Burada C tüketimi, I yatırımı ve G kamu harcamalarını temsil etmektedir. Bu üç harcamanın toplamı iç talebi temsil etmektedir.

Transkript

1 B.E. A. Açık Bir Ekonomide Mal Piyasası Bir ekonomide mal piyasasına yönelen bir iç talep (yurtiçi vatandaşlardan kaynaklanan) mevcuttur. Aynı zamanda aynı ekonomide mal piyasasında yerli üretilen mallara yönelen bir talep de mevcuttur. Bu iki talep birbirlerinden farklıdır. İç talebin bir kısmı yabancı üretilen mallara yönelirken, bir kısım yerli mallara da yabancılar tarafından yönelmektedir. Bir ekonomide ulusal mala yönelen talep aşağıdaki gibidir: Z C I G IM / X Burada C tüketimi, I yatırımı ve G kamu harcamalarını temsil etmektedir. Bu üç harcamanın toplamı iç talebi temsil etmektedir. İç talep: C I G C( Y T) I( Y, r) G Görüldüğü üzere reel kur bu talep fonksiyonuna fazla etki edememektedir. Ancak yüksek reel kur ve yüksek gelir ithalatı arttırmaktadır: IM IM( Y, ) (, ) Öte taraftan ihracat için: ( + ) (+,-) X X( Y *, ) (, ) geçerli olduğu kabul edilmektedir. Yabancı ülkelerdeki gelir artışı ihracatı arttırırken, reel kurdaki düşüşlerin ise ihracatı azalttığı gözlemlenmektedir. Bir ülkedeki yerli mallara yönelen talep ve net ihracat aşağıda gösterilmektedir. Yukarıdaki DD eğrisi C+I+G den oluşan toplam talebi göstermektedir. Bu talebin üzerine ihracat ilave edip ithalat çıkarıldığında aşağıdaki AA yerli mallara olan toplam talebe ulaşmış oluruz.

2 Bir ülkede ihracatın iç talebe ilavesi ve ithalatın çıkarılması ile dış ticaret dengesi hesaplanabilmektedir. Bir ülkede üretim ile dış ticaret dengesi arasında ters bir ilişki bulunmaktadır. Üretim arttıkça dış ticaret dengesinin giderek bozulması söz konusu olabilmektedir. AA eğrisi DD eğrisinden daha yatay bir yapıya sahiptir. Bir ulusal ekonomide yerli üretim toplam talebe eşit ise Y Z olur. Buradan hareketle toplam talep aşağıdaki gibi yazılabilir:

3 ,, / *, Y C Y T I Y r G IM Y X Y Böylesi bir durumda denge üretim ve net ihracat yapısı aşağıdaki grafikle gösterilebilir. Örneğin kamu harcamalarında bir artış olduğunda (G) üretimde bir artış yaşanmakta ve ticaret açığı yaşanmaktadır. Söz konusu ticaret açığı BC arası kadardır. Eğer bir ülkeye yönelen yabancı talepte bir artış yaşanırsa dış ticaret fazlası verilmesine neden olabilmektedir. Görüldüğü gibi dış talebin artması ile yerli mallara yönelen ZZ talep eğrisi yukarı doğru kaymakta ve dış ticaret fazlası verilmiş olmaktadır. Bunun nedeni ihracatta yaşanan artışlardır.

4 Bir ülkenin reel kuru aşağıda olduğu gibi yazılmaktadır. EP * P burada E nominal döviz kurunu, P iç fiyatlar düzeyini, P * ise dış fiyatlar düzeyini göstermektedir. ε ise reel kuru temsil etmektedir. Kurun değer kaybetmesi ve Ticaret Dengesi (Marshall Lerner Modeli) NX X ( Y, ) IM ( Y, )/ Yukarıda verilen net ihracat denkleminin içinde bulunan reel kur değişkeni 3 yerde kendini göstermektedir. Eğer reel kurda bir değer kaybı yaşanır ise net ihracatta bir artış yaşanması beklenir buna Marshall Lerner şartı denmektedir. Yerel para biriminin değer kaybetmesi yabancı ve yerel talebin yerli üretime yönelmesine neden olmaktadır. Böylelikle yerel üretimde artış yaşanabilmektedir. Sonuçta ticaret dengesinde olumlu bir gelişme yaşanabilmektedir. Bir ülkede kur rejimi ve maliye (fiskal) politikaları aracılığı ile dış ticaret açığını azaltılmaya çalışabilir. Örneğin hükümet kamu harcamalarını (G) azaltarak ve aynı zamanda ulusal para değerini zayıflatarak aynı üretim düzeyinde daha olumlu bir ticaret dengesine ulaşabilir.

5 Kamu harcamalarının gerilemesi ile toplam talep eğrisi aşağı doğru kaydıktan sonra yerel para biriminin değerinin zayıflaması ile talep eğrisi aynı düzeye tekrar yükselebilmektedir. Böylelikle aynı üretim düzeyinde eskiye göre daha olumlu bir dış ticaret dengesinde üretim gerçekleşebilmektedir. Yerel para biriminin değerinde yaşanan değişmelere ihracat ve ithalat zaman içerinde uyum sağlayabilmektedir. Bu nedenle yerel para biriminin değerinde yaşanan bir gevşeme net ihracatta (ihracat-ithalat) ani bir düşmeye neden olduktan sonra zaman içerisinde olumlu bir gelişmeye neden olabilmektedir. Bu gelişim J harfine benzediği için bu eğriye J eğrisi denir. Tasarruf, Yatırım ve Ticaret Dengesi Bir ekonominin toplam üretim toplam talep eşitliği aşağıdaki şekilde yazılabilir:

6 Y C I G IM / X Denklemin her iki tarafından T (vergi) ve C (tüketim) çıkartırsak: S I G T IM / X ulaşırız. Denkleme net ihracat değerini (NX=X-IM/ε) ilave edersek, NX S ( T G) I ulaşırız. Yatırımlarda bir artış olması özel ve kamu tasarruflarının artması ile veya dış ticaret dengesindeki olumsuzlukla karşılanabilir. Bütçe açığındaki bir artış, özel tasarruflardaki artış veya yatırımlardaki bir azalış veya ticaret dengesindeki olumsuzlukla karşılanabilir. Yüksek tasarrufa sahip bir ülke, yüksek yatırıma veya büyük ticaret fazlasına sahip olabilmektedir.