MERSİN SAĞLIK MÜDÜRLÜĞÜ EĞİTİM ŞUBE MÜDÜRLÜĞÜ GEBELİK VE EMZİKLİLİK DÖNEMİNDE BESLENME

Transkript

1 MERSİN SAĞLIK MÜDÜRLÜĞÜ EĞİTİM ŞUBE MÜDÜRLÜĞÜ GEBELİK VE EMZİKLİLİK DÖNEMİNDE BESLENME Züleyha KAPLAN Beslenme ve Diyet Uzmanı

2 GEBELİKTE BESLENME

3 SA Ğ LIKLI BEBEKLER = SA Ğ LIKLI NES İ LLER

4 B İ R ANNEN İ N SA Ğ LI Ğ I, DÜNYANIN SA Ğ LI Ğ INI KORUR!

5 GEBELİK Her kadın için doğal bir süreç Yaşamda beslenmenin önemli olduğu dönemlerden

6 GEBELİKTE BESLENMENİN ÖNEMİ Gebelikte kadının vücudunda ikinci bir canlının oluşması ve büyümesi ile bazı değişiklikler izlenir. Gebe kadın gebeliği süresince; 1. Kendi fizyolojik gereksinimlerini karşılamak, 2. Vücuttaki besin öğeleri yedeğini dengede tutmak 3. Bebeğin normal büyüme ve gelişimini sağlamak için yeterli ve dengeli beslenmelidir.

7 Gebelikte Yetersiz ve Dengesiz Beslenmenin Bebeğe Etkileri Ölü doğum, Erken doğum, Düşük doğum ağırlıklı bebek, Bedensel ve zihinsel yönden engelli bebek

8 GEBELİKTE BESİN ÖĞESİ GEREKSİNMELERİ Yaş Fiziksel aktivite Gebelik başlangıcındaki ağırlık Besin depolarının yeterliliğine bağlıdır.

9 VÜCUT AĞIRLIĞINDAKİ ARTIŞ Bazal metabolizma hızı %20 artar. Fetüsün büyüme ve gelişmesi için annenin günlük beslenmesiyle aldığı tüm enerji ve besin öğeleri plasenta yoluyla fetüse geçer. Fetüs gelişimi ve diğer fizyolojik olaylar için kalori enerji harcanır.

10 VÜCUT AĞIRLIĞINDAKİ ARTIŞ Fetüs ve gebe için gereken enerji gereksinmesini karşılamak üzere vücutta yağ birikimi olur (özellikle ikinci trimesterde başlar). İlk trimester kg/ay İkinci trimester kg/ay Üçüncü trimester kg/ay Toplam Ortalama: kg/40 hafta

11 Yaşı küçük (l8 yaş altı), Fiziksel aktivitesi yüksek olan (sporcu), Gebelik başlangıcında zayıf olan (BKİ <18) gebelerde; gebelik boyunca kg ağırlık artışı istenir.

12 BU YÜZDEN GEBELİK- EMZİKLİLİK ZAYIFLAMA DİYETİ YAPMAK İÇİN UYGUN ZAMAN DEĞİLDİR!!!

13 Annedeki ağırlık artışı bebeğin doğum ağırlığını etkilemektedir. SONUÇ KG AĞIRLIĞINDA BEBEK

14 ENERJİ İlk trimester için +150 kal/gün 2. ve 3. trimesterler için +300/350 kal/gün

15 PROTEİN Vücudun yapıtaşı Fetüsün büyüme ve gelişmesi için gerekli (son 2 trimesterde günde 5 gram protein fetüs için harcanır) Bu amaçla gebelik süresince 950 gram protein deposu gerekir. Üriner sistem çalışma hızı (GFR %50 artar) artan gebelikte proteinüri görülebilir.

16 YAĞLAR BEYİN ve SİNİR SİSTEMİ GELİŞİMİ Beynin katı kısmının %50-60 ı lipitlerden oluşmakta, Sinir sisteminin gelişimi PUFA ya (n-3 yağ asitleri; DHA) bağlı Beyin ve retina gelişimi için alfa linolenik asit metaboliti olan DHA kullanılır KAYNAKLARI: Bitkisel sıvı yağlar, balık, ceviz, fıstık, fındık, tahin, susam, tereyağı

17 DİYET ÖRÜNTÜSÜ *Yeterli ve dengeli beslenmeyi sağlamak için en önemli kural!!! *Enerji gereksinmesini gerekli hızda ve yeterli oranda karşılamak için bu örüntü bozulmamalıdır!!!

18 DİYET ÖRÜNTÜSÜ Günlük enerjinin %55 i CHO. (kompleks CHO) %15 i PRO. %30 u YAĞ.

19

20 DEMİR Hematolojik Sistem eritrositlerde %33 oranında artış (eritrositler hemoglobin oksijen demir) ve kan hacmindeki artıştan dolayı gereksinme de artmıştır. Yetersiz demir depoları Anemi, Düşük Doğum Ağırlığı, Prematüre ET ve TÜREVLERİ SAKATATLAR YUMURTA KOYU YEŞİL YAPRAKLI SEBZELER DEMİR + C vit. KURUBAKLAGİLLER KURU ÜZÜM KURU İNCİR KURU KAYISI PEKMEZ Demir, emilimi gereksinmeyle orantılı olarak artan bir besin öğesidir.

21 KALSİYUM/FOSFOR Kemik mineralizasyonu, Anneden fetüse Ca ve P geçişi ve Annenin Ca, P gereksinmesindeki artıştan dolayı ve Bazı gebeliklerde hareketsizlik olduğu için atım artacağından *Ca ( mg/gün), P, D vit. diyete ek Kalsiyum, emilimi gereksinmeyle orantılı olarak artan bir besin öğesidir.

22 KAYNAKLAR: (Ca) Süt ve türevleri, yağlı tohumlar, sert kabuklu meyveler, koyu yeşil yapraklı sebzeler, tahin, pekmez, kurubaklagiller + Ca ile zenginleştirilmiş süt (%40 +Ca)

23 FA yetersizliğinde: FOLİK ASİT Düşük doğum ağırlıklı bebekler, Nöral tüp defektleri, Annede megaloblastik anemi oluşur. 400 mcg/gün FA Kaynakları; karaciğer, koyu yeşil yapraklı sebzeler, karnabahar, et, yumurta, süt ve türevleri ve tahıllar

24 B12 vitamini: Eksikliğinde DNA sentezi yapılamaz, doğumsal anomaliler ve sinir sisteminde bozukluklar görülür. Hayvansal kaynaklı besinlerden sağlanır. Zn: Büyüme-gelişme, enzim işlevleri için gerekli, eksikliğinde intrauterin büyüme geriliği, ölü doğumlar görülür. İyot: Eksikliğinde mental gerilik, sağırlık, cücelik, guatr görülür.

25 A Vitamini Yağda eriyen vitamin, Büyüme gelişme, bağışıklık, göz sağlığı ve karanlıkta görebilmede görevli, Eksikliğinde prematüre ve düşük doğum ağırlıklı bebek, görme kusurlu bebek görülür. Karaciğer, balık, süt, yumurta, ıspanak, havuç, domates, yeşil yapraklı diğer sebzelerde bulunur.

26 C Vitamini (70 mg/gün) Diğer vitamin ve minerallerin emilimini arttırır, Bağışıklıkta görevli, Antioksidant, Bulantı ve kusması çok olan gebeliklerde görülen diş eti kanaması gibi diş sağlığı problemlerinde C vitamini alımı dikkate alınmalıdır.

27 C Vitamini (70 mg/gün) Özellikle kuşburnu, yeşil ve kırmızı biber, turunçgiller, domates olmak üzere tüm meyve ve sebzelerde belirli miktarda bulunur. C vitamininin en iyi kaynağı olan meyve ve sebzeler aynı zamanda gebelikte sıklıkla görülen konstipasyon için sıvı ve posa (25 35 g/gün) alımına katkı sağladığı için önemlidir.

28 SODYUM Sıvı elektrolit dengesi için önemlidir. Sağlıklı gebeliklerde sodyum alımında değişiklik (kısıtlama-arttırma) yapılmaz. Kan basıncı yüksekliği ya da ödem olan gebeliklerde sodyum kısıtlaması yapılır. SOFRADA EK TUZ??? Hangi tuz???

29 Alkol: Fazla ve alışkanlık halinde tüketen annelerin bebeklerinde vitamin-mineral eksiklikleri, fetusta büyümegelişme geriliği, MSS de bozukluklar nedeni ile mental gerilik Kafein: Yüksek dozda (250 mg) alımı sakıncalı; DDA bebek nedeni (kafein anneden bebeğin kanına hızlı geçer ve anneninkinden daha uzun süre fetüs dolaşımında kalır). Sigara: Oksijen transportundaki bozukluklar nedeni ile plasental anormallikler ve fetal hasar

30 Gebe Kadınlar İçin Gerekli Günlük Besin Tüketim Miktarları Besin Grupları Normal Gebelik(Ek) Süt,yoğurt,peynir 2 pors. 1-2 pors. Et-yumurta,k.baklagil 2 pors. 1 pors. Taze sebze ve meyveler 3-5 pors. 1-2 pors. Tahıllar Ekmek 3-6 dilim Hiç / 1 dilim Pirinç,bulgur, makarna vb. Hiç/1-2 pors. Hiç/1-2 pors.

31 GEBELİK VE DİYABET(GESTASYONEL DİABET) Gebelik öncesinde belirti vermeyen ancak gebelikte ilk 3 ayın bitiminden itibaren oluşan hormonal değişiklikler sonucu gebeliğin Haftaları arasında vücutta kan şekerinin yükselmesidir. Gebelik diabeti hipertansiyon ve iri bebek doğumu (4500 gm üzerinde doğması). Diyetisyen tarafından kan şeker düzeyini kontrol altına alabilecek bir beslenme programı tedavinin temelini oluşturmaktadır. Gestasyonel diabet çoğunlukla doğumdan sonra geçen bir durumdur.

32 LOHUSA DÖNEMİNDEKİ ANNEYE EK BESLENME ÖNERİLERİ

33 EMZİREN ANNEYE BESLENME İLE İLGİLİ ÖNERİLER Emziren anne kendi fizyolojik gereksinmelerini karşılayarak vücudundaki besin yedeğini dengede tutmalı, salgılanan sütün gerektirdiği enerji ve besin ögelerini karşılamalıdır Lohusalar zayıflama diyeti uygulamamalıdırlar. Ancak unlu, yağlı ve şekerli besinleri fazla miktarlarda yemekten kaçınmalıdırlar.

34 SIVI Süt miktarının değişmemesi için annenin sıvı alımını artırmak gerekir. Günlük alınan sıvı miktarı 3 litre olmalıdır. Bu miktar pratik ölçülerle 12 su bardağı su, süt, ayran, hoşaf, komposto, limonata, şerbet, taze sıkılmış meyve suları şeklinde önerilmektedir. Çay kahve gibi içecekler süt verimini azaltmaktadır.

35

36 ANNE SÜTÜNÜN YARARLARI Bebeğin yüksek IQ ya sahip olmasını sağlar. Sterildir. Sindirimi kolaydır. Demir eksikliği anemisini önler. Bebeği ileri yaşlardaki hastalıklardan korur. Allerjik reaksiyonları önler. İlk altı ay tüm besin ihtiyacını karşılar. Ekonomiktir. Bağışıklık sistemini güçlendiren antikorları içerir. Hazırlanması kolaydır. Uygun ısıdadır.

37 EMZİRMENİN YARARLARI Anne bebek arasında duygusal bağı güçlendirir. Bebek daha az ağlar ve daha çabuk gelişir. Emziren anneler bebeklerine daha şefkatlidir. Emziren annelerin bebeklerini terk etme olasılığı daha azdır. Emzirme kısa sürede annenin eski kilosuna dönmesini sağlar. Annede over ve meme kanseri riskini azaltır. Annede uterus involüsyonunu hızlandırır.

38 Doğum Sonu İlk ½-1 Saat İçerisinde Emzirmenin Yararları Anne ve bebeği rahatlatır. Anne ve bebek arasında sıkı bir bağ oluşturur. Bebek daha çabuk memeyi bulur ve emmeyi öğrenir. Doğum sonu kanamanın çabuk durmasını sağlar. İlk süt bebeğin ilk aşısıdır.

39 Beslenme Programı Kahvaltı 1 su bardağı süt (az şekerli) (Ca ile zenginleştirilmiş) 1 yumurta/1 kibrit kutusu peynir Ekmek 1 yemek kaşığı pekmez 1 adet meyve veya taze hazırlanmış meyve suyu Ihlamur

40 Ara Öğün 1 adet meyve Beslenme Programı

41 Beslenme Programı Öğle g etli yemek (3 köfte kadar) veya kurubaklagil yemeği (1 porsiyon) 1 porsiyon pilav veya makarna (4 yemek kaşığı)/1 kase çorba 1 kase yoğurt (125 ml) Ekmek 1 porsiyon meyve

42 Beslenme Programı Ara Öğün 1 su bardağı süt/yoğurt/2 su bardağı ayran veya 1 porsiyon sütlü tatlı 1 porsiyon meyve

43 Beslenme Programı Akşam 1 kase çorba (tarhana, mercimek, sebze veya yoğurtlu) 60 g (2 köfte kadar) et veya etli sebze yemeği Mevsim salata Ekmek 1 porsiyon meyve

44 Beslenme Programı Ara Öğün 1 su bardağı süt veya yoğurt

45 Gebelikte Dikkatli Alınması Gereken Besinler Aşırı kilo alımını önlemek için şekerli, unlu, yağlı besinler az tüketilmeli. Çok tuzlu besin tüketilmemeli. Sofrada ayrıca tuz kullanılmamalı. Alkol kullanılmamalı. Yemekle birlikte çay içmemeli. Sebze meyve, kuru baklagiller iyice yıkanmalıdır.

46 TEŞEKKÜRLER