uzman yaklaşımı program geliştirme Branş Analizi İrfan UYGAR

Transkript

1 Branş Analizi program geliştirme eğitim bilimleri program geliştirme bölümü ile ilgili soruları incelediğimizde, soruların göreceli olarak orta güçlükte olduğunu, birkaç soru hariç biraz daha net ve tartışmaya açık olmayacak bir biçimde sorulduğunu görmekteyiz. Soruların kapsamını değerlendirdiğimizde, geçen yıllarda sorulan, eğitimde temel kavramlardan soru gelemeyişi ve hedefl er ünitesinden dolaylı olarak soru gelmesi dikkat çekicidir. Önceki yıllarda (2008 ve 2009 KPSS) bazı program geliştirme sorularının tartışmaya açık oluşu, hatta bazı soruların iptal olması ve genel bilgilerle tutarlı olmaması KPSS ye giren öğretmen adaylarını ve bizleri sıkıntıya sokmuştu. Ancak bu yıl program geliştirme soruları, birkaç soru hariç daha net ve genel bilimsel bilgilerle tutarlı bir şekilde karşımıza çıkmıştır. Bu durumun KPSS ye giren öğretmen adayları açısından doğuracağı sonuç kuşkusuz olumlu olacaktır program geliştirme soruları yorumdan ziyade bilgiye dayalı olarak karşımıza çıkmıştır. Bu nedenle öngörümüz sizlerin program geliştirme sorularının çoğunda zorlanmamış olmasıdır. Aşağıda kafanızdaki soru işaretlerini netleştirmek ve soruların cevaplarının daha net ve anlaşılır olmasını sağlamak için detaylı soru çözümlerine ve analizlere yer verilmiştir. yaklaşımı İrfan UYGAR

2 soruların konulara göre dağılımı program geliştirme KONU BAŞLIĞI SORU SAYISI KONU BAŞLIĞI SORU SAYISI 1. Eğitimde Temel Kavramlar - 7. İçerik 3 2. Program Geliştirmede Temel Kavramlar 1 8. Eğitim durumları 3 3. Program Geliştirmenin Kuramsal Öğretimde Planlar Temelleri Program Tasarımı Ve Modeller Değerlendirme 1 5. Program Geliştirmenin Planlanması, İhtiyaç Analiz Yaklaşımları Ve İhtiyaç Değerlendirme Teknikleri yaklaşımı Yeni Öğretim Programları 6. Hedefl erin Belirlenmesi 1 Toplam

3 31. Hazırlanan bir ilköğretim programına, ülke gerçekleriyle örtüşmediği, öğretmen ve öğrenci özelliklerini dikkate almadığı, daha önce uygulanan öğretim programlarından elde edilen sonuçları göz ardı ettiği yönünde eleştiriler yapılmaktadır. Program geliştirme çalışmalarında aşağıdakilerden hangisinin yapılmış olması, bu eleştirilere en iyi cevabı oluşturur? A) Bütün paydaşları kapsayan ihtiyaç analizinin yapılması B) Program felsefesinin belirginleştirilmesi C) Hedef ifadelerinin açık bir şekilde yazılması D) Öğrenme etkinliklerinin planlanması E) Program geliştirmenin bir komisyon tarafından yapılması Program geliştirme çalışmaları teknik olarak belli bir komisyon tarafından yapılsa da birçok kurum, kuruluş ve kişinin iş birliğini gerektirir. Bu kurum, kuruluş ve kişiler paydaş kavramı ile ifade edilmektedir. Bunun en belirgin örneğini MEB in yenilenen ilköğretim programları tanıtımı el kitabında, program geliştirmede izlenen adımlarla ilgili yaptığı, aşağıda belirttiğimiz açıklamalarda görebiliriz. İlköğretim programlarının yenilenmesi çalışmalarında, eğitim yöneticilerinin, araştırmacıların, ilköğretim müfettişlerinin, akademisyenlerin, sivil toplum örgütlerinin önemli katkıları olmuştur (İlköğretim 1-5.Sınıf Tanıtım El Kitabı, Syf. 11 ). Eğer böyle bir bakış açısıyla hareket edilmezse, program ülkenin gerçekleriyle tutarlı olmayacak ve programın çeşitli boyutlarında sorunlar ortaya çıkacaktır. Sonuçta amaca hizmet etmeyen, çok da işlevsel olmayan bir program ortaya çıkacaktır. Bu tür sorunların yaşanmaması için en etkili yaklaşım yapılan çalışmalarda paydaşlarla paylaşımın sağlanması ve iş birliği içerisinde olunmasıdır. Doğru cevap A seçeneğidir.

4 32. Öğretmenlere, tablet bilgisayar ve akıllı tahta kullanımına yönelik bir hizmet içi eğitim programı hazırlanması planlanmaktadır. Program geliştirme ı, ilgili programın amaçlarını belirlemeden önce konuyla ilgili alan larından tablet bilgisayar ve akıllı tahta kullanımı için sahip olunması gereken özellikleri belirlemelerini ister. Buna göre, program geliştirme ı hangi ihtiyaç belirleme tekniğini kullanmıştır? A) Delphi B) Kaynak tarama C) Progel (Dacum) D) SWOT analizi E) Görüşme Soru paragrafını dikkatlice incelediğimizde bir mesleğe yönelik çeşitli niteliklerin (becerilerin) tespiti ile ilgili bir ihtiyaç belirleme çalışması yapıldığını görmekteyiz. Belirtilen durumda öğretmenlerin tablet bilgisayar ve akıllı tahta ile ilgili mesleki beceleri geliştirilmek istenmekte ve bu konuda yetkin kabul edilen alan larından yardım alınmaktadır. Özellikle mesleki eğitim ile ilgili ihtiyaçların belirlenmesinde, işin ustalarının (alan ı ya da işin ı) görüşlerinin alındığı ihtiyaç belirleme tekniği Progel (Dacum) olarak adlandırılmaktadır. Bu sorunun en güçlü çeldiricisi Delphi tekniğidir. Soru paragrafında geçen alan ı ifadesi bu seçeneği güçlü bir çeldirici konumuna getirebilir. Ancak Delphi tekniğinin en belirgin özelliği ların görüşlerinin, gizli bir şekilde çeşitli anketler yoluyla alınmasıdır. Ayrıca teknikte lar geleceğe yönelik olarak ihtiyaçların belirlenmesine katkıda bulunurlar. Bunun dışında delphi tekniğinin mesleki eğitimle ilgili ön plana çıkan belirgin bir özelliği yoktur. Delphi tekniği daha çok; olayları ve eğilimleri kestirme, pazar araştırması, eğitim politikaları geliştirme, genel eğitim ile ilgili ihtiyaçların belirlenmesi, standartların oluşturulması gibi alanlarda kullanılmaktadır. Doğru cevap C seçeneğidir.

5 33. Bir öğrenci tarih dersine çalışırken özet çıkarma ve kavram haritaları hazırlamanın, etkili öğrenme yolları olduğunun farkına vararak bunları uygular. Öğrencinin bu uygulaması aşağıdaki bilgi türlerinden hangisine daha uygun bir örnektir? A) Sözel B) Kavramsal C) Olgusal D) İşlemsel E) Üst bilişsel Üst bilişsel ya da metabilişsel diye adlandırılan bilgi türü son dönemde ÖSYM tarafından sıkça sorulan kavramlar arasında yer almaktadır. Bilgi türleri, yenilenen Bloom taksonomisinin bilişsel süreç boyutu ile ele alınan bir konudur. Yenilenen Bloom taksonomisinde bilişsel alan basamakları dört bilgi türü ile ilşkilendirilerek revize edilmiştir. Bu bilgi türleri aşağıdaki gibi sıralanmaktadır: Olgusal bilgi: Öğrencilerin bir disiplini tanımak ya da o disiplinle ilgili sorunları çözmek için bilmeleri gereken temel öğeleri içerir. Örneğin; harita sembolleri, alfabe, hangi ilde hangi ürünün yetiştirildiği, bir yazarın hangi yönüyle ünlü olduğu vb. basit düzeyde bilgiler. Kavramsal bilgi: Grupları, sınıflamaları ve bu grup ve sınıflamaların arasındaki ve kendi içlerindeki ilişkilerin bilgisini içerir. Örneğin; mevsimlerin meydana gelme nedenleri, cümlenin öğeleri, matematikteki kurallar ve bunların karşılıklı ilişkileri vb. bilgiler. İşlemsel bilgi: Bir işlemin nasıl yapıldığı ile ilgili bilgidir. Bu işlem hem alışılmış işlemleri hem de karmaşık problemleri çözmeyi kapsar. Örneğin; matematik alıştırmalarında kullanılan algoritmalar bilgisi, belli bir araştırmada bilimsel yöntemi kullanabilme, bir deney yaparken izlenen yol ya da işlem basamakları vb. bilgiler. Üst bilişsel bilgi: Bireyin kendi bilişinin farkında olması ve genel bilişi (yürütücü biliş) hakkındaki bilgisidir. Örneğin öğrencilerin; gerekenleri öğrenme, metinden anlam çıkarma ya da sınıfta duyduklarını, kitaplarda ve diğer ders materyallerinde okuduklarını kavramada kullanabilecekleri çeşitli öğrenme stratejilerine ait bilgiler. Yeni taksonomide sözel bilgi diye bir bilgi türü bulunmamaktadır. Sözel bilgi ile ilgili seçenek muhtemel olarak Gagne nin bilgi türlerinden alınmıştır. Soru paragrafındaki durum, bilgi türlerinden üst bilişsel bilgiye denk düşmektedir. Doğru cevap E seçeneğidir.

6 34. Öğrencilerin öğrenmelerinde; okul bahçesi, koridor, kantin, spor salonu ortamları önemlidir. Bu ortamlarda kullanılan dil, iletişim, giyim, yeme içme biçimi sınıf içi öğrenmelerinden farklı öğrenmelere yol açabilir. Bu durum, aşağıda verilenlerden hangisini en iyi ifade eder? A) Öğretim programı B) Örtük program C) Ekstra program D) İhmal edilen program E) Gerçekleşen program Örtük program ÖSYM tarafından son dönemde sıkça sorulan, her sınav döneminde kesin çıkacak dediğimiz kavramların başında gelmektedir. Okul ortamında; resmi programda belirtilmeyen, genel olarak informal öğrenmelerle ilgili olan, okuldaki disiplin anlayışı, ilişki biçimleri, okulun psikolojik ve sosyal atmosferi, okulun üyelerinin sözlü ve sözsüz iletileri, okul bahçesi ve koridorlarında gerçekleşen davranış değişiklikleri ile ilişkilendirlen program türü örtük program olarak adlandırılmaktadır. Örtük program bazı durumlarda resmi programdan daha baskın olup farklı öğrenme biçimlerine yol açabilmektedir. Doğru cevap B seçeneğidir.

7 35. Mezunların niteliklerinin piyasa ihtiyaçlarına cevap vermemesi, toplumda okula karşı güvenin sarsılmasına ve okulun işlevlerinin sorgulanmasına sebep olmuştur. Okulun itibarının devam etmesi ve geliştirilmesi konusunda çeşitli görüşler tartışılmaktadır. Bunlardan biri Okul, gelişimin merkezi olmalı, piyasaya ürün satmalı, bir adım önde gitmeli ve topluma liderlik yapmalıdır. şeklinde özetlenmiştir. Bu görüşü savunan kişinin esas aldığı eğitim felsefesi aşağıdakilerden hangisidir? A) İdealizm B) Daimîcilik C) Esasicilik D) Yeniden kurmacılık E) İlerlemecilik Okulun; toplumsal değişimin ve üretimin merkezi olarak görüldüğü, eğitimde toplumsal reformun ön plana çıktığı, öğretmenlerin reformun temsilcileri olarak kabul edildiği eğitim felsefesi yeniden kurmacılık olarak adlandırılmaktadır. ÖSYM her yıl eğitim felsefelerinden en az bir soru sormaktadır. Yenide kurmacılıkla ilgili ilk defa soru sorulmuştur. Doğru cevap D seçeneğidir.

8 36. Bir ülkede uygulanmakta olan öğretim programı, temel eserlerin incelenmesi esasına dayanmakta iken bunun yerine öğrencilerin hazırbulunuşlukları, ilgileri ve ihtiyaçları esas alınarak program ögelerinin belirlendiği yeni bir program anlayışına geçiş yapılmıştır. Bu anlayış değişikliği, aşağıdaki program geliştirme temellerinden hangisiyle en fazla ilişkilidir? A) Felsefi B) Toplumsal C) Tarihî D) Ekonomik E) Psikolojik Bu soru bizce program geliştirme soruları içerisinde, adaylar açısından zor diyebileceğimiz bir özellik göstermektedir. Sorunun yapısını incelediğimizde en güçlü çeldirici psikolojik temel seçeneği olarak karşımıza çıkmaktadır. Çünkü soru paragrafında geçen öğrencilerin hazırbulunuşlukları, ilgileri ve ihtiyaçları ifadesi adayları psikolojik temel seçeneği üzerinde yoğunlaştırabilir. Ancak burada felsefi temel ile psikolojik temel arasındaki ayrımı belirtmekte fayda var. Felsefi temel, program geliştirme çalışmalarına yön veren öncelikli temeldir. Çünkü yapılacak uygulamalar temelini benimsenen felsefeden alır. Örneğin benimsediğiniz eğitim felsefesi esasicilik ise çok da öğrenci merkezli uygulamalara yer veremezsiniz. Programın hedefl e- ri, içerik, temele alıanacak öğrenme kuramları, kullanılacak strateji, yöntem ve teknikler, değerlendirme yaklaşımları, öğretmen ve öğrenci rolleri esasiciliğin ön gördüğü şekilde olmalıdır. Son dönemde eğitim sistemimizde; yapılandırmacılık, proje tabanlı öğrenme, çoklu zekaya dayalı vb. öğrenci merkezli yaklaşımlara yer verilmesi benimsediğimiz eğitim felsefesinin ilerlemeci anlayış olmasından kaynaklanmaktadır. Psikoloji; yaptığı araştırmalar ve elde ettiği bulgularla öğrenme kuramlarını ortaya koyar, bunların güçlü ve zayıf yönleri üzerinde durur, öğrenci özelliklerinin dikkate alınmasının sonuçlarını bizlerle paylaşır, hedefl erin eğitim ortamlarında oluşturulabilirliğini ve ulaşılabilirliğini kontrol eder. Ancak izlememiz gereken ana yolu bize gösteren felsefedir. Benimsenmiş olan felsefenin kabul ettiği psikolojik yaklaşımlar eğitim sisteminde kullanılır. Soru pargrafında yer alan temel eserlerin (klasik eserler) incelenmesi ifadesi daimicilik eğitim felsefesine bir vurgu olarak kabul edilebilir. Ayrıca soru paragrafında ağırlıklı olarak bir anlayış değişikliğinden bahsedilmektedir. Bu anlayış değişikliği doğrudan felsefi bakış açısındaki değişikliğe işaret etmektedir. Doğru cevap A seçeneğidir

9 37. Ülkemizde bir dersin öğretim programının hazırlanması ve uygulamaya konulması konusunda aşağıdakilerden hangisi yetkilidir? A) Okul müdürleri B) Millî Eğitim Müdürlükleri C) Ders öğretmenleri D) Talim ve Terbiye Kurulu E) Zümre öğretmenleri Ülkemizde program geliştirme çalışmalarını MEB adına Talim Terbiye Kurulu Başkanlığı yürütür, denetler ve uygulamaya koyar. Bu durum MEB tarafından yasal olarak: Eğitim sistemini, eğitim plan ve programlarını, bütün ders araç ve gereçlerini araştırmak, geliştirmek ve uygulama kararlarını onaylatmak üzere bakanlık makamına sunmak şeklinde belirtilmiştir. Doğru cevap D seçeneğidir.

10 38. Bir öğretim programının amaçlarına, uygulama sonunda ne düzeyde ulaşıldığını belirlemeye yönelik bir program değerlendirme çalışması yürütülmek istenmektedir. Bu durumda, aşağıda verilen program değerlendirme modellerinden hangisinin kullanılması en uygundur? A) Stuffl ebeam - CIPP B) Eisner - Eğitsel eleştiri C) Tyler - Hedefe dayalı D) Provus - Farklar yaklaşımı E) Stake - İhtiyaca cevap verici Programın değerlendirilmesinde daha çok amaçların gerçekleşme derecesinin kontrol edildiği, eğer amaçlarda bir sorun yoksa öğrenme yaşantılarının incelendiği değerlendirme yaklaşımı Tyler ın hedefe dayalı değerlendirme modelidir. Zaten soru paragrafında da programla ilgili karar verirken amaçların gerçekleşme düzeyinin ölçüt alındığından bahsedilmektedir. Stuffl ebeam CIPP modelinde değerlendirmenin amacı programla ilgili karar verme yetkisine sahip kişilere bilgi vermektir. Değerlendirme bağlam, girdi, süreç ve ürün odaklı olarak gerçekleştirilir. Eisner in eğitsel eleştiri modelinde, değerlendirmede nitel verieler ön plandadır. Eleştiriel düşünme gücü yüksek lar nitel teknikler kullanarak eğitim ortamı ile ilgili değişkenleri betimler, yorumlar ve programı buna göre değerlendirir. Provus un farklar yaklaşımında değerlendirme sistem yönetimi kuramına dayalıdır. Programın standartları ile programın edimi (işleyişi) karşılaştırılarak programla ilgili bir karar verme söz konusudur. Stake in ihtiyaca cevap verici modelinde programla ilgili karar verilirken, sonuçtan çok program etkinlikleri ve sürecin değerlendirilmesi üzerine yoğunlaşılır. Doğru cevap C seçeneğidir.

11 39. Ders kitabı yazarları, yapılan program değişikliği sonucunda daha önceki kitapları revize etmek istemiştir. Ancak programı inceleyince programın daha öncekinden çok farklı olduğunu, önceki kitaplarda bulunan konuların programda ayrıntılı olarak yer almadığını görmüşlerdir. Kitapta yer alacak bilgiye temel oluşturacak içeriği de kestiremediklerini fark etmişlerdir. Buna göre, programla ilgili olarak aşağıda verilenlerden hangisi doğrudur? A) İçerik, amaca uygun olarak hazırlanmamıştır. B) Materyal kullanımını sınırlandırmıştır. C) Öğretmene yardımcı olacak şekilde hazırlanmamıştır. D) Bilginin doğasıyla ilgili farklı bir yaklaşım sergilenmiştir. E) Öğretmenleri, kitap yazarlarına bağımlı hâle getirmiştir. Soru paragrafında belirtilen durumda yeni hazırlanan programın öncekinden çok farklı olduğu, yeni programda yer alan içeriğin önceki programla çok da bağlantılı olmadığı belirtilmektedir. Aslında açıklamalar ülkemizdeki program değişikliğinde içeriğin sahip olduğu yeni bir yaklaşımı ifade etmektedir. Yeni programlarda içerik çok ayrıntılı değildir. Daha çok günlük hayatla ilişkili, işe yarar bilgiler ön plandadır. Ayrıca içeriğin eski programlardaki gibi katı bir şekilde sınırları çizilmiş değildir. Böyle bir anlayışın temelinde bilginin doğasına karşı sergilenen farklı bir yaklaşım vardır. Bu yaklaşım yapılandırmacılıktır. Yapılandırmacılıkta bilginin göreceli ve sürekli değişim halinde olduğu kabul edildiği için, ların da kitapta yer alacak içeriği tam olarak kestirememesi normal kabul edilmektedir. Nihayetinde öğrenci bilgiyi kitaplardan değil, kendi deneyimleriyle keşfedecektir. Doğru cevap D seçeneğidir.

12 40. Süreç tasarımı yaklaşımı benimsenerek geliştirilen bir öğretim programında, bütün konular için eleştirel düşünme ortak yaklaşımının ön plana çıkarılmasının nedeni aşağıdakilerden hangisi olabilir? A) Süreçlerin daha etkili planlanabilir olması B) Çağımızın önemli becerilerinden biri olması C) Daha girişimci bireyler yetiştirme hedefi nin ön plana çıkması D) Bireyleri geleceğe hazırlama hedefi ne daha çok hizmet etmesi E) Öğrenciler için en iyi öğrenme yolunun belirlenmesi Her konu için farklı öğrenme yolları düzenleme yerine, bütün konular için ortak bir öğrenme yolunu ön plana çıkaran süreç tasarımı; eleştirel düşünceyi bu yaklaşımın en önemli ürünlerinden biri olarak kabul etmektedir. Bunun da en önemli amacı Ornstein tarafından, öğrencinin en iyi şekilde nasıl öğreneceği olarak belirtilmektedir. Süreç tasarımında daha çok, öğrencinin nasıl öğreneceği üzerinde durulur ve buna göre ortak öğrenme yolları belirlenir. Soruyu çözerken eleştirel düşünme becerisinin özellikleri değil de süreç tasarımının özellikleri göz önünde bulundurulmalıdır. Doğru cevap E seçeneğidir.

13 41. Öğrenen merkezli tasarımlardan yaşantı merkezli tasarımı temel alarak hazırlanan hayat bilgisi programında içerik düzenlenirken aşağıdaki yaklaşımlardan hangisinin kullanılması daha uygundur? A) Sorgulama B) Çekirdek C) Piramitsel D) Modüler E) Sarmal Öğrenci merkezli tasarımlar kategorisinde yer alan yaşantı tasarımının en belirgin özelliği; programın başta değil de, süreç içerisinde öğrencinin değişen ilgi, ihtiyaç ve özelliklerine göre düzenlenmesidir. İçerik düzenleme yaklaşımlarından sorgulama merkezli yaklaşımda, içerik süreç içerisinde öğrencinin sorularına, değişen ilgi, ihtiyaç ve özelliklerine göre düzenlenir. Böyle bir durumda yaşantı tasarımı içerisinde kullanılacak en uygun içerik düzenleme yaklaşımı sorgulama merkezli yaklaşımdır. Doğru cevap A seçeneğidir.

14 42. Hazırlanan bir öğretim programında öğrenciye kazandırılacak nitelikler; kazanım, beceri ve değerler olarak ifade edilmiştir. Öğretmen, dersini işleme ve öğretimi değerlendirmede kullanmak üzere belirtke tablosu hazırlamak istemektedir. Buna göre, öğretmenin hazırlayacağı belirtke tablosu hangi ögelerden oluşmalıdır? A) Konu, içerik ve kazanım B) Kazanım, beceri ve değer C) İçerik, hedef ve davranış düzeyleri D) Konu, amaç ve davranış düzeyleri E) İçerik, davranış alanları ve ünite Bize göre bu sorunun cevabı, belirtke tablosunun özelliklerine tam olarak uymamaktadır. Yani sorunun cevabı tartışmaya açıktır. Çünkü belirtke tablosunun temel öğeleri hedef, davranış ve içeriktir. Ayrıca belirtke tablosunun bir diğer ismi hedefiçerik çizelgesi diye adlandırılmaktadır. Yeni öğretim programlarında hedef davranış ifadesi yerine kazanım ifadesi kullanıldığı için belirtke tablosunun temel öğeleri kazanım ve içerik (konu - tema) olarak adlandırılabilir. Soru paragrafında öğrencilere kazandırılacak niteliklerin kazanım, beceri ve değerler olarak belirtildiği ifade ediliyor. Öğrencilere kazandırılacak nitelikler hedefl er olarak ifade edilebilir. Oysaki belirtke tablosunda sadece hedeflere yer verilmez. Literatürde belirtke tablosu hedefl erle içeriğin ilişkilendirildiği iki boyutlu bir tablo olarak tanımlanmaktadır. Oysa sorunun cevabı böyle bir bilgiyle tutarlılık göstermemektedir. Bize göre A seçeneği doğru cevap olmaya daha yakın bir özellik göstermektedir. ÖSYM ise sorunun cevabını B seçeneği olarak belirtmiştir. Doğru cevap seçeneğidir.