilmiştir. Yapılan çalışamlarda da iletişim becerilerinin lisans eğitimiyle geliştiği belirtilmiştir (Sabancıoğulları, Kelleci, Doğan & Gölbaşı, 2007; Tutuk vd, 2002). Araştırmanın bulgusu yapılan araştırmalarla benzerlik göstermektedir. KTİY dersinin öğrencilere iletişim becerilerini kazandırmada etkili olduğu düşünülmektedir.

8 KTİY dersini almadan önce ve aldıktan sonra İBDÖ ile PÇE arasında orta düzeyde pozitif ilişki olduğu saptanmıştır (Tablo 3). Literatürde; iyi bir iletişimin genel olarak çatışmaların çözümünde en etkili yöntem olduğu belirtilmektedir (Başar vd., 2015; Yalçın, Tetik & Açıkgöz, 2010). Etkili problem çözmek için güven, zaman, enerji ve temel iletişim becerilerinin gerekli olduğu bildirilmektedir (Başar vd., 2015; Yalçın, Tetik & Açıkgöz, 2010). Problem çözme becerilerine ve iletişim becerilerine yönelik farklı ölçeklerinde kullanıldığı çalışmalarda, araştırma sonuçlarına benzer sonuçların elde edildiği görülmektedir. Koç, Terzi & Gül ün (2015) yapmış oldukları çalışmada iletişim becerileri ile kişilerarası problem çözme becerileri puanı arasında pozitif yönde anlamlı düşük güçte bir ilişki olduğunu belirtmişlerdir. Nacar (2010) tarafından yapılan bir araştırmada da öğretmenlerin iletişim becerileri ile kişilerarası problem çözme becerileri arasında anlamlı bir ilişki olduğu bulunmuştur. Başar vd nin (2015) çalışmasında ise, hemşirelerin ve hemşirelik öğrencilerinin kişilerarası ilişki boyutları ve problem çözme becerileri puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı fark olduğu bildirilmiştir. Batıgün & Kayış ın (2014) problem çözme becerileri ile iletişim becerileri yetersiz olan üniversite öğrencilerinin daha fazla stres faktörü ilettikleri belirtilmiştir. Bu sonuçlara göre bireylerin iletişim becerileri yükseldikçe, problem çözme becerilerinin de olumlu yönde etkilendiği söylenebilir. Yani bireyler etkili iletişim becerilerini kullandıkları durumda, karşılaştıkları problemlerle daha etkili bir şekilde baş edebileceklerdir. SONUÇ VE ÖNERİLER KTİY dersinin hemşirelik öğrencilerinin problem çözme ve iletişim becerilerine etkisini değerlendirmek amacı yapılan çalışmada ders sonrasında İBDÖ ile PÇE puanlarında öğrenciler istatistiksel olarak anlamlı gelişme göstermişlerdir. Öğrencilerin problem çözme becerilerinin ders öncesinde ve sonrasında orta düzeyde olduğu belirlendi. Bu sonuçlar doğrultusunda öğrencilere uygulama olanağı oluşturacak olan seçmeli iletişim ve problem çözmeye yönelik derslerin eğitim programına eklenmesi, benzer çalışmaların daha geniş örneklem gruplarıyla ve kontrol gruplu, deneysel yöntemlerle farklı bölgelerde eğitim gören hemşirelik öğrencileri ile yapılması, araştırma sadece birinci sınıflarla yapıldığından, öğrencilerin lisans eğitimleri süresince yıllara göre problem çözme ve iletişim becerilerinin incelenmesi önerilebilir. 159 Araştırmanın Sınırlılıkları Bu çalışma, tek gruplu ön test-son test düzeneğinde yürütülmüştür. Çalışma kontrol grupsuz olarak yürütüldüğünden, çalışmayı dersin öğretim üyesinin yürütmüş olmasından dolayı ve sadece bir yüksekokulda eğitim-öğretim yılında öğrenim gören ve yalnızca çalışma kapsamına alınan öğrencilerin bildirimleri ile sınırlıdır. KAYNAKLAR Akın, S., Güngör, İ., Mendi, B., Şahin, N., Bizat, E., & Durna, Z. (2007). Üniversite öğrenimlerini sürdüren hemşirelik bölümü öğrencilerinin problem çözme becerileri ve iç-dış kontrol odağı algısı. Hemşirelikte Eğitim ve Araştırma Dergisi, 4, Altun, I. (2003). The perceived problem solving ability and values of student nurses and midwives. Nurse Education Today, 23,

9 Arifoğlu, B. & Razı, S.G. (2011). Birinci sınıf hemşirelik öğrencilerinin empati ve iletişim becerileriyle iletişim yönetimi dersi akademik başarı puanı arasındaki ilişki. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Elektronik Dergisi, 4, Başar, G., Akın, S. & Durna, Z. (2015). Hemşirelerde ve hemşirelik öğrencilerinde problem çözme ve iletişim becerilerinin değerlendirilmesi. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 4(1), Batıgün, A. D., & Kayış, A. A. (2014). Üniversite öğrencilerinde stres faktörleri: kişilerarası ilişki tarzları ve problem çözme becerileri açısından bir değerlendirme. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 29 (2), Bayrak, E. & Nacar, E. (2015). Profesyonel takım sporlarında görev yapan antrenörlerin iletişim beceri düzeylerinin araştırılması. The Journal of Academic Social Science, 3(14), Choi, E., Lindquist, R., & Song, Y. (2014). Effects of problem-based learning vs. traditional lecture on Korean nursing students' critical thinking, problem-solving, and self-directed learning. Nurse Education Today, 34(1), Cholowski, K.M. & Chan, L.K. (2004). Cognitive factors in student nurses clinical problem solving. Journal of Evaluation in Clinical Practice, 10, Durmaz, Ş., Kaçar, Z., Can, S., Koca, R., & Yeşilova, D. (2007). Çanakkale sağlık yüksekokulu öğrencilerinin problem çözme becerileri ve etkileyen bazı faktörler. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 10, Eşer, İ., Khorshıd, L., Özkütük, N., & Orgun, F. (2009). Hemşirelik öğrencilerinin karar verme ve problem çözme becerilerinin belirlenmesi. Ege Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 25, Güner, P. (2000). Sorunlarla etkili baş etme yolu: Problem çözme. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 3, Heppner, P.P. & Peterson, C. (1982). The development and implication of a personal problemsolving inventory. Journal of Counseling Psychology, 29, Jones, M. (2008). Developing clinically savy nursing students: An evaluation of problem-based learning in an associate degree program. Nursing Education Research, 5, Karabulutlu, E.Y., Yılmaz, S., & Yurttaş, A. (2011). Öğrencilerin duygusal zeka düzeyleri ile problem çözme becerileri arasındaki ilişki. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi, 2, Kelleci, M., Gölbaşı, Z., Doğan, S., & Tuğut, N. (2011). Entegre Eğitim Programında Öğrenim Gören Hemşirelik Öğrencilerinin Problem Çözme Becerileri: Bir İzlem Çalışması İ.Ü.F.N. Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 19, Koç, B., Terzi, Y., & Gül, A. (2015). Üniversite öğrencilerinin iletişim becerileri ile kişilerarası problem çözme becerileri arasındaki ilişki. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 4, Koç, Z., Koyuncu, S., & Sağlam, Z.(2015) Sağlık Yüksekokulu Hemşirelik ve Ebelik Öğrencilerinin Problem Çözme Beceri Düzeyleri ve Etkileyen Faktörler. Hemşirelikte Eğitim ve Araştırma Dergisi, 12 (1):

10 Korkut, F. (1996). İletişim becerilerini değerlendirme ölçeğinin geliştirilmesi: güvenirlik ve geçerlik çalışmaları. Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 2, Kutlu, M., Balcı, S., & Yılmaz, M. (2007). İletişim beceri eğitiminin öğrencilerin kendini ayarlama ve iyimserlik düzeylerine etkisi. Eğitim araştırmaları Dergisi-Eurasian Journal of Educational Research, 7, Mcallister, M. (2003). Doing practice differently: Solution focused nursing. Journal of Advanced Nursing, 41, Nacar, F. S. (2010). Sınıf öğretmenlerinin iletişim ve kişilerarası problem çözme becerilerinin incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Adana: Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Olgun, N., Öntürk, Z., Karabacak, Ü., Aslan, F., & Serbest, Ş. (2010). Hemşirelik öğrencilerinin problem çözme becerileri: Bir yıllık izlem sonuçları. Acıbadem Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, Ekim, 1, Özcan, A. (2006). Hemşire- Hasta İlişkisi ve İletişim. Sistem Ofset, Ankara. Özyazıcıoğlu, N., Aydınoğlu, N., & Aytekin, G. (2009). Sağlık yüksekokulu öğrencilerinin empatik ve problem çözme becerilerinin incelenmesi. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 12, Reynolds, W., Scott, P. A., & Austin, W. (2000). Nursing emphaty and perception of moral. Journal of Advanced Nursing, 32 (1), 235. Sabancıoğulları, S., Kelleci, M., Doğan, & S., Gölbaşı, Z. (2007). Entegre eğitim programında öğrenim gören hemşirelik öğrencilerinin empatik eğilim düzeylerinin yıllara göre incelenmesi. Cumhuriyet Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 11, 1-6. Şahin, N., Şahin, N.H. & Heppner, P.P. (1993). The psychometric properties of the problem solving inventory. Cognitive Therapy and Research, 17, Tutuk, A., Al, D., & Doğan, S. (2002). Hemşirelik öğrencilerinin iletişim becerileri ve empati düzeylerinin belirlenmesi. Cumhuriyet Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 6, Uys, L.R., Van Rhyn, L.L., Gwele, N.S., McInerney, P., & Tanga, T. ( 2004). Problem-solving competency of nursing graduates. Journal of Advanced Nursing 48 (5), Uzunoğlu, H., & Demir, K. (2014). Okul öncesi öğretmenlerinin, problem çözme becerilerinin epistemolojik inançları, yaratıcılık düzeyleri ve düşünme stilleri ile ilişkisinin incelenmesi. Journal of Teacher Education and Educators, 3, Wilkinson, S., Linsell L., & Blanchard, K. (2008). Communication skills training for nurses working with patients with heart disease. British Journal of Cardiac Nursing, 3 (10), Yalçın, B., Tetik, S., & Açıkgöz, A. (2010). Yüksekokul öğrencilerinin problem çözme becerisi algıları ile kontrol odağı düzeylerinin belirlenmesine yönelik bir araştırma. Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 2, Yang, S. (2010). Critical thinking disposition and problem solving ability in nursing students. Journal of Korean Academy of Nursing Administration, 16(4), Yılmaz, E., Karaca, F., & Yılmaz, E. (2009). Sağlık yüksekokulu öğrencilerinin problem çözme becerilerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 12,