SORU 1. Eleman nedir, temel özellikleri nelerdir? İşlere ilişkin elemanları örnek de vererek yazınız.

Transkript

1 Öğrenci Numarası Adı ve Soyadı İmzası: SORU. Eleman nedir, temel özellikleri nelerdir? İşlere ilişkin elemanları örnek de vererek yazınız. SORU. İş ölçümünde ölçülen bileşenleri (insan/makine) yazınız ve karşılaştırmalı olarak açıklayınız. SORU 3. Mesai saatleri 09:00 7:00 olan atölyede mil üretimi iş devresine ait ölçümler Tablo 3. de verilmiştir (P =%). a) Elemanter faaliyetlerin ve iş devresinin standart zamanını, tamsayılı olarak, belirleyiniz. b) % hata payı ve %9 güven düzeyini göz önüne alarak; ve 9 nolu elemanter faaliyetler için yapılması gereken gözlem sayısını hesaplayınız; karşılaştırmalı olarak yorumlayınız. c) Gözlem süresi 0 dakika ise, gözlem saatlerini belirleyiniz (İlk rastgele sayı: satır 4 / sütun 4). Tablo 3.. Zaman etüdü SN Faaliyetler ÖZ D ÖZ D ÖZ3 D3 ÖZ4 D4 ÖZ D mm x 4 mm çelik çubuğun (ÇÇ) hammadde deposundan () yüzey temizleme bölümüne () elde Yüzey temizleme bölümünde () çelik çubuğun yüzey temizliğinin yapılması Çelik çubuğun elde metal daire testere bölümüne (3) Çelik çubuğun metal daire testereye bağlanması Metal daire testere bölümünde (3) 4 mm uzunluktaki çelik çubuğun iki ucundan mm kısmın kesilmesi 6 Çelik çubuğun metal daire testereden sökülmesi Çelik çubuğun torna tezgahı bölümüne (4) Çelik çubuğun torna tezgahına bağlanması Çelik çubukta çap işlemenin yapılması (0mm çaplı mil) Çelik çubuğun alın tornalama için ayarlanması, birinci/ikinci alın tornalama işleminin yapılması (0mm mil) Çelik çubuğun tornadan sökülmesi Çelik çubuğun ambara () SORU 4. Mil üreten bir atölyenin akış diyagramı Şekil 4. de, iş akış şeması Tablo 4. de gösterilmiştir. Mil üretiminde işlem süreleri Soru 3 deki (Tablo 3.) standart zamanlar (tamsayılı) olmak üzere; ilk ön eleştiri sonuçları aşağıdaki gibidir; ) Çelik çubuğun temizlenmesine gerek bulunmamıştır. ) Metal daire testere tezgahı torna tezgahı bölümüne yerleştirilebilir; ayrı bir metal daire testere bölümüne ihtiyaç yoktur. a) Eleştirel incelemeye göre elde edilecek yeni iş akış şemasını hazırlayarak kazanımlarını belirtiniz. b) Eleştirel incelemeye göre elde edilecek yeni akış diyagramını çiziniz, kazanımlarını belirtiniz. Varsayım: Yeni durumda başlangıç hareket noktaları değişmeyen işlemlerin zamanlarında ve hareket miktarlarında bir değişiklik olmadığı varsayılmaktadır.

2 Şekil 4.. Akış diyagramı Tablo 4.. İş Akış Şeması İş: Mil üretimi Faaliyet Mevcut Önerilen Tasarruf İşlem 8 Taşıma 4 Bekleme Kontrol Depolama Uzaklık (m) 80 Zaman (s)* 336 SN İşin tanımı Miktar Uzaklık (m) mm x 4 mm çelik çubuğun (ÇÇ) hammadde deposundan () yüzey temizleme bölümüne () elde Yüzey temizleme bölümünde () çelik çubuğun yüzey temizliğinin yapılması 3 Çelik çubuğun elde metal daire testere bölümüne (3) 4 Çelik çubuğun metal daire testereye bağlanması Metal daire testere bölümünde (3) 4 mm uzunluktaki çelik çubuğun iki ucundan mm kısmın kesilmesi 6 Çelik çubuğun metal daire testereden sökülmesi 7 Çelik çubuğun torna tezgahı bölümüne (4) 8 Çelik çubuğun torna tezgahına bağlanması 9 Çelik çubukta çap işlemenin yapılması (0mm çaplı mil) Çelik çubuğun alın tornalama için ayarlanması, birinci/ikinci alın tornalama işleminin yapılması (0mm mil) Çelik çubuğun tornadan sökülmesi Çelik çubuğun ambara () 3 Toplam 80 * Tablo 3. de belirlenecek standart zamanlardır. Zaman (s)* SEMBOL Açıklama Soru No 3 4 Puan Program Çıktısı

3 CEVAPLAR SORU. Eleman (mikrohareket) nedir, temel özellikleri nelerdir? İşlere ilişkin elemanları örnek de vererek yazınız. CEVAP. Eleman (mikrohareket), başlangıç ve bitiş noktaları kesin olarak tanımlanabilen ve daha küçük parçalarına ayrılamayan iş modülleridir. Diğer bir deyişle, bir faaliyetin tanımlanabilir en küçük parçasıdır. Elemanın en önemli özellikleri tanımlanabilir ve ölçülebilir olmasıdır. İşlere ilişkin elemanlar sekiz ayrı grupta toplanabilir: - Tekrarlanan eleman (bir montaj işleminde parçayı alma, bir iş parçasını bağlama, işi biten parçayı kenara alma) - Ara sıra oluşan eleman (maden taşlarını temizleme, basınç ayarlama, makine kurma, ustabaşından bilgi alma). 3- Durağan eleman (makinayı açma, çap ölçme, vidalama, sıkıştırma, makinaya kesme takımı yerleştirme). 4- Değişken eleman (el testeresi ile kütükleri kesme, yer süpürme, parçaları el arabası ile diğer tezgaha taşıma). - El ile yapılan eleman (kutu veya benzeri yerden yarı ürünü alma) 6- Makina ile yapılan eleman (boruların tavlanması, tuğlaların pişirilmesi, cam şişelerin biçimlendirilmesi, planyalama). 7- Yöneten eleman (zaman zaman ölçerek torna tezgahında çap ayarlama, çay demliği ve çay kaplarını düzenlerken çaydanlıkla su kaynatma). 8- Yabancı eleman (mobilya yapımında model henüz tamamlanmadan masayı zımparalama, daha sonra makinaya gönderilecek parçanın yağını temizleme). SORU. İş ölçümünde ölçülen bileşenleri yazınız ve karşılaştırmalı olarak açıklayınız. CEVAP. İşin yapılmasına yönelik standart zamanın bulunmasında hangi teknik kullanılırsa kullanılsın, uygulama başlıca üç bileşeni kapsamaktadır: ) Fiziksel işgücü çalışmasının ölçümü İş ölçümü çalışmalarının en yaygın alanını oluşturur. İşçilerin atölyede veya sekreterin bürodaki çalışmalarına yönelik iş ölçümü faaliyetleri bu kapsam içerisinde değerlendirilir. ) Düşünsel işgücü çalışmasının ölçümü Faaliyetlerin tanımlanması ve elemanlarına ayrılması oldukça zor ve subjektif bir yapıya sahiptir. 3) Makina çalışmasının ölçümü Makinanın belirli bir parça üzerindeki tanımlı bir işi yapma süresi, makinanın kullanım kılavuzunda yer alabilir, bu süreyi ölçmek için detaylı analiz yapmaya gerek kalmayabilir. İş ölçümünün ana amacı, etken olmayan sürenin niteliğini ve derecesini belirlemek, bu süreyi ortadan kaldırmak üzere gerekli önlemleri almak ve standart süreyi belirlemektir. 3

4 SORU 3. Mesai saatleri 09:00 7:00 olan atölyede mil üretimi iş devresine ait ölçümler aşağıdaki tabloda verilmiştir (P =%). a) Elemanter faaliyetlerin ve iş devresinin standart zamanını, tamsayılı olarak, belirleyiniz. b) % hata payı ve %9 güven düzeyini göz önüne alarak; ve 9 nolu elemanter faaliyetler için yapılması gereken gözlem sayısını hesaplayınız; karşılaştırmalı olarak yorumlayınız. c) Gözlem süresi 0 dakika ise, gözlem saatlerini belirleyiniz (İlk rastgele sayı: satır 4 / sütun 4). Tablo 3.. Zaman etüdü SN Faaliyetler ÖZ D ÖZ D ÖZ3 D3 ÖZ4 D4 ÖZ D mm x 4 mm çelik çubuğun (ÇÇ) hammadde deposundan () yüzey temizleme bölümüne () elde 0 0,9 0, ,8 Yüzey temizleme bölümünde () çelik çubuğun yüzey temizliğinin yapılması , Çelik çubuğun elde metal daire testere bölümüne (3) , Çelik çubuğun metal daire testereye bağlanması 00, 0,8 0 0,8 Metal daire testere bölümünde (3) 4 mm uzunluktaki çelik çubuğun iki ucundan mm kısmın kesilmesi Çelik çubuğun metal daire testereden sökülmesi Çelik çubuğun torna tezgahı bölümüne (4) Çelik çubuğun torna tezgahına bağlanması Çelik çubukta çap işlemenin yapılması (0mm çaplı mil) Çelik çubuğun alın tornalama için ayarlanması, birinci/ikinci alın tornalama işleminin yapılması (0mm mil) Çelik çubuğun tornadan sökülmesi Çelik çubuğun ambara () CEVAP 3. a) Standart zaman Temel zaman: TZ = GZ x D Standart zaman: SZ = (+P) TZ Tablo 3.. Temel zamanlar-standart zaman Temel zaman: TZ = ÖZ x D SZ = (+P)TZ SN Faaliyetler TZ TZ TZ3 TZ4 TZ TZ SZ mm x 4 mm çelik çubuğun (ÇÇ) hammadde deposundan () yüzey temizleme bölümüne () elde Yüzey temizleme bölümünde () çelik çubuğun yüzey temizliğinin yapılması Çelik çubuğun elde metal daire testere bölümüne (3) Çelik çubuğun metal daire testereye bağlanması Metal daire testere bölümünde (3) 4 mm uzunluktaki çelik çubuğun iki ucundan mm kısmın kesilmesi Çelik çubuğun metal daire testereden sökülmesi Çelik çubuğun torna tezgahı bölümüne (4) Çelik çubuğun torna tezgahına bağlanması Çelik çubukta çap işlemenin yapılması (0mm çaplı mil) Çelik çubuğun alın tornalama için ayarlanması, birinci/ikinci alın tornalama işleminin yapılması (0mm mil) Çelik çubuğun tornadan sökülmesi Çelik çubuğun ambara () Toplam SZ = (+0.) 6 = 80 s 4

5 b) Gözlem sayısı Tablo 3.. Ölçülen zamanlar toplamı Tablo 3.3. Ölçülen zamanlar toplamı SN Faaliyetler ÖZ ÖZ ÖZ3 ÖZ4 ÖZ mm x 4 mm çelik çubuğun (ÇÇ) hammadde deposundan () yüzey temizleme bölümüne () elde Yüzey temizleme bölümünde () çelik çubuğun yüzey temizliğinin yapılması Çelik çubuğun elde metal daire testere bölümüne (3) Çelik çubuğun metal daire testereye bağlanması Metal daire testere bölümünde (3) 4 mm uzunluktaki çelik çubuğun iki ucundan mm kısmın kesilmesi Çelik çubuğun metal daire testereden sökülmesi Çelik çubuğun torna tezgahı bölümüne (4) Çelik çubuğun torna tezgahına bağlanması Çelik çubukta çap işlemenin yapılması (0mm çaplı mil) Çelik çubuğun alın tornalama için ayarlanması, birinci/ikinci alın tornalama işleminin yapılması (0mm mil) Çelik çubuğun tornadan sökülmesi Çelik çubuğun ambara () x i Kareler Tablo 3.4. Ölçülen zaman kareleri SN Faaliyetler K K K3 K4 K KT mm x 4 mm çelik çubuğun (ÇÇ) hammadde deposundan () yüzey temizleme bölümüne () elde Yüzey temizleme bölümünde () çelik çubuğun yüzey temizliğinin yapılması Çelik çubuğun elde metal daire testere bölümüne (3) Çelik çubuğun metal daire testereye bağlanması Metal daire testere bölümünde (3) 4 mm uzunluktaki çelik çubuğun iki ucundan mm kısmın kesilmesi Çelik çubuğun metal daire testereden sökülmesi Çelik çubuğun torna tezgahı bölümüne (4) Çelik çubuğun torna tezgahına bağlanması Çelik çubukta çap işlemenin yapılması (0mm çaplı mil) Çelik çubuğun alın tornalama için ayarlanması, birinci/ikinci alın tornalama işleminin yapılması (0mm mil) Çelik çubuğun tornadan sökülmesi Çelik çubuğun ambara () Gözlem sayısı 40 n n' x i x i x i

6 Tablo 3.. Toplam, kareler ve gözlem sayısı SN Faaliyetler Txi Txi n mm x 4 mm çelik çubuğun (ÇÇ) hammadde deposundan () yüzey temizleme bölümüne () elde Yüzey temizleme bölümünde () çelik çubuğun yüzey temizliğinin yapılması Çelik çubuğun elde metal daire testere bölümüne (3) Çelik çubuğun metal daire testereye bağlanması Metal daire testere bölümünde (3) 4 mm uzunluktaki çelik çubuğun iki ucundan mm kısmın kesilmesi ,00 6 Çelik çubuğun metal daire testereden sökülmesi Çelik çubuğun torna tezgahı bölümüne (4) Çelik çubuğun torna tezgahına bağlanması Çelik çubukta çap işlemenin yapılması (0mm çaplı mil) Çelik çubuğun alın tornalama için ayarlanması, birinci/ikinci alın tornalama işleminin yapılması (0mm mil) Çelik çubuğun tornadan sökülmesi Çelik çubuğun ambara () Birinci faaliyet için gözlem sayısı 3 adet, beşinci faaliyet için gözlem sayısı 0 adet olup, beşinci faaliyetin makine tarafından yapıldığı görülmektedir. 9 nolu gözlem süresi sıfır çıksa da alınır. c) Gözlem saatleri gözlem yapılacak olup gözlem süresi 0 dakikadır. Mesai çalışma süresi: (7-9)*60 = 480 dakikadır. Devreden sayı 480 dak / 0 dak = 4 dür. Rasgele sayılar çizelgesinde 4. satır ve 4. sütundan başlanarak; 4 den küçük ve tekrar etmeyen sıralı sayı seçilir. Bu sayılar: Tablo 3.6. Gözlem saatleri Sayılar Sıralı sayılar Gözlem saatleri 3 09: x 0 = : : x 0 = : : x 0 = : : x 0 = 3: : x 0 = 7:00 6

7 SORU 4. Mil üreten bir atölyenin akış diyagramı Şekil 4. de, iş akış şeması Tablo 4. de gösterilmiştir. Mil üretiminde işlem süreleri Soru 3 deki standart zamanlar (tamsayılı) olmak üzere; ilk ön eleştiri sonuçları aşağıdaki gibidir; ) Çelik çubuğun temizlenmesine gerek bulunmamıştır. ) Metal daire testere tezgahı torna tezgahı bölümüne yerleştirilebilir; ayrı bir metal daire testere bölümüne ihtiyaç yoktur. a) Eleştirel incelemeye göre elde edilen yeni iş akış şemasını hazırlayarak kazanımları belirtiniz. b) Eleştirel incelemeye göre elde edilen yeni akış diyagramını çiziniz, kazanımlarını belirtiniz. Şekil 4.. Akış diyagramı Tablo 4.. İş Akış Şeması İş: Mil üretimi Faaliyet Mevcut Önerilen Tasarruf İşlem 8 Taşıma 4 Bekleme Kontrol Depolama Uzaklık (m) 80 Zaman (s) 336 SN İşin tanımı Miktar Uzaklık (m) mm x 4 mm çelik çubuğun (ÇÇ) hammadde deposundan () yüzey temizleme bölümüne () elde Yüzey temizleme bölümünde () çelik çubuğun yüzey temizliğinin yapılması 3 Çelik çubuğun elde metal daire testere bölümüne (3) 4 Çelik çubuğun metal daire testereye bağlanması Metal daire testere bölümünde (3) 4 mm uzunluktaki çelik çubuğun iki ucundan mm kısmın kesilmesi 6 Çelik çubuğun metal daire testereden sökülmesi 7 Çelik çubuğun torna tezgahı bölümüne (4) 8 Çelik çubuğun torna tezgahına bağlanması 9 Çelik çubukta çap işlemenin yapılması (0mm çaplı mil) Çelik çubuğun alın tornalama için ayarlanması, birinci/ikinci alın tornalama işleminin yapılması (0mm mil) Çelik çubuğun tornadan sökülmesi Çelik çubuğun ambara () 3 Toplam 80 Zaman (s) SEMBOL Açıklama 7

8 CEVAP 4. Mevcut iş akış şemasında işlem zamanları forma işlenir: 3. Sorudaki standart zamanlar Tablo 4.. İş Akış Şeması veriler İş: Mil üretimi Faaliyet Mevcut Önerilen Tasarruf İşlem 8 Taşıma 4 Bekleme Kontrol Depolama Uzaklık (m) 80 Zaman (s) 80 SN İşin tanımı Miktar Uzaklık (m) Zaman (s) mm x 4 mm çelik çubuğun (ÇÇ) hammadde deposundan () yüzey temizleme bölümüne () elde Yüzey temizleme bölümünde () çelik çubuğun yüzey temizliğinin yapılması 39 3 Çelik çubuğun elde metal daire testere bölümüne (3) 89 4 Çelik çubuğun metal daire testereye bağlanması Metal daire testere bölümünde (3) 4 mm uzunluktaki çelik çubuğun iki ucundan mm kısmın kesilmesi Çelik çubuğun metal daire testereden sökülmesi 67 7 Çelik çubuğun torna tezgahı bölümüne (4) 78 8 Çelik çubuğun torna tezgahına bağlanması 68 9 Çelik çubukta çap işlemenin yapılması (0mm çaplı mil) 39 Çelik çubuğun alın tornalama için ayarlanması, birinci/ikinci alın tornalama işleminin yapılması (0mm mil) Çelik çubuğun tornadan sökülmesi 67 Çelik çubuğun ambara () 3 78 Toplam a) Yeni yöntem iş akış şeması SEMBOL Açıklama Eleştirel inceleme: ) Çelik çubuğun temizlenmesine gerek bulunmamıştır. Buna göre; temizleme bölümü kaldırılır.. nolu iş kaldırılır. Çelik çubuk doğrudan nolu hammadde deposundan testere tezgahına taşınacağı için, yüzey temizlemeden testere bölümüne taşıma işi (3 nolu iş) kaldırılır. Çelik çubuğun hammadde deposundan torna tezgahı bölümüne süresi değiştirilmemiştir. ) Metal daire testere tezgahı torna tezgahı bölümüne yerleştirilebilir; ayrı bir metal daire testere bölümüne ihtiyaç yoktur.. Metal daire testere tezgahı torna tezgahı bölümüne taşındığı için çelik çubuğun metal daire tezgahı bölümünden torna tezgahına (7 nolu iş) kaldırılır Sonuç: Yeni metot mevcut metottaki, 3 ve 7 nolu işler kaldırılarak elde edilmiştir. Bu durumda geliştirilmiş metoda ait iş akış şeması aşağıdaki şekilde ifade edilir. 8

9 Tablo 4.3. Geliştirilmiş yöntem: İş akış şeması Tablo. İş Akış Şeması İş: Mil üretimi Faaliyet Mevcut Önerilen Tasarruf İşlem 8 7 Taşıma 4 Bekleme Kontrol Depolama Uzaklık (m) Zaman (s) SN İşin tanımı Miktar Uzaklık Zaman SEMBOL (m) (s) Açıklama mm x 4 mm çelik çubuğun (ÇÇ) hammadde deposundan () troba tezgahı bölümüne (3-4) elde 4 Çelik çubuğun metal daire testereye bağlanması Metal daire testere bölümünde (3) 4 mm uzunluktaki çelik çubuğun iki ucundan mm kısmın kesilmesi Çelik çubuğun metal daire testereden sökülmesi 67 8 Çelik çubuğun torna tezgahına bağlanması 68 9 Çelik çubukta çap işlemenin yapılması (0mm çaplı mil) 39 Çelik çubuğun alın tornalama için ayarlanması, birinci/ikinci alın tornalama işleminin yapılması (0mm mil) Çelik çubuğun tornadan sökülmesi 67 Çelik çubuğun ambara () 3 78 Toplam Sonuç: işlem ve taşıma elimine edilmiş; taşıma uzaklığında 0 m, zamanda ise 307 saniye tasarruf sağlanmıştır. b) Yeni yöntem akış diyagramı Mevcut yöntemde yerleşim planına göre bölüm alanları aşağıdaki gibidir. Tablo 4.4. Mevcut yerleşime göre boyutlar Bölüm a (m) b (m) A (m ) (Hammadde deposu bölümü) (Yüzey temizleme bölümü) 3 (Metal testere tezgahı bölümü 4 (Torna tezgahı bölümü) (Ürün ambarı bölümü) Toplam 30 İrdeleme: nolu yüzey temizleme bölümü kaldırılırken, 3 nolu metal testere tezgahı 4 nolu torna tezgahı bölümüne alınmıştır. Buna göre yeni yönteme göre akış diyagramı üç bölümden oluşmuştur: - Hammadde deposu - Torna tezgahı (+ metal daire testere) bölünü 3- Ürün ambarı Geliştirilmiş yöntemde yerleşim planına göre bölüm alanları aşağıdaki gibi olur. Yeni yöntemde atölye alanı 900 m dir. Tablo 4.3. Mevcut yerleşime göre boyutlar Bölüm a (m) b (m) A (m ) (Hammadde deposu bölümü) 4 (Torna tezgahı bölümü) (Ürün ambarı bölümü) Toplam 900 9

10 Geliştirilmiş akış diyagramı Şekil 4.. Geliştirilmiş akış diyagramı 30 m 900 m = 40 m tasarruf sağlanır. Malzeme hareketlerinde 80 m 30 m = 0 m tasarruf sağlanır. 4 taşıma faaliyeti taşıma faaliyetine düşer